“Oniọvo aye ọvo re se Sara, * da ta: “Oma vo ovwẹ mamọ, mi ji vwo uduoyivwi-in. Ọtiọyena, oshọ ko mu vwe siẹrẹ me da hẹ ohri rẹ ihwo ri vwo uduoyivwin re je djoma. Ẹkẹvuọvo, ẹwẹn mẹ nabọ totọ siẹrẹ me vẹ ohwo rọ vwomakpotọ rọ je hepha dẹndẹn da herọ. Me sa ta ẹwẹn mẹ kẹ ohwo tiọyena, je vuẹ kpahen ebẹnbẹn mẹ. Ihwo tiọyena yen igbeyan re ma kẹre ovwẹ.”

Obo ri Sara tare na ghwe djephia nẹ ihwo guọnọ dia ugbeyan rẹ ohwo rọ pha dẹndẹn. Uruemu ri dẹndẹn je vwerhen Jihova oma. Ota rọyen da vuẹ avwanre: “Ovwan gba vwẹ . . . ufuefu” rhuo oma. (Kọl. 3:12) Die yen uruemu ri dẹndẹn? Idjerhe vọ yen Jesu vwo djephia? Mavọ yen o se vwo toroba omavwerhovwẹn rẹ avwanre?

Dẹndẹn ọyen uruemu rẹ ohwo rọ pha fuefu djephia. Ohwo rọ pha dẹndẹn nene ihwo efa yerẹn vwọrẹ ẹguọnọ, ọ je sa dia fuefu ji sun oma rọyen ọke rẹ obo ri se miovwon ivun da phia.

Uruemu ri dẹndẹn dia oka rẹ ovwiẹrẹ-ẹ. Vwẹ Baibol na, a reyọ ota ri Grik ra fan phiyọ “dẹndẹn” vwo djisẹ rẹ iyesi rẹ aghwa re yono re. Iyesi na ji vwo ẹgba, ẹkẹvuọvo kidie nẹ e yoniro re, ko se sun ẹgba rọyen na. Eriyin ọ je hepha, avwanre de dje uruemu ri dẹndẹn phia, kọyen avwanre se suẹn oma rẹ avwanre ji nene ihwo efa yerẹn vwọrẹ ufuoma.

Wo se roro, ‘Mi ghwe vwo uruemu re dẹndẹ-ẹn.’ Avwanre yerẹn vwẹ akpọ rọ vọnre vẹ ihwo re djoma, ri ji vwo ediri-in, ọtiọyena kẹ avwanre mrẹ bẹnbẹn re vwo vwo uruemu ri dẹndẹn. (Rom 7:19) Ọ guọnọ ẹgbaẹdavwọn e ki se vwo uruemu ri dẹndẹn, ẹkẹvuọvo ẹwẹn ọfuanfon ri Jihova cha cha avwanre uko. (Gal. 5:22, 23) Diesorọ o vwo fo nẹ a davwẹngba vwo vwo uruemu ri dẹndẹn?

Uruemu ri dẹndẹn je ihwo. Kirobo rẹ oniọvo Sara re djunute siẹvure niso, ẹwẹn rẹ avwanre totọ siẹrẹ avwanre da hẹ ohri rẹ ihwo re pha dẹndẹn. Jesu ọyen uvi rẹ udje rẹ ohwo rọ vwomakpotọ ji ru dẹndẹn. (2 Kọr. 10:1) Emọ re tobọ vughe dede-e je guọnọ sikẹrẹ.—Mak 10:13-16.

Uruemu ri dẹndẹn che fi erere kẹ avwanre  vẹ ihwo re riariẹ avwanre phiyọ. Avwanre da dia dẹndẹn, ophu rha cha fobọ mu avwanre-e. (Isẹ 16:32) Ọ cha nẹrhẹ a kẹnoma kẹ ẹwẹn rẹ abe nẹ e gbe ohwo ku, ma rho kẹ ohwo re vwo ẹguọnọ kpahen. Uruemu ri dẹndẹn ji che fi erere kẹ ihwo re riariẹ avwanre phiyọ kidie ọ cha nẹrhẹ a kẹnoma kẹ uruemu ro che miovwon ayen ivun.

Dede nẹ o vwo eghwa buebun, ọke rọyen ji keke, Jesu dje uruemu ri dẹndẹn phia kẹ ihwo ejobi. E kru eghwa nyẹ ihwo buebun vwẹ ọke rọyen, ihwo na guọnọ urovwoma. O muẹro nẹ ẹwẹn rayen totọ ọke rẹ Jesu vwọ vuẹ ayen: “Bru vwe rhe . . . me pha vworovworo fuefu vwẹ udu mẹ.”—Mat. 11:28, 29.

Mavọ yen e se vwo dje uruemu ri dẹndẹn phia kerẹ Jesu? Avwanre che yono Ota rẹ Ọghẹnẹ rere a sa vwọ riẹn oborẹ Jesu nene ihwo yerin wan, vẹ obo ro ruru vwẹ ọke rẹ ebẹnbẹn. Ọke yena, e de hirharoku ebẹnbẹn rọ davwen uruemu ri dẹndẹn rẹ avwanre ni, ka cha davwẹngba vwọ vwẹrokere Jesu. (1 Pita 2:21) Roro kpahen erọnvwọn erha re vwẹ ukẹcha kẹ Jesu vwọ dia dẹndẹn.

Jesu ohwo rọ vwomakpotọ. Jesu tare nẹ, “me pha vworovworo fuefu vwẹ udu mẹ.” (Mat. 11:29) Baibol na djunute iwan ivẹ nana kugbe kidie uruemu ri dẹndẹn vẹ omaevwokpotọ churobọ si ohwohwo. (Ẹfe. 4:1-3) Diesorọ ọ vwọ dia ọtiọyen?

Omaevwokpotọ cha avwanre uko vwọ kẹnoma kẹ uruemu re vwo nẹ oma avwanre gegerege. Die yen Jesu ruru ọke rẹ ihwo vwọ reyọ vwo guẹdjọ rẹ ayen vwo se “ọgbọre” vẹ “ọgbaudi”? Ọ vwẹ omamọ rẹ udje rọyen vwọ kpahen kẹ ihwo na, ọ da vwẹ ẹwẹn ri dẹndẹn vwo djephia kẹ ayen nẹ e dje aghwanre phiyọ ọvwata womarẹ iruo.—Mat. 11:19.

Ohwo da ta ota ro ghwe roro te-e kpahen owẹ kidie wẹ ọshare yẹrẹ aye, yẹrẹ fikirẹ ohọroma wẹn yẹrẹ asan wo nurhe, davwẹngba vwọ kpahen kẹ vẹ ẹwẹn ri dẹndẹn. Oniọvo ọvo re se Peter rọ dia ọkpako ukoko vwẹ South Africa da ta: “Ivun de miovwon uvwe fikirẹ oborẹ ohwo tare, ke me nọ oma mẹ, ‘Ọ da dianẹ Jesu yehẹ ẹdia mẹ na, die yen o rhe ru?’” Ọ da vwọba, “Me davwẹngba mi vwo jẹ oma mẹ eno gegerege.”

Jesu riẹnre nẹ ihworakpọ gbare-e. Idibo ri Jesu vwo ẹwẹn rẹ ayen vwo ru emu esiri, ẹkẹvuọvo vwẹ ọke evo, ayen se ru ọtiọye-en fikirẹ ijẹgba. Kerẹ udje, vwẹ ason rọ koba tavwen Jesu ki ghwu, Pita, Jems, kugbe Jọn sa vwẹ obicha rọ guọnọre vwọ kẹ-ẹ. Jesu mrẹvughe nẹ “[“ẹwẹn,” NW] na rhọvwereọ, ẹkẹvuọvo ugboma vwiẹrẹ.” (Mat. 26:40, 41) Kidie nẹ Jesu vwo ẹruọ rayen, ivun rhe miovwon kpahen oborẹ iyinkọn na ruru na-a.

Mandy ọyen oniọvo aye rọ vwẹ ihwo vwo guẹdjọ mamọ jovwo, ẹkẹvuọvo asaọkiephana, ọ davwẹngba rọ vwọ vwẹrokere uruemu ri dẹndẹn ri Jesu. Ọ da ta: “Me davwẹngba me vwọ karophiyọ ọkieje nẹ ohwo vuọvo gbare-e, ọtiọyena ke me tẹnroviẹ asan rẹ ihwo de ruẹ yovwẹn, kirobo ri Jihova ruẹ.” Wọ sa vwẹrokere erorokẹ ri Jesu djephia kẹ ihwo kidie nẹ ayen gbare-e, wọ me vwẹ uruemu ri dẹndẹn nene ayen yerin?

Jesu vwẹroso Ọghẹnẹ. E shenyẹ Jesu ọke rọ vwọ hẹ otọrakpọ na. Ihwo vwo ẹruọ rọye-en, ayen vwerọ jehwẹ, ji gboja kẹ. Dedena, ọ sẹro rẹ uruemu ri dẹndẹn rọyen kidie “ọ vwẹ ẹro so ohwo ro brorhiẹ ọsoso.” (1 Pita 2:23) Jesu riẹnre nẹ Ọsẹ rọyen rọhẹ obodjuvwu cha vwẹrote ọyen, ji gboja kẹ ihwo ri shenyẹ na vwẹ ọke ro fori.

Avwanre de muophu je davwẹngba vwọ họnre ihwo ri shenyẹ avwanre, e se ruo vrẹka, ọ me nẹrhẹ ẹdia na miovwinphiyọ. Kọyensorọ Baibol na vwọ vuẹ avwanre: “Ophu vẹ ota ọbrabra rẹ ohwo rẹ akpọ cha fobọ shephihọ uruemu esiri rẹ Ọghẹnẹ guọnọre-e.” (Jems 1:20) Ọ da tobọ dianẹ o vwo oboresorọ re vwo muophu, jẹgba sa nẹrhẹ e muophu na vwẹ idjerhe rọ chọre.

Oniọvo aye ọvo re se Cathy vwẹ Germany ke roro jovwo nẹ ‘wọ rha chochọn rẹ oma wẹ-ẹn, ihwo efa che gboja kẹ wẹ.’ Ẹkẹvuọvo, o rhi vwo yono kpahen Jihova, iroro rọyen de wene. Ọ da ta: “Me gbe chochọn rẹ oma mẹ ọkieje-e, mi nene ihwo yerẹn dẹndẹn, kidie me riẹnre nẹ Jihova mrẹ erọnvwọn ejobi.” Ihwo de shenyẹ wẹ,  vwẹrokere udje ri Jesu, wọ vwẹroso Ọghẹnẹ nẹ ọ cha vwẹ ukẹcha kẹ wẹ vwọ sẹro rẹ ẹwẹn ri dẹndẹn ru wo vwori.

Jesu tare nẹ uruemu ri dẹndẹn che toroba omavwerhovwẹn rẹ avwanre. Ọ da ta: “Ebruba kẹ ihwo ri ruẹ dẹndẹn.” (Mat. 5:5) Jokaphiyọ erere rẹ uruemu ri dẹndẹn sa ghwa rhe vwẹ ẹdia re che djunute na.

Uruemu ri dẹndẹn siobọ rẹ ẹghwọ kpotọ vwẹ orọnvwe. Oniọvo ọvo vwẹ Australia re se Robert da ta: “O vwo ọke me vwọ ta eta evo re nẹrhẹ aye mẹ muomaphiyọ. Dede nẹ mi ghwe vwo ẹwẹn me vwọ ta eta tiọyena-a, jẹ e se si eta ra vwẹ ẹwẹn ophu ta reyọ-ọ. Ọ da vwẹ mamọ rẹ me vwọ mrẹ obo rẹ eta na da aye mẹ te.”

“Eta re roro te-e sa so ẹghwọ vwẹ orọnvwe avwanre “kidie avwanre sheri vwẹ oma rẹ emu buebu.” (Jems 3:2) Vwẹ ọke tiọyena, uruemu ri dẹndẹn sa cha avwanre uko vwọ dia fuefu ji sun ẹrenvwe avwanre.—Isẹ 17:27.

Robert davwẹngba gangan rọ vwọ dia fuefu ji vwo uruemu rẹ omaẹriẹnsuon. Die yen nẹ obuko rọyen rhe? Ọ da ta: “Enẹna ẹghwọ da vwomaphia, ke me davwẹngba gangan me vwọ nabọ kerhọ, ta ota dẹndẹn, ji sun ophu mẹ. Me vẹ aye mẹ riẹn yerẹn enẹna vrẹ obo ri jovwo.”

Uruemu ri dẹndẹn nẹrhẹ a vẹ ihwo efa se yerẹn kuẹgbe. Ihwo re fobọ muophu ghwe vwo igbeyan buẹ-ẹn. Ẹkẹvuọvo, uruemu ri dẹndẹn cha avwanre uko “vwọ yọnre okugbe rẹ . . . ẹguọnọ rẹ ufuoma.” (Ẹfe. 4:2, 3) Cathy re djunute siẹvure tare nẹ, “Kidie nẹ mi rhi vwo uruemu ri dẹndẹn re, me vẹ ihwo efa ki se yenrẹ kuẹgbe enẹna, dede nẹ ọ bẹn re vwo nene ihwo evo yerinkugbe.”

Uruemu ri dẹndẹn nẹrhẹ e vwo ufuoma. Baibol na churu “aghwanre ro nẹ obenu rhe” na si uruemu ri dẹndẹn kugbe ufuoma. (Jems 3:13, 17) Ohwo rọ pha dẹndẹn vwo “udu odjidjiro.” (Isẹ 14:30) Martin rọ davwẹngba vwo vwo uruemu ri dẹndẹn tare nẹ, “Mi rhe si ọrhan nẹ ọmẹ ọvo yen e vwo ru enẹna-a, me rha je djoma kirobo ri jovwo-o, mi rhi vwo ufuoma vẹ omavwerhovwẹn vrẹ obo ri jovwo enẹna.”

Vwọrẹ uyota, ọ sa bẹn e vwo vwo ẹwẹn ri dẹndẹn. Oniọvo ọshare ọvo da ta: “Ra vwọ ta uyota, o ji vwo ọke evo rẹ ẹwẹn mẹ vwọ riọ vẹ ophu.” Ẹkẹvuọvo Jihova ro jiriro kẹ avwanre nẹ e vwo uruemu ri dẹndẹn na cha vwẹ ukẹcha kẹ avwanre. (Aiz. 41:10; 1 Tim. 6:11) Ọ sa nabọ yono avwanre; je kẹ ‘avwanre ogangan.’ (1 Pita 5:10) Ọke vwọ yanran na, avwanre sa vwẹrokere “omaevwo-kpotọ kugbe edẹndẹn ri Kristi” kerẹ ọyinkọn Pọl.—2 Kọr. 10:1.