1-3. Die yen o mudiaphiyọ ra vwọ ga Jihova vẹ “udu” ọsoso? Djudje rọyen.

FIKIRẸ jẹgba, avwanre eje ruẹ chọ. Oma vwerhen avwanre nẹ Jihova nene avwanre yerẹn “kirobo rẹ umwemwu rẹ avwanre epha-a,” takpẹ e kurhẹriẹ je nẹrhovwo kẹ vẹ esegbuyota kpahen izobo ọtanhirhe rẹ Jesu. (Une 103:10) Dedena, kirobo rẹ Devid vuẹ Solomọn, tavwen Jihova ki se rhiabọreyọ ẹga avwanre kẹdẹ kẹdẹ ofori nẹ avwanre “ga vwẹ udu [avwanre] ejobi.” (1 Ikun 28:9) Mavọ yen avwanre ri jẹgba na se vwo ru ọtiọyen?

² A sa vwọ mrẹ ẹkpahọnphiyọ rẹ onọ yena, e jẹ a vwẹ akpeyeren rẹ Ovie Asa vwọ vwanvwen ọ rẹ Ovie Amazaya. Ayen ivẹ na, ivie rẹ Juda ri ru obo ri yoma vwẹ ẹro rẹ Jihova, ẹkẹvuọvo Asa ru ọtiọyen vẹ ubiudu ọsoso. (2 Ikun 15:16, 17; 25:1, 2; Isẹ 17:3) Ivie ivẹ nana gbare-e ayen ji ruchọ ọke sansan. Dedena, Asa chukoku idjerhe rẹ Ọghẹnẹ-ẹ, ọ ga Ọghẹnẹ vẹ ubiudu rọyen “ejobi.” (1 Ikun 28:9) Ẹkẹvuọvo, Amazaya ga Jihova vẹ ubiudu rọyen eje-e. O vwo phi ivwighrẹn rẹ Ọghẹnẹ kparobọ nu, o de mu  eghẹnẹ rẹ ihwo na kpo ọ da ga ayen.—2 Ikun 25:11-16.

³ Ra vwọ ga Ọghẹnẹ vẹ “udu” ọsoso mudiaphiyọ ra vwọ vwẹ ẹga kẹ kare kare ọkieje. Vwẹ Baibol na, a reyọ ubiota na “udu” vwo djisẹ rẹ oborẹ ohwo hepha vwẹ obevun. O churobọ si ojevwe, iroro, ẹwẹn, iruemu, ẹgba, obo ra vwọtua, vẹ obo ri mu ohwo vwo ruẹ orọnvwọn. Ọtiọyena, ohwo rọ ga Jihova vẹ ubiudu ọsoso vwẹ ẹga rẹ omeru vwọ kẹ-ẹ. O di gbe nene ihwo kerẹ ohwo rọ ga Jihova-a. Kẹ avwanre vwo? Dede nẹ avwanre gbare-e, jẹ a da ga Ọghẹnẹ ababọ rẹ omeru yẹrẹ ophiẹnvwe kọyen avwanre ga vẹ ubiudu ọsoso.—2 Ikun 19:9.

4. Die yen a cha fuẹrẹn enẹna?

⁴ A sa vwọ nabọ riẹn obo ro mudiaphiyọ ra vwọ ga Ọghẹnẹ vẹ ubiudu ọsoso, e jẹ a fuẹrẹn akpeyeren rẹ Asa vẹ ivie rẹ Juda efa re ga Ọghẹnẹ vẹ ubiudu rayen eje, ihwo kerẹ Jehoshafat, Hẹzikaya, kugbe Josaya. Ayen ihwo ẹne na ruchọ vwẹ ọke sansan, dedena Jihova ji rhiabọreyọ ayen. Diesorọ Ọghẹnẹ vwo ni ayen kerẹ ihwo re garọ vẹ ubiudu ọsoso, kẹ idjerhe vọ yen a sa vwọ vwẹrokere ayen?

5. Erọnvwọn vọ yen Asa ruru?

⁵ Asa yen ovie rerha ro sun Juda ọke ra vwọ ghare uvie rẹ Izrẹl kpo ẹkẹn ivẹ nu. O si edjọẹgọ nẹ orere na, ọ da je djẹ eshare ri gbe igberadja nẹ otọ na. Ọ tobọ djẹ oni-rode rọyen, Maakah nẹ ọ gbe dia “oni rẹ ovie-e, fikiridie o vwo ẹdjọ ọbrabra ọvo.” (1 Ivie 15:11-13) Vwọba, Asa da vuẹ ihwo na nẹ ayen “guọnọ Ọrovwohwo na” je “sẹro rẹ urhi na vẹ iji na.” Vwọrẹ uyota, o titi ẹga rẹ uyota.—2 Ikun 14:4.

6. Die yen Asa ruru ọke rẹ isodje rẹ Itiopia vwọ kpare ofovwin rhe orere na?

⁶ Jihova nẹrhẹ orere rẹ Juda vwo ufuoma vwẹ ẹgbukpe ihwe rẹsosuọ vwẹ usuon rẹ Asa. A vwọ mrẹ ọyena nu, Zerah ohwo rẹ Itiopia da kpare ofovwin rhe Juda vẹ eshare 1,000,000 kugbe ekpẹrẹ 300. (2 Ikun 14:1, 6, 9, 10) Die yen Asa ru kpahen ẹdia nana? Ọ vwẹroso Jihova riẹriẹriẹ. (Se 2 Ikun Rivie 14:11.) Jihova kpahenphiyọ ẹrhovwo rẹ Asa, ọ da nẹrhẹ o phikparobọ, Asa da ghwọrọ isodje rẹ Itiopia na kare kare. (2 Ikun 14:12, 13) Ọ da tobọ dianẹ ivie na fuevu-un, Jihova sa vwẹ ophikparobọ vwọ kẹ ayen fikirẹ odẹ rọyen. (1 Ivie 20:13, 26-30) Ẹkẹvuọvo, Asa vwẹroso Ọghẹnẹ, Jihova da je kpahenphiyọ ẹrhovwo rọyen. Jẹ, o vwo ọke ọfa rẹ Asa vwo ru obo re chọre. Kerẹ udje, ọ yare ukẹcha mie ovie rẹ Siria ukperẹ Jihova. (1 Ivie 15:16-22) Dedena, Jihova ni Asa kerẹ ohwo rẹ ubiudu rọyen “dia uyota kpahe Ọrovwohwo vwẹ ẹdẹ rẹ akpọ rọye ejobi.” Mavọ yen a sa vwọ vwẹrokere Asa vwo ru erhuvwu?—1 Ivie 15:14.

7, 8. Idjerhe vọ yen wọ sa vwọ vwẹrokere Asa vwẹ ẹga rẹ Jihova?

⁷ E jẹ avwanre ohwo vuọvo hiẹ ubiudu avwanre sẹ a ghene vwẹ ẹga ọsoso vwọ kẹ Ọghẹnẹ. Nọ oma wẹn, ‘Mi muegbe mi vwo ru obo ri je Jihova, me vwọ chochọ rẹ ẹga rẹ uyota, je chọn iniọvo na uko vwọ sen orharhe iruemu?’ Roro kpahen uduefiogbere rẹ Asa vwori rọ vwọ djẹ Maakah nẹ ẹdia rẹ “oni rẹ ovie” rẹ otọ na! Ọ sa dianẹ wo vwo ohwo vuọvo ro vwo uruemu rẹ oni rẹ  ovie na-a, ẹkẹvuọvo orọnvwọn sa phia rẹ wọ da sa vwẹrokere oruru rẹ Asa na. Kerẹ udje, ohwo rẹ orua wẹn, yẹrẹ ugbeyan rọ kẹrowẹ mamọ de ru umwemwu, jẹ ọ rhọnvwe kurhẹriẹ-ẹ, a da djẹ nẹ ukoko vwo? Wo che brorhiẹn kpakpata wọ vwọ kẹnoma kẹ? Ubiudu wẹn che mu we vwo ru ọtiọyen?

⁸ Kerẹ Asa, wo se djephia nẹ wo vwo ubiudu ọsoso siẹrẹ wọ da vwẹroso Ọghẹnẹ kare kare tobọ vwẹ ọke wo de hirharoku ebẹnbẹn re pha rhuarho mamọ. Ọ sa dianẹ a vwẹ owẹ vwọ jehwẹ vwẹ isikuru kidie wẹwẹ Oseri rẹ Jihova. Yẹrẹ ihwo rẹ iruo wẹn vwẹ owẹ jehwẹ kidie wọ wian ọke vrẹ wọ vwọ mrẹ igho obuebu-un, yẹrẹ wọ reyọ ẹdẹ evo nẹ iruo vwo vwobọ vwẹ iruo rẹ Uvie na. Vwẹ ẹdia tiọyena, nẹrhovwo kẹ Ọghẹnẹ kirobo rẹ Asa ruru. Fiudugberi vwẹroso Jihova, wo mudia gan vwọ kẹ obo wọ riẹnre nẹ oyovwirin. Karophiyọ nẹ Ọghẹnẹ bọn Asa gan, ọ je vwẹ ukẹcha kẹ, ọ je cha chọn wẹ uko.

9. Mavọ yen e se vwo djephia nẹ avwanre vwo ubiudu ọsoso vwẹ iruo aghwoghwo na?

⁹ Idibo rẹ Ọghẹnẹ roro kpahen ọdavwẹ romobọ rayen ọvo-o. Asa titi ẹga rẹ uyota. Avwanre je vwẹ ukẹcha kẹ ihwo efa ayen vwọ “guọnọ Ọrovwohwo na.” Mavọ oma vwerhen Jihova te ọ da mrẹ nẹ avwanre vuẹ ihwo efa kpahen ọyen fikirẹ ẹguọnọ okokodo re vwo kpahọn kugbe ọdavwẹ re vwo kpahen ihwo efa!

10, 11. Mavọ yen wọ sa vwọ vwẹrokere udje rẹ Jehoshafat?

¹⁰ Ọmọ rẹ Asa re se Jehoshafat “yan vwẹ idjerhe rẹ Asa ọsẹ rọye.” (2 Ikun 20:31, 32) Vwẹ idjerhe vọ? Kerẹ ọsẹ rọyen, Jehoshafat durhie ihwo na nẹ ayen guọnọ Jihova. O vwo ọrhuẹrẹphiyotọ re vwo yono ihwo na “ọbe rẹ urhi rẹ Ọrovwohwo na.” (2 Ikun 17:7-10) Ọ tobọ yan te ẹbẹre ochekọ rẹ uvie rẹ Izrẹl, vwẹ igbenu rẹ Ifrem rere ọ vwọ vwẹ “ayen rhivwi bru Ọrovwohwo rhe.” (2 Ikun 19:4) Jehoshafat, ọyen ovie “rọ vwẹ udu rọye ejobi guọnọ Ọrovwohwo.”—2 Ikun 22:9.

¹¹ Avwanre eje se vwobọ vwẹ iruo aghwoghwo rẹ Jihova reyọ ihwo rọyen vwo ruẹ nonẹna. Wo bru ẹkẹn kẹ oma wẹn nẹ kemeranvwe kemeranvwe wọ cha vwẹ Baibol na vwo yono ihwo, ayen sa vwọ rhe ga Ọghẹnẹ? Womarẹ ẹgbaẹdavwọn wẹn vẹ ebruphiyọ rẹ Ọghẹnẹ, wọ sa ton uyono rẹ Baibol phiyọ. Wọ nẹrhovwo kpahọn? Wo muegbe wo vwo ruiruo nana tobọ vwẹ ọke rẹ omaerovwon wẹn? Kirobo rẹ Jehoshafat kpo orere rẹ Ifrem ra vwẹ ukẹcha kẹ ihwo ayen vwo rhivwin rhe ẹga rẹ uyota na, avwanre je sa vwẹ ukẹcha kẹ ihwo re dobọ rẹ iruo rẹ ẹga na ji. Vwọba, ekpako na vwo ọrhuẹrẹphiyotọ ayen vwọ kọn bru ihwo ra djẹ nẹ ukoko na ra, ri kurhẹriẹ nẹ umwemwu rayen re, rere ayen vwẹ ukẹcha kẹ ihwo nana.

12, 13. (a) Ọke rẹ Jehoshafat vwo hirharoku ebẹnbẹn, die yen o ruru? (b) Diesorọ a vwọ vwẹrokere uruemu rẹ Jehoshafat vwọ rhọnvwe ovwiẹrẹ avwanre?

¹² Kerẹ ọsẹ rọyen Asa, Jehoshafat sẹro rẹ oyerinkugbe rọyen vẹ Ọghẹnẹ tobọ vwẹ ọke rẹ ivwighrẹn ri bun vrẹ ayen shesheri vwọ kpare ofovwin bru ayen rhe. (Se 2 Ikun Rivie 20:2-4.) Oshọ mu Jehoshafat! Dedena, o muegbe ro vwo “duotọ rọye vwẹ obọ rẹ Ọrovwohwo,” yẹrẹ hiẹ guọnọ Jihova.  Ọ vwọ nẹrhovwo, ọ vwomakpotọ ọ da tanẹ, “avwanre vwo ogangan ro te urogho rode” nana-a, ọ je tanẹ ọyen vẹ ihwo rọyen riẹn oborẹ ayen che ru-u. Ọ vwẹroso Jihova kare kare, rọ vwọ ta: “Ẹro rẹ avwanre ri ni we.”—2 Ikun 20:12.

¹³ Ọkiọvo, kerẹ Jehoshafat, oshọ se mu avwanre, ẹwẹn avwanre se ji tighi. (2 Kọr. 4:8, 9) Ẹkẹvuọvo, karophiyọ nẹ Jehoshafat tarọ vwẹ irharo rẹ ihwo na nẹ ọyen vẹ ihwo rọyen vwo oganga-an. (2 Ikun 20:5) Igbuyovwin rẹ orua sa vwẹrokere Jehoshafat womarẹ a vwọ yare ukẹcha vẹ ẹgba rẹ Jihova re vwo yerin ghene ebẹnbẹn. Wo jẹ oma vo wẹ kpahen ẹrhovwo tiọyen vwẹ irharo rẹ orua wẹ-ẹn. Orua wẹn cha riẹn nẹ wọ vwẹroso Jihova. Ọghẹnẹ chọn Jehoshafat uko, ọ je cha chọn wẹ uko.

14, 15. Mavọ yen Hẹzikaya vwo djephia nẹ ọyen vwẹroso Ọghẹnẹ kare kare?

¹⁴ Vwọ fẹnẹ Jehoshafat, ọsẹ rẹ Hẹzikaya ọgọedjọ, dedena Hẹzikaya davwẹngba rọyen eje vwọ “gbanọ Ọrovwohwo boma.” O “kporo egbada na ejobi o de rhe kporo ẹshẹ na, ọ da nyavwe Ashera na she teyẹ otọ ọ da guọghọ ọrọdekọ ri Mosis vwẹ ẹronvwo duvwu na ivwivwuvwu,” kidie ihwo na vwẹ ẹga vwọ kẹ. Ọ vwẹ ẹwẹn rọyen eje vwọ ga Jihova, ọ da “nabọ yọnrọn irhi rẹ Ọrovwohwo ji ki Mosis.”—2 Ivie 18:1-6.

¹⁵ Hẹzikaya vwẹroso Jihova riẹriẹriẹ ọke rẹ Asiria, rọ dia ogangan usuon rẹ akpọeje ọke yena vwọ ro Juda, ọ je vwọ guọnọ ghwọrọ Jerusalẹm. Ovie rẹ Asiria re se Senakerib vwẹ Jihova vwọ jehwẹ ọ da je djoshọ mu Hẹzikaya. Ẹkẹvuọvo, Hẹzikaya djerephia vwẹ ẹrhovwo rọyen nẹ ọyen vwẹroso usivwin rẹ Jihova kare kare. (Se Aizaya 37:15-20.) Ọghẹnẹ kpahenphiyọ ẹrhovwo rọyen na ọke ro vwo ji amakashe vuọvo rhe ghwọrọ isodje rẹ Asiria 185,000.—Aiz. 37:36, 37.

16, 17. Idjerhe vọ yen wọ sa vwọ vwẹrokere Hẹzikaya vwẹ ẹga rẹ Ọghẹnẹ?

¹⁶ Ọke vwọ yanran na, Hẹzikaya da muọga ro dino hwe. Ọ da rẹ Jihova nẹ ọ karophiyọ esegbuyota rọyen. (Se 2 Ivie 20:1-3.) Jihova kpahenphiyọ ẹrhovwo rọyen, ọ da nẹrhẹ oma rọyen gan. Nonẹna, avwanre riẹnre nẹ Ọghẹnẹ rha vwẹ idjerhe rẹ igbunu vwo sivwin idibo rọyen re muọga-a yẹrẹ brẹba arhọ raye-en. Dedena, kerẹ Hẹzikaya, avwanre je sa vuẹ Jihova vwẹ ẹrhovwo nẹ, “Mi vwi segbuyota vẹ udu mẹ ejobi vwọ yan kpahe owẹ.” Wo vwo imuẹro nẹ Jihova vwo owenvwe vẹ ẹgba rọ vwọ vwẹrote we ọke wọ da muọga?—Une 41:3.

¹⁷ E de roro kpahen udje rẹ Hẹzikaya na, ọ sa nẹrhẹ a mrẹ ọghanrovwẹ ra vwọ kẹnoma kẹ kemu kemu ro se gbowọphiyọ oyerinkugbe avwanre vẹ Ọghẹnẹ yẹrẹ rọ sa reyọ ọke rẹ ẹga avwanre. Avwanre guọnọ vwẹrokere ihwo re vwẹ intanẹti vwo titi ihwo efa-a. Vwọrẹ uyota, iniọvo evo sa vwẹ intanẹti vwo si ovuẹ rhe ihwo rẹ orua kugbe igbeyan rayen. Ẹkẹvuọvo, ihwo buebun reyọ vwo ruiruo vrẹka, ayen ta ota kẹ ihwo rẹ ayen tobọ vughe-e. Ayen ghwọrọ ọke buebun vwo nẹ ihoho rẹ ihwo evo yẹrẹ se kpahen ayen. Imuoshọ herọ siẹrẹ a da ghwọrọ ọke buebun vwẹ erọnvwọn yena ri fiemu-u na. Onenikristi se phuoma kidie ihwo ri dje omavwerhovwẹn phia  kpahen obo ro phi phiyọ intanẹti na pha buebun, ivun ji se miovwo siẹrẹ ihwo rha ta ota kpahọ-ọn. O muwẹro nẹ ọyinkọn Pọl yẹrẹ Akuila vẹ Prisila cha ghwọrọ ọke rayen kẹdẹ kẹdẹ vwo phi ifoto rayen phiyọ intanẹti yẹrẹ nene ihwo re tobọ dia iniọvo-o ta ota? Baibol na tare nẹ Pọl “gboma phihọ eghwoghwo na.” Prisila kugbe Akuila da rha vwẹ ọke rayen “rhie idjerhe rẹ Ọghẹnẹ na” kẹ ihwo efa gbagba. (Iruo 18:4, 5, 26) A sa nọ oma avwanre, ‘Mi titi ihworakpọ yẹrẹ ghwọrọ ọke buebun phiyọ erọnvwọn ri fiemu-u?’—Se Ẹfesọs 5:15, 16.

18, 19. Idjerhe sansan vọ yen wọ da guọnọ vwẹrokere Josaya?

¹⁸ Ovie Josaya, rọ dia uvwrọmọ asivẹ rẹ Hẹzikaya, je yọnrọn irhi rẹ Jihova “vẹ udu rọye ejobi.” (2 Ikun 34:31) Ọke rọ vwọ hẹ emeghene, “ọ da guọnọ Ọghẹnẹ ri Devid,” ọke ro vwo te ẹgbukpe 20, o de si edjọ rẹ Juda vwo no. (Se 2 Ikun Rivie 34:1-3.) Josaya vwo oruru ọgangan kpahen eruo rẹ ọhọre rẹ Ọghẹnẹ, oruru rọyen gan vrẹ e rẹ ivie rẹ Juda buebun efa. Ẹkẹvuọvo, ọke ra vwọ mrẹ ọbe rẹ Urhi rẹ Mosis na, re vwo se kẹ Josaya, ọ da mrẹ ọghanrovwẹ ro vwo ru ọhọre rẹ Ọghẹnẹ ganphiyọ. O phiuduphiyọ ihwo efa awọ nẹ ayen rhe ga Jihova. Ukuotọ rọyen, vwẹ ọke rẹ usuon rẹ Josaya ejobi, ihwo na rhe “chuko ku Ọrovwohwo Ọghẹnẹ rẹ esẹ raye-en.”—2 Ikun 34:27, 33.

¹⁹ Kerẹ Josaya, e jẹ ighene guọnọ Jihova vwo nẹ ọkiemọ rayen rhe. Ọ sa dianẹ Ovie Manase yen yono Josaya kpahen arodọnvwẹ rẹ Ọghẹnẹ ọke ro vwo kurhẹriẹ nu. Ighene, ovwan sikẹrẹ ihwo re kpakore rehẹ orua ovwan kugbe ukoko na rere ayen vuẹ ovwan kpahen erọnvwọn iyoyovwin rẹ Jihova ru kẹ ayen. Je karophiyọ nẹ Isiesi ọfuanfon na re se kẹ Josaya te ẹwẹn rọyen mamọ, ọ da nẹrhẹ o ru obo ri fori. Wo de se Baibol na kẹdẹ kẹdẹ ọ sa nẹrhẹ wo ru obo re cha nẹrhẹ omavwerhovwẹn wẹn ganphiyọ, obo re cha kpuriẹn phiyọ oyerinkugbe wẹn vẹ Ọghẹnẹ ji mu we vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ihwo efa vwọ guọnọ Ọghẹnẹ. (Se 2 Ikun Rivie 34:18, 19.) Uyono romobọ je sa chọn wẹ uko vwọ mrẹ ẹdia ru wo de se ru yovwinphiyọ vwẹ ẹga rẹ Jihova. Reyọ obo wo yonori na vwo ruiruo kirobo rẹ Josaya ruru.

20, 21. (a) Idjerhe vọ yen ivie ẹne nana vwọ họhọ ohwohwo? (b) Die yen e che yono vwẹ uyono rọ cha na?

²⁰ Wọ sa mrẹ erere vwo nẹ ẹfuẹrẹn rẹ ivie ẹne rẹ Juda re ga Jihova vẹ ubiudu ọsoso na? Ayen ru ọhọre rẹ Ọghẹnẹ vẹ oruru, ayen je vwẹ ẹga kẹ vẹ ubiudu rayen eje. Ayen ru ọhọre rẹ Ọghẹnẹ ọkieje, tobọ vwẹ ọke rẹ ayen vwo hirharoku ivwighrẹn re gan vrẹ ayen. Ọ rọ ma rho, ayen vwẹ omamọ rẹ ẹwẹn vwọ ga Jihova.

²¹ Kirobo ra cha mrẹ vwẹ uyono rọ vwọ kpahen ọnana, ivie ẹne nana ji vwo echobọ evo. Dedena, Ohwo rọ fuẹrẹn ubiudu na mrẹrẹ vughe nẹ ayen vwo ubiudu ọsoso kpahọn. Avwanre je gba-a. Jihova vwọ fuẹrẹn avwanre na, ọ sa mrẹvughe nẹ avwanre vwẹ ẹga kẹ vẹ ubiudu ọsoso? E jẹ e yono kpahen ọnana vwẹ uyono rọ cha na.