1-2. Die yen osiọbe ọvo tare, kẹ die yen a cha fuẹrẹn vwẹ uyono nana?

IDUDURU rẹ ihwo nonẹna tare nẹ ayen vwo esegbuyota kpahen Jesu, jẹ ayen ruẹ nene obo ro yonori-i. (2 Tim. 4:3, 4) Osiọbe ọvo tobọ ta: “Jesu ọfa da herọ nonẹna, ọ da vwanriẹn eta ri Jesu rẹsosuọ na kẹ avwanre . . . , a cha siọn kirobo re ruru vwẹ ikpe uriorin ivẹ re wanre? . . . Ẹkpahọnphiyọ na nẹ, e, a je cha siọn.”

² Ihwo buebun nyo iyono ri Jesu vwẹ ẹgbukpe ujorin ẹsosuọ, ayen je rhiẹromrẹ ọke ro vwo ruẹ igbevwunu, dedena ayen sere gbuyota-a. Diesorọ? Vwẹ uyono rọ wanre na, avwanre ta ota kpahen erọnvwọn enẹ re sorọ ihwo vwo vwo utuoma kpahen eta vẹ uruemu ri Jesu. Jẹ a fuẹrẹn erọnvwọn ẹne efa. E che vwo ru ọtiọyena, a cha mrẹ oboresorọ ihwo buebun nonẹna vwọ sian ovuẹ rẹ avwanre, kugbe obo ra sa vwọ sẹro rẹ esegbuyota rẹ avwanre kokoroko.

3. Die yen Jesu ruru rọ nẹrhẹ ihwo evo siọn?

³ Jesu si koka koka rẹ ihwo te oma ọke rọ vwọ hẹ otọrakpọ na. Dede nẹ ọ vẹ edafe kugbe ihwo ri kperusi riemu kugbe, o ji nene ivwiogbere vẹ ihwo re shenyẹ ghwọrọ ọke kugbe. Vwọba, o gbe arodọnvwẹ kẹ ihwo ra vwẹ ẹro rẹ “iruimwemwu” vwo nẹ. Ihwo evo ri ruẹ omeru, sen Jesu fikirẹ ọnana. Ayen nọ idibo rọyen: “Die ovwan vẹ otu rẹ imiarhọghọ kugbe iruimwemwu vwọ da vwọ ria kuegbe?” Ọnana yen sorọ Jesu vwọ ta:  “Ihwo vẹ oma ọkpokpọ sa guọnọ ọbo-o, ẹkẹvuọvo jokpa rẹ otu rẹ oma da. Mi rhi se evwata-a, ẹkẹvuọvo iruimwemwu ri kurhẹriẹ.”—Luk 5:29-32.

4. Vwo nene aroẹmrẹ rẹ Aizaya, die yen ofori nẹ ihwo ri Ju rhẹro rọyen kpahen Mesaya na?

⁴ Die yen Biabol na tare? Ọke grongron tavwen Mesaya na ke rhe, ọmraro Aizaya tarọ phiyotọ nẹ ihworakpọ cha siọn. Ọ da ta: “A jẹrẹfia ihwo serọ . . . kerẹ ohwo ra mrẹ si opharo djẹ, a jẹrẹfia, avwanre sere gbe ohwo-o.” (Aiz. 53:3) Ọ tarọ nẹ “ihwo” cha jẹ Mesaya na fia, ọtiọyena, ofori nẹ ihwo ri Ju rẹ ẹgbukpe ujorin ẹsosuọ rhẹro rọyen nẹ a cha sen Jesu.

5. Ẹro vọ yen ihwo buebun vwo nẹ ihwo ri nene Jesu nonẹna?

⁵ Ebẹnbẹn tiọyena je herọ nonẹna? E. Ilori rẹ ẹga buẹbun dede evwaghwanre rẹ akpọ na, ihwo ride, kugbe edafe ro ishọshi rayen. Ayen rhiabọreyọ ihwo tiọyena, dede nẹ ayen ruẹ oborẹ Ọghẹnẹ vwo utuoma kpahen. Ẹkẹvuọvo, ayen vwẹ ẹro kueku vwo nẹ idibo ri Jihova ri fuevun kidie nẹ ayen titiri vwẹ akpọ na-a. Kirobo rẹ Pọl tare, Ọghẹnẹ jẹ otu ra “jẹfia.” (1 Kọr. 1:26-29) Otọ rọyen, Jihova ni idibo rọyen ri fuevun ghanghanre.

6. Mavọ yen a sa vwọ vwẹrokere uruemu ri Jesu rọ teyenphia vwẹ Matiu 11:25, 26?

⁶ Die yen cha nẹrhẹ e jẹ avwanre ẹphiẹn? (Se Matiu 11:25, 26.) Wọ vwẹrokerẹ oborẹ akpọ na fẹnẹ ihwo-o. Noso nẹ ihwo re vwomakpotọ ọvo yen Jihova vwo ruẹ ọhọre rọyen. (Une 138:6) Roro kpahen erọnvwọn buebun ro ruru womarẹ idibo rọyen rẹ akpọ na niri nẹ e vwo aghwanre-e.

7. Diesorọ Jesu vwo se otu ri Farisi na ihwo rẹ omeru, kẹ die yen ayen ruru?

⁷ Jesu fiudugberi ghwọku ilori rẹ ẹga ri ruẹ omeru ọke yena. Kerẹ udje, ọ tare nẹ otu ri Farisi na sa hworhẹ abọ, jẹ ayen sa vwẹrote esẹ vẹ ini raye-en. (Mat. 15:1-11) Eta rẹ Jesu tare na se gbe idibo rọyen unu. Ayen da nọ: “Wọ rienre nẹ ivun miovwo otu ri Farisi na, vwẹ ota wọ ta kpahe ayen na?” Jesu da kpahen: “Kurhe kurhe rẹ Ọsẹ mẹ rọ hẹ obo odjuvwu kọnre-e, ke ghwie kufia. We jẹ ayen vwo. Irhuẹro ayen ruẹ. Orhuẹro de sun orhuẹro ayen ivẹ ki she phihọ ọgọdọ.” (Mat. 15:12-14) Dede nẹ ivun miovwo ilori rẹ ẹga na, Jesu je ta uyota na ghene.

8. Mavọ yen Jesu vwo djephia nẹ ọ dia ẹga na eje yen Ọghẹnẹ rhiabọreyọ-ọ?

⁸ Jesu ji tueghe iyono rẹ ẹga rẹ efian. Ukperẹ ọ vwọ tanẹ iyono rẹ ẹga rẹ efian eje shephiyọ vwẹ ẹro rẹ Ọghẹnẹ, ọ da tanẹ ihwo buebun cha wan idjerhe ọhẹhẹre ro suẹn ohwo kpo oghwọrọ, ẹkẹvuọvo, imihwo krẹn yen cha wan idjerhe ọhwahwa ro suẹn ohwo kpo arhọ na. (Mat. 7:13, 14) Ọ tarọ phephẹn nẹ ihwo evo cha họhọ ihwo re ga Ọghẹnẹ, ẹkẹvuọvo ayen ga-a. O de si ihwo orhọ: “Kenoma kẹ emraro rẹ efian ri ku ewun rẹ ogegede phihọ, yẹ obo evun rayen pha brabra gbegbo kerẹ okpohrokpo. Emamọ rayen e vwo vughe ayen.”—Mat. 7:15-20.

9. Erhọ yen iyono rẹ ẹga rẹ efian evo rẹ Jesu tuegheri?

⁹ Die yen Biabol na tare? A mraro rọyen vwẹ Baibol na nẹ Mesaya na che vwo oruru ọgangan kpahen uwevwin ri Jihova. (Une 69:9; Jọn 2:14-17) Oruru  yena yen nẹrhẹ Jesu tueghe iyono rẹ efian vẹ uruemu rẹ omeru rẹ ilori rẹ ẹga na phia. Kerẹ udje, otu ri Farisi na vwo esegbuyota nẹ erhi ghwẹ-ẹ; Jesu de rhe yono nẹ ihwo ri ghwuru vwerhẹn. (Jọn 11:11) Otu ri Sadiusi vwo esegbuyota kpahen evrẹnushi-i; jẹ Jesu rhọvwọn ugbeyan rọyen Lazarọs nushi. (Jọn 11:43, 44; Iruo 23:8) Otu ri Farisi na niro nẹ atarhe kugbe Ọghẹnẹ yen obuko ri kemu kemu; ẹkẹvuọvo Jesu yonori nẹ ihworakpọ sa jẹ ojẹ sẹ ayen cha ga Ọghẹnẹ yẹrẹ ayen ga-a.—Mat. 11:28.

10. Diesorọ ihwo buebun vwọ sen iyono rẹ avwanre?

¹⁰ Ebẹnbẹn tiọyena je herọ nonẹna? E. Ophu muẹ ihwo buebun kidie ẹbe rẹ avwanre tueghe iyono rẹ ẹga rẹ efian. Ilori rẹ ẹga yono ihwo rẹ ishọshi rayen nẹ Ọghẹnẹ vwẹ oja ria ihwo vwẹ erhanre ri bẹdẹ. Ayen vwẹ iyono rẹ efian rayen vwọ yọnrọn ihwo na. Ẹkẹvuọvo, kerẹ idibo ri Jihova re ga Ọghẹne rẹ ẹguọnọ, avwanre nẹrhẹ ihwo riẹn nẹ ọyena uyono rẹ efian. Ilori rẹ ẹga rẹ efian ji yono ihwo nẹ erhi ghwẹ-ẹ. Avwanre dje kẹ ihwo nẹ ọ dia Baibol na yen uyono yena nurhe-e. Uyono yena da dia uyota, kọyen evrẹnushi cha sa dia-a. Vwọba, vwọ fẹnẹ uyono rẹ atarhe rẹ ẹga buebun yono, avwanre yono ihwo nẹ ohworakpọ vwo ugbomọphẹ, ọ sa jẹ ojẹ rọ vwọ ga Ọghẹnẹ. Die yen ọnana ghwa rhe? Ọnana nẹrhẹ ophu mu ilori rẹ ẹga na mamọ!

11. Kirobo rẹ Jesu tare vwẹ Jọn 8:45-47, die yen Ọghẹnẹ guọnọ mie ihwo rọyen?

¹¹ Die yen cha nẹrhẹ e jẹ avwanre ẹphiẹn? Avwanre che rhiabọreyọ oborẹ Baibol na tare siẹrẹ e de vwo ẹguọnọ rẹ uyota na. (Se Jọn 8:45-47.) Vwọ fẹnẹ Idẹbono rọ dia Eshu, ofori nẹ avwanre yọnre uyota na kokoroko. Avwanre che se ru obo re vwọso esegbuyota rẹ avwanre-e. (Jọn 8:44) Ọghẹnẹ guọnọre nẹ ihwo rọyen ‘jẹn umwemwu tu ayen  oma’ rere ayen “churu obọ mu obo ri yoma” kirobo rẹ Jesu ruru.—Rom 12:9; Hib. 1:9.

12. Diesorọ obo re hwe Jesu wan na vwọ dia ekprowọ kẹ ihwo ri Ju buebun?

¹² Orọnvwọn ọfa vọ yen nẹrhẹ ihwo ri Ju sen Jesu ọke yena? Pọl da ta: “Avwanre ghwoghwo Kristi ra kanre mu agbagba [“urhe rẹ oja,” NW ] na, uchukurhe umwemwu kẹ otu ri Ju.” (1 Kọr. 1:23) Diesorọ obo re hwe Jesu wan vwọ dia ekprowọ kẹ ihwo ri Ju buebun? Kidie nẹ a kanre Jesu mu urhe rẹ oja, kẹ ayen niro nẹ orumwemwu yen o ruẹ, ọ dia Mesaya na-a.—Urhi 21:22, 23.

13. Die yen ihwo re sen Jesu se niso-o?

¹³ Ihwo ri Ju ri sen Jesu riẹnre nẹ e mu kpahọn ji shenyẹ ekueku-u. Ihwo ri vwẹ Jesu vwo guẹdjọ vwẹ ẹro phovwin vwo ni orhiẹn-abavo. Aguare rẹ ihwo ri Ju rọ marho kparobọ brokpakpa siomakoko vwo guẹdjọ na obo ri je ayen. (Luk 22:54; Jọn 18:24) Ukperẹ ayen vwo rhievun kerhọ rẹ obo ra ta kpahen Jesu vẹ iseri re herọ, iguẹdjọ na ke “guọnọ iseri rẹ eku kpahe Jesu, rere ayen mrasan hwe.” Ayen vwọ mrẹ nẹ ọyena shefia, orherẹn rode na kọ kpare unu ri Jesu rere ọ ta ota ra sa vwọ yọnrọn. Ọyena ro ruẹ na vwọso urhi. (Mat. 26:59; Mak 14:55-64) A vwọ kpare Jesu nushi nu, erharhe iguẹdjọ yena da vwẹ idọnọ efuanfon buebun vwọ “jẹ udi” kẹ isodje ri Rom re rhẹrẹ ushi rọyen rere ayen hrahra efian nene asan eje kpahen oboresorọ ushi na vwọ dia ofefe.—Mat. 28:11-15.

14. Die yen a mraro rọyen phiyotọ vwẹ Baibol na kpahen Mesaya na?

¹⁴ Die yen Biabol na tare? Ihwo ri Ju buebun vwẹ ọke ri Jesu rhẹro rọyen nẹ Mesaya na che ghwu-u, ẹkẹvuọvo vwo oniso rẹ obo ra mraro rọyen phiyotọ vwẹ Baibol na: “O ku obara rọye phihọ otọ kẹ ughwu, e de kere kugbe otu ri  gburhi; yẹ ọye re ghwa umwemwu rẹ ihwo buebu, ọ da rẹ orẹ vwọ kẹ otu ri gburhi.” (Aiz. 53:12) Ọtiọyena, o rhe fo nẹ ihwo ri Ju sen Jesu ọke re vwo gun efian nyẹ ji hwe-e.

15. Erhọ yen efian re gun nyẹ Iseri ri Jihova rọ nẹrhẹ ihwo sen ovuẹ rayen?

¹⁵ Ebẹnbẹn tiọyena je herọ nonẹna? E! Kirobo ra vwẹ Jesu guẹdjọ, re de brorhiẹn hwe ekueku, eriyin e ji ruẹ Iseri ri Jihova nonẹna. Vwo oniso rẹ udje evo. Avwanre kpo aguare ọke sansan fikirẹ ugbomọphẹ rẹ avwanre vwọ ga Ọghẹnẹ odedede, ra guọnọ mie avwanre vwẹ United States vwẹ uvwre ri 1930 vẹ 1940. Iguẹdjọ evo vwẹ arogba vwo shenyẹ avwanre. Vwẹ Quebec, Canada, Ishọshi vẹ Usuon na wiankugbe vwo gbowọphiyọ iruo rẹ avwanre. E mu ighwoghwota buebun phiyọ uwodi kidie nẹ ayen vuẹ ihwo kpahen Uvie rẹ Ọghẹnẹ. E hwe iniọvo eshare buebun re dia ighene vwẹ otọ rẹ orharhe rẹ usuon ri Nazi vwẹ Germany. Vwẹ ikpe evo rhire na, e mu iniọvo rẹ avwanre buebun phiyọ uwodi vwẹ Russia kidie nẹ ayen vuẹ ihwo kpahen Baibol na, a da tanẹ ayen guọnọ “gbozighi vwo wene usuon rẹ ẹkuotọ na.” A tobọ dobọ rẹ ẹgharọ ri New World Translation of the Holy Scriptures vwẹ ephẹrẹ ri Russian ji, a da tanẹ ọyen “ekuakua rẹ ihwo ri gbozighi vwo wene usuon na vwọ wian,” kidie nẹ a mrẹ odẹ na Jihova vwẹ evun rọyen.

16. Kirobo ra kanrunumuo vwẹ 1 Jọn 4:1, diesorọ efian re gun kpahen ihwo rẹ Ọghẹnẹ vwo jẹ avwanre ekpogho?

¹⁶ Die yen cha nẹrhẹ e jẹ avwanre ẹphiẹn? Yono uyota na. Vwẹ Ota rọyen vwẹ enu Ugbenu, Jesu si idibo rọyen orhọ nẹ ihwo evo cha “ta ota ọbrabra,” ji gun efian nyẹ ayen. (Mat. 5:11) Eshu yen obuko rẹ efian tiọyena. Ọ riẹriẹ ihwo vwọ hrarha efian nene asan eje kpahen ihwo ri vwo ẹguọnọ rẹ uyota na. (Ẹvwọ. 12:9, 10) E jẹ avwanre sen efian tiọyena. E jẹ efian tiọyena nẹrhẹ oshọ mu avwanre, yẹrẹ nẹrhẹ esegbuyota rẹ avwanre dogho-o.—Se 1 Jọn 4:1.

17. Diesorọ obo re phiare tavwen Jesu ki ghwu na sa vwọ nẹrhẹ ihwo siọn?

¹⁷ Tavwen Jesu ki ghwu, ọvo usun rẹ iyinkọn 12 rọyen shẹ rẹ, ọfa da rha siọn abọ erha. Iyinkọn rọyen eje djẹ jovwo vwẹ ason rọ koba tavwen o ki ghwu. (Mat. 26:14-16, 47, 56, 75) Ọnana gbe Jesu unu-u. Ọ tobọ ta jovwo nẹ ọnana yen obo re cha phia. (Jọn 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32) Ọnana rọ phiare na sa nẹrhẹ ihwo evo siọn, kidie ayen se roro, ‘Fikirẹ ọnana rẹ iyinkọn ri Jesu ruru na, mi che se kuomakugbe aye-en!’

18. Aroẹmrẹ vọ yen rugba tavwen e ki hwe Jesu?

¹⁸ Die yen Biabol na tare? Vwẹ ikpe ujorin evo re wanre, Jihova djere phephẹn vwẹ Baibol na nẹ a cha shẹ Mesaya na idọnọ efuanfon 30. (Zek. 11:12, 13) Ọvo usun rẹ igbeyan ri Jesu yen cha shẹ. (Une 41:9) Ọmraro Zekaraya ji si: “Nyavwe osuigegede na, rere [igegede na] vwọ mrasan hra.” (Zek. 13:7) Obo re phia kẹ Jesu ru esegbuyota rẹ ihwo ri vwo ẹguọnọ rẹ Ọghẹnẹ ganphiyọ, ukperẹ ọ vwọ nẹrhẹ ayen siọn.

19. Die yen ihwo ri vwo ẹguọnọ rẹ Ọghẹnẹ riẹnre?

¹⁹ Ebẹnbẹn tiọyena je herọ nonẹna? E. Vwẹ ọke rẹ avwanre na, Iseri ri Jihova evo ra riodẹ vrẹn nẹ ukoko na, ayen de hirhephiyọ ihwo re vwọsua uyota na, kẹ  ayen je davwẹngba rẹ ayen vwo si ihwo efa boma. Ayen hrahra erharhe iyẹnrẹn, uyota ra guare, kugbe efian vwọ kpahen Iseri ri Jihova vwẹ ẹbe iyẹnrẹn, Tv, iredio, kugbe intanẹti. Ẹkẹvuọvo, ayen cha sa phiẹn ihwo ri vwo ẹguọnọ rẹ Ọghẹnẹ-ẹ. Kidie ihwo tiọyena riẹnre nẹ Baibol na mraro rẹ erọnvwọn tiọna phiyotọ jovwo.—Mat. 24:24; 2 Pita 2:18-22.

20. Die yen cha nẹrhẹ ihwo ri she nẹ ukoko na jẹ avwanre ẹphiẹn? (2 Timoti 4:4, 5)

²⁰ Die yen cha nẹrhẹ e jẹ avwanre ẹphiẹn? E jẹ avwanre ru esegbuyota rẹ avwanre ganphiyọ womarẹ a vwọ vwẹ ọkieje vwo muomaphiyọ iruo rẹ Jihova vwọ kẹ avwanre, e vwo yono Baibol na ọkieje, kugbe a vwọ nẹrhovwo kọke kọke. (Se 2 Timoti 4:4, 5.) Avwanre de vwo esegbuyota, oshọ rhe che mu avwanre siẹrẹ e de nyo iyẹnrẹn ebrabra kpahen Iseri ri Jihova-a. (Aiz. 28:16) Avwanre de vwo ẹguọnọ ri Jihova, Baibol na, kugbe iniọvo rẹ avwanre, ihwo ri she nẹ ukoko na cha sa phiẹn avwanre-e.

21. Imuẹro vọ yen avwanre vwori dede nẹ ihwo buebun sen ovuẹ rẹ avwanre nonẹna?

²¹ Ihwo buebun sen Jesu vwẹ ẹgbukpe ujorin ẹsosuọ. Dedena, a je mrẹ efa buebun re rhiabọreyọ. Ọ da hanvwe mamọ, ohwo ọvo vwẹ aguare rẹ ihwo ri Ju kugbe “Irherẹn na buebu” rhiabọreyọ. (Iruo 6:7; Mat. 27:57-60; Mak 15:43) Vwọba, iduduru rẹ ihwo buebun ji rhiabọreyọ Jesu nonẹna. Diesorọ? Kidie ayen riẹn oborẹ Baibol na tare, ayen ji rhiabọreyọ. Ota rẹ Ọghẹnẹ da ta: “Ufuoma rode ọye ihwo re guọnọ urhi wẹn mrẹ; emu ọvuọvo se gere ayen she-e.”—Une 119:165.