1. Imuẹro vọ yen avwanre vwori, kẹ diesorọ?

 Ọ BẸN wo vwo vwo imuẹro nẹ erọnvwọn che shephiyọ vwẹ obaro na fikirẹ obo re phia vwẹ akpọ na enẹna? Oyerinkugbe rọhẹ orua re dogho phiyọ. Ihworakpọ ke rhoma vẹn rua ozighi, urhuru, kugbe ophu ọgangan. Ihwo buebun mrẹ bẹnbẹn rẹ ayen vwọ vwẹroso ihwo ri suẹn. Ẹkẹvuọvo, obo re phia enẹna sa nẹrhẹ wo vwo imuẹro nẹ erọnvwọn che shephiyọ vwẹ obaro na. Diesorọ? Kidie ihwo ruẹ nene aroẹmrẹ ri Baibol na ro shekpahen “oba rẹ ẹdẹ na.” (2 Tim. 3:1-5) Vwọ kẹ ohwo rọ ta uyota, orugba rẹ aroẹmrẹ nana cha bẹn vwọ kẹ evughe-e, kidie ọnana djerephia dẹn nẹ Jesu Kristi ton usuon phiyọ kerẹ Ovie rẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ re. Jẹ, ọnana ghwa ọvo vwẹ usun rẹ aroẹmrẹ ri shekpahen Uvie na. Esegbuyota rẹ avwanre cha ganphiyọ siẹrẹ a da rhoma fuẹrẹn aroẹmrẹ evo ri rugba vwẹ ikpe evo rhire na.

2. Die yen a cha ta ota kpahen vwẹ uyono nana, kẹ, diesorọ? (Djekpahen uhoho rọhẹ opharo rẹ ọbe na.)

² Vwẹ uyono nana, a cha ta ota kpahen (1) aroẹmrẹ rọ chọn avwanre uko vwọ riẹn ọke ra vwọ vwẹ Uvie na vwo mu, (2) aroẹmrẹ re chọn avwanre uko vwọ riẹn nẹ a vwẹ Jesu vwo mu Ovie rẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ vwẹ odjuvwu re, kugbe (3) aroẹmrẹ ri dje obo ra cha ghwọrọ ivwighrẹn rẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ no wan. Kirobo ra rhuẹrẹ ifoto ra bẹre ibribro phiyọ  a sa vwọ nabọ vughe obo rehẹ evunrẹ ifoto na ye, ọtiọyen avwanre je cha mrẹ oborẹ aroẹmrẹ nana eje vwo churobọ si ohwohwo je chọn avwanre uko vwo vughe asan rẹ avwanre hepha enẹna vwẹ ọrhuẹrẹphiyotọ ri Jihova.

3. Imuẹro vọ yen aroẹmrẹ rọhẹ Daniẹl 7:13, 14 vwọ kẹ avwanre kpahen Ovie rẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ?

³ Aroẹmrẹ rọhẹ Daniẹl 7:13, 14 vwẹ imuẹro kẹ avwanre nẹ Jesu Kristi yen cha dia Osun ro me yovwin vwọ kẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ. Ihwo ri nẹ ẹgborho eje rhe cha “ga” vẹ omavwerhovwẹn, o vwo ohwo vuọvo rọ cha reyọ ẹdia rọyen kerẹ Osu-un. Aroẹmrẹ ọfa vwẹ ọbe ri Daniẹl na tarọ phiyotọ nẹ Jesu cha ton usuon phiyọ siẹrẹ ọke ighwrẹn ra mraro rọyen phiyotọ na de re nu. A ghene sa riẹn ọke ra vwọ reyọ Jesu vwo mu Ovie?

4. Mavọ yen ọbe ri Daniẹl 4:10-17 vwọ chọn avwanre uko vwọ riẹn nẹ ukpe ri 1914 C.E yen a vwọ vwẹ Jesu vwo mu Ovie? (Ji ni eta rehẹ obotọ na.)

⁴ Se Daniẹl 4:10-17. “Ẹgbukpe-ighwrẹn [“ọke ighwrẹn” NW ]” na mudiaphiyọ ẹgbukpe 2,520. Ọke ighwrẹn na tonphiyọ vwẹ ukpe ri 607 B.C.E. rọ dia ọke rẹ ihwo ri Babilọn vwo si ovie rọ koba vwo nẹ ekete ri Jihova vwẹ Jerusalẹm. O de rhe vwoba vwẹ ukpe ri 1914 C.E. ọke rẹ Jihova vwo reyọ Jesu rọ dia ohwo “ro vwo asan na” vwo mu Ovie rẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ. *—Izi. 21:25-27.

5. Ọrhọ yen idjerhe ọvo rẹ avwanre sa vwọ mrẹ erere vwo nẹ aroẹmrẹ ro shekpahen “ọke ighwrẹn” na rhe?

⁵ Mavọ avwanre sa vwọ mrẹ erere vwo nẹ aroẹmrẹ nana rhe? E de vwo ẹruọ rẹ aroẹmrẹ rọ ta ota kpahen “ọke ighwrẹn” na, ọ cha nẹrhẹ e vwo imuẹro dẹn nẹ Jihova ruẹ ive rọyen gba vwẹ ọke ro fori. Kirobo ri Jihova ru ọrhuẹrẹphiyotọ rọ vwọ vwẹ Jesu vwo mu Ovie vwẹ ọke ro fori ye, ọtiọyen o ji che ru rere aroẹmrẹ rọyen eje se vwo rugba vwẹ ọke ro fori. Ọtiọyena, ẹdẹ ri Jihova “che krinọ-ọ.”—Hab. 2:3.

6. (a) Erọnvwọn vọ yen avwanre mrẹ vwẹ akpọ na ri djerephia nẹ Jesu suẹn re? (b) Idjerhe vọ yen aroẹmrẹ rọhẹ Ẹvwọphia 6:2-8 vwọ Kanrunumu imuẹro nana?

⁶ Ọke rẹ iruo rẹ aghwoghwo ri Jesu vwẹ otọrakpọ na vwọ joma toba re, Jesu da mraro rẹ erọnvwọn sansan re cha phia vwẹ akpọ na re cha chọn idibo rọyen uko vwọ riẹn nẹ ọyen suẹn vwẹ odjuvwu re. Usun rẹ erọnvwọn evo ro djunute yen ifovwin, owẹnvwe kugbe etọ re cha bẹre. Ọ je mraro kpahen emiavwe re cha vwomaphia “vwẹ asan buebu.” Ọga ri COVID-19 rọ vwomaphia okrinọ-ọ na, ọyen ọvo usun rẹ emiavwe na. Erọnvwọn nana, eyen usun rẹ oborẹ Baibol na seri nẹ “oka” rẹ ọrhire ri Kristi. (Mat. 24:3, 7; Luk 21:7, 10, 11) Ẹgbukpe 60 gbẹ rẹ Jesu vwo ghwu ji kpo odjuvwu nu, ọ da vwẹ imuẹro kẹ ọyinkọn Jọn nẹ erọnvwọn nana cha vwomaphia. (Se Ẹvwọphia 6:2-8.) Erọnvwọn nana eje vwomaphia rhanvwe ọke ra vwọ vwẹ Jesu vwo mu Ovie vwẹ 1914.   

7. Diesorọ erọnvwọn ebrabra vwọ phia vwẹ akpọ na rhanvwe ọke ra vwọ vwẹ Jesu vwo mu Ovie rhire na?

⁷ Diesorọ ẹdia sansan vwẹ akpọ na vwo miovwẹn phiyọ rhanvwe ọke ra vwọ vwẹ Jesu vwo mu Ovie? Ẹvwọphia 6:2 vwẹ ovuẹ ọghanghanre ọvo vwọphia nẹ orọnvwọn rẹsosuọ rẹ Jesu ruru a vwọ reyọ vwo mu Ovie nu yen o vwo phi ofovwin. Ọ vẹ ono yen gbe phi ofovwin? Ọ vẹ Idẹbono kugbe  emekashe rọyen. Vwo nene obo rehẹ Ẹvwọphia uyovwin 12, e de phi Eshu kparobọ, a da je djẹ vẹ emekashe rọyen rhe otọrakpọ obonẹ. Fikirẹ ọtiọyena, ophu de rhi mu Eshu mamọ kpahen ihworakpọ, ọnana da hwarhiẹ “eka” rhe akpọ na.—Ẹvwọ. 12:7-12.

8. Erere vọ yen che te avwanre obọ siẹrẹ avwanre da mrẹ orugba rẹ aroẹmrẹ ri shekpahen Uvie na?

⁸ Mavọ avwanre sa vwọ mrẹ erere vwo nẹ aroẹmrẹ nana rhe? Obo re phia vwẹ akpọ na vẹ ewene ra mrẹ vwẹ uruemu rẹ ihwo cha chọn avwanre uko vwọ riẹn nẹ a vwẹ Jesu mu Ovie re. Ọtiọyena, ukpe rẹ ophu vwo mu avwanre siẹrẹ a da mrẹ ihwo ri dje uruemu rẹ urhuru vẹ ọkon phia, e jẹ a karophiyọ nẹ uruemu rayen na ọyen orugba rẹ aroẹmrẹ ri Baibol. A vwẹ uvie na mu re! (Une 37:1) A cha mrẹ ukpokpoma sansan vwẹ akpọ na rẹ ofovwin rẹ Amagidọn vwo siẹkẹrẹ phiyọ na. (Mak 13:8; 2 Tim. 3:13) Oma rha vwerhen owẹ, rẹ Ọsẹ rẹ avwanre ro vwo ẹguọnọ vwọ nẹrhẹ avwanre vwo ẹruọ rẹ oboresorọ ebẹnbẹn buebun vwọ hẹ akpọ na?

9. Mavọ yen aroẹmrẹ rọhẹ Daniẹl 2:28, 31-35 djisẹ rẹ ẹgba usuon rọ koba na, kẹ ọke vọ yen ọ vwọ ton usuon phiyọ?

⁹ Se Daniẹl 2:28, 31-35. Avwanre mrẹ orugba rẹ aroẹmrẹ nana nonẹna. Evwerhẹn ri Nẹbukadreza ji dje obo re cha phia “ẹdẹfa” kọyen oba rẹ ẹdẹ na siẹrẹ Jesu da ton usuon rọyen phiyọ nu. E kere ẹgba usuon rọ koba rẹ Baibol mraro kpahen re vwo dje “awọ rẹ oma na ra vwẹ utehru vẹ ọphiẹn ma na” vwọba ivwighrẹn ri Jesu rehẹ otọrakpọ obonẹ. Ẹgba usuon nana suẹn re. Ọ ton usuon phiyọ vwẹ Ofovwin rẹ Akpọeje I, ọke rẹ Britain vẹ United States vwọ wiankuẹgbe  kpẹkpẹkpẹ, ri kuomagbe dia usuon rẹ Anglo-America. Oma rẹ Nẹbukadreza mrẹre vwẹ evwerhẹn rọyen na ji djunute erọnvwọn ivẹ ri shekpahen ẹgba usuon nana re cha nẹrhẹ ọ fẹnẹ ivie ri chekọ.

10. (a) Idjerhe vọ yen aroẹmrẹ ri Daniẹl vwọ nabọ dje kpahen ẹgba usuon rẹ Anglo-America gbagba? (b) Okpetu vọ yen o fori nẹ avwanre kẹnoma kẹ? (Ni ekpeti na “ Kẹnoma kẹ Ophiẹn Na!”)

¹⁰ Ẹsosuọ, vwọ fẹnẹ ẹgba usuon sansan re ke djunute vwẹ emramrẹ na, ọ dia oro yẹrẹ idọnọ ọfuanfon yen a reyọ ẹgba usuon rẹ Anglo-America vwo dje-e, ẹkẹvuọvo, a reyerọ vwo dje utehru ra vwọ gua ophiẹn. Ophiẹn na mudiaphiyọ ihworakpọ ghevweghe. (Dan. 2:43) Kirobo ra ghwa mrẹ nonẹna, ihwo nana vwo ẹgba rẹ ayen vwọ reyọ kohwo kohwo ro je ayen vwo mu ẹdia rẹ usuon, ayen vwo uturhi rẹ ayen vwọ djegbada ji nudje siẹrẹ ihwo ri suẹn rhe ru oborẹ ayen guọnọre-e, ayen ji vwo ikoko re vwẹrote ihwo re wian owian, enana ke nẹrhẹ ọ bẹn vwọ kẹ ihwo ri suẹn rẹ ayen vwo ru obo rẹ ayen guọnọ ru.

11. Mavọ yen Ẹgba Usuon rẹ Anglo-America vwo ru imuẹro rẹ avwanre gan nẹ avwanre yerẹn vwẹ oba rẹ ẹdẹ na re?

¹¹ Ọrivẹ, Baibol na reyọ Anglo-America vwo dje awọ rẹ oma rode na rọ dia ẹgba usuon rọ koba. O vwo usuon ọfa ro che mie ẹdia-a. Ukperẹ ọtiọyen, Uvie rẹ Ọghẹnẹ yen cha ghwọrọ vẹ ivie efa kare kare vwẹ Amagidọn. *—Ẹvwọ. 16:13, 14, 16; 19:19, 20.

12. Imuẹro ọfa vọ yen aroẹmrẹ rọhẹ ọbe ri Daniẹl vwọ phia rọ kẹ avwanre uduephiophiyawọ vẹ iphiẹrophiyọ?

¹² Mavọ avwanre sa vwọ mrẹ erere vwo nẹ aroẹmrẹ nana rhe? Aroẹmrẹ ri Daniẹl na rhoma kẹ avwanre imuẹro ọfa nẹ avwanre yerẹn vwẹ oba rẹ ẹdẹ na re. Rhanvwe ẹgbukpe 2,500 gbẹ re wanre yen Daniẹl vwọ mraro nẹ usuon ri Babilọn da wan nu, o ji vwo ẹgba usuon ẹne efa ri che sun ihwo rẹ Ọghẹnẹ. Vwọba, o ji dje phenphẹn nẹ Ẹgba Usuon rẹ Anglo-America yen cha dia usuon rọ koba. Ọnana kẹ avwanre imuẹro vẹ ọbọngan nẹ o rhe che kri-i, Uvie rẹ Ọghẹnẹ kọ cha ghwọrọ ivie rẹ akpọ na eje no kakare, Uvie rẹ Ọghẹnẹ ọvo kọyen che sun otọrakpọ na eje.—Dan. 2:44.

13. Die yen ovie “rẹ ẹrenre” kugbe “ivie ihwe” re djunute vwẹ Ẹvwọphia 17:9-12 na mudiaphiyọ, idjerhe vọ yen aroẹmrẹ nana vwo rugba?

¹³ Se Ẹvwọphia 17:9-12. Oghwọrọ rẹ Ofovwin rẹ Akpọeje I soro, ru orugba rẹ aroẹmrẹ ri Baibol ọfa ro shekpahen oba rẹ ẹdẹ na. Isun rẹ akpọ na eje davwan rere ayen sa vwọ ghwa ufuoma rhe akpọ na. Ọtiọyena, vwẹ January 1920, ayen da vwẹ ukoko ri League of Nations vwo mu, vwẹ October 1945, ukoko ri United Nations da rha reyọ ẹdia rọyen. E se ukoko nana ovie “rẹ ẹrenre.” Dedena, ọ hẹ usun rẹ ẹgba rẹ usuon re djunute re na-a. Isuon efa ri biẹcha yen kẹ ẹgba ji muo vwo ruẹ obo ro ruẹ. Baibol na reyọ isuon yena vwo dje “ivie ihwe.”

14-15. (a) Die yen Ẹvwọphia 17:3-5 ta kpahen “Babilọn rode”? (b) Die yen ihwo ri bicha ẹga rẹ efian jovwo ruẹ nonẹna?

¹⁴ Se Ẹvwọphia 17:3-5. Vwẹ emramrẹ rẹ Ọghẹnẹ vwọ kẹ Jọn, ọ da mrẹ igberadja ọvo, “Babilọn rode,” ro mudiaphiyọ okugbe rẹ ẹga rẹ efian eje. Mavọ yen emramrẹ nana rugba wan? O krire yen ẹga rẹ efian vwo biẹcha ji nene isun rẹ akpọ na ruẹ kuẹgbe cha re. O rhe che kri-i, Jihova ko che phio phiyọ ubiudu rẹ ihwo ri suẹn rere “ayen vwo ru iroro rọye.” Die kọyen che nẹ obuko rẹ ọnana rhe? Ẹgba rẹ usuon re vwo dje “ivie ihwe” na cha vwọso ẹga rẹ efian eje je ghwọrọ ayen.—Ẹvwọ. 17:1, 2, 16, 17.

 ¹⁵ Mavọ yen avwanre ru riẹn nẹ oghwọrọ ri Babilọn rode sikẹre re? A vwọ kpahenphiyọ onọ yena, ofori nẹ a karophiyọ nẹ orọnvwọn ọvo rọ sẹro rẹ orere ri Babilọn rẹ awanre yen ame rọhẹ Urhie rode ri Yufretis. Ọbe rẹ Ẹvwọphia reyọ iduduru rẹ ihwo ri biẹcha Babilọn rode vwo dje “ame” rọ sẹro rọyen. (Ẹvwọ. 17:15) Jẹ ọ je tanẹ ame na cha “kpọ yamu,” ro djerephia nẹ ihwo buebun ri biẹcha okugbe rẹ ẹga rẹ efian eje cha yan jovwo. (Ẹvwọ. 16:12) Nonẹna, aroẹmrẹ yena ghini ruẹgba kidie ihwo buebun yanjẹ ẹga rẹ efian vwo kpo asan efa da ra guọnọ ukẹcha vwọ kẹ ebẹnbẹn rẹ ayen vwori.

16. Mavọ yen avwanre sa vwọ mrẹ erere vwo nẹ aroẹmrẹ ri shekpahen ọke ra vwọ vwẹ ukoko ri United Nations vwo mu, kugbe ọke ra cha vwọ ghwọrọ Babilọn rode?

¹⁶ Mavọ yen avwanre sa vwọ mrẹ erere vwo nẹ aroẹmrẹ nana rhe? Evwomuo rẹ ukoko ri United Nations kugbe ihwo ri biẹcha ẹga rẹ efian vwo shekpotọ phiyọ na, ọyen odjephia ọfa nẹ avwanre yerẹn vwẹ ẹdẹ rẹ oba na re. Dede nẹ ihwo buebun rhe biẹcha Babilọn rode-e, jẹ ọ dia ọnana yen cha ghwa oghwọrọ ri Babilọn rode rhe-e. Kirobo re djunute vwẹ obenu na, Jihova yen che phio phiyọ ubiudu rẹ “ivie ihwe,” kọyen isun ri biẹcha ukoko ri United Nations na, “rere  ayen vwo ru iroro rọye.” Isun rẹ akpọ na cha ghwọrọ Babilọn rode kpregede, ọnana che gbe ihworakpọ unu mamọ. * (Ẹvwọ. 18:8-10) Oghwọrọ ri Babilọn rode che kpogho akpọneje je so uwenre ọgangan, ẹkẹvuọvo o vwo erọnvwọn ivẹ siẹrẹ e da hanvwe mamọ re cha nẹrhẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ vwo aghọghọ. Ẹga rẹ efian rọ dia ọvweghrẹn rẹ Ọghẹnẹ vwẹ ọke grongron rhire na, rha cha dia ọfa-a, usivwin rẹ avwanre vwo nẹ akpọ rẹ umwemwu nana sikẹre re!—Luk 21:28.

17-18. (a) Mavọ yen avwanre sa vwọ bọn esegbuyota rẹ avwanre gan ọkieje? (b) Die yen avwanre cha ta ota kpahen vwẹ uyono rọ vwọ kpahen ọnana?

¹⁷ Daniẹl mraro rọyen nẹ “erianriẹn” rẹ uyota na “che bu phihọ.” Ọyena ghene uyota! Enẹna, avwanre rhi vwo ẹruọ rẹ aroẹmrẹ ri shekpahen ọke rẹ avwanre na re. (Dan. 12:4, 9, 10) Oborẹ aroẹmrẹ nana rugba wan nẹrhẹ avwanre muọghọ kẹ Jihova vẹ Ota rọyen. (Aiz. 46:10; 55:11) Ọtiọyena, gba bọn esegbuyota wẹn gan okieje vwọrẹ wo vwo yono Baibol na, je chọn ihwo efa uko rere ayen vẹ Jihova se vwo vwo uvi rẹ oyerinkugbe. Ọ cha sẹro rẹ ihwo re vwẹ ẹro vwọ suọ, je kẹ ayen “omamọ rẹ ufuoma.”—Aiz. 26:3.

¹⁸ Vwẹ uyono rọ vwọ kpahen ọnana, a cha ta ota kpahen aroẹmrẹ sansan ri shekpahen ukoko rẹ Inenikristi vwẹ ọke rẹ oba na. Kirobo re che yono mrẹ obọ, aroẹmrẹ sansan na ji djephia nẹ avwanre yerẹn vwẹ ẹdẹ rẹ oba na re. A je cha mrẹ orọnvwọn ọfa ro djerephia nẹ Jesu rọ dia Ovie rẹ avwanre na suẹn ihwo rọyen re fuevun.