URHIỌKE rẹ ẹdẹ ọvo vwẹ Brookings, South Dakota, U.S.A., odju rẹ ekpahen ko djuẹ. Ọ da nẹrhẹ me karophiyọ nẹ ekpahen ọgangan cha ro asan eje kẹrẹkpẹ. O se gbewunu nẹ vwẹ urhiọke yena, avwanre ihwo ẹne phariẹ vẹ ekpahen vwẹ asan ra da sẹro rẹ emu rẹ eranvwe. Avwanre mudia obaro rẹ oze re kuẹ ame rẹ eranvwe na da phiyọ, ame odjidjiro hẹ oze na! Ji mi gbikun rẹ oma mẹ rere wo se vwo vwo ẹruọ rẹ obo re phia.

E vwiẹ vwẹ vwẹ March 7, 1936, mẹvwẹ yen ubrevwiẹ uvwre rẹ avwanre emọ ẹne. Avwanre dia aghwa otete ọvo vwẹ South Dakota. Iruo rẹ aghwa pha ghanghanre kẹ orua avwanre, ẹkẹvuọvo, ọ diẹ ọyen yen ma ghanre kẹ avwanre-e. Ọsẹ vẹ oni mẹ bromaphiyame kerẹ Iseri rẹ Jihova vwẹ 1934. Ayen vwomakpahotọ kẹ Jihova, ọtiọyena, eruo rẹ ọhọre rẹ Ọghẹnẹ yen emu rẹsosuọ vwẹ akpeyeren rayen. Ọsẹ mẹ, Clarence vẹ oniọvo rọyen, Alfred gare kerẹ odibo rukoko (ra rhe riẹn phiyọ ọrọvwẹrote iruo rẹ ekpako na) vwẹ ọke sansan vwevunrẹ ukoko avwanre rọhẹ Conde, South Dakota.

Orua avwanre kpo uyono ọkieje ji ghwoghwo iphiẹrophiyọ rọhẹ obaro na kẹ ihwo nẹ uwevwin kpo uwevwin. Omamọ udje rẹ ọsẹ vẹ oni mẹ kugbe uyono rayen, djobọte avwanre emọ na vwẹ idjerhe rẹ erhuvwu. Me vẹ oniọvo mẹ Dorothy da rhe dia ighwoghwota ọke rẹ avwanre vwọ hẹ ẹgbukpe esan. Vwẹ 1943, mi de si odẹ phiyotọ vwẹ Isikuru rẹ Iruo Ruvie Na, ra tonphiyọ obọ ọke yena.

Eghwẹkoko vẹ isikoko pha ghanghanre kẹ avwanre mamọ. Oniọvo Grant Suiter yen ọtota re ji rhe vwẹ ọghwẹkoko re ruru vwẹ Sioux Falls,  South Dakota vwẹ 1949. Me je sa karophiyọ ota rọyen, “Ọ Kẹre Vrẹ Obo Wo Rorori!” Ọ kanrunumuo nẹ ofori Inenikristi ri bromaphiyame nure vwọ reyọ akpeyeren rayen vwo ruiruo rẹ aghwoghwo rẹ Uvie na vọnvọn. Ọnana da nẹrhẹ mi brorhiẹn me vwọ vwomakpahotọ kẹ Jihova. Vwẹ osikoko rọ vwọ kpahọn vwẹ Brookings, me da mrẹ oma mẹ vwẹ asan ra da sẹro rẹ emu re djunute vwẹ obenu yen, me hẹrhẹ ọke mi che vwo bromaphiyame. Oze re ku ame phiyọ na yen “asan” re de bru avwanre ihwo ẹne phiyame vwẹ November 12, 1949.

Iruo rẹ ọkobaro da rhe dia obo re me vwọtua. Me tonrọ phiyọ vwẹ January 1, 1952, ọke me vwọ hẹ ẹgbukpe 15. Baibol na tare nẹ, “Ohwo rọ yan nene evwaghwanre ko vwo aghwanre,” mi vwo evwaghwanre buebun vwẹ orua mẹ ri bicha orhiẹn mẹ na. (Isẹ 13:20) Oniọvo ọsẹ mẹ re se Julius, rọhẹ ẹgbukpe 60, da rhe dia ọrivẹ mẹ vwẹ iruo rẹ ọkobaro na. Dede nẹ o vien vwe shesheri, avwanre riavwerhen rẹ iruo aghwoghwo na kugbe. Mi yono erọnvwọn buebun mie. O kriri-i, Dorothy da je rhe dia ọkobaro.

Nẹ ọkiemọ rhe, ọyen ọsẹ vẹ oni mẹ vwo durhie iniruo okinriariẹ vẹ eya rayen nẹ ayen rhe dia uwevwin avwanre. Jesse vẹ Lynn Cantwell, chọn vwẹ uko mamọ. Uchebro rayen je chọn vwẹ uko vwo brorhiẹn me vwọ dia ọkobaro. Ẹguọnọ rẹ ayen vwo kpahen ovwẹ nẹrhẹ mi vwo ẹwẹn mi vwo ruiruo rẹ ẹga na kpobarophiyọ. Siẹrẹ ayen da ga vwẹ ikoko re kẹrẹ avwanre, ọkiọvo ayen se vwe ba oma vwẹ iruo aghwoghwo na. Ọnana kẹ vwẹ omavwerhovwẹn vẹ ọbọngan dẹn!

Bud Miller vẹ aye rọyen, Joan keyen rhe kiẹn avwanre ọke rẹ oniọvo Cantwell vwo no nu. Ọke yena me hẹ ẹgbukpe 18, mi ji hirharoku ọdavwini me vwọ dia isodje. Ihwo ri suẹn ubrakpọ me dia guọnọ phi vwe phiyọ ẹdia rẹ mi rorori nẹ o shephiyọ kẹ odibo rẹ Jesu-u. Jẹ me guọnọ ghwoghwo iyẹnrẹn esiri rẹ Uvie na. (Jọn 15:19) Me da vuẹ ayen nẹ ayen si vwe nẹ ihwo ri che vwobọ vwẹ ofovwin.

Ọ vwerhen ovwẹ oma nẹ Oniọvo Miller nene uvwe kpo echidiotọ na. Oniọvo nana, ohwo vẹ uduefiogbere mamọ, oshọ muo-o. Udu mẹ da  rhe gan! Vwẹ 1954, ihwo ri suẹn ubrakpọ mẹ na da rhọnvwe kẹ vwẹ, ayen de si vwe nẹ ihwo ri che vwobọ vwẹ ofovwin. Ọnana de rhie uphẹn rẹ ẹga ọfa phiyọ kẹ vwẹ.

Uvwre rẹ ọke nana, e de durhie uvwe kpo Bẹtẹl, vwẹ asan ra riẹn phiyọ Watchtower Farm ọke yena, rọhẹ Staten Island, obẹ New York. Me ga vwẹ etiyin omarẹ ẹgbukpe erha. Ọnana kẹ vwẹ aghọghọ rode kidie me mrẹ iniọvo buebun ri vwo aghwanre, mi ji nene ayen wian kugbe.

Uwevwin rẹ iredio re se WBBR jehẹ evunrẹ Watchtower Farm rọhẹ Staten Island na. Iseri rẹ Jihova yen vwẹrote uwevwin rẹ iredio nana vwo nẹ 1924 re te 1957. Iniọvo 15 fiẹ 20 re ga vwẹ Bẹtẹl yen wian vwẹ Watchtower Farm na. Buebun rẹ avwanre, ighene ri ghwe vwo aghwanre-e. Ẹkẹvuọvo, oniọvo rọ kpakore re se Eldon Woodworth, rọ je dia ọvo usun rẹ ihwo ra jẹreyọ na, nene avwanre wian. Oniọvo nana ghini vwo aghwanre dẹn. Ọdavwẹ ro djephia kerẹ ọsẹ chọn avwanre uko vwo mudia gan vwevunrẹ ukoko na. Siẹrẹ jẹgba rẹ iniọvo evo da guọnọ dia ekprowọ kẹ avwanre, Oniọvo Woodworth me ta: “Jihova ru emu igbunu dede nẹ ihwo ro vwo ruiruo na gbare-e.”

Avwanre ji nene Oniọvo Frederick W. Franz wian kugbe. Aghwanre vẹ erianriẹn rẹ Baibol na ro vwori djobọte avwanre vwọrẹ erhuvwu, o ji dje ọdavwẹ phia kẹ avwanre ohwo ọvuọvo. Oniọvo Harry Peterson yen chere emu kẹ avwanre; odẹ rẹ ọsẹ rọyen na phẹrese nẹ oderhi rọyen rọ dia Papargyropoulos. Oniọvo nana jẹ ọvo usun rẹ e ra jẹreyọ na, o ji vwo oruru ọgangan vwọ kẹ iruo aghwoghwo na. Oniọvo Peterson nabọ ruiruo ra vwọ kẹ vwẹ Bẹtẹl na, ẹkẹvuọvo, ọ je vwẹ iruo aghwoghwo na vwọ heha-a. O phiẹ imagazini ujorin buebun phiyọ ada kemeranvwe kemeranvwe. Ọ je nabọ riẹn Baibol na, ọ nẹrhẹ ọ sa kpahenphiyọ enọ avwanre buebun.

Vwevunrẹ aghwa na, avwanre ru emamọ vẹ ifọn phiyọ iko. Kukpe kukpe, omarẹ ekpẹrẹ 45,000 rẹ emamọ vẹ ifọn yen e ruẹ phiyọ iko vwọ kẹ orua rẹ Bẹtẹl na. Mi nene oniọvo Etta Huth  wian vwẹ ẹdia nana, ọyen oniọvo aye ro ghini vwo aghwanre. Ọyen yen vwẹrote obo re vwo muegbe rẹ emamọ vẹ ifọn na. Iniọvo eya efa ji nẹ otafe cha ayen vwọ vwẹ ukẹcha phia vwẹ iruo nana, oniọvo Etta yen je vwẹrote iruo rayen. Dede nẹ oniọvo Etta hẹ ẹdia tiọyen, o ji muọghọ kẹ iniọvo eshare re vwẹrote iruo re ruẹ vwẹ aghwa na. Oniọvo nana omamọ udje rẹ omaevwokpotọ kẹ ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ ukoko.

Angela Romano ọvo usun rẹ iniọvo eya ri nẹ otafe cha vwọ kẹ owian vwẹ ẹbẹre nana. Etta yen vwẹ ukẹcha kẹ oniọvo nana vwọ mrẹ uyota na vughe. Ọke me vwọ hẹ Bẹtẹl na, me da mrẹ oniọvo aye ọfa ro ji vwo aghwanre mamọ, omarẹ ẹgbukpe 58 yen me vẹ ọyen ga kugbe re. Me vẹ Angie rọvwọnre vwẹ April 1958, avwanre je riavwerhen rẹ uphẹn rẹ ẹga buebun kugbe re. Vwẹ ikpe nana eje, evun-ẹfuọn rẹ Angie vwọ kẹ Jihova nẹrhẹ orọnvwe avwanre ganphiyọ. Me vwẹroso evun-ẹfuọn rọyen kare kare otoro ebẹnbẹn avwanre hirharoku-u.

A vwọ shẹ WBBR vwẹ Staten Island ukpe rẹ 1957 nu, me da ga vwẹ Bẹtẹl rọhẹ Brooklyn ọmọke krẹn. Me vwọ rọvwọn nu, mi de vrẹn nẹ Bẹtẹl, avwanre da ga kerẹ ekobaro vwẹ Staten Island omarẹ ẹgbukpe erha. Me tobọ ji nene ihwo kpokpọ re dẹ uwevwin rẹ iredio na wian, ayen wene odẹ na kpo WPOW.

Me vẹ aye mẹ yeren akpeyeren ọlọlọhọ rere avwanre se vwo kpo kasan kasan a da guọnọ avwanre. Vwẹ ọtonphiyọ rẹ 1961, avwanre de rhiabọreyọ iruo rẹ ọkobaro oghẹresan vwẹ Falls City, Nebraska. O rhe kri-i, e de durhie avwanre kpo South Lansing, New York vwọ kẹ Isikuru rẹ Ekpako vẹ Idibo Rowian, rọ dia isikuru re ruẹ emeranvwe ọvo ọke yena. Avwanre riavwerhen rẹ isikuru yena, avwanre ji roro nẹ avwanre che rhivwin kpo Nebraska ra vwẹ uyono na ruiruo oboyin. O gbe avwanre unu mamọ a vwọ kẹ avwanre owian kpokpọ kerẹ imishọnare vwẹ Cambodia! Ọnana asan ro vwo erhuvwu mamọ vwẹ Southeast Asia, ọ nẹrhẹ avwanre mrẹ erọnvwọn sansan, nyo omamọ rẹ edo, ji se omamọ rẹ ọnrhe re fẹnẹ oborẹ avwanre riẹnre jovwo. Avwanre vwo oruru rẹ iruo aghwoghwo na vwẹ oboyin.

Ẹkẹvuọvo, oseghe rẹ usuon da rhe tonphiyọ, ọ da nẹrhẹ avwanre kua kpo South Vietnam. Uvwre rẹ ẹgbukpe ivẹ, me da muọga mamọ, a da vuẹ avwanre nẹ avwanre rhivwin kpo. Ọ reyọ ọke evo oma mẹ ke rhe gan, jẹ oma mẹ ghwa vwọ gan nu, avwanre da rhoma ton iruo rẹ ẹga ọkieje na phiyọ.

Vwẹ March 1965, avwanre de vwo uphẹn re vwo kin ikoko. Me gare kerẹ oniruo okinriariẹ vẹ ọ rẹ ubrotọ ẹgbukpe 33, ọtiọyen ji te iruo rẹ ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ eghwẹkoko. Ọghwẹkoko kẹ vwẹ omavwerhovwẹn ọkieje, ọtiọyena iruo rẹ ọrhuẹrẹphiyotọ rayen rha bẹn kẹ vwẹ-ẹ. Vwẹ ikpe evo, avwanre hẹ New York City, e ji ru eghwẹkoko evo vwẹ Yankee Stadium.

Kirobo rọ hepha kẹ iniọvo buebun rehẹ ẹga ọkieje, iruo re vọnre vẹ omavwerhovwẹn kugbe egbabọse hẹrhẹ ovwẹ vẹ aye mẹ. Kerẹ udje, vwẹ  1995, a kẹ vwẹ uphẹn me vwọ dia oyono vwẹ Isikuru rẹ Uyono rẹ Ewiowian. Ẹgbukpe erha vwọ wan nu, e de durhie avwanre kpo Bẹtẹl. Ọnana emu rẹ aghọghọ dẹn me vwọ rhoma rhivwin kpo asan me da ton iruo rẹ ẹga ọkieje mẹ phiyọ omarẹ ikpe re vrẹ 40 re wanre. Uvwre rẹ ọke ọvo, me wian vwẹ Akon Iruo Rọvwẹrote Iruo rẹ Ẹga, me je dia oyono vwẹ isikuru rẹ ukoko na buebun. Vwẹ 2007, Ẹko Rọvwẹrote na de phi isikuru re ruẹ vwẹ Bẹtẹl na phiyọ otọ rẹ Akon Iruo Rọvwẹrote Isikuru rẹ Ukoko Na, mi de vwo uphẹn me vwọ dia oniruo rọyen vwẹ ikpe evo.

Omarẹ ikpe evo rhire na, avwanre mrẹ ewene sansan vwẹ isikuru rẹ ukoko na. A ton Isikuru rẹ Ekpako Ukoko phiyọ vwẹ 2008. Ẹgbukpe ivẹ vwọ wan nu, ekpako re vrẹ 12,000 eyen kpo isikuru nana vwẹ Patterson vẹ Bẹtẹl rọhẹ Brooklyn. Isikuru yena je herọ vwẹ asan sansan vẹ iyono rayen. Vwẹ 2010, e de wene odẹ rẹ Isikuru rẹ Uyono rẹ Ewiowian vwo kpo Isikuru ri Baibol Vwọkẹ Iniọvo Eshare Re je Rọvwọ-ọn, a da je vwẹ isikuru kpokpọ ọfa vwo mu re se Isikuru rẹ Baibol Vwọkẹ Eya gbe Eshare re Dia Inenikristi.

Vwo nẹ ukpe rẹ ẹga rẹ 2015, e de ku isikuru ivẹ nana kugbe vwọ dia Isikuru rẹ Ihwo ri Ghwoghwo Uvie Na. Iniọvo re rọvwọnre vẹ e re je rọvwọ-ọn yen e durhie kpo isikuru na. Oma vwerhen iniọvo buebun vwẹ akpọneje ayen vwo nyo nẹ e che ru isikuru nana vwẹ ẹkuotọ buebun. Ọ vwerhoma a vwọ mrẹ nẹ uyono rẹ ukoko na hẹrẹphiyọ ọkieje, ọ je kẹ vwẹ aghọghọ me da mrẹ iniọvo buebun re vwomakpahotọ kẹ uyono nana.

Mi vwo roro kpuko, vwo nẹ ọke mi ki bromaphiyame vwẹ oze re ku ame rẹ eranvwe da phiyọ re te nonẹna, me kpẹvwẹ Jihova vwọ kẹ igbeyan ri vwo aghwanre re chọn vwẹ uko vwẹ idjerhe rẹ uyota na. Ayen eje dia ihwo rẹ edje mẹ-ẹ, buebun ji nẹ asan sansan rhe. Dedena, ayen ihwo ri vwo omamọ oyerinkugbe vẹ Ọghẹnẹ. A mrẹ ẹguọnọ okokodo rẹ ayen vwo kpahen Jihova womarẹ uruemu rayen. Vwẹ ukoko na, evwaghwanre buebun herọ avwanre se vwo mu ugbeyan. Mi ru ọtiọyen, ọ da nẹrhẹ me mrẹ ebruphiyọ rode.