1. Diesorọ e se vwo muọghọ kẹ ihwo evo, kẹ die yen e che yono kpahen asaọkiephana?

RE VWO muọghọ kẹ ohwo mudiaphiyọ re vwo nẹ ohwo na sua vwẹ idjerhe rẹ oghẹresan, a me je vwomakpotọ kẹ. Aphro herọ-ọ, ohwo re mu oka rẹ ọghọ tiọyen vwọ kẹ ru orọnvwọn rọ nẹrhẹ o muwan rẹ ọghọ na yẹrẹ ọ hẹ ẹdia rode ọvo. Eriyin na a sa nọ nẹ, Ono yen e muọghọ kẹ, diesorọ o vwo muwan rẹ ọghọ tiọyen?

2, 3. (a) Diesorọ Jihova vwo muwan rẹ ọghọ? (Ni uhoho rẹsosuọ na.) (b) Vwẹ Ẹvwọphia 5:13, ono yen Omogodẹ na, kẹ diesorọ o vwo fo ohwo re muọghọ kẹ?

² Kirobo rẹ Ẹvwọphia 5:13 djere, “ohwo ro tidia vwẹ enu rẹ ekete na kugbe Omogodẹ na” ghini muwan rẹ ọghọ. Uyovwin 4 rẹ ọbe rẹ Ẹvwọphia na vuẹ avwanre orọnvwọn ọvo rọ nẹrhẹ Jihova muwan rẹ ọghọ. Emekashe rehẹ odjuvwu vwẹ ujiri vwọ kẹ Jihova, “ohwo . . . rọ rhọre bẹdẹ na.” Ayen da ta: “Wọwẹ hẹ ohwo ro fori, Ọrovwavwanre kugbe Ọghẹnẹ, rọ reyọ urinrin kugbe ọghọ kugbe ogangan, kidie  wọwẹ re mama emu ejobi, ọhọre wẹn ayen vwọ herọ kọye a vwọ mama ayen.”—Ẹvwọ. 4:9-11.

³ Omogodẹ na yehẹ Jesu Kristi, “Omogegede rẹ Ọghẹnẹ, rọ ghwa imwemwu rẹ akpọ na nu!” (Jọn 1:29) Baibol na vuẹ avwanre nẹ o kpenu nẹ kovie kovie rọ herọ asaọkiephana yẹrẹ vwẹ ọke rọ wanre. Baibol na djisẹ rọyen nẹ ọyehẹ “Ovie ro vwo ivie ejobi kugbe Ọrovwohwo ro vwo ihwo ejobi, ọvuọvo ro je ghwo na rọ dia vwẹ evun rẹ orẹẹmrẹ re yivwẹ siẹ kẹrẹ-ẹ, rẹ akpọ je mrẹ dẹvo-o eyẹ sa mrẹ-ẹ.” (1 Tim. 6:14-16) Vwọrẹ uyota, ovie ọfa vọ yen sa vwomakpahotọ nẹ ọyen ghwu kẹ imwemwu rẹ avwanre? E jẹ ọnana mu we vwo kuomakugbe emekashe na vwo ghwoghwo nẹ, “Omogodẹ re hweri na ọye fori, rọ reyọ ogangan kugbe efe kugbe aghwanre kugbe ẹgba kugbe ọghọ kugbe urinrin kugbe ebruba!”—Ẹvwọ. 5:12.

4. Diesorọ ọghọemuo vwọ kẹ Jihova vẹ Jesu vwọ dia obo re ru?

⁴ Re vwo muọghọ kẹ Jihova vẹ Jesu dia oborẹ avwanre cha jojẹ rọye-en, ọyen obo re ru. Kidie ọyen cha nẹrhẹ e vwo arhọ rẹ bẹdẹ. Eta rẹ Jesu rehẹ Jọn 5:22, 23 ghwe djefiotọ: “Ọsẹ na gu ohwo ọvuọvo-o, ẹkẹvuọvo ọ da vwẹ ẹdjọeguo na vwọ kẹ Ọmọ na, rere ayen ejobi vwo mu ọghọ kẹ Ọmọ na, kirobo rẹ ayen ji mu ọghọ kẹ Ọsẹ na. Ohwo ro rhe mu ọghọ kẹ Ọmọ na-a yo ji mu ọghọ kẹ Ọsẹ na ro jiro rhe-e.”—Se Une Rẹ Ejiro 2:7, 11.

5. Diesorọ e vwo muọghọ kẹ ihworakpọ?

⁵ A ma ihworakpọ vwẹ “oma rẹ Ọghẹnẹ” yẹrẹ uhoho rọyen. (Jẹn. 1:27) Ọtiọyena, buebun rẹ ayen dje omamọ uruemu phia vwẹ idjerhe sansan. Ihworakpọ vwo ẹgba ayen vwo dje ẹguọnọ, uruemu esiri, vẹ erorokẹ phia kẹ ohwohwo. Ọ vwọ dianẹ a ma ẹwẹn obrorhiẹn phiyọ oma avwanre na, ihworakpọ sa riẹn siẹrẹ ayen de ruẹ obo ri yoma yẹrẹ obo re chọre, ọ da tobọ dianẹ ẹwẹn obrorhiẹn na rha vwẹ ovuẹ ọgbagba vwọphia-a. (Rom 2:14, 15) Ihwo buebun vwo ẹguọnọ rẹ erọnvwọn re pha fuanfon yoyovwin. Ayen guọnọ nene ihwo yerin vwọrẹ ufuoma. Te ayen riẹnre yẹrẹ ayen riẹnre-e, ayen dje urinrin rẹ Jihova phia, kọyensorọ ihworakpọ ji vwo fo ọghọ.—Une 8:5.

6, 7. Idjerhe vọ yen ọghọemuo rẹ Iseri rẹ Jihova vwọ fẹnẹ ọ rẹ ihwo buebun?

⁶ A guọnọ ẹro rẹ abavo e ki se brorhiẹn rẹ oka rẹ ọghọ re mu kẹ ihwo vẹ asan ọghọ na che te. Ihwo buebun hẹ otọ rẹ usuon rẹ akpọ rẹ Eshu nana. Kọyensorọ ihwo vwọ reyọ eshare vẹ eya evo vwo ru eghẹnẹ ukperẹ ayen vwo muọghọ rẹ abavo vwọ kẹ ayen. Ayen titi ilori ẹga, ihwo ri suẹn, ihwo re fa ibọrọ, ihwo ra mrẹ vwẹ ifimu, kugbe ihwo efa ra riẹn odẹ. Ọna yen sorọ, te ighene te imiragua vwọ vwẹrokerẹ osẹnvwe rẹ ihwo nana, uruemu rayen, kugbe oborẹ ayen ta ota wan.

⁷ Inenikristi rẹ uyota kẹnoma kẹ ọghọemuo ọchọchọ tiọyena. Kristi yehẹ oniru ọgbagba avwanre sa vwẹrokeri. (1 Pita 2:21) Oma cha vwerhen Ọghẹnẹ-ẹ sierẹ avwanre de muọghọ rọ vrẹka kẹ ihworakpọ. Ofori nẹ avwanre karophiyọ uyota nana: “Ihwo ejobi ru umwemwu o rhe jẹ urinrin rẹ Ọghẹnẹ te avwanre obọ-ọ.” (Rom 3:23) Vwọrẹ  uyota, o vwo ohwo vuọvo ro muwan rẹ ọghọ rọ vrẹka tiọye-en.

8, 9. (a) Ẹro vọ yen Iseri rẹ Jihova vwo nẹ ihwo ri suẹn? (b) Ọghọemuo avwanre vwọ kẹ ayen vwo ughwru? Djekpahọn.

⁸ Vwẹ akpọ na, ihwo evo vwo ogangan rẹ usuon. Ihwo nana yen sẹro rẹ urhi je vwẹrote ọdavwẹ rẹ ihwo rẹ ẹkuotọ na. Ọnana ghwa erere rhe ihwo ejobi. Ọyinkọn Pọl vwẹ uchebro kẹ Inenikristi nẹ ayen vwomakpotọ kẹ “ogangan rẹ isuesun” yẹrẹ usuon rẹ ihworakpọ. Ọ da ta: “Jẹn ẹkẹn arhọghọ wẹn kẹ ayen, ọ ra hwa osa rẹ uyovwi kẹ hwa kẹ, . . . ọ ro fo ọghọ vwẹ ọghọ kẹ.”—Rom 13:1, 7.

⁹ Ọtiọyena, Iseri rẹ Jihova muọghọ kẹ ogangan rẹ usuon na, ọnana obo ra rhẹro rọyen, rọ je dia ẹkuruemu rẹ ẹkuotọ na. Avwanre nene odjekẹ rayen. Dedena, ọghọ vẹ obicha rẹ avwanre vwọ kẹ ayen vwo ughwru. Avwanre cha sa churhi rẹ Ọghẹnẹ fikirẹ aye-en yẹrẹ dia ẹbẹre ọvo rẹ akpọ na-a.—Se 1 Pita 2:13-17.

10. Udje vọ yen idibo rẹ Jihova rẹ ọke awanre phiyotọ kpahen oyerinkugbe rayen vẹ ogangan rẹ usuon?

¹⁰ Idibo rẹ Jihova vwẹ ọke awanre phi omamọ udje phiyotọ kpahen oyerinkugbe rayen vẹ ogangan rẹ usuon. Ọke rẹ usuon rẹ Rom vwọ tanẹ e kere ihwo, Josẹf vẹ Meri rhọnvwephiyọ. Ayen yan kpo Bẹtlẹhẹm dede nẹ Meri che vwiẹ ọmọkpako rọyen kẹrẹkpẹ. (Luk 2:1-5) Ọke re vwo gun efian nyẹ Pọl nẹ o ru obo re brare, ọ chochọ rẹ oma rọyen vwẹ idjerhe rẹ ọghọ vwẹ obaro rẹ Ovie Hẹrọd Agripa vẹ Fẹstọs, rọ dia osun rẹ Rom vwẹ ubrakpọ rẹ Judia.—Iruo 25:1-12; 26:1-3.

11, 12. (a) Idjerhe vọ yen ihwo ri suẹn vwọ fẹnẹ ilori ẹga? (b) Die yen nuro rhe ọke rẹ Oseri rẹ Jihova ọvo vwẹ Austria vwo muọghọ kẹ ọshare ọvo?

¹¹ Ẹkẹvuọvo Iseri rẹ Jihova muọghọ rọ vrẹka kẹ ilori ẹga-a dede nẹ ilori ẹga rhẹro rẹ ọghọ rode. Ẹga re efian yono obo re chọre kpahen Ọghẹnẹ vẹ ota rọyen. Ọ vwọ dia ọtiọyena, avwanre ni ilori ẹga kirobo rẹ avwanre ni ihworakpọ eje, avwanre muọghọ rẹ oghẹresan kẹ aye-en. Avwanre karophiyọ nẹ Jesu dje ihwo nana phiyọ evwọrofian kugbe ihwo ri sun ohwo ghwrẹ. (Mat. 23:23, 24) Vwọ fẹnẹ ọyena, ọghọ abavo re muẹ vwọ kẹ ihwo rehẹ ogangan rẹ usuon sa ghwa erhuvwu cha ọkiọvo, yẹrẹ erere ra rhẹro rọye-en.

¹² Leopold Engleitner rọ dia ohwo rẹ Austria, ọyen Oseri rẹ Jihova ro vwo oruru mamọ, rẹ elọkpa rẹ Nazi mu phiyọ itreni kpo asan ra da vwẹ oja ria ihwo rọhẹ Buchenwald. Dr. Heinrich Gleissner, rọ dia ohwo re mu phiyọ uwodi, jehẹ itreni yena. Ọshare na ke sivwin oseghe rẹ usuon vwẹ Austria jovwo. Ẹkẹvuọvo, ọ vẹ usuon rẹ Nazi na de rhi vwo ẹghwọ. Ayen vwọ hẹ idjerhe yanran, Oniọvo Engleitner de ghwoghwo ota kẹ Gleissner, ọ da nabọ kerhọ kẹ. Ofovwin akpọeje rivẹ vwọ wan nu, Gleissner vwẹ ukẹcha kẹ Iseri rẹ Jihova rehẹ Austria ọke buebun. Wọ sa je karophiyọ udje efa ri djerephia nẹ erhuvwu no cha siẹrẹ a da vwomakpotọ kẹ ihwo ri vwo ogangan usuon, je kẹ ayen ọghọ rẹ Baibol na tare nẹ Inenikristi vwọ kẹ ayen.

13. Amono yen fo ihwo re muọghọ kẹ, kẹ diesorọ?

¹³ Iniọvo rehẹ ukoko na fo ihwo  avwanre muọghọ kẹ. Ma rho kẹ ekpako re vwẹrote ukoko na. (Se 1 Timoti 5:17.) Avwanre muọghọ kẹ eshare nana otoro asan ayen nurhe-e, isikuru ayen rare-e, ẹdia rẹ akpeyeren raye-en, yẹrẹ uweren raye-en. Baibol na se ayen eshare re vwo “ru ẹse kẹ ihwo,” ayen je wian gangan vwọ vwẹrote ọdavwẹ rẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ. (Ẹfe. 4:8) Roro kpahen ekpako rẹ ukoko, iniruo okinriariẹ, iniọvo rehẹ Umẹ Rọvwẹrote Oghọn Ukoko, kugbe iniọvo rehẹ Ẹko Rọvwẹrote na. Inenikristi rehẹ ẹgbukpe ujorin ẹsosuọ muọghọ okokodo kẹ ekpako re vwo mu, ọtiọyen ji te avwanre nonẹna. Avwanre muọghọ rẹ oghẹresan kẹ iniọvo rẹ ukoko na ji rhe-e yẹrẹ ruẹ kerẹsiẹ a da mrẹ nẹ ayen emekashe-e. Dedena, avwanre muọghọ kẹ iniọvo tiọyena fikirẹ owian ọgangan vẹ omaevwokpotọ rayen.—Se 2 Kọrẹnt 1:24; Ẹvwọphia 19:10.

14, 15. Djekpahen ofẹnẹ rọ herọ vwẹ uvwre rẹ ekpako ukoko na vẹ ilori ẹga.

¹⁴ Avwanre mrẹ ekpako na kerẹ isuigegede re vwomakpotọ. Ayen rhọvwan nẹ ihwo titi aye-en, ro djerephia nẹ ayen ghene vwomakpotọ. Vwẹ ẹdia nana, ayen fẹnẹ ilori ẹga buebun nonẹna vẹ e rẹ ẹgbukpe ujorin ẹsosuọ rẹ Jesu ta eta nana kpahen: “Ayen mia guọnọ asan ro kpenu tidia, kugbe agbara ro yoma vwẹ evun rẹ ishọshi. Kugbe uyere vwẹ afieki.”—Mat. 23:6, 7.

¹⁵ Inenikristi uyota re dia ekpako ruẹ nene eta rẹ Jesu nana: “We jẹ ohwo se ovwan rabbi-i; kidie ohwo ọvuọvo ọye hẹ oyono, otu ri chekọ kẹ imoni. Ovwan se ohwo ọvuọvo baba vwẹ akpọ na-a: Kidie ohwo ọvo ọye ọsẹ rẹ ovwan rọ hẹ obo odjuvwu. We jẹ ohwo se ovwan onini-i: Kidie ohwo ọvo ọye hẹ onini rẹ ovwan, ohwo yena hẹ Kristi. Ẹkẹvuọvo ohwo rọ rhoro vwẹ uherevie rẹ ovwan e gbe jo gbe odibo. Kohwo kohwo rọ kpare oma kpenu, ke vwo kpotọ; ọ rọ vwẹ oma kpotọ ke vwo kpenu.” (Mat. 23:8-12) Ọna yen sorọ Iseri rẹ Jihova rehẹ akpọneje vwo dje ẹguọnọ kẹ ekpako rehẹ ukoko rayen, ji muọghọ kẹ ayen.

16. Diesorọ a vwọ davwẹngba vwo vwo ẹruọ rẹ oborẹ Baibol na ta kpahen ọghọemuo je reyọ vwo ruiruo?

¹⁶ Ọ sa reyọ ọke a ke sa riẹn ohwo re muọghọ kẹ kugbe asan rẹ ọghọ na  kodo te. Ọnana je phia kẹ Inenikristi rẹ ẹgbukpe ujorin ẹsosuọ. (Iruo 10:22-26; 3 Jọn 9, 10) Ẹkẹvuọvo, ofori nẹ avwanre davwẹngba vwọ reyọ uchebro rẹ Baibol ro shekpahen ọghọemuo vwo ruiruo. Ọghọemuo rẹ abavo hwarhiẹ ebruphiyọ buebun cha.

17. Erere vọ yen herọ siẹrẹ e de muọghọ kẹ ihwo rehẹ ogangan rẹ usuon?

¹⁷ E de muọghọ ro fori kẹ ihwo rehẹ ogangan rẹ usuon, kọ sa lọhọ ayen vwọ vwẹ uphẹn kẹ avwanre vwo ruiruo aghwoghwo na. Ọghọ tiọyena nẹrhẹ ayen vwẹ omamọ ẹro vwo nẹ iruo avwanre. Ikpe buebun re wanre, Birgit, rọ dia ọkobaro ọkieje vwẹ Germany, de kpo isikuru rẹ ọmọ rọyen ọke rẹ ọmọ na che vwo wontọ. Iyono rẹ isikuru na da vuẹ Birgit nẹ oma rẹ emọ re dia Iseri rẹ Jihova vwerhen ayen. Ayen tare nẹ ọ cha bra mamọ siẹrẹ ọmọ rọ dia Oseri rẹ Jihova da kanre isikuru na. Birgit da ta: “E yono emọ avwanre ayen vwo vwo iruemu rẹ Ọghẹnẹ rhọnvwephiyọ, iruemu kerẹ e vwo muọghọ kẹ iyono rẹ isikuru.” Oyono ọvo da tanẹ, “Emọ eje da dia kerẹ emọ rẹ ovwan, iruo rẹ oyono cha bẹ-ẹn.” Udughwrẹn evo vwọ wan nu, ọvo usun rẹ iyono na da rhe ọghwẹkoko vwẹ Leipzig.

18, 19. Diesorọ o vwo fo nẹ e muọghọ rẹ abavo kẹ ekpako na?

¹⁸ Ofori nẹ irhi rẹ aghwanre rehẹ Baibol na sun ọghọ rẹ avwanre muẹ kẹ ekpako rẹ ukoko na. (Se Hibru 13:7, 17.) Ofori nẹ e jiri ayen fikirẹ owian ọgangan rẹ ayen wian, e mi ji nene odjekẹ rayen. Ọnana cha nẹrhẹ ayen ruiruo na vẹ aghọghọ. Ẹkẹvuọvo, ọ diẹ ọnana mudiaphiyọ nẹ a cha vwẹrokere ọkpako ọvo “ra nabọ riẹn,” vwẹ obo rọ sẹn osẹnvwe wan yẹrẹ obo rọ ta ota wa-an. E de ru ọtiọyen, kọ cha họhọ nẹ ohworakpọ yen avwanre nene. E jẹ a karophiyọ nẹ ayen ihwo ri jẹgba. Jesu Kristi yen ohwo ra vwẹrokeri.

¹⁹ Avwanre vwẹ ukẹcha kẹ ekpako na siẹrẹ e rhe muọghọ rọ vrẹka kẹ aye-en yẹrẹ e rhe titi ayen gan nọ-ọ. Ọ cha chọn ayen uko vwọ kẹnoma kẹ omaẹkparọ vẹ ẹwẹn rẹ mẹvwẹ yen me yovwin.

20. Idjerhe vọ yen ọghọ re muẹ kẹ ihwo efa vwọ chọn avwanre uko?

²⁰ Re vwo muọghọ kẹ ihwo efa chọn avwanre uko vwo vwo omaevwokpotọ. Avwanre rhe che ni oma avwanre gegerege siẹrẹ oka rẹ ujiri ọvo de brẹ avwanre cha-a. Ọ cha nẹrhẹ e nene odjekẹ rẹ ukoko rẹ Jihova, ukoko na guọnọre nẹ e muọghọ rọ vrẹka kẹ ohwo vuọvo-o, owenẹ ohwo rẹ ukoko na yẹrẹ ohwo ọfa. Vwọba, ọyen emu rẹ aghwanre, kidie ọ cha nẹrhẹ avwanre jeshe siẹrẹ ohwo ọvo rẹ avwanre muọghọ kẹ de ku avwanre phiyotọ.

21. Ọrhọ yen orọnvwọn rọ ma rho rọ nẹrhẹ e muọghọ kẹ ihwo ri fo ọghọ?

²¹ Orọnvwọn rọ ma rho rọ nẹrhẹ avwanre muọghọ rẹ abavo kẹ ihwo yehẹ, ọ nẹrhẹ oma vwerhen Ọghẹnẹ. Avwanre ruẹ obo rọ guọnọre, je sẹro rẹ ọyọnregan rẹ avwanre. Ọnana nẹrhẹ ọ sa mrẹ ẹkpahọnphiyọ vwọ kẹ ohwo rọ vwọ jehwẹ na. (Isẹ 27:11) Akpọ na vọnre vẹ ihwo re vwẹ ẹro ọchọchọ vwo nẹ ọghọemuo. Oma vwerhen avwanre mamọ rẹ Jihova vwo yono avwanre idjerhe abavo re vwo muọghọ.