1, 2. (a) Diesorọ udje rẹ ihwo ri fuevun wian ẹkuotọ rẹ ihwo buebun rhọnvwa kerhọ-ọ vwo phiuduphiyọ avwanre awọ? (Ni uhoho rẹsosuọ na.) (b) Die yen Jesu ta kpahen ihwo rẹ ‘orere rẹ obọ rọyen’? (Ni eta rehẹ obotọ na.)

SERGIO VẸ OLINDA, ayen aye gbẹ ọshare re ga kerẹ ekobaro vwẹ ẹkuotọ rẹ United States. Ayen vrẹ ẹgbukpe 80 re. Jẹ, uvwre ọke ọvo rhire na, ayen rha sa yan oyan ogrongro-on, fikirẹ awọ rọ miavwan ayen. Dedena, vwo nene ẹkuruemu rayen vwẹ ikpe buebun rhire na, omarẹ ughọjọ ighwrẹn rẹ kurhiọke kurhiọke yen ayen vwo kpo asan ọvo rẹ ihwo wan mamọ vwevunrẹ orere na. Ayen me domaji vwẹ asan ọvo rọ kẹrẹ asan ra da rua imoto. Etiyin kọyen ayen da vwẹ ẹbe kẹ ihwo re wanvrẹ. Dede nẹ ihwo buebun davwerhọ raye-en, jẹ ayen rhọnvwe dobọji-i. Ayen nabọ hwẹ kẹ ihwo re wanvrẹ. Oghẹruvo de te, ayen me jomaotọ yan kpo. Ẹkẹvuọvo, vwẹ ughọjọ ighwrẹn urhiọke rẹ ẹdẹ rivẹ, ayen me rhoma ton iruo na phiyọ. Nẹ ukpe fiẹ ukpe, ẹdẹ esan vwẹ kudughwrẹn kudughwrẹn yen ayen vwo ghwoghwo vwẹ etiyin kurhiọke kurhiọke.

 ² Kerẹ Sergio vẹ Olinda, vwẹ ikpe buebun rhire na yen iniọvo buebun ji vwo ghwoghwo vwẹ ẹkuotọ rẹ ihwo buebun rhọnvwa kerhọ-ọ. Ọ da dia ọtiọyen yen ẹkuotọ wẹn je hepha, avwanre vwẹ uphẹn nana vwọ kpẹvwẹ owẹ fikirẹ erhiorin wẹn. * Evun-ẹfuọn wẹn, ọyen esiri rẹ uduephiophiyawọ kẹ ihwo buebun, tobọ ji te iniọvo rehẹ ukoko na krire. Jokaphiyọ eta nana rẹ iniruo okinriariẹ evo tare: “Mẹ vẹ iniọvo tiọyen ri fuevun da wian kuẹgbe, udje rayen nẹrhẹ oruru mẹ rhoma ganphiyọ.” “Evun-ẹfuọn rayen na chọn vwẹ uko vwo vwo erhiọrin vẹ uduefiogbere vwẹ iruo mẹ.” “Udje rayen sasa ubiudu mẹ.”

3. Enọ erha vọ yen a cha kpahenphiyọ, kẹ diesorọ?

³ Asaọkiephana, e jẹ a kpahenphiyọ enọ erha nana re cha chọn avwanre uko vwo fiudugberi ruiruo rẹ aghwoghwo na te oba: Die yen sa nẹrhẹ ofu dje avwanre ọkiọvo? Mavọ yen a sa vwọ mọ ubi? Die yen cha nẹrhẹ a sa vwẹ ọkieje vwọ mọ ubi vẹ erhiorin?

4. (a) Mavọ yen uruemu rẹ ihwo rẹ Ju na djobọte Pọl wan? (b) Diesorọ uruemu rayen na vwọ da?

⁴ Ọ dia dianẹ o vwo ọke ọvo rẹ ofu vwo dje we fikirẹ ihwo rẹ ẹkuotọ wẹn re rhọnvwa kerhọ-ọ, ku wọ sa nabọ vwo ẹruọ rẹ enuebro rẹ ọyinkọn Pọl. Ọ nabọ chọn ihwo buebun uko vwọ dia idibo rẹ Jesu vwẹ uvwre rẹ omarẹ ẹgbukpe 30 rọ ghwọrọ vwo ruiruo rẹ aghwoghwo rọyen. (Iruo 14:21; 2 Kọr. 3:2, 3) Dedena, ihwo rẹ Ju buebun rhọnvwe kurhẹriẹ-ẹ. Ukperẹ ọtiọyen, ayen da vwẹ abọ fa erhọ kẹ eta rẹ Pọl, evo tobọ ji mu kpahọn. (Iruo 14:19; 17:1, 4, 5, 13) Mavọ yen uruemu rayen na djobọte Pọl wan? Ọ da ta: “Me ta uyota vwẹ evun ri Kristi . . . nẹ osọnọ rẹ ivun emiovwo vọn udu mẹ.” (Rom 9:1-3) Diesorọ ivun vwo miovwo? Kidie o mu ẹwẹn rọyen eje phiyọ iruo rẹ aghwoghwo na. Ẹguọnọ ro vwo kpahen ihwo rẹ Ju, yen muro vwo ghwoghwo ota kẹ ayen. Kọyensorọ ọ vwo da mamọ nẹ ayen sen arodọnvwẹ rẹ Ọghẹnẹ.

5. (a) Die yen muẹ avwanre vwo ghwoghwo ota kẹ ihwo? (b) Diesorọ ofu vwo dje avwanre ọkiọvo?

⁵ Kerẹ Pọl, ẹguọnọ yen ji muẹ avwanre vwo ghwoghwo ota kẹ ihwo. (Mat. 22:39; 1 Kọr. 11:1) Diesorọ? Oborẹ avwanre rhiẹromrẹ vwẹ akpeyeren, chọn avwanre uko vwọ mrẹvughe nẹ ebruphiyọ buebun cha vwọ kẹ ihwo ri brorhiẹn rẹ ayen vwọ ga Jihova. E de roro kpahen ihwo rehẹ ẹkuotọ rẹ avwanre de ghwoghwo, avwanre sa ta: ‘Mane ka sa chọn ayen uko vwọ riẹn obo re va ayen abọ na!’ Ọnana yen muẹ avwanre vwo durhie ayen kọke kọke nẹ ayen rhi yono kpahen Jihova kugbe ọhọre rọyen vwọ kẹ ihworakpọ. Kọ ghwa họhọ nẹ avwanre ta kẹ ayen: ‘Avwanre ghwa uvi okẹ bru ovwan rhe. Biko, ovwan reyọ mie avwanre.’ Kọyensorọ ọ vwọ ‘da avwanre te udu’ ọke rẹ ayen da sen aghwoghwo rẹ avwanre. Ivun emiovwo rẹ avwanre dia fikirẹ jẹ esegbuyota evwo-o, ẹkẹvuọvo, kidie nẹ avwanre mu ẹwẹn rẹ avwanre eje phiyọ aghwoghwo na. Ọtiọyena, e se vwo erhiorin dede nẹ ofu dje avwanre. Elena rọ dia ọkobaro rọhẹ ẹgbukpe 25, djisẹ rẹ ẹwẹn ro rhe avwanre eje, ọke rọ vwọ ta: “Iruo rẹ aghwoghwo na pha gangan. Jẹ, o vwo iruo ọfa ro yovwin te-e.”

6. Onọ vọ yen a cha kpahenphiyọ, kẹ die yen cha chọn avwanre uko vwọ kpahenphiyọ onọ na?

⁶ Diesorọ o vwo mu avwanre ẹro nẹ a sa mọ ubi, o toro asan re de ghwoghwo-o? A  vwọ kpahenphiyọ onọ yena, jẹ a fuẹrẹn itẹ ivẹ rẹ Jesu kperi ọke rọ vwọ ta ota kpahen oboresorọ a vwọ “mọ ubi.” (Mat. 13:23) Ọrẹsosuọ na shekpahen vain.

7. (a) Ono yen “ọghwẹrẹ na,” “vain na,” kugbe “oghọn na”? (b) Onọ vọ yen a cha kpahenphiyọ?

⁷ Se Jọn 15:1-5, 8. Jokaphiyọ eta nana rẹ Jesu vuẹ idibo rọyen: “Vwẹ oma rẹ ọnana kọye a vwọ vwẹ urinrin kẹ Ọsẹ mẹ rere ovwan vwọ mọ ibi buebu, ọtiọye kọye e vwo dje phia nẹ ovwan idibo mẹ.” Jesu tare nẹ ọyen yen “uvi ri vain” na, Jihova yen “ọghwẹrẹ na,” idibo rọyen ke rha “eghọn na.” * Kẹ, die yen ibi rẹ idibo rọyen cha mọ na mudiaphiyọ? Dede nẹ Jesu ghwa ta oborẹ ubi rẹ idibo rọyen cha mọ na mudiaphiyọ-ọ, jẹ o djunute erọnvwọn evo re sa chọn avwanre uko vwọ kpahenphiyọ onọ yena.

8. (a) Diesorọ ubi na cha sa dia ihwo ra vwẹ ukẹcha kẹ vwọ dia idibo rẹ Jesu-u? (b) Die yen a sa ta kpahen kemu kemu rẹ Jihova vuẹ avwanre nẹ e ru?

⁸ Vwọ kpahen Ọsẹ rọyen, Jesu da ta: “Oghọn koghọn mẹ rọ mọ ubi-i, [ko] sio no.” Kọyen Jihova cha reyọ avwanre phiyọ idibọ rọyen siẹrẹ avwanre da mọ ibi. (Mat. 13:23; 21:43) Ọtiọyena, ọ dia e vwo yono ihwo vwọ dia idibo rẹ Jesu yen ibi ra cha mọ na mudiaphiyọ-ọ. (Mat. 28:19) Kidie ọ da dia ọtiọyen, kọyen iniọvo ri fuevun ga vwẹ asan rẹ ihwo rhọnvwa kerhọ na-a, ke cha họhọ eghọn rẹ Jesu tare nẹ e sa mọ ibi-i. Jẹ, avwanre riẹnre nẹ iroro yena cha sa gba-a! Jihova cha sa vwẹ ọyena vwo brorhiẹn ku avwanre-e, kidie avwanre vwo ogangan ra vwọ gba ihwo vwọ dia idibo rẹ Jesu-u. Jihova cha sa vuẹ avwanre nẹ e ru obo re vrẹ avwanre oma-a.​—Urhi 30:11-14.

9. (a) Iruo vọ yen a da guọnọ nẹ avwanre mọ ibi? (b) Itẹ vọ yen a cha fuẹrẹn, kẹ diesorọ?

⁹ Die kọyen ubi ra cha mọ na mudiaphiyọ? O muẹro dẹn nẹ ubi na cha sa dia obo re vrẹ avwanre oma-a. Iruo vọ yen a da guọnọ nẹ avwanre “mọ ibi”? Vwevunrẹ iruo rẹ aghwoghwo rẹ iyẹnrẹn esiri rẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ. * (Mat. 24:14) Avwanre riẹn ọnana fikirẹ oborẹ Jesu tare vwẹ itẹ ro kperi kpahen ọghwẹrẹ ọvo. Ja fuẹrẹn itẹ na.

10. (a) Vwevunrẹ itẹ nana, die yen ubi vẹ otọ na mudiaphiyọ? (b) Die yen ugbẹn rẹ ọka sa mọ?

¹⁰ Se Luk 8:5-8, 11-15. Vwẹ itẹ rẹ ọghwẹrẹ na, ekankọn na mudiaphiyọ “Ota rẹ Ọghẹne” yẹrẹ ovuẹ rẹ Uvie na. Otọ na mudiaphiyọ ubiudu rẹ ihworakpọ. Okankọn ro she phiyọ otọ esiri na, nabọ tan awọ muotọ, ọ da djẹ, o de rhi hirhephiyọ ugbẹn rẹ ọka kirobo re se dje. Ọ “da mọ emamọ uri vware uri.” Kẹ, die yen ugbẹn rẹ ọka sa mọ? Ugbẹn efa se yoro nẹ evun rọyen rhe? Ẹjo. Ukperẹ ọtiọyen, ibi kpokpọ yen ọ cha mọ. Ibi na yen che hirhephiyọ ugbẹn efa ọke vwọ yanran na. Vwẹ itẹ nana, ubi okankọn ọvo mọ ujorin. Mavọ yen ọyena vwo djobọte iruo rẹ aghwoghwo rẹ avwanre?

11. (a) Mavọ yen itẹ rẹ ọghwẹrẹ na vwo shekpahen iruo rẹ aghwoghwo na? (b) Mavọ yen a sa vwọ ma ibi kpokpọ rẹ Uvie na?

¹¹ Kerẹ udje, ọke rẹ esẹ vẹ ini rẹ avwanre yẹrẹ iniọvo efa vwo yono avwanre kpahen Uvie na, kọ ghwa họhọ nẹ ayen kọn ubi phiyọ otọ esiri. Oma da nabọ vwerhen ayen ọke rẹ ovuẹ rẹ Uvie na rọ họhọ ubi na, vwọ tan awọ muotọ vwevunrẹ ubiudu rẹ avwanre. Kirobo rẹ ubi na ro evunrẹ  otọ vwẹ itẹ rẹ Jesu na, eriyin avwanre je rhiabọreyọ ovuẹ rẹ Uvie na, avwanre da sẹro rọyen phiyọ ubiudu. Ukuotọ rọyen, ọ da djẹ phia, o de rhi hirhephiyọ ugbẹn rẹ ọka rọ nabọ ghwo te ẹdia rọ vwọ mọ ibi. Ibi yen ugbẹn rẹ ọka sa mọ, ọ dia ugbẹn ọfa-a. Eriyin na, ibi kpokpọ rẹ Uvie na yen avwanre ji mọ, ọ dia idibo kpokpọ-ọ. * Mavọ yen a sa vwọ mọ ibi kpokpọ rẹ Uvie na? Kọke kọke rẹ avwanre de ghwoghwo ovuẹ rẹ Uvie na kẹ ihwo, a sa tanẹ ibi ra kọn phiyọ ubiudu rẹ avwanre yen avwanre hra. (Luk 6:45; 8:1) Ọtiọyena, itẹ nana yono avwanre nẹ a sa ‘mọ ubi vwẹ evun rẹ erhiori’ siẹrẹ e de ghwoghwo ovuẹ rẹ Uvie na ọkieje.

12. (a) Die yen e se yono vwo nẹ itẹ rẹ vain vẹ ọghwẹrẹ na? (b) Mavọ yen o djobọte we wan?

¹² Die yen e se yono vwo nẹ itẹ rẹ vain vẹ ọghwẹrẹ rẹ Jesu kperi? Itẹ ivẹ na nẹrhẹ a riẹn nẹ evun-ẹfuọn rẹ avwanre yen a cha vwọ riẹn sẹ avwanre mọ ibi, ọ dia uruemu rẹ ihwo djephia kpahen aghwoghwo rẹ avwanre-e. Pọl ji kanrunumu ẹkpo yena ọke rọ vwọ ta: “Ọ vuẹ osa rọye ri gbe vwo kirobo rẹ iruo rọye teri.” (1 Kọr. 3:8) Iruo na yen e che ni vwọ hwosa kẹ avwanre, ọ dia erere ro nẹ evun rọyen rhe-e. Matilda rọ ga kerẹ ọkobaro vwẹ uvwre rẹ ẹgbukpe 20 rhire na da ta: “Ọ vwerhoma me vwọ riẹn nẹ Jihova cha hwosa phiyọ ẹgbaẹdavwọn rẹ avwanre.”

13, 14. Vwo nene obo re si phiyọ Rom 10:1, 2, die nẹrhẹ Pọl ghwoghwo ota kẹ ihwo rẹ Ju re rhọnvwa kerhọ-ọ?

¹³ Die yen sa nẹrhẹ a mọ ibi vẹ erhiorin ọkieje? Kirobo ra tarọ jovwo, ofu dje Pọl fikirẹ ihwo rẹ Ju re rhọnvwe kerhọ kẹ ovuẹ rẹ Uvie na-a. Dedena, ọ kpairoro vrẹ aye-en. Jokaphiyọ eta nana rọ rhe ta kpahen ayen vwevunrẹ ọbe ro si vwo rhe Inenikristi rehẹ Rom: “Udu mẹ guọnọre nẹ me nẹ ẹrhovwo kẹ Ọghẹnẹ fiki rẹ esivwo rẹ ihwo mẹ. Mi se se oseri nẹ oruru rẹ ẹga rẹ Ọghẹnẹ rhe ayen, ẹkẹvuọvo idjerhe rẹ ughẹnghẹn kọye ayen neneri.” (Rom 10:1, 2) Die yen Pọl djunute nẹ ọyen chọn  rọ uko vwo muomaphiyọ iruo rẹ aghwoghwo na?

¹⁴ Ẹsosuọ, Pọl ta oboresorọ o vwo ghwoghwo kẹ ayen ghene. Ghwa oborẹ “udu [rọyen] guọnọre.” Ọ guọnọre nẹ ayen vwo usivwin. (Rom 11:13, 14) Ọrivẹ, ọ tare nẹ ọyen “nẹ ẹrhovwo kẹ Ọghẹnẹ fiki rẹ esivwo” rayen. Ọ nẹrhovwo rhe Jihova nẹ ọ chọn ayen uko vwo rhiabọreyọ ovuẹ rẹ Uvie na. Ọrerha, Pọl da je ta: “Oruru rẹ ẹga rẹ Ọghẹnẹ rhe ayen.” Kọyen Pọl tẹnrovi erhuvwu rọhẹ oma rẹ ihwo na. Ọtiọyena, a da sa chọn ihwo uko vwo ru ewene, kẹ ayen che hirhephiyọ idibo rẹ Kristi ri vwo oruru, kirobo rọ je phia kẹ Pọl.

15. Mavọ yen a sa vwọ vwẹrokere Pọl? Djudje evo.

¹⁵ Mavọ yen a sa vwọ vwẹrokere Pọl? Ẹsosuọ, e jẹ avwanre vwo owenvwe ra vwọ guọnọ ihwo “buebu re ve arhọ ri bẹdẹ na kẹ.” Ọrivẹ, e ja nẹrhovwo rhe Jihova nẹ o rhie ubiudu rẹ ihwo ri vwo ẹwẹn esiri rere ayen se vwo rhiabọreyọ ovuẹ rẹ Uvie na. (Iruo 13:48; 16:14) Silvana rọ ga kerẹ ọkobaro vwẹ ikpe ri joma te 30 re na da ta: “Tavwen mi ki kpo ota eghwoghwo, me nẹrhovwo rhe Jihova nẹ ọ chọn vwẹ uko vwọ vwẹ ẹro abavo vwo ni iruo na.” O ji fo nẹ a nẹrhovwo rhe Ọghẹnẹ nẹ ọ vwẹ emekashe rọyen vwo sun avwanre kpo asan ra da sa mrẹ ihwo re guọnọ vwo arhọ. (Mat. 10:11-13; Ẹvwọ. 14:6) Robert rọ ga kerẹ ọkobaro vwẹ ikpe re vrẹ 30 re, da ta: “Ọ vwerhoma nẹ mẹ vẹ emekashe re riẹn obo re phia vwẹ akpeyeren rẹ ihwo mi brẹ ra na yen wian kuẹgbe.” Ọrerha, ofori nẹ a vwẹ ẹro abavo vwo ni ihwo na. Carl rọ dia ọkpako ukoko ro bromaphiyame vrẹ ẹgbukpe 50 re, da ta: “Me nabọ frẹkotọ guọnọ obo re cha chọn vwẹ uko vwọ riẹn ẹwẹn ro rhe ihwo na, erọnvwọn kerẹ emehwẹ rẹ ayen hwẹre, oborẹ opharọ rayen sasa te, yẹrẹ oghẹrẹ enọ rẹ ayen nọre, sa chọn vwẹ uko vwọ riẹn ọnana.” Vwọrẹ uyota, avwanre sa mọ ibi vẹ erhiọri kirobo rẹ Pọl ruru.

16, 17. (a) Die yen e se yono vwo nẹ uchebro rọhẹ Aghwoghwo 11:6? (b) Djudje rẹ oborẹ iruo rẹ avwanre se djobotẹ ihwo ri nughe rẹ avwanre.

¹⁶ Ọ da tobọ họhọ nẹ ovuẹ rẹ Uvie na te ihwo na ubiudu-u, wọ vwẹ ẹro kueku vwo nẹ iruo rẹ avwanre ruẹ na-a. (Se Aghwoghwo 11:6.) Vwọrẹ uyota, ihwo buebun nẹ avwanre sua dede nẹ ayen kerhọ-ọ. Ayen mrẹ osẹnvwe rẹ avwanre, eriyin ji te uvi uruemu vẹ omavwerhovwẹn ro rhe avwanre. Ọke vwọ yanran na, uruemu rẹ avwanre sa nẹrhẹ ihwo evo rhe mrẹvughe nẹ ẹro rẹ ayen vwo ni avwanre jovwo na chọre. Sergio vẹ Olinda re djunute vwẹ ọtonphiyọ rẹ uyono nana, mrẹ ọnana vughe.

¹⁷ Sergio da ta: “Ọke ọvo rhi vwo te, fikirẹ ọga, vwẹ uvwre rẹ ọke ọvo avwanre rhe se kpo asan rẹ avwanre de ghwoghwo na-a. Avwanre vwọ rhoma ra, ihwo re wanvrẹ ke nọ avwanre sẹ, ‘Die nyori? Avwanre rhẹro rẹ ovwan bẹn.’ ” Vẹ emehwẹ phiẹphiẹphiẹ, Olinda da ta: “Ihwo ri djẹ imoto wanvrẹ ki djuobọ kẹ avwanre, jẹ ayen kpare unu vwo yeren avwanre nẹ, ‘Ovwan kobowian!’ Ihwo buebun da reyọ imagazini mie avwanre.” O gbe Sergio vẹ Olinda unu mamọ ọke rẹ ọshare ọvo vwọ domaji, ọ da vwẹ ekrun rẹ idodo kẹ ayen, ọ da je kpẹvwẹ ayen fikirẹ iruo rẹ ayen ruẹ.

18. Diesorọ wọ vwọ guọnọ vwẹ “erhiori” “mọ ubi”?

¹⁸ Vwọrẹ uyota, avwanre ihwo eje se vwobọ vwẹ iruo nana rọ cha dia “iseri kẹ ẹgborho na ejobi,” takpe nẹ a “kẹkẹ obọ” kọn ekankọn rẹ Uvie na-a. (Mat. 24:14) Ọ rọ ma rho, oma cha nabọ vwerhen avwanre nẹ Jihova ni avwanre ghanghanre, kidie o vwo ẹguọnọ rẹ ihwo ejobi ri vwẹ “erhiori” vwọ “mọ ubi”!