1, 2. (a) Iroro sansan vọ yen ihwo vwo kpahen egbomọphẹ? (b) Die yen Baibol na yono avwanre kpahen egbomọphẹ, kẹ enọ vọ yen a cha fuẹrẹn?

AYE ọvo vwo hirharoku orhiẹn-ebro romobọ, ọ da vuẹ ugbeyan rọyen nẹ, “Wọ vuẹ vwẹ nẹ mi roro kpahọ-ọn, ghwa vuẹ vwẹ obo mi che ru. Ọyen ghwa phẹre.” Aye na guọnọre nẹ a vuẹ obo ro che ru ukperẹ ọ vwọ reyọ okẹ rẹ egbomọphẹ rẹ Ọghẹnẹ vwọ kẹ vwo ruiruo. Kẹ owẹ vwo? Wo se brorhiẹn komobọ wẹn gbanẹ wọ guọnọ nẹ ihwo efa brorhiẹn kẹ wẹ? Ẹro vọ wo vwo nẹ okẹ rẹ egbomọphẹ na?

² Vwẹ ikpe buebun re, ihwo vwo iroro sansan kpahen ota nana. Evo nẹ ihworakpọ vwo egbomọphẹ-ẹ, kidie Ọghẹnẹ brorhiẹn rẹ obo ra cha dia phiyotọ nure. Efa nẹ egbomọphẹ rọ ba asa-an, ọyehẹ obọdẹn rẹ egbomọphẹ. Ẹkẹvuọvo, ofori nẹ e ni Baibol na e se vwo vwo ẹruọ rẹ ota nana. Diesorọ? Ọ tare nẹ Jihova kẹ avwanre egbomọphẹ, rọ dia ẹgba vẹ uphẹn re vwo brorhiẹn rẹ aghwanre komobọ. (Se Joshua 24:15.) Baibol na je kpahenphiyọ enọ kerẹ: Mavọ yen a vwẹ egbomọphẹ avwanre vwo ruiruo wan? O vwo ughwru? Mavọ yen oborẹ avwanre vwẹ egbomọphẹ vwo ruiruo wan se vwo dje oborẹ ẹguọnọ avwanre kẹ Jihova kodo te? Idjerhe vọ yen  avwanre se vwo muọghọ kẹ orhiẹn-ebro rẹ ihwo efa?

3. Udje vọ yen Jihova kẹ avwanre kpahen obo rọ vwẹ egbomọphẹ rọyen ruiruo?

³ Jihova ọvo yen vwo egbomọphẹ rọ ba asa-an, ẹkẹvuọvo idjerhe rọ reyọ vwo ruiruo wan, fo obo ra vwẹrokere. Kerẹ udje, ọ jẹ ẹgborho rẹ Izrẹl reyọ kerẹ ihwo ra vwẹ odẹ rọyen vwo se, “oghẹrẹ rẹ [ihwo] kẹ omobọ rọye.” (Urhi 7:6-8) Ọ diẹ o mu orhiẹn nana bru-u. Jihova guọnọ ru obo ro ve kẹ ugbeyan rọyen, Ebraham, ikpe buebun re wanre. (Jẹn. 22:15-18) Vwọba, ọkieje yen Jihova vwọ reyọ egbomọphẹ rọyen vwo ruiruo nene ẹguọnọ vẹ orhiẹn-ebro rẹ abavo rọyen. A mrẹ ọnana vughe womarẹ ọghwọku rọ vwọ kẹ emọ rẹ Izrẹl, ihwo re sen ẹga rẹ uyota kọke kọke. Ayen de kurhẹriẹ, Jihova ko dje ẹguọnọ vẹ arodọnvwẹ kẹ ayen, rọ vwọ vuẹ ayen nẹ, “Mi sivwi ijesegbuyota rayen ke me guọnọ ayen odedede.” (Hos. 14:4) Ọnana omamọ udje rẹ oborẹ egbomọphẹ avwanre sa vwọ vwẹ erere kẹ ihwo efa!

4, 5. (a) Ono yen ohwo rẹsosuọ rẹ Ọghẹnẹ vwẹ egbomọphẹ kẹ, kẹ mavọ yen ọ vwerọ ruiruo wan? (b) Onọ vọ yen avwanre nọ oma avwanre?

⁴ Jihova vwọ ton emama phiyọ, ọ da vwẹ egbomọphẹ vwọ kẹ emama rọyen ri vwo aghwanre. Ohwo rẹsosuọ rọ vwẹ okẹ nana kẹ yen Ọmọkpako rọyen, rọ dia “uhoho rẹ Ọghẹnẹ re jẹ mrẹ na.” (Kọl. 1:15) Jesu ke tobọ rhe akpọ na, o brorhiẹn rọ vwọ fuevun kẹ Ọsẹ rọyen ukperẹ ọ vwọ vwomaba ẹvwọsuọ rẹ Eshu. Jesu vwọ hẹ otọrakpọ na, ọ vwẹ egbomọphẹ rọyen vwọ sen edavwini rẹ Ọvweghrẹn rode na, Idẹbono. (Mat. 4:10) Vwẹ ason rọ koba o ki ghwu, Jesu nẹrhovwo gangan ro djerephia nẹ o muegbe ro vwo ru ọhọre rẹ Ọghẹnẹ. Ọ da ta: “Ọsẹ, ọ da dia ẹguọnọ wẹ, gbe jẹ uko nana chọ vwẹ ra; ẹkẹvuọvo ọ dia ẹguọnọ mẹ-ẹ, ẹkẹvuọvo ọwẹn, ọye wo ru.” (Luk 22:42) E jẹ a vwẹrokere Jesu rere a vwẹ okẹ rẹ egbomọphẹ avwanre vwo broghọphiyọ Jihova oma, e ji vwo ru ọhọre rọyen! E se ghini ruo?

⁵ A sa ghene vwẹrokere udje rẹ Jesu kidie a je ma avwanre vwẹ uhoho rẹ Ọghẹnẹ. (Jẹn. 1:26) Ẹkẹvuọvo, egbomọphẹ avwanre vwo asan rọ bare. Jihova ọvo yen vwo egbomọphẹ rọ ba asa-an. Baibol na vuẹ avwanre nẹ egbomọphẹ avwanre vwo ughwru, o ji fo nẹ a shariẹ ughwru rẹ Jihova gberi kẹ avwanre na-a. Kerẹ udje, ofori nẹ eya vwomakpotọ kẹ eshare rayen, emọ mi rhe muọghọ kẹ esẹ vẹ ini rayen. (Ẹfe. 5:22; 6:1) Idjerhe vọ yen ughwru nana vwo djobọte oborẹ avwanre vwẹ egbomọphẹ vwo ruiruo wan? Ẹkpahọnphiyọ rẹ onọ yena se djobọte oborẹ akpeyeren rẹ avwanre cha dia obaro na.

6. Djudje rẹ oboresorọ egbomọphẹ avwanre vwọ guọnọ irhi ri suon.

⁶ Egbomọphẹ ro vwo ughwru ghini obọdẹn rẹ egbomọphẹ? E, dẹn! Diesorọ a vwọ ta ọtiọyen? Re vwo gbere ughwru phiyọ egbomọphẹ rẹ ohwo sa dia ochọnvwe. Kerẹ udje, avwanre vwo egbomọphẹ ra vwọ djẹ imoto kpo orere oshesheri. Ẹkẹvuọvo, udu avwanre se totọ ọ da dianẹ irhi ri suẹn imoto ẹdjẹ rha herọ-ọ, ihwo eje da djẹ vwẹ ẹbẹre rẹ idjerhe ro je ayen yẹrẹ ayen da djẹ imoto na gangan obo ri je ayen? Ẹjo. A guọnọ irhi rere a sa vwọ riavwerhen rẹ obọdẹn rẹ egbomọphẹ. E jẹ a fuẹrẹn idje efa vwẹ Baibol na a sa vwọ mrẹ aghwanre  ra vwọ vwẹ egbomọphẹ avwanre vwo ruiruo nene ughwru rẹ Jihova gbere kẹ avwanre.

7. (a) Idjerhe vọ yen okẹ rẹ egbomọphẹ na vwọ nẹrhẹ Adam fẹnẹ eranvwe? (b) Djisẹ rẹ ẹdia ọvo Adam vwọ vwẹ egbomọphẹ rọyen vwo ruiruo.

⁷ Ọghẹnẹ vwọ ma Adam, ọ da kẹ okẹ rọ je vwọ kẹ emekashe rehẹ odjuvwu, ọyehẹ okẹ rẹ egbomọphẹ. Ọnana nẹrhẹ Adam fẹnẹ eranvwe na kidie o ghwe vwo obo ri suẹn ayen. Roro kpahen ẹdia ọvo rẹ Adam da vwẹ egbomọphẹ rọyen vwo ruiruo vwẹ idjerhe abavo. A ma eranvwe tavwen a ke ma ohworakpọ. Ẹkẹvuọvo, Jihova yanjẹ uphẹn re vwo mu odẹ kẹ eranvwe na vwo kẹ ohworakpọ ẹsosuọ. Ọghẹnẹ “da ghwẹ ayen vwọ kẹ ohwo na sọsa mrẹ obo ro se ayen.” Adam da fuẹrẹn eranvwe na nu, ko mu odẹ ro foro vwọ kẹ, Jihova gbowọphiyọ iruo rọ vwọ kẹ Adam na-a, o ji wene odẹ ro mu kẹ eranvwe na-a. Ukperẹ ọtiọyen, “obo rẹ ohwo na se eranvwe keranvwe ekpokpọ na, kẹ odẹ yena ese.”—Jẹn. 2:19.

8. Mavọ yen Adam vwọ vwẹ egbomọphẹ rọyen ruiruo vwẹ idjerhe rọ chọre, kẹ die yen nuro rhe?

⁸ Ọ da ohwo mamọ nẹ Adam vwo ọdavwaro kpahen iruo rẹ ẹroevwote rẹ otọrakpọ na rẹ Jihova vwọ kẹ-ẹ. O ji vwo ẹwẹn rẹ otekẹvwẹ kpahen iruo efa rẹ Ọghẹnẹ kẹrẹ-ẹ, rọ vwọ vuẹ nẹ, “We vwiẹ ri we bun phihọ, re wa vọn akpọ na, ru we phio kparobọ, kugbe re we vwo ogangan vwẹ enu rẹ erin rẹ urhie, ephran ri obenu kugbe enu ri kemu kemu rọ yan vwẹ otọ na ejobi.” (Jẹn. 1:28) Kọyensorọ ọ vwọ shariẹ ughwru rẹ Ọghẹnẹ gbere kẹ, ọ da ra re omamọ ra vuẹrẹ nẹ ọ ria-a na. Egbomọphẹ nana re vwo ruiruo vwẹ idjerhe ọchọchọ na da rhe ghwa ojaẹriọ vẹ ọmiaovwẹ rhe emọ rẹ Adam eje. (Rom 5:12) E jẹ obo ri nẹ obuko rẹ orhiẹn rẹ Adam rhe na, mu avwanre vwọ reyọ egbomọphẹ avwanre ruiruo vwẹ idjerhe abavo vwo nene ughwru rẹ Jihova gbere kẹ avwanre.

9. Uphẹn vọ yen Jihova vwọ kẹ ihwo rẹ Izrẹl, kẹ die yen ẹkpahọnphiyọ rayen?

⁹ Emọ rẹ Adam vẹ Ivi da riuku rẹ jẹgba vẹ ughwu mie ayen. Ẹkẹvuọvo emọ na ji vwo uphẹn ayen vwọ reyọ egbomọphẹ rayen ruiruo vwẹ idjerhe abavo. A mrẹ ọnana vwẹ idjerhe rẹ Ọghẹnẹ nene ihwo rẹ Izrẹl yerin wan. Womarẹ Mosis, Jihova da kẹ ihwo na uphẹn ayen vwọ jojẹ sẹ ayen cha dia ihwo rọyen yẹrẹ ayen dia-a. (Eyan. 19:3-6) Die yen ẹkpahọnphiyọ rayen? Ayen jojẹ ayen vwo nene irhi rẹ Ọghẹnẹ eje kerẹ ihwo rọyen, ayen de ji kwunugbe tanẹ, “Obo rẹ Ọrovwohwo tare ejobi ọye me ru.” (Eyan. 19:8) Jẹ, ọke vwọ yanran na, ẹgborho na da vwẹ egbomọphẹ rayen ruiruo vwẹ idjerhe ọchọchọ, ayen rhe se ru oborẹ ayen veri-i. E jẹ ọnana dia orhọ-esio kẹ avwanre rere a vwẹ ẹro ọghanghanre vwo ni egbomọphẹ avwanre, re vwo tinka mu Jihova ji nene irhi rọyen eje.—1 Kọr. 10:11.

10. Idje vọ yen djerephia nẹ ihworakpọ ri jẹgba sa vwẹ egbomọphẹ rayen vwo ru ọhọre rẹ Ọghẹnẹ? (Ni uhoho rẹsosuọ na.)

¹⁰ Vwẹ ọbe rẹ Hibru uyovwin 11, a mrẹ edẹ rẹ idibo rẹ Ọghẹnẹ 16 re reyọ egbomọphẹ rayen vwo ruiruo vwo nene irhi rẹ Jihova. Fikirẹ ọnana, ayen da mrẹ ebruphiyọ gbidiki, ayen de ji vwo iphiẹrophiyọ kpahen obaro na. Kerẹ udje, Noa dje uvi rẹ esegbuyota phia o de nyupho rẹ Ọghẹnẹ ra kare okọ ro vwo sivwin orua rọyen vẹ uvwiẹ rọ cha obaro. (Hib. 11:7) Ebraham vẹ Sera vwomakpotọ nene odjekẹ rẹ Ọghẹnẹ, ayen de kpo otọ rẹ ive na. Ayen vwọ tobọ te otọ na nu, ayen ji vwo “uphẹ vwo rhivwi” kpo orere rẹ Ur. Ẹkẹvuọvo, ayen tẹnrovi  orugba rẹ “ive [rẹ Ọghẹnẹ] ve kẹ ayen na”; ayen “guọnọ orho ro me yovwi.” (Hib. 11:8, 13, 15, 16) Mosis chukoku efe rẹ Ijipt, “ọ da jẹ nẹ ọye vẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ reoja nọ ọ rẹ ọye da ghọghọ vwẹ evun rẹ umwemwu.” (Hib. 11:24-26) E jẹ avwanre vwẹrokere esegbuyota rẹ ihwo nana, e ni okẹ rẹ egbomọphẹ rẹ avwanre na ghanghanre, a me je reyọ vwo ru ọhọre rẹ Ọghẹnẹ.

11. (a) Ọrhọ yen ebruphiyọ rode ọvo rẹ egbomọphẹ sa vwọ kẹ avwanre? (b) Die yen mu uwe vwọ reyọ vwo ruiruo vwẹ idjerhe abavo?

¹¹ Dede nẹ ọ sa dia lọlọhọ ohwo ọfa vwo brorhiẹn kẹ avwanre, jẹ ọnana sa nẹrhẹ ebruphiyọ rode ọvo rẹ egbomọphẹ sa vwọ kẹ avwanre va avwanre abọ. A mrẹ ebruphiyọ yena vwẹ Urhi Rivẹ 30:19, 20. (Se.) Owọ 19 djisẹ rẹ ojẹ rẹ Ọghẹnẹ phiyotọ vwọ kẹ emọ rẹ Izrẹl. Owọ 20 vuẹ avwanre nẹ Jihova kẹ ayen uphẹn ọghanghanre ayen vwo dje obo rehẹ ubiudu rayen vwọ kẹ. Avwanre je sa jojẹ ra vwọ ga Jihova. Obo re ma rho ro mu avwanre vwọ jojẹ nana yehẹ ra vwọ vwẹ egbomọphẹ avwanre vwo jiri Jihova, ji dje ẹguọnọ vwọ kẹ!

12. Die yen avwanre che jẹ egbomọphẹ avwanre evwo ruẹ?

¹² Vwẹ ẹro roro nẹ wọ vwẹ okẹ ọghanghanre vwọ kẹ ugbeyan wẹn. Mavọ ọ cha da wẹ te wọ da riẹn nẹ o doro kufia yẹrẹ ọ vwerọ wan ohwo oma! Ọtiọyen ọ je da Jihova siẹrẹ ọ da mrẹ ihwo re reyọ egbomọphẹ rayen vwo ruiruo vwẹ idjerhe rọ chọre, yẹrẹ vwọ wan ihwo efa oma. Uyota, Baibol na tarọ jovwo nẹ “vwẹ oba rẹ ẹdẹ na” ihwo “gbe cha riẹn ẹse-e.” (2  Tim. 3:1,  2) E jẹ avwanre reyọ okẹ ọghanghanre rẹ Jihova kẹ avwanre na vwo ruiruo vwẹ idjerhe rọ chọre-e, e ji no kueku-u. Mavọ yen e se vwo ru ọnana?

13. Ọrhọ yen idjerhe ọvo a sa vwọ kẹnoma kẹ a vwọ reyọ egbomọphẹ avwanre vwo ruiruo vwẹ idjerhe rọ chọre?

¹³ Avwanre eje vwẹ egbomọphẹ ra vwọ jojẹ rẹ igbeyan, irhuon vẹ osẹnvwe, kugbe erọnvwọn ra vwọ diotọ. Ẹkẹvuọvo, egbomọphẹ avwanre sa dia “urhurho rẹ umwemwu” siẹrẹ avwanre da vwẹ oma ru ọviẹn kẹ urhurusivwe rẹ ugboma yẹrẹ e de nene ojevwe rẹ akpọ na. (Se 1 Pita 2:16.) Ukperẹ avwanre vwọ  vwẹ egbomọphẹ avwanre vwo “nenesi rẹ ugboma,” e jẹ avwanre muegbe e vwo nene uchebro nana: “Kemu kemu wo ruru, ru ayen ejobi vwọ kẹ urinrin rẹ Ọghẹnẹ.”—Gal. 5:13; 1 Kọr. 10:31.

14. Mavọ yen ẹroẹvwọsuọ avwanre kpahen Jihova vwo churobọ si egbomọphẹ avwanre?

¹⁴ Idjerhe ọfa a sa vwọ sẹro rẹ egbomọphẹ avwanre ọyehẹ a vwọ vwẹroso Jihova, je vwẹ uphẹn kẹ nẹ ọ vwẹ irhi rọyen sun avwanre. Ọyen ọvo yen ‘yono avwanre vwọ mrẹ erere, Ohwo ro sun avwanre vwẹ idjerhe ra cha wan.’ (Aiz. 48:17) Ofori nẹ avwanre mrẹ uyota nana vughe: “Idjerhe rẹ ohwo rẹ akpọ ọ hẹ oma rọye-e, nẹ ohwo sa vwẹ ogangan rẹ omobọ rọye kpọ oma rọye vi-i.” (Jer. 10:23) E jẹ avwanre vwẹroso omobọ avwanre kirobo rẹ Adam vẹ emọ rẹ Izrẹl ruru-u. Ukperẹ ọtiọyen, e jẹ a “vwẹ udu [avwanre] ejobi vwọ kpahe Ọrovwohwo.”—Isẹ 3:5.

15. Die yen Galesha 6:5 yono avwanre?

¹⁵ Egbomọphẹ avwanre ba asan. Ihwo vwo egbomọphẹ ayen vwo brorhiẹn rẹ akpeyeren rayen, ofori nẹ e muọghọ kẹ egbomọphẹ rayen na. Diesorọ? Ọ vwọ dianẹ ihwo ejobi yen vwo egbomọphẹ na, Inenikristi ivẹ che se brorhiẹn vuọvo ọkieje-e. Ọnana ji shekpahen ẹga vẹ uruemu avwanre. Karophiyọ Galesha 6:5. (Se.) Avwanre da riẹn nẹ “dohwo doghwa rọye gba cha ghwa,” avwanre che muọghọ kẹ egbomọphẹ rẹ ihwo efa.

16, 17. (a) Ota rẹ egbomọphẹ vọ yen vwomaphia vwẹ Kọrẹnt? (b) Mavọ yen Pọl rhuẹrẹ ota na phiyọ wan, kẹ die yen ọnana yono avwanre kpahen egbomọphẹ rẹ ihwo efa?

¹⁶ Roro kpahen udje rẹ Baibol ọvo ro dje oboresorọ avwanre vwo muọghọ kẹ egbomọphẹ rẹ iniọvo avwanre ayen vwo brorhiẹn kpahen ẹdia rẹ Baibol na ghwe ji urhi kpahe-en. Aphro vwomaphia vwẹ uvwre rẹ Inenikristi rehẹ Kọrẹnt kpahen eranvwe ra vwọ ga iye, ra shẹ vwẹ eki. Evo ki roro, ‘Edjọ dia emu vuọvo-o, fikirẹ ọyena a sa re eranvwe na odedede.’ Ẹkẹvuọvo, efa re ka ga edjọ jovwo niro nẹ ra vwọ re eranvwe tiọyena churobọ si edjọẹgọ. (1 Kọr. 8:4, 7) Ọnana okpota rọ sa so ohẹriẹ vwẹ ukoko na. Ukẹcha vọ yen Pọl vwọ kẹ Inenikristi rehẹ Kọrẹnt ayen se vwo vwo ẹro rẹ Ọghẹnẹ vwo ni ẹdia nana?

¹⁷ Ẹsosuọ, Pọl karophiyọ ẹko rẹ ihwo ivẹ nana nẹ emuọre che se si ayen kẹrẹ Ọghẹnẹ-ẹ. (1 Kọr. 8:8) Vwọba, ọ kẹ ayen orhọ-esio nẹ ayen vwẹ “uphẹ” yẹrẹ egbomọphẹ rayen vwọ “dia uchukurhe umwemwu kẹ otu re lọhọre-e.” (1 Kọr. 8:9) Ọke vwọ yanran na, ọ da je vwẹ uchebro kẹ ihwo rẹ ẹwẹn obrorhiẹn rayen hepha lọlọhọ nẹ ayen gu ihwo efa re re eranvwe na-a. (1 Kọr. 10:25, 29, 30) Ọtiọyena, vwẹ ota ọghanghanre nana ro shekpahen ẹga na, Onenikristi ọvuọvo yen che brorhiẹn rẹ obo ro ru. Ọ vwọ dia ọtiọyena, o rhe fo nẹ e muọghọ kẹ orhiẹn romobọ rẹ iniọvo avwanre?—1 Kọr. 10:32, 33.

18. Mavọ wo se vwo djephia nẹ wo nẹ egbomọphẹ wẹn ghanghanre?

¹⁸ Jihova kẹ avwanre okẹ rẹ egbomọphẹ. (2 Kọr. 3:17) Avwanre ni okẹ nana ghanghanre kidie ọ nẹrhẹ avwanre se brorhiẹn ro djephia nẹ avwanre vwo ẹguọnọ rẹ Jihova. E jẹ avwanre dje ọdavwaro phia kpahen okẹ ọghanghanre nana rere a reyọ vwo ruiruo vwẹ idjerhe rọ da ghwa ujiri vwo rhe Ọghẹnẹ, e mi ji muọghọ kẹ egbomọphẹ re ihwo efa.