1-2. Mavọ yen udje ri Pọl sa vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ekpako nonẹna?

 ỌYINKỌN Pọl vwo ẹguọnọ rẹ iniọvo na mamọ. Ọ wianre gangan vwọ vwẹrote ayen. (Iruo 20:31) Ọnana kọyen sorọ iniọvo na ji vwo vwo ẹguọnọ kpahen Pọl. Ọ tobọ vwo ọkiọvo “ayen ejobi da viẹ” ọke rẹ ekpako rẹ Ẹfesọs na vwọ riẹn nẹ ayen gbe cha mrẹ ọfa-a. (Iruo 20:37) Ekpako nana re dia egbowian na vwo ẹguọnọ rẹ iniọvo na, ayen je davwẹngba vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ayen. (Fil. 2: 16, 17) Ọkiọvo ekpako na ji hirharokuẹ ebẹnbẹn. Die yen sa chọn ayen uko vwo phi ayen kparobọ?

² Ekpako nana re wian gangan na ji se roro kpahen udje rẹ Pọl. (1 Kọr. 11:1) O vwo ẹgba kerẹ emekashe na-a. Ọyen ohwo rọ gbare-e, ọkiọvo ọ davwẹngba o vwo ru obo ri yovwinrin. (Rom 7: 18-20) O nene ebẹnbẹn sansan muabọ. Ẹkẹvuọvo ọ vwẹ ọke vuọvo muomaphiyọ yẹrẹ kpairoro vrẹ ukẹcha rọ vwọ kẹ iniọvo na-a. Ekpako na da vwẹrokere udje ri Pọl, ọnana sa nẹrhẹ ayen ga Jihova vẹ aghọghọ dede nẹ ayen vwo ebẹnbẹn. E jẹ a ta ota kpahen oborẹ ayen se vwo ru ọtiọyen.

3. Die yen a cha fuẹrẹn vwẹ uyono nana, die ọfa yen e ji che yono?

³ Vwẹ uyono nana avwanre cha fuẹrẹn ebẹnbẹn ẹne rẹ ekpako hirharokuẹ: (1) obo ra sa vwọ mrẹ ọke vwo ruiruo rẹ aghwoghwo na vẹ iruo efa ro fori nẹ e ru, (2) obo ra sa vwọ mrẹ ọke vwọ vwẹrote je bọn iniọvo na gan, (3) obo re se vwo yerin ghene jẹgba romobọ, kugbe (4) obo re se vwo  nene iniọvo rẹ avwanre yerinkugbe dede nẹ ayen gbare-e. A je cha ta ota kpahen obo re vwẹ ukẹcha kẹ Pọl vwo phi ebẹnbẹn rọyen kparobọ kugbe oborẹ ekpako sa vwọ vwẹrokere udje rọyen.

4. Diesorọ ọ vwọ bẹn ọkiọvo rẹ ekpako na vwọ kobaro rẹ iruo rẹ aghwoghwo na?

⁴ Oboresorọ ọ vwọ bẹn. Vwọ vrẹ iruo aghwoghwo na rẹ ayen kobaro rọyen, ekpako na ji vwo eghwa efa buebun rẹ ayen muẹ. Kerẹ udje, ayen ọvuọvo vwẹrote ẹdia ochidiagbara vwẹ uyono rẹ uvwre rẹ udughwrẹn kugbe uyono ri Baibol rẹ ukoko. Ayen ji vwo eta efa vwẹ uyono. Ayen ji yono idibo rẹ owian, oma je vwerhen ayen vwọ reyọ ọbọngan vwọ kẹ iniọvo na. (1 Pita. 5:2) Ekpako evo ji vwo obọ vwẹ owian rẹ ebanbọn, vwẹrote Eguan Ruvie, kugbe asan efa ra da vwẹ ẹga kẹ Jihova. Kerẹ ighwoghwota efa rehẹ ukoko na, owian rọ ma ghanre kẹ ekpako na yen iruo aghwoghwo na.—Mat. 28:19, 20.

5. Udje vọ yen Pol phi phiyotọ kerẹ oghwoghwota?

⁵ Udje ri Pọl. Orọnvwọn ọvo rọ nẹrhẹ Pọl se phi kparobọ yen obo rehẹ Filipae 1: 10, rọ tare nẹ: “Vughe obo ri yovwiri.” Pọl nene uchebro rọyen na. A vwẹ iruo rẹ aghwoghwo na vwọ kẹ, o de ji no nẹ iruo aghwoghwo na yen obo re ma ghanre kẹ vwẹ ikpe buebun. O ji ghwoghwo “vwẹ azagba ji nẹ uwevwi kpo uwevwi.” (Iruo 20:20) O ghwe vwo ọke yẹrẹ ẹdẹ ọvo kiriguo ro bruphiyọ vwẹ udughwrẹn na ro vwo kpo aghwoghwo-o, ẹkẹvuọvo kasan kasan yẹrẹ kọke kọke uphẹn na vwo rhiephiyọ ọyen o vwo ghwoghwo. Kerẹ udje, ọke rọ vwọ hẹrhẹ iniọvo na vwẹ Atẹns, o de ghwoghwo iyẹnrẹn esiri na vwọ kẹ ẹko ri ihwo evo ayen de segbuyota. (Iruo 17:16, 17, 34) Ọke ra vwọ tobọ muo “phihọ uwodi” Pọl ji ghwoghwo kẹ ihwo re kẹrerẹ.—Fil. 1: 13, 14; Iruo 28:16-24.

6. Uyono vọ yen Pọl vwọphia?

⁶ Pọl vwẹ ọke rọyen vwo ruiruo vwẹ idjerhe ro fori. Ọkieje yen o vwo durhie ihwo efa vwọba oma vwẹ iruo rẹ agwhoghwo na. Kerẹ udje, vwẹ oyan ri imishọnare rọyen rẹsosuọ, ọ da reyọ Jọn Mak vwọba oma; ọke ro vwo kpo oyan rivẹ, ọ da rha reyọ Timoti nene oma. (Iruo 12:25; 16:1-4) Aphro herọ-ọ, Pọl davwẹngba vwo yono eshare nana oborẹ a sa vwọ vwẹ ukoko mu, vwẹrote je vwẹ ọbọngan vwọ kẹ iniọvo na, kugbe oborẹ ayen sa vwọ dia iyono re tẹn ona.—1 Kọr. 4:17.

7. Mavọ yen ekpako se vwo ru nene eta ri Pọl rehẹ Ẹfesọs 6:14, 15?

⁷ Obo re se yono. Ekpako sa vwẹrokere udje ri Pọl vwo ghwoghwo vwẹ kasan kasan siẹrẹ  uphẹn de rhiephiyọ, ọ dia womarẹ nuwevwin kpo uwevwin ọvo-o. (Se Ẹfesọs 6:14, 15.) Kerẹ udje, ayen se ghwoghwo vwẹ asan rẹ ayen de ruiruo yẹrẹ ọke ayen da ra dẹ emu. Yẹrẹ ayen de vwo obọ vwẹ iruo rẹ ebanbọn rẹ Ọguan Ruvie, ayen ji se ghwoghwo kẹ ihwo ri dia kẹrẹ ayen kugbe ihwo re shẹ emu kẹ ayen. Kerẹ Pọl, ekpako sa reyọ ọke rẹ ayen ghwọrọ vwẹ iruo rẹ aghwoghwo na vwo yono ihwo efa, tobọ te idibo rẹ owian.

8. Die yen ofori nẹ ọkpako ru ọkiọvo?

⁸ E jẹ ekpako muomaphiyọ iruo rẹ ukoko na yẹrẹ okinriariẹ rayen te ẹdia ayen rha mrẹ ọke vwo ruiruo rẹ aghwoghwo na-a. Rere ayen sa vwọ mrẹ ọke vwo ruiruo rẹ obo ra guọnọre, ko fori nẹ a sen evo. Ayen da nabọ roro je nẹrhovwo kpahen ẹdia na nu, kẹ ayen cha mrẹvughe nẹ a rha sen evo-o, a gbe cha mrẹ ọke vwo ruiruo re ma ghanre-e. Evo usun rẹ iruo na yen, ẹga rẹ orua rẹ kudughwrẹn kudughwrẹn, iruo rẹ aghwoghwo na, yẹrẹ re vwo yono emọ obo re ghwoghwota. Iniọvo evo mrẹ bẹnbẹn rẹ ayen vwọ sen uphẹn rẹ ẹga evo ri te ayen obọ, jẹ ofori nẹ ayen vwo imuẹro nẹ Jihova vwo ẹruọ kugbe owenvwe rẹ ayen vwo ruẹ erọnvwọn nana eje.

9. Ebẹnbẹn vọ yen ekpako ewian bun abọ hirharokuẹ?

⁹ Oboresorọ rọ vwọ dia bẹnbẹn. Ihwo ri Jihova eje vwo ebẹnbẹn buebun. Vwẹ oba rẹ eyeren nana, avwanre eje guọnọ ọbọngan, obicha kugbe uchebro. Ọkievo ihwo evo guọnọ ukẹcha ra vwọ vrabọ rẹ orharhe rẹ uruemu. (1 Tẹsa. 5:14) Vwọrẹ uyota, ekpako che se si ebẹnbẹn eje rẹ ihwo ri Jihova hirharokuẹ no-o. Dedena, Jihova guọnọre nẹ ekpako na davwẹngba rayen eje vwo phiuduphiyọ ayen awọ je sẹro rẹ ihwo rọyen. Mavọ yen ekpako nana ri vwo erọnvwọn buebun rẹ ayen ruẹ na sa vwọ mrẹ ọke vwọ vwẹ ukẹcha kẹ iniọvo na?

10. Vwo nene obo rehẹ Tẹsalonaika 2:7, die yen Pọl ruru vwọ vwẹrote ihwo ri Jihova?

¹⁰ Udje ri Pọl. Pọl gbẹ idjerhe sansan ro se vwo jiri je reyọ ọbọngan vwọ kẹ iniọvo na. Ofori nẹ ekpako nene udje rọyen womarẹ ayen vwo dje ẹguọnọ ji nẹ arodọnvwẹ rẹ iniọvo na. (Se 1 Tẹsalonaika 2:7.) Pọl vwẹ imuẹro vwọ kẹ iniọvo na nẹ ọyen vẹ Jihova vwo ẹguọnọ rayen. (2 Kọr. 2:4; Ẹfe. 2:4, 5) Pọl nẹ iniọvo rẹ ukoko na kerẹ igbeyan, o de nene ayen ghwọrọ ọke kugbe. Ọ vuẹ ayen ọdavwẹ rọyen kugbe oshọ ro rhere kidie ọ vwẹroso ayen. (2 Kọr. 7:5; 1 Tim. 1:15) Denena, Pọl tẹnrovi ebẹnbẹn ro vwori-i, ukperẹ ọtiọyen ọ guọnọ vwẹ ukẹcha kẹ iniọvo na.

11. Diesorọ Pọl vwọ reyọ ọghwọku vwọ kẹ iniọvo na?

¹¹ Ọkievo, Pọl je guọnọ vwẹ ọghwọku vwọ kẹ iniọvo na. Ẹkẹvuọvo ọ reyọ ophu vwo ruo-o. Ọ vwẹ ọghwọku kẹ ayen kidie o vwo ẹguọnọ rayen, ọ je guọnọ sẹro rayen vrabọ rẹ imuoshọ. Ọ je davwẹngba ro vwo ruo lọhọ rere ohwo rọ vwẹ ọghwọku na vwọ kẹ na se  vwo rhiabọreyọ je reyọ vwo ruiruo. Kerẹ udje, vwẹ ileta ro si rhe iniovo ri Kọrẹnt, Pọl da vwẹ ọghwọku ọgangan vwọ kẹ ayen. Ro vwo si ileta yena nu, o de jẹ Taitọs bru ayen ra. Pọl ro ẹnwan kpahen ẹro rẹ ayen che vwo nẹ ileta ro si rhe ayen na. Mavọ yen oma vwerhenrọ te rọ vwọ riẹn nẹ ayen rhiabọreyọ ọghwọku na je reyọ vwo ruiruo!—2 Kọr. 7:6, 7. 

12. Idjerhe vọ yen ekpako sa vwọ bọn iniọvo na gan?

¹² Obo re se yono. Ekpako sa vwẹrokere udje ri Pọl na womarẹ ayen vwo nene iniọvo na ghwọrọ ọke kuẹgbe. Idjerhe ọvo rẹ ayen se vwo ru ọtiọyen yen a vwọ fobọ kpo uyono rere a vẹ iniọvo na sa vwọ jẹjẹ ohwohwo oma. Imibrẹro krẹn yen ọ cha reyọ a sa vwọ vwẹ ọbọngan ro fori vwọ kẹ oniọvo aye yẹrẹ ọshare. (Rom 1:12; Ẹfe. 5:16) Ọkpako ro nene udje ri Pọl je cha vwẹ Baibol na vwọ bọn esegbuyota rẹ iniọvo na gan, je kẹ ayen imuẹro nẹ Ọghẹnẹ vwo ẹguọnọ rayen. Vwọba, o ji che djephia nẹ ọyen vwo ẹguọnọ rayen. Ofori nẹ o nene ayen ta ota ọkieje je reyọ kuphẹn kuphẹn ro rhiephiyọ vwo jiri ayen. Ọke rẹ ọkpako de no nẹ ofori rọ vwọ reyọ ọghwọku phia, e jẹ o muo kpahen ota rẹ Ọghẹnẹ. Kidie nẹ ọ guọnọre nẹ oniọvo na reyọ ọghwọku na vwo ruiruo, ko ofori nẹ o dje erorokẹ phia je kanre unu mu ẹkpo na.—Gal. 6:1.

13. Die yen jẹgba rẹ ọkpako sa nẹrhẹ o roro?

¹³ Oboresorọ rọ vwọ dia bẹnbẹn. Ekpako na gbare-e. Kerẹ obo rọ je phia kẹ ihwo evo, obọ sa chọ ayen vwo ru obo re chọre. (Rom 3:23) Ọkiọvo ọ sa bẹn ayen vwọ vwẹro rẹ abavo vwo ni jẹgba rayen. Jẹgba rẹ evo kpokpo ayen ẹwẹn te ẹdia ofu mi dje ayen hwe. Efa mi rhe roro nẹ jẹgba rayen na fiemu vuọvo-o, ọ me rhe nẹrhẹ ayen kpairoro vrẹ asan ro fori nẹ e de ru ewene.

14. Kirobo rehẹ Filipae 4:13 mavọ yen omaevwokpotọ vwọ chọn Pọl uko vwọ vwẹro abavo vwọ ni jẹgba rọyen?

¹⁴ Udje ri Pọl. Kidie nẹ Pọl vwomakpotọ ọ da rhe mrẹ vughe nẹ ọyen ọvo che se nene jẹgba rọyen na muabọ-ọ. Ọ guọnọ ukẹcha ro nẹ obọ rẹ Ọghẹnẹ rhe. Vwẹ obuko re, Pọl ke mukpahen ji gboja kẹ iniọvo na. Ukuko na, ọ da rhe mrẹvughe nẹ obo ro ruru na chọre ji vwo owenvwe ro vwo wene uruemu rọyen kugbe oka rẹ ohwo rọ hepha. (1 Tim. 1:12-16) Womarẹ ukẹcha ri Jihova, Pọl da rhe dia ọkpako ro vwo ẹguọnọ, ro nẹ aruẹdọn, rọ je vwomakpotọ. Ọ da je rhe riẹn nẹ idjerhe buebun yen jẹgba rọyen na vwọ vwomaphia, dedena ọ vwẹ uphẹn kẹ ayen nẹ i kpokpo ẹwẹ-ẹn, kidie o vwo imuẹro nẹ Jihova che vwo ghovwo ọyen. (Rom 7: 21-25) Ọ riẹnre nẹ ọyen gbare-e, ọnana da nẹrhẹ  ọ wian gangan rere uruemu rẹ Onenikristi rọyen se vwo yovwinphiyọ, je vwẹroso ukẹcha ri Jihova vwo ruiruo rọyen fiotọ.—1 Kọr. 9:27; se Filipae 4:13.

15. Ero vọ yen o fori nẹ ekpako vwo ni jẹgba rayen?

¹⁵ Obo re se yono. Ọ dia kidie nẹ ekpako na gbare ọyen sorọ a vwọ vwẹ ayen mu-u. Dedena, Jihova guọnọre nẹ ayen rhọnvwe oruchọ rayen siẹrẹ ayen de ru chọ, ji ru yovwinphiyọ vwẹ uruemu rẹ Onenikristi rayen. (Ẹfe. 4:23, 24) O ji fo nẹ ọkpako reyọ Baibol na vwọ fuẹrẹn oma rọyen rere ọ sa vwọ riẹn asan ro fori nẹ ọ wian phiyọ. Jihova kọ cha chọn uko vwo vwo omavwerhovwẹn je dia omamọ rẹ ọkpako.—Jems 1:25.

16. Die yen sa phia siẹrẹ ọkpako da tẹnrovi jẹgba rẹ ihwo efa?

¹⁶ Oboresorọ rọ vwọ dia bẹnbẹn. Ọke rẹ ekpako de nene iniọvo rẹ ukoko na ghwọrọ ọke kuẹgbe, ọyen ayen ma vwọ mrẹ jẹgba ro rhe ayen. Ayen rha jomaphiyotọ-ọ, ọnana sa ghwa ivun miovwe rhe, ọ me nẹrhẹ a van, ofu mi rhi dje ohwo. Pọl de si Inenikristi orhọ nẹ ọyen ghwa oborẹ Idẹbono guọnọre nẹ ayen ru.—2 Kọr. 2:10, 11.

17. Ẹro vọ yen Pọl vwo nẹ iniọvo na?

¹⁷ Udje ri Pọl. Ọ vwẹ ẹro abavo vwo nẹ iniọvo na. Ọ riẹnre nẹ erọnvwọn je chọ ayen obọ, kidie oborẹ ayen ruẹ ọkiọvo da mamọ. Dede nẹ Pọl riẹnre nẹ obo rẹ ayen ruru na chọre, ọ dia ọyen ayen vwọ dia erharhe rẹ ihwo-o. O vwo ẹguọnọ rẹ iniọvo na, ọnana da nẹrhẹ ọ tẹnrovi omamọ rẹ uruemu rayen. Iniọvo na da mrẹ bẹnbẹn rẹ ayen vwo ru erhuvwu, ko ghwe no nẹ ayen guọnọ ru obo ri yovwinrin ẹkẹvuọvo ayen guọnọ ukẹcha.

18. Die wo yono nẹ oborẹ Pọl ru kpahen ẹdia rẹ Eyudia vẹ Sintiki na rhe? (Filipae 4:1-3)

¹⁸ Kerẹ udje, roro kpahen oborẹ Pọl vwọ vwẹ ukẹcha kẹ iniọvo eya ivẹ rehẹ ukoko ri Filipae. (Se Filipae 4:1-3.) Eyudia kugbe Sintiki vwẹ uphẹn kẹ ẹghwọ nẹ ọ ro uvwre rayen, ọnana da nẹrhẹ ayen hẹriẹ oma je fan ugbeyan. Pọl djoma ku ayen yẹrẹ vwẹ ayen guẹdjọ-ọ; ọ da tẹnrovi asan rẹ ayen de ru yovwin. Iniọvo eya nana ivẹ na fuevun ga Jihova ọke grongron cha re. Pọl riẹnre nẹ Jihova vwo ẹguọnọ rayen. Fikirẹ ẹro ri Pọl vwo nẹ iniọvo nana ivẹ na, ọ da vwẹ uchebro kẹ ayen nẹ ayen rhuẹrẹ phiyọ vwọrẹ ufuoma. Kidie nẹ Pọl tẹnroviẹ erhuvwu rẹ ihwo efa, ọnana da nẹrhẹ nẹ ọ sẹro aghọghọ vẹ oyerinkugbe rẹ ọ vẹ iniọvo na gbe vwo.

19. (a) Mavọ yen ekpako sa vwọ vwẹ ẹro abavo vwo ni iniọvo rẹ ukoko na? (b) Die wo se yono nẹ uhoho rẹ ọkpako ro ruẹ orufon rẹ Ọguan Ruvie na?

¹⁹ Obo re se yono. Ekpako, ovwan nẹ omamọ rẹ iruemu rẹ iniọvo na vwori. Ayen ohwo ọvuọvo gbare-e; dedena, ayen ọvuọvo vwo uruemu rẹ a sa vwẹrokere. (Fil. 2:3) Vwọrẹ uyota, nọke ra ruọke ekpako sa reyọ ọghwọku  vwọ kẹ iniọvo eya yẹrẹ eshare. Jẹ kerẹ Pọl, e jẹ ekpako na tẹnroviẹ erharhe iruemu vẹ eta raye-en. Ukperẹ ọtiọyen, e gbe jẹ ekpako na tẹnrovi ẹguọnọ rẹ ohwo vuọvo vwo kpahen Jihova, ro vwo chirakon vwọ ga Ọghẹnẹ, vẹ ẹgbaẹdavwọn ro vwo ru obo ri yovwinrin. Ọkpako rọ tẹnrovi asan rẹ ihwo efa de ruẹ yovwẹn vwo ukẹcha kẹ iniọvo na vwọ riẹn nẹ ihwo rẹ ukoko na vwo ẹguọnọ rayen.

20. Mavọ yen ekpako sa vwọ mrẹ erere nẹ udje ri Pọl rhe?

²⁰ Ekpako na, ovwan cha mrẹ erere siẹrẹ ovwan de yono kpahen udje ri Pọl. Kerẹ udje, vwẹ Watch Tower Publications Index, wo se nẹ uyovwinrota na “Paul” kugbe uyovwinrota otete na “example for elders.” Wo vwo se kpahen erọnvwọn sansan re si phiyọ etiyin na, gba nọ oma wẹn, ‘Mavọ yen udje ri Pọl sa vwọ cha vwẹ uko vwọ sẹro rẹ aghọghọ mẹ ji ruiruo mẹ kerẹ ọkpako?’

21. Imuẹro vọ yen ekpako se vwo?

²¹ Ekpako, ovwan karophiyọ nẹ oborẹ Jihova guọnọ mie ovwan yen evun-ẹfuọn; ọ dia a vwọ dia ihwo egbagba-a. (1 Kọr. 4:2) Jihova vwo ọdavwaro kpahen owian ọgangan vẹ evun-efuọn ri Pọl. O muẹro dẹn nẹ Ọghẹnẹ nẹ obo rẹ avwanre ruẹ vwẹ ẹga rọyen ghanghanre. Jihova “dia orharhe rẹ ohwo ro jẹ iruo esiri kugbe ẹguọnọ rẹ ovwan vwo kẹ odẹ rọye ẹkarohọ, ri we ru kẹ ihwo efuanfon na fiki rọye, kirobo rẹ ovwan ji ruẹ na.”—Hib. 6:10.