1. Erọnvwọn vọ yen sa so ẹnwan, kẹ die yen ọ sa nẹrhẹ avwanre rhi roro?

WỌ RO ẸNWAN * ọgangan jovwo re? Ọkiọvo wo ru ọtiọyen fikirẹ eta yẹrẹ uruemu rẹ ihwo efa. Ọ je sa dia fikirẹ oborẹ owẹ komobọ ruru yẹrẹ tare. Kerẹ udje, ọ sa dianẹ wo ru umwemwu ọvo jovwo, enẹna ẹwẹn wẹn ko kpokpo uwe nẹ Jihova che se vwo ghovwo uwe-e. Ma bra kparobọ, ẹnwan wẹn na sa nẹrhẹ wo roro nẹ wo rhe vwo esegbuyota-a. Wo ji se roro nẹ owẹwẹ orharhe rẹ ohwo. Ẹkẹvuọvo, ọyena uyota?

2. Udje rẹ amono vwẹ Baibol na yen djerephia nẹ ohwo ro vwo esegbuyota je sa ro ẹnwan?

² E je roro kpahen idje rẹ ihwo evo vwẹ Baibol na. Hanah rọ dia oni rẹ ọmraro Samuẹl, ọyen aye ro vwo esegbuyota ọgangan. Dedena, ẹwẹn rọyen hra totọ ọke rẹ ohwo rẹ orua rọyen ọvo vwọ reyọ vwọ jehwẹ. (1 Sam. 1:7) Ọyinkọn Pọl, ọyen ohwo ro vwo esegbuyota ọgangan, ẹkẹvuọvo, ọ ro “ẹnwan” fikirẹ ukoko na ejobi. (2 Kọr. 11:28) Ovie Devid vwo esegbuyota ọgangan, ọtiọyena, Jihova de vwo ẹguọnọ rọyen mamọ. (Iruo 13:22) Dedena, Devid ru erọnvwọn evo ri kpokpiro ẹwẹn. (Une 38:4) Jihova bru ayen ọvuọvo uche je nẹrhẹ ayen vwo ufuoma. E jẹ avwanre fuẹrẹn obo re se yono vwo nẹ udje rayen.

3. Mavọ yen eta rẹ ihwo efa sa vwọ so ẹnwan kẹ avwanre?

³ Ọke rẹ ihwo da ta erharhe eta yẹrẹ ru avwanre obo re brare, ẹwẹn rẹ avwanre sa hra totọ. Asan rẹ ọ da ma da ohwo ọyen ohwo na da dia ugbeyan yẹrẹ ohwo rẹ orua rẹ avwanre. Avwanre se roro nẹ oyerinkugbe rẹ avwanre vẹ ohwo yena vwoba re. Ọkiọvo jẹ eroro te yen mu ohwo na vwọ ta ota rọ miavwe avwanre oma na! (Isẹ 12:18) Ọ je sa dianẹ ohwo na vwẹ arudo ta ota na rere ọ vwọ da avwanre. Oniọvo eghene rẹ aye ọvo hirharoku ẹdia nana jovwo re. Ọ da ta: “Ikpe evo re wanre na, ugbeyan mẹ ọvo re me vwẹroso hrahra efian kpahen ovwẹ vwẹ intanẹti. Obo ro ruru na da vwẹ mamọ. Me ghwa riẹn oboresorọ ro vwo miovwo uvwe-e.” Ọ da dianẹ ugbeyan yẹrẹ ohwo rẹ orua wẹn ọvo ru we obo re da wẹ, udje rẹ Hanah sa chọn wẹ uko.

4. Ebẹnbẹn vọ yen Hanah hirharoku?

⁴ Hanah ji hirharoku ebẹnbẹn egangan evo. Ikpe buebun rọ vwọ rọvwọn nu, o vwiẹre-e. (1 Sam. 1:2) Ọke yena vwẹ Izrẹl, ihwo ni aye rọ dia ẹga kerẹ ohwo ra hanrhere ekan. Ọnana da rhe so omavovwẹ rode kẹ Hanah. (Jẹn. 30:1, 2) Ebẹnbẹn rẹ Hanah na ba etiyi-in, ọshare rọyen rọvwọn aye ọfa re se Peninah ro vwiẹ kẹ. Peninah rioma kpare Hanah, ọtiọyena kọ “nẹrhẹ phihọ ota.” (1 Sam. 1:6) Ẹsosuọ, Hanah muomaphiyọ fikirẹ ebẹnbẹn nana. “Ivun miovwinro hwe” te ẹdia rọ vwọ “viẹ ọ gbe rhọvwa ria emu-u.” (1 Sam. 1:7, 10) Die yen nẹrhẹ ẹwẹn rẹ Hanah totọ?

5. Mavọ yen ẹrhovwo vwọ chọn Hanah uko?

⁵ Hanah ta ọdavwẹ rọyen kẹ Jihova vwẹ ẹrhovwo. Ọke rọ vwọ nẹrhovwo nu, Hanah da vuẹ Orherẹn Rode Eli kpahen ebẹnbẹn rọyen na. Eli da vuẹ nẹ, “Yanran vwẹ ufuoma, Ọghẹnẹ rẹ Izrẹl, o ru obo ru wọ yare mie na kẹ wẹ.” Die kọyen rhe phia? Hanah da “yanran, ọ da re emu, o gbi mu oma phihọ ọfa-a.” (1 Sam. 1:17, 18) Ẹrhovwo nẹrhẹ ẹwẹn rẹ Hanah totọ.

6. Vwo nene eta rehẹ Filipae 4:6, 7, die yen e se yono mie Hanah kpahen ẹrhovwo?

⁶ Avwanre sa rhoma vwo ufuoma siẹrẹ  e de muomaphiyọ ẹrhovwo ẹnẹ. Hanah ghwọrọ ọke grongron vwọ ta ẹwẹn rọyen kẹ Ọsẹ rọyen rọhẹ obodjuvwu. (1 Sam. 1:12) Avwanre je sa ghwọrọ ọke grongron vwọ vuẹ Jihova kpahen ẹnwan, oshọ vẹ ovwiẹrẹ rẹ avwanre. Ọ dianẹ avwanre cha dia ọwena rẹ ota tavwen a ke nẹrhovwo-o. Ọkiọvo, oviẹ sa va avwanre abọ ọke ra da ta ọdavwẹ rẹ avwanre kẹ Jihova. Ofu rẹ ẹrhovwo rẹ avwanre che se dje Jihova-a. Vwọ vrẹ ọdavwẹ rẹ avwanre ra cha ta kẹ Jihova, o ji fo nẹ a karophiyọ uchebro rọhẹ Filipae 4:6, 7. (Se.) Pọl vuẹ avwanre nẹ, a kpẹvwẹ Jihova vwẹ ẹrhovwo rẹ avwanre. O vwo erọnvwọn buebun ra sa kpẹvwẹ Jihova kẹ. Kerẹ udje, avwanre sa kpẹvwẹ fikirẹ arhọ rọ vwọ kẹ avwanre, emama rọyen, ẹguọnọ rọyen ro jẹrhẹriẹ kugbe iphiẹrophiyọ rọ vwọ kẹ avwanre. Die ọfa yen e ji se yono mie Hanah?

7. Die yen Hanah vẹ ọshare rọyen ruẹ ọkieje?

⁷ Dede nẹ Hanah rhiẹromrẹ ebẹnbẹn nana eje, jẹ ọkieje yen o vwo nene ọshare rọyen kpo itabanako ra da ga Jihova vwẹ Shiloh. (1 Sam. 1:1-5) Ọke rọ vwọ hẹ itabanako na yen Orherẹn Rode Eli vwọ vuẹ nẹ, o mu ọyen ẹro nẹ Jihova cha kpahenphiyọ ẹrhovwo rọyen na.—1 Sam. 1:9, 17.

8. Idjerhe vọ yen emẹvwa sa vwọ chọn avwanre uko? Djekpahọn.

⁸ Avwanre sa rhoma vwo ufuoma siẹrẹ e de kpo emẹvwa ọkieje. Ọke buebun, ẹrhovwo ra vwọ tuẹn emẹvwa rẹ avwanre phiyọ churobọ si ra vwọ yarẹ ukẹcha rẹ ẹwẹn ọfuanfon na. Ufuoma ọyen ẹbẹre ọvo rẹ omamọ rẹ ẹwẹn ọfuanfon yena. (Gal. 5:22) Avwanre kẹ Jihova vẹ iniọvo rẹ avwanre uphẹn rẹ ayen vwo phiuduphiyọ avwanre awọ, je rhoma vwo ufuoma siẹrẹ e de kpo uyono, ọ da tobọ dianẹ e hirharoku ebẹnbẹn. Ẹrhovwo kugbe uyono ẹra ọyen idjerhe evo kiriguo ri Jihova vwo brẹ avwanre uche. (Hib. 10:24, 25) Jẹ a ta ota kpahen emu ọfa re se yono vwo nẹ udje rẹ Hanah.

9. Die yen Hanah ji chirakon rọyen, kẹ die yen chọn rọ uko?

⁹ Obo re sua ẹnwan kẹ Hanah na ghwe no siẹvuọvo-o. Hanah vwo rhivwin kpo nẹ itabanako na nu, uwevwin vuọvo na yen ọ vẹ ophrophro rọyen Peninah je dia. Baibol na ghwa vuẹ avwanre sẹ Peninah wene uruemu-u. Ọ họhọre nẹ Hanah ji che chirakon rẹ ehwẹjẹ rẹ ophrophro rọyen na. Ẹkẹvuọvo, ẹwẹn rọyen de rhi totọ, o rhe muomaphiyọ ọfa-a. Karophiyọ nẹ ọke rẹ Hanah vwọ ta ọdavwẹ rọyen kẹ Jihova nu, ọ rha ro ẹnwan ọfa-a. Ọ vwẹ uphẹn kẹ Jihova nẹ o bru ọyen uche. Ọke vwọ yanran na, Jihova da rhe kpahenphiyọ ẹrhovwo rọyen, o de rhi vwiẹ emọ robọ rọyen!—1 Sam. 1:19, 20; 2:21.

10. Die yen udje rẹ Hanah yono avwanre?

¹⁰ Avwanre sa rhoma vwo ufuoma ọ da tobọ dianẹ obo re sua ẹnwan na jehẹ otọ. Ebẹnbẹn evo ji se krotọ, ọ da tobọ dianẹ avwanre muomaphiyọ ẹrhovwo ẹnẹ vẹ uyono ẹra. Avwanre yono vwo nẹ udje rẹ Hanah na nẹ, Jihova se bru avwanre uche, o vwo emu vuọvo rọ sa dobọ rọyen ji-i. Jihova cha sa kpairoro vrẹn avwanre-e, okriri o vwori-i, ọ cha hwosa kẹ avwanre.—Hib. 11:6.

11. Erọnvwọn vọ yen so ẹnwan kẹ Pọl?

¹¹ O vwo erọnvwọn buebun re so ẹnwan kẹ Pọl. Kerẹ udje, ọ ro ẹnwan kpahen ebẹnbẹn rẹ iniọvo rẹ ukoko na hirharokuẹ fikirẹ ẹguọnọ ro vwo kpahen ayen. (2 Kọr. 2:4; 11:28) Ihwo re vwọsua hwe Pọl ji muo phiyọ uwodi ọke ro vwo ruiruo rọyen kerẹ ọyinkọn. Ọ je “riẹn obo [emu] kanre ohwo” wan. (Fil. 4:12) Ọ sa dianẹ Pọl ro ẹnwan kọke kọke rọ da ro okọ kpo asan, kidie okọ shuro ọ da hanvwe mamọ abọ erha jovwo re. (2 Kọr. 11:23-27) Die yen vwẹ ukẹcha kẹ Pọl vwẹ ọke yena?

12. Die yen nẹrhẹ ẹnwan ri Pọl kpotọ?

¹² Pọl ro ẹnwan kpahen ebẹnbẹn rẹ iniọvo rẹ ukoko na hirharoku, ẹkẹvuọvo, ọ davwẹngba vwọ rhuẹrẹ ayen eje phiyọ-ọ. Ọ riẹnre nẹ ọyen ọvo che se ruo-o. O ru ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ iniọvo efa vwọ chọn ọyen uko vwọ vwẹrote ọdavwẹ rẹ iniọvo rẹ ukoko na. Kerẹ udje, ọ vwẹ ewian kẹ eshare evo ra vwẹroso kerẹ Timoti vẹ Taitọs. Aphro herọ-ọ, ukẹcha rẹ eshare nana vwọ kẹ Pọl na nẹrhẹ ẹnwan rọyen kpotọ.—Fil. 2:19, 20; Taitọs 1:1, 4, 5.

13. Mavọ yen ekpako sa vwọ vwẹrokere udje ri Pọl?

¹³ Yare ukẹcha mie ihwo efa. Kerẹ Pọl, ekpako buebun ji ro ẹnwan kpahen iniọvo ri hirharokuẹ ebẹnbẹn vwevunrẹ ukoko na fikirẹ ẹguọnọ rẹ ayen vwo kpahen ayen. Ẹkẹvuọvo, ọkpako ọvo che se mu eghwa rẹ iniọvo eje rehẹ ukoko na-a. Ọ da riẹn ọnana, ọ vẹ ekpako efa cha ghare ewian na, ji yono ighene eshare rere i vwẹ ukẹcha kẹ ayen vwẹrote igodẹ rẹ Ọghẹnẹ na.—2 Tim. 2:2.

14. Die yen Pọl ro ẹnwan kpahe-en, kẹ die yen udje rọyen na yono avwanre?

¹⁴ Rhọnvwe nẹ wọ guọnọ uchebro. Pọl vwomakpotọ, ọtiọyena kọ mrẹvughe nẹ ọyen guọnọ uchebro rẹ igbeyan rọyen. Ọ nama roro sẹ ihwo efa cha vwẹro rẹ ọzuọn vwo ni ọyen siẹrẹ ọyen da nokpẹn rẹ uchebro mie ihwo efa-a. Ro vwo si ẹbe rhe Filimọn, Pọl da ta: “Ẹguọnọ wẹn, oniọvo mẹ, vwẹ uchebro vẹ aghọghọ kẹ vwẹ.” (Filim. 7) Pọl djunute iniọvo buebun re vwẹ uchebro kẹ vwẹ ọke rẹ okpetu. (Kọl. 4:7-11) Siẹrẹ avwanre da vwomakpotọ rhọnvwe nẹ avwanre guọnọ uchebro, oma cha vwerhen iniọvo rẹ avwanre rẹ ayen vwọ chọn avwanre uko.

15. Die yen chọn Pọl uko vwo hirharoku ebẹnbẹn?

 ¹⁵ Vwẹroso Ota rẹ Ọghẹnẹ. Pọl riẹnre nẹ Ota rẹ Ọghẹnẹ che bru ọyen uche. (Rom 15:4) Ọ je cha kẹ ọyen aghwanre vwo hirharoku edavwini. (2 Tim. 3:15, 16) Pọl rorori nẹ ughwu rọyen sikẹre re ọke re vwo muo phiyọ uwodi abọ rivẹ vwẹ Rom. Die yen Pọl ruru vwẹ ọke yena? Pọl da vuẹ Timoti nẹ o bru ọyen rhe phẹrephẹre, ọ me je ghwa ukpirhin “ẹbe na” nene oma rhe. (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13) Diesorọ? Kidie ọ họhọre nẹ ukpirhin ẹbe yena ẹbẹre rẹ Isiesi Ọfuanfon na ra vwẹ Hibru si, ro se vwo ru uyono romobọ. A da vwẹrokere Pọl vwo yono Ota rẹ Ọghẹnẹ ọkieje, Jihova cha vwẹ obo re yonori na vwo bru avwanre uche, o toro ebẹnbẹn re hirharoku-u.

16. Ebẹnbẹn vọ yen Devid so kẹ oma rọyen?

¹⁶ Devid ru obo re brare ro kpokpo ẹwẹn rọyen. Ọ vẹ Batsheba gbe igberadja. Ro vwo rhurhu umwemwu na, o de ru ọrhuẹrẹphiyotọ ro vwo hwe ọshare rọyen. (2 Sam. 12:9) Ẹsosuọ, Devid kerhọ rẹ ẹwẹn rẹ obrorhiẹn rọye-en. Ọnana da nẹrhẹ o miovwo oyerinkugbe rọyen vẹ Jihova. Ọ je so ofudjevwe vẹ ọga vwọ kẹ. (Une 32:3, 4) Die yen chọn Devid uko vwẹ ẹdia yena? Die yen sa chọn avwanre uko siẹrẹ e de ru umwemwu ọgangan?

17. Mavọ yen Une Rẹ Ejiro 51:1-4 vwo dje ẹwẹn rẹ okurhẹriẹ ri Devid phia?

¹⁷ Yare evwoghovwo mie Jihova. Devid nẹrhovwo rhe Jihova vwọ yare evwoghovwo rọyen. Devid kurheriẹ ọ da je fan imwemwu rọyen kẹ Jihova. (Se Une Rẹ Ejiro 51:1-4.) Ọnana da rhe nẹrhẹ ẹwẹn rọyen totọ! (Une 32:1, 2, 4, 5) Wo de ru umwemwu ọgangan, wo ruro-o. Ukperẹ ọtiọyen, fan umwemwu na kẹ Jihova vwẹ ẹrhovwo. Ọnana cha nẹrhẹ ẹwẹn wẹn totọ ji vwo ẹwẹn rẹ obrorhiẹn rọ fonro. Wọ da guọnọ rhuẹrẹ oyerinkugbe wẹn vẹ ọ ri Jihova phiyọ, o vwo emu ọfa wo che ru vwọ vrẹ ẹrhovwo ẹnẹ.

18. Ẹwẹn vọ yen Devid vwo kpahen ọghwọku?

¹⁸ Rhiabọreyọ ọghwọku. Ọke rẹ Jihova vwo ji ọmraro Natan ra vwẹ umwemwu ri Devid vwọ nẹ, Devid guomariase-e. Ugege yena, ọ da rhọnvwe nẹ ọyen ru umwemwu vwọso ọshare ri Batsheba,  marho kẹ Jihova. Devid rhiabọreyọ ọghwọku ri Jihova, ọtiọyena Jihova de vwo ghovwo. (2 Sam. 12:10-14) Avwanre de ru umwemwu ọgangan, ofori nẹ avwanre fan umwemwu na kẹ ekpako na. (Jems 5:14, 15) Ofori nẹ a kẹnoma kẹ uruemu re vwo guomariase. Avwanre da guọnọ fobọ vwo ufuoma vẹ aghọghọ, ofori nẹ a fobọ rhiabọreyọ ọghwọku.

19. Die yen ofori nẹ e brorhiẹn re vwo ru?

¹⁹ Brorhiẹn wo vwo jẹ umwemwu na ẹvwariẹn. Ovie Devid riẹnre nẹ ukẹcha ri Jihova yen cha nẹrhẹ ọyen jẹ umwemwu na ẹvwanriẹn. (Une 51:7, 10, 12) Jihova vwo vwo ghovwo Devid nu, o de brorhiẹn rọ vwọ kẹnoma kẹ iroro echọchọ. Ọtiọyena, o de rhi vwo ufuoma rọyen rhivwin.

20. Mavọ yen e se vwo djephia nẹ a vwẹro ọghanghanre vwo ni evwoghovwo ri Jihova?

²⁰ Avwanre djephia nẹ avwanre vwẹro ọghanghanre vwo ni evwoghovwo ri Jihova siẹrẹ a da nẹrhovwo, rhiabọreyọ ọghwọku, je davwẹngba re vwo je umwemwu na ẹvwariẹn. Avwanre cha rhoma vwo ufuoma siẹrẹ e de nene owọẹjẹ nana. James rọ dia oniọvo ro ru umwemwu ọgangan rhiẹromrẹ uyota rẹ ọnana. Ọ da ta: “Ọke re me vwọ fan umwemwu mẹ kẹ ekpako na nu, ọ da rhe họhọ nẹ e mu okpoghwa ọvo nu vwe ohọre. Me da rhoma rhi vwo ufuoma.” Ọ vwerhen oma ra vwọ riẹn nẹ Jihova “si kẹrẹ otu rẹ udu rayen vwirhiri, o mi sivwi ayen otu rẹ udu rayen ghwọre”!—Une 34:18.

21. Mavọ yen a sa vwọ vwẹ uphẹn kẹ Jihova nẹ o bru avwanre uche?

²¹ Eyeren nana vwo kuẹphiyọ na, obo re sua ẹnwan che bunphiyọ. Ugege wo de noso nẹ iroro gbadje we udu, wọ me nẹrhovwo rhe Jihova. Frẹkoto yono Baibol na. Yono vwo nẹ udje rẹ Hanah, Pọl kugbe Devid. Nẹrhovwo rhe Jihova rere ọ chọn wẹ uko vwọ riẹn obo re sua ẹnwan wẹn na. (Une 139:23) Vwẹ uphẹn kẹ rere o nene uwe mu eghwa wẹn, marho kẹ e re bẹn wẹ emuo. Wo de ru ọtiọyen, ku wọ sa dia kerẹ ọbuine na rọ ta kpahen Jihova nẹ, “Ọke rẹ ẹnwan rẹ udu mẹ de rhi buphihọ, uchebro wẹn kọye sasa ẹnwẹ mẹ.”—Une 94:19.