1-3. (a) Diesorọ Ọghẹnẹ vwo vwo ẹguọnọ rẹ Solomọn, kẹ ebruphiyọ vọ yen te Solomọn obọ? (b) Enọ vọ yen a cha kpahenphiyọ vwẹ uyono nana?

A VWẸ Solomọn vwo mu ovie rẹ Izrẹl ọke rọ vwọ hẹ eghene. Vwẹ ọtonphiyọ rẹ usuon rọyen, Jihova da vwomaphia kẹ vwẹ evwerhẹn, ọ da ta kẹ: “Nọ obo re me vwọ kẹ wẹ.” Solomọn da kpahen: “Mẹvwẹ omotete; Me riẹn obo ra ro otafe eyẹ obo ra ro uwevwi-i. . . . Fiki rẹ ọtiọye na gba vwẹ erhi rẹ ẹruọ vwọ kẹ odibo wẹn ro vwo sun ihwo wẹn.” (1 Ivie 3:5-10) Solomọn nokpẹn rẹ “erhi rẹ ẹruọ” yẹrẹ ubiudu ro nyẹme. Ọyena ghini oyare rẹ omaevwokpotọ! O muẹro dẹn nẹ ọnana yen sorọ rẹ Jihova vwo vwo ẹguọnọ rọyen mamọ. (2 Sam. 12:24) Ẹkpahọnphiyọ rẹ Solomọn na vwerhen Jihova oma mamọ te ẹdia rọ vwọ kẹ “ẹghwanre vẹ udu re evughe.”—1 Ivie 3:12.

² Solomọn mrẹ ebruphiyọ buebun vwẹ uchọke rọ fuevun kẹ Jihova te. Jihova kẹ rẹ uphẹn rọ vwọ bọn uwevwin rẹ ẹga “kẹ odẹ rẹ Ọrovwohwo na, Ọghẹnẹ rẹ Izrẹl.” (1 Ivie 8:20) Aghwanre rẹ Ọghẹnẹ vwọ kẹ na da nẹrhẹ o kperusi. E ji si eta rẹ ẹwẹn ọfuanfon rẹ Ọghẹnẹ muro vwọ ta phiyọ ẹbe erha vwẹ Baibol na. Ọvo rọyen yen ọbe rẹ Isẹ.

³ E djunute ubiudu na omarẹ abọ ujorin vwẹ ọbe rẹ Isẹ. Kerẹ udje, Isẹ 4:23 de se: “Jẹn udu wẹn sasa vwẹ ọke ejobi; kidie evun rọye ogbugbu rẹ arhọ va nẹ cha.” Die yen “udu” mudiaphiyọ vwẹ owọrota nana? A cha kpahenphiyọ onọ yena vwẹ uyono nana. A je cha kpahenphiyọ enọ ivẹ nana: Mavọ yen Eshu se vwo miovwo ubiudu rẹ avwanre? Kugbe, die yen e se ru ra sa vwọ sẹro rẹ ubiudu rẹ avwanre? Ẹkpahọnphiyọ rẹ enọ nana cha nẹrhẹ a sa sẹro rẹ evun-ẹfuọn rẹ avwanre kẹ Jihova.

4-5. (a) Mavọ yen Une Rẹ Ẹjiro 51:6 chọn avwanre uko vwọ riẹn oborẹ ubiota na “udu” churobọ si? (b) Mavọ yen ẹroevwote rẹ ugboma rẹ avwanre sa vwọ chọn avwanre uko vwọ riẹn obo rọ ghanre te ra vwọ vwẹrote ohwo rẹ avwanre hepha vwẹ obevun?

⁴ Vwẹ Isẹ 4:23 ubiota na “udu” rẹ ẹbẹre rẹ Baibol efa djisẹ rọyen kerẹ ‘obo rehẹ evun’ rẹ ohwo, churobọ si korọnvwọn korọnvwọn re rhiẹromrẹ-ẹ. (Se Une Rẹ Ejiro 51:6.) Ọyen ohwo rẹ avwanre hepha vwẹ obevun, ọ dia oborẹ avwanre hepha vwẹ obo otafe-e.

⁵ Ẹroevwote rẹ ugboma rẹ avwanre sa chọn avwanre uko vwọ riẹn obo rọ ghanre te ra vwọ vwẹrote ohwo rẹ avwanre hepha vwẹ obevun. Ọrẹsosuọ, avwanre da guọnọ sẹro rẹ omakpokpọ rẹ avwanre, kẹ avwanre re omamọ emu, je sasa oma rẹ avwanre ọkieje. Vwẹ idjerhe vuọvo na, a sa sẹro rẹ oyerinkugbe rẹ avwanre vẹ Jihova siẹrẹ a da nabọ vwẹ ota rọyen vwọ ghẹrẹ oma rẹ avwanre, ji vwẹ ọkieje vwo ru esegbuyota rẹ avwanre kpahen Jihova ganphiyọ. Ọyena churobọ si re vwo yono Ota rẹ Ọghẹnẹ je vuẹ ihwo kpahen esegbuyota rẹ avwanre. (Rom 10:8-10; Jems 2:26) Ọrivẹ, ohwo se vwo ọga vwẹ obevun, jẹ o roro nẹ ọyen vwo omakpokpọ fikirẹ oborẹ ugboma rọyen hepha vwẹ obo otafe. Vwẹ idjerhe vuọvo na, ọ da tobọ dianẹ urhurusivwe ebrabra tan awọ cha ememerha vwevunrẹ ubiudu rẹ avwanre, avwanre ji se roro nẹ esegbuyota rẹ avwanre je gan, kidie nẹ avwanre kpo uyono ji kpo aghwoghwo ọkieje. (1 Kọr. 10:12; Jems 1:14, 15) E jẹ avwanre karophiyọ nẹ Eshu guọnọ vwẹ iroro rọyen vwo miovwo avwanre. Ọrhọ yen idjerhe ọvo kiriguo ro se vwo ruo? Kẹ, mavọ yen a sa vwọ sẹro rẹ oma rẹ avwanre?

6. Die yen Eshu guọnọre, kẹ idjerhe vọ yen o vwo ruo?

⁶ Eshu chukoku irhi rẹ Jihova ji gbevwọso fikirẹ ojevwe romobọ. Ọ guọnọre nẹ avwanre vwẹrokere ọyen. Jẹ, ọ riẹnre nẹ ọ cha sa gba avwanre vwo vwo ọkpo rẹ iroro vẹ iruemu ri rhe re-e. Ọtiọyena, kọ guọnọ idjerhe efa ro se vwo ru ọdavwẹ rọyen na. Kerẹ udje, Eshu miovwin ihwo buebun vwẹ akpọ na re. (1 Jọn 5:19) O  niro nẹ avwanre che nene ayen ghwọrọ ọke kugbe, dede nẹ avwanre riẹnre nẹ orharhe igbeyan che miovwo iroro vẹ uruemu rẹ avwanre. (1 Kọr. 15:33) Ufi yena mu Ovie Solomọn. Solomọn rọvwọn eya rẹ igiye buebun, ayen da riẹriẹ te ẹdia rẹ ayen vwo “ku udu rọye rhẹriẹ” vwo nẹ ẹga rẹ Jihova.—1 Ivie 11:3

7. Die ọfa yen Eshu vwọ hra iroro rọyen, kẹ diesorọ o vwo fo nẹ avwanre nomaso kpahọn?

⁷ Eshu vwẹ ughe rẹ TV vẹ ifimu vwọ hra erharhe iroro rọyen. Ọ riẹnre nẹ ikuegbe ghwa dia obo ra vwọ diotọ ọvo-o, i se djobọte iroro, ọdavwẹ, vẹ uruemu rẹ avwanre. Jesu nabọ vwẹ ona rẹ uyono nana vwo ruiruo. Kerẹ udje, o kpe itẹ rẹ ohwo rẹ Sameria kugbe ọmọshare ro vrẹn nẹ uwevwin ra ghwọrọ uku ra ghare kẹ. (Mat. 13:34; Luk 10:29-37; 15:11-32) Ẹkẹvuọvo, otu ri vwo iroro rẹ Eshu vwẹ ikuegbe vwo miovwo ihwo. Jẹ, ofori nẹ avwanre vwẹ ẹro abavo vwo ni ota nana. A sa vwẹ ifimu vẹ ughe rẹ TV evo vwọ diotọ, e mi ji yono erọnvwọn iyoyovwin nẹ ayen rhe, ukperẹ ayen vwo miovwo iroro rẹ avwanre. Ẹkẹvuọvo, ofori nẹ e nomaso. Wọ da cha sane ọ rẹ wo che ni, wọ me nọ oma wẹn, ‘Ifimu yẹrẹ ughe rẹ TV nana cha nẹrhẹ mi vwo ẹguọnọ rẹ urhurusivwe rẹ ugboma?’ (Gal. 5:19-21; Ẹfe. 2:1-3) Die yen ofori nẹ wo ru siẹrẹ wo de noso nẹ ughe vwo nẹ na titi iroro rẹ Eshu? Kẹnoma kẹ riẹriẹriẹ kerẹ ọga ro pho!

8. Mavọ yen emiọvwọn sa vwọ sẹro rẹ ubiudu rẹ emọ rayen?

⁸ Emiọvwọn, ovwan vwo oghwa oghẹresan rẹ ovwan vwọ sẹro emọ rẹ ovwan vwo nẹ abọ rẹ ekuakua rẹ Eshu guọnọ reyọ vwo miovwo ubiudu rayen. O muẹro dẹn nẹ ovwan nabọ davwẹngba vwọ sẹro rayen vwo nẹ abọ rẹ ega sansan. Ovwan ruẹ uwevwin rẹ ovwan fuan, ji do ekuakua re sa so ọga kẹ ovwan kuẹfia. Ọtiọyena, ovwan gba je sẹro rẹ emọ rẹ ovwan vwo nẹ abọ rẹ ifimu, ughe rẹ TV, ividio gemu, kugbe wẹbsaiti re sa nẹrhẹ ayen vwo iroro rẹ  Eshu. Jihova kẹ ovwan oghwa rẹ ovwan vwọ chọn emọ rẹ ovwan uko vwọ dia igbeyan rọyen. (Isẹ 1:8; Ẹfe. 6:1, 4) Ọtiọyena, we jẹ oshọ mu ovwan rẹ ovwan vwo jurhi ri shephiyọ vẹ oborẹ Baibol na tare vwọ kẹ ihwo rẹ evwruwevwin rẹ ovwa-an. Vuẹ emọ wẹn oka rẹ ughe rẹ ayen che se ni-i, wọ me je chọn ayen uko vwo riẹn oborẹ wo mu orhiẹn wẹn na kpahen. (Mat. 5:37) Emọ wẹn vwọ ghwaran cha na, yono ayen oborẹ ayen komobọ se vwo vughe obo ri yovwirin kugbe obo re brare vwo nene iwan rẹ Jihova. (Hib. 5:14) Wọ me je karophiyọ nẹ dede nẹ emọ wẹn che yono emu buebun vwo nẹ eta wẹn rhe, uruemu wẹn yen ayen cha ma vwẹrokere.—Urhi 6:6, 7; Rom 2:21.

9. Ọrhọ yen iroro ọvo rẹ Eshu titẹ, kẹ mavọ yen ọ bra te?

⁹ Eshu je guọnọ miovwo ubiudu rẹ avwanre womarẹ ẹroẹvwọsuọ rẹ aghwanre rẹ ihworakpọ ukperẹ iroro rẹ Jihova. (Kọl. 2:8) Eshu guọnọre nẹ ihwo roro nẹ efe yen orọnvwọn rọ ma ghanre vwẹ akpeyeren. Ihwo ri vwo iroro tiọna sa dia edafe yẹrẹ ivwiogbere. Obo rọ wanre eje, ayen hẹ ẹdia rẹ imuoshọ. Diesorọ? Kidie ayen choma rẹ ayen vwọ vwẹ omakpokpọ, oyerinkugbe rẹ orua, kugbe oyerinkugbe rayen vẹ Jihova vwo ze fikirẹ ẹvwọtua rẹ igho. (1 Tim. 6:10) Oma vwerhen avwanre nẹ Jihova rọ dia Ọsẹ rẹ avwanre rọhẹ obo odjuvwu ro vwo aghwanre na, chọn avwanre uko vwọ vwẹ ẹro abavo vwo nẹ igho.—Aghwo. 7:12; Luk 12:15.

10-11. (a) Die yen e che ru a sa vwọ sẹro rẹ oma rẹ avwanre? (b) Iruo vọ yen erhẹrotọ ruẹ vwẹ ọke awanre, kẹ idjerhe vọ yen ẹwẹn obrorhiẹn rẹ avwanre sa vwọ wian kerẹ ọrhẹrotọ?

¹⁰ A cha davwẹngba vwọ jokaphiyọ je kẹnoma kẹ erọnvwọn re sa dia imuoshọ kẹ avwanre, tavwen a ke sa nabọ sẹro rẹ ubiudu rẹ avwanre. Ọnana ghwa nẹrhẹ a karophiyọ owian rẹ ọrhẹrotọ. Vwẹ ọke rẹ Ovie Solomọn, erhẹrotọ muẹdia igbẹhẹ rẹ orere rere ayen sa vwọ vwẹ orhọ-esio phia kpahen imuoshọ rọ cha. Siẹrẹ avwanre da vwẹro roro iruo rẹ ọrhẹrotọ, ka sa nabọ vwo ẹruọ rẹ oborẹ avwanre sa vwọ sẹro rẹ oma rẹ avwanre vwo nẹ abọ rẹ iroro rẹ Eshu.

¹¹ Vwẹ ọke awanre, erhẹrotọ vẹ ihwo re rhẹrẹ anurhoro rẹ orere yen wian kuẹgbe. (2 Sam. 18:24-26) Ẹko rẹ ihwo ivẹ yena yen sẹro rẹ orere na je kanre ẹchẹ rọyen siẹrẹ ivwighrẹn da cha. (Neh. 7:1-3) Kerẹ ọrhẹrotọ, ẹwẹn obrorhiẹn ra vwẹ Baibol yono * se si avwanre orhọ siẹrẹ Eshu da guọnọ miovwo ubiudu rẹ avwanre womarẹ iroro, ojevwe, kugbe urhurusivwe ebrabra. Siẹrẹ ẹwẹn obrorhiẹn rẹ avwanre de siẹ avwanre orhọ, ofori nẹ avwanre kerhọ rere e bi ẹchẹ gbe, kirobo re se dje.

12-13. Ọdavwini vọ yen avwanre se hirharoku, kẹ mavọ yen a sa vwọ siọn?

¹² Jẹ a fuẹrẹn udje ọvo kpahen obo ra sa vwọ sẹro rẹ oma rẹ avwanre vwo nẹ abọ rẹ iroro rẹ Eshu. Vwọ kpahen “ọfanrhie kugbe oka koka rẹ ijẹfuọn ejobi,” Jihova yono avwanre nẹ “e jẹn e se odẹ rọye vwẹ ohri rẹ [avwanre-e].” (Ẹfe. 5:3) Ẹkẹvuọvo, die yen avwanre che ru siẹrẹ irivẹ rẹ avwanre vwobẹ iruo yẹrẹ isikuru de gbikun rẹ ọfanrhiẹn? Avwanre riẹnre dẹn nẹ ofori nẹ avwanre sen “egagọ rẹ ofian kugbe ẹguọnọ rẹ akpọ ofefe na.” (Taitọs 2:12) Ọrhẹrotọ na rọ dia ẹwẹn obrorhiẹn rẹ  avwanre na se si avwanre orhọ kpahọn. (Rom 2:15) Ẹkẹvuọvo, avwanre cha kerhọ rọyen? Avwanre se vwo ẹwẹn ra vwọ kerhọ rẹ ikuegbe rayen yẹrẹ ni ihoho rẹ ayen dje kẹ ohwohwo. Jẹ, ọnana yen ọke ro fori nẹ avwanre vwo bi ẹchẹ rẹ avwanre gbe, kirobo re se dje. E se ru ọtiọyen siẹrẹ a da kpọ ota na kpo asan ọfa yẹrẹ vrẹn nẹ ohri rayen.

¹³ Ọ guọnọ uduefiogbere ra sa vwọ sen ọnyẹ rẹ otu re vwo vwo iroro echọchọ, yẹrẹ ru obo re brare. Jẹ, o muẹro dẹn nẹ Jihova mrẹ ẹgbaẹdavwọn rẹ avwanre, ọ cha kẹ avwanre ẹgba vẹ aghwanre ra sa vwọ sen iroro rẹ Eshu. (2 Ikun 16:9; Aiz. 40:29; Jems 1:5) Ẹkẹvuọvo, ọrhọ yen idjerhe ọfa ra sa vwọ sẹro rẹ ubiudu rẹ avwanre ọkieje?

14-15. (a) Die yen ofori nẹ avwanre rhie ubiudu rẹ avwanre kẹ, kẹ mavọ yen e se vwo ru ọtiọyen? (b) Mavọ yen Isẹ 4:20-22 sa vwọ chọn avwanre uko vwọ mrẹ erere vọnvọn vwo nẹ isese rẹ Baibol rẹ avwanre? (Ni ekpeti na “Obo re se Vwo Roro Kokodo.”)

¹⁴ A sa sẹro rẹ ubiudu na siẹrẹ a da sen obo ri se miovwon, je rhiabọreyọ obo ri che fierere kẹ. Jẹ a rhoma fuẹrẹn udje rẹ ọrhẹrotọ na. Ọrhẹrotọ bi ẹchẹ rẹ orere na gbe siẹrẹ ọvweghrẹn da cha, o mi rhe rhiephiyọ siẹrẹ e de muẹ emu vẹ erọnvwọn efa cha. Owẹnvwe che hwe ihwo rehẹ orere na ghwu siẹrẹ e rhe rhie ẹchẹ rẹ orere na-a. Vwẹ idjerhe vuọvo na, ofori nẹ avwanre vwẹ ọkieje vwo rhie ubiudu rẹ avwanre phiyọ vwọ kẹ iroro rẹ Jihova.

¹⁵ Rọ vwọ dianẹ Baibol na vọnre vẹ iroro rẹ Jihova na, kẹ ofori nẹ avwanre vwẹ uphẹn kẹ nẹ o djobọte iroro, edavwẹ, vẹ iruemu rẹ avwanre kọke kọke rẹ avwanre de se. Mavọ yen avwanre sa vwọ mrẹ erere vọnvọn vwo nẹ isese rẹ Baibol rẹ avwanre? Ẹrhovwo pha ghanghanre mamọ. Oniọvo aye ọvo da ta: “Tavwen mi ki se Baibol, me nẹrhovwo rhe Jihova nẹ ọ chọn vwẹ uko ‘vwọ mrẹ imu rẹ igbunu’ rehẹ Ota rọyen.” (Une 119:18) O ji fo nẹ avwanre roro kokodo kpahen oborẹ avwanre se. Avwanre da nẹrhovwo, se Baibol na, ji roro kokodo kpahen oborẹ avwanre seri, Ota rẹ Ọghẹnẹ kọ cha ro “evun rẹ udu [rẹ avwanre],” ọ me nẹrhẹ avwanre vwo ẹguọnọ rẹ iroro rẹ Jihova.—Se Isẹ 4:20-22; Une 119:97.

16. Erere vọ yen ihwo buebun ri ni JW Broadcasting mrẹre?

¹⁶ Idjerhe ọfa ra sa vwọ vwẹ uphẹn kẹ iroro rẹ Ọghẹnẹ nẹ o sun avwanre, ọyen re vwo nẹ ividio sansan rehẹ JW Broadcasting^®. Aye gbẹ ọshare ọvo da ta: “Ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ kemeranvwe kemeranvwe na ghwa ẹkpahọnphiyọ rẹ ẹrhovwo rẹ avwanre! E bọn avwanre gan, ji phiuduphiyọ avwanre awọ ọke rẹ avwanre de muomaphiyọ. Avwanre kerhọ rẹ ine na mamọ. Avwanre hworo ayen ọke rẹ avwanre de chere emu, da iti, yẹrẹ ruẹ uwevwin rẹ avwanre fuan.” Ividio sansan na chọn avwanre uko vwọ sẹro rẹ ubiudu rẹ avwanre. E je nẹrhẹ avwanre riẹn obo re se vwo vwo iroro rẹ Jihova, ji sen ọnyẹ re vwo vwo iroro rẹ Eshu.

17-18. (a) Kirobo rẹ 1 Ivie 8:61 tare, die yen cha phia siẹrẹ avwanre da vwẹ oborẹ avwanre yono mie Jihova vwo ruiruo? (b) Die yen e se yono vwo nẹ ikuegbe rẹ Ovie Hẹzikaya rhe? (c) Vwo nene eta rẹ ẹrhovwo rẹ Devid rọhẹ Une Rẹ Ejiro 139:23, 24, die yen avwanre sa nẹrhovwo kpahen?

¹⁷ Kọke kọke rẹ avwanre da mrẹ erere rọ herọ siẹrẹ e de ru obo ri yovwirin, esegbuyota rẹ avwanre kọ ganphiyọ. (Jems 1:2, 3) Oma kọ vwerhen avwanre kidie avwanre ruẹ obo re cha nẹrhẹ Jihova se avwanre emọ rọyen, ọtiọyena urhurusivwe re vwo ru obo ri je kọ ganphiyọ. (Isẹ 27:11)  Kọdavwini kọdavwini ro te avwanre oma, ghwa uphẹn re vwo djephia nẹ avwanre vwẹ ubiudu rẹ avwanre eje vwọ ga Ọsẹ rẹ avwanre Jihova. (Une 119:113) Ọyena jẹ uphẹn re vwo djephia nẹ avwanre vwo ẹguọnọ rẹ Jihova vẹ ubiudu rẹ avwanre eje, avwanre je nabọ choma re vwo nyupho ji ru ọhọre rọyen.—Se 1 Ivie 8:61.

¹⁸ Kẹ, e se ru obo re chọre? E, kidie avwanre gbare-e. Ofori nẹ a karophiyọ ikuegbe rẹ Ovie Hẹzikaya siẹrẹ e de ru obo re chọre. O ru obo re chọre. Ẹkẹvuọvo, o de kurhẹriẹ, ji rhoma ton ẹga rẹ Jihova phiyọ “vẹ udu [rọyen] ejobi.” (Aiz. 38:3-6; 2 Ikun 29:1, 2; 32:25, 26) E jẹ avwanre sen iroro rẹ Eshu ji nẹrhovwo rhe Jihova nẹ ọ kẹ avwanre “erhi rẹ ẹruọ” yẹrẹ ubiudu ro nyẹme. (1 Ivie 3:9; se Une Rẹ Ejiro 139:23, 24.) Aphro herọ-ọ, avwanre sa fuevun kẹ Jihova siẹrẹ a da sẹro rẹ ubiudu rẹ avwanre.