1. Orhọ-esio vọ yen Pọl si vwo rhe iniọvo rehẹ Kọlose? (Ni uhoho rẹsosuọ na.)

ỌYINKỌN Pọl si ọbe vwo rhe iniọvo rehẹ Kọlose ọke rọ vwọ hẹ uwodi vwẹ Rom, vwẹ omarẹ ikpe 60 fiẹ 61 C.E. Vwẹ ọbe ro si rhe ayen na, ọ da vuẹ ayen obo rọ ghanre te, re vwo “vwo ẹruọ rẹ ota” rẹ Ọghẹnẹ. (Kọl. 1:9) Vwọba, ọ da ta: “Me ta ọnana rere ohwo kohwo vwo jẹ ovwan ẹphiẹn ghwro. Ovwan jomaotọ rere ihwo vwo jẹ ovwan ẹphiẹn fiki rẹ erianriẹn vẹ uyono rẹ efian rayen, kugbe uruemu rẹ awanre rẹ ayen yọnra vẹ ebaghẹrẹ rẹ akpọ nana, ri shephihọ urhi ri Kristi-i.” (Kọl. 2:4, 8) Pọl da je ta oboresorọ iroro rẹ akpọ na vwọ chọ, kugbe oboresorọ ihwo buebun vwọ djẹ nene. Kerẹ udje, ọ sa nẹrhẹ ohwo roro nẹ ọyen ghwanre ji yovwin nọ ihwo efa. Kọyensorọ Pọl vwo si ọbe nana rhe iniọvo na, rere ọ chọn ayen uko vwọ sen iroro rẹ akpọ na vẹ iruemu echọchọ ri nene.​—Kọl. 2:16, 17, 23.

2. Diesorọ a cha vwọ fuẹrẹn idje rẹ iroro rẹ akpọ na?

² E de gbe nene iroro rẹ akpọ na, ọ cha nẹrhẹ a vwẹ ẹro sakamu vwo ni odjekẹ rẹ Jihova, ememerha na, esegbuyota rẹ avwanre mi rhi vwiẹrẹ. Kọke kọke yen avwanre vwọ mrẹ ihwo ri titi iroro rẹ akpọ na vwẹ TV, intanẹti, vwẹ asan re de ruiruo, kugbe isikuru. Vwẹ uyono nana, a cha fuẹrẹn obo ra sa vwọ kẹnoma  kẹ umiovwo rẹ iroro rẹ akpọ na ghwa cha. A je cha fuẹrẹn idje iyorin rẹ iroro rẹ akpọ na, vẹ obo ra sa vwọ sen ayen.

3. Iroro vọ yen ihwo buebun titẹ, kẹ diesorọ?

³ “Me guọnọ esegbuyota kpahen Ọghẹnẹ, tavwen me ke dia omamọ rẹ ohwo-o.” Vwẹ ẹkuotọ buebun, a mrẹ ihwo re tanẹ ayen vwo esegbuyota kpahen Ọghẹnẹ-ẹ; ayen tobọ vwo omavwerhovwẹn kpahen ẹga-a. Evo tobọ vwo ẹwẹn rẹ ayen vwọ hiẹ kodo rere ayen riẹn sẹ Ọghẹnẹ ghini herọ-ọ, kidie ayen guọnọ ru obo ri je ayen. (Se Une 10:4.) Fikirẹ ophiẹnvwe rẹ iroro rẹ akpọ na, efa ke ta: “Me rha tobọ se Ọghẹnẹ gbuyota dede-e, mi ji se ru obo ri yovwirin.”

4. Die yen a sa ta kẹ ohwo ro vwo esegbuyota nẹ Ọmemama herọ-ọ?

⁴ Ọyen emu rẹ aghwanre re vwo segbuyota nẹ Ọmemama herọ? Ohwo da guọnọ riẹn sẹ Ọmemama ghini herọ, ẹwẹn rọyen se tighi siẹrẹ ọ da hiẹ evuẹ rẹ isayẹnsi. Ẹkẹvuọvo, ẹkpahọnphiyọ na bẹn ẹriẹ-ẹn. Uwevwin muẹ va nẹ otọ cha-a, ohwo yen bọn; ọtiọyena, ohwo ọvo ji herọ rọ ma kemu kemu ro vwo arhọ. Erọnvwọn ri vwo arhọ, vwo ẹgba rẹ ayen se vwo vwiẹ. Aghwanre ra vwọ ma ayen, vrẹ ọ ra vwọ bọn iwevwin, kidie iwevwin che se vwiẹ-ẹ. Erọnvwọn ri vwo arhọ, vwo ẹgba rẹ ayen sa vwọ sẹro rẹ evuẹ rehẹ evunrẹ ikẹn oma rayen, ọtiọyena, kẹ ayen se vwiẹ họhọ oma rayen. Kẹ ono yen ma ayen? Baibol na da ta: “Uwevwi kuwevwi ohwo re bọn, ẹkẹvuọvo ọbọn ebabọn rẹ emu ejobi ọye hẹ Ọghẹnẹ.”​—Hib. 3:4.

5. Die yen avwanre sa ta kẹ ohwo ro roro nẹ, ọyen ọvo se brorhiẹn rọ gbare vrabọ rẹ Ọghẹnẹ?

⁵ Die yen a sa vuẹ ohwo ro roro nẹ, ọyen guọnọ esegbuyota kpahen Ọghẹnẹ tavwen ọ ke sa dia omamọ rẹ ohwo-o? Baibol na rhọnvwere nẹ ihwo ri se Ọghẹnẹ gbuyota dede-e, ji se vwo iwan ri shephiyọ. (Rom 2:14, 15) Kerẹ udje, ayen se muọghọ kẹ esẹ vẹ ini rayen, ji vwo ẹguọnọ kpahen ayen. Ẹkẹvuọvo, ihwo tiọyena che brorhiẹn re chọre, siẹrẹ ayen rhe nene iwan rẹ Jihova-a. (Aiz. 33:22) Ihwo buebun ri vwo aghwanre cha rhọnvwe nẹ Ọghẹnẹ ọvo yen sa rhuẹrẹ umiovwo na eje ra mrẹ vwẹ akpọ na nonẹna. (Se Jerimaya 10:23.) Eriyin na, gbe jẹ o muwẹro dẹn nẹ, ohwo ro se Ọghẹnẹ gbuyota ji nene iwan rọye-en, che se brorhiẹn rọ gbare ọkieje-e.​—Une 146:3.

6. Ẹwẹn vọ yen rhe ihwo buebun kpahen ẹga?

⁶ “Wo rhe kpo ẹga dede-e, oma je sa vwerhen owẹ.” Ihwo buebun titi iroro nana, kidie ayen niro nẹ ẹga, ọyen ọke ehwe. Vwọba, ofu rẹ ẹga dje ihwo buebun, fikiridie ẹga buebun titi uyono rẹ ẹtẹrhe erharhe, osaẹhwa rẹ ẹkẹn ihwe, kugbe oseghe rẹ usuon. Kọyensorọ ihwo buebun vwo roro nẹ, e rhe kpo ẹga dede-e, oma je sa vwerhen ohwo! Ihwo tiọyena ke ta, “Dede nẹ mi vwo omavwerhovwẹn kpahen Ota rẹ Ọghẹnẹ, mi che se kpo ẹga-a.”

7. Idjerhe vọ yen ẹga rẹ uyota vwọ kẹ ohwo omavwerhovwẹn?

⁷ E rhe kpo ẹga-a, oma ghene sa vwerhen ohwo? Ghini uyota nẹ oma cha vwerhen ohwo rọ rhọnvwe vwomaba ẹga rẹ efia-an, ẹkẹvuọvo o che se vwo uvi omavwerhovwẹ-ẹn, jokpanẹ ko vwo omamọ rẹ oyerinkugbe vẹ Jihova, rọ dia “Ọghẹnẹ re bruba kẹ,” yẹrẹ ohwo rẹ oma vwerhan. (1 Tim. 1:11) Kemu kemu rẹ Jihova ruẹ, fiẹ erere kẹ ihwo efa. Ọtiọyen oma ji vwerhen avwanre, fikirẹ ukẹcha rẹ avwanre vwọ kẹ ihwo efa. (Iruo 20:35)  Kerẹ udje, ẹga rẹ uyota toroba omavwerhovwẹn rẹ orua. O yono ihwo re rọvwọnre oborẹ ayen se vwo muọghọ kẹ ohwohwo, sẹro rẹ ive rẹ orọnvwe rayen, kẹnoma kẹ igberadja, vwo obọdẹn rẹ ẹguọnọ kpahen ohwohwo, ji nabọ yono emọ rayen. Ẹga rẹ uyota yen nẹrhẹ ihwo rẹ Ọghẹnẹ rehẹ akpọneje se yerẹn kuẹgbe, ji dje ẹguọnọ kẹ ohwohwo.​—Se Aizaya 65:13, 14.

8. Mavọ yen Matiu 5:3 sa vwọ chọn avwanre uko vwọ riẹn obo rọ ghene kẹ ohwo omavwerhovwẹn?

⁸ Die yen a sa ta kẹ ohwo ro roro nẹ, a rha tobọ ga Ọghẹnẹ dede-e, oma je sa vwerhen ohwo? Roro kpahen onọ nana, Die yen kẹ ohwo omavwerhovwẹn? Ihwo evo vwo omavwerhovwẹn kpahen iruo rayen, omaẹsasọ, yẹrẹ erọnvwọn ra vwọ diotọ. Efa vwo omavwerhovwẹn rẹ ayen vwọ vwẹrote ihwo rẹ orua yẹrẹ igbeyan rayen. Erọnvwọn nana sa ghene kẹ ohwo omavwerhovwẹn, jẹ o vwo obo re sa kẹ avwanre omavwerhovwẹn rẹ bẹdẹ. Vwọ fẹnẹ eranvwe, avwanre se yono kpahen Ọmemama rẹ avwanre, ji fuevun ga. Jihova ma avwanre vwẹ idjerhe ra sa vwọ mrẹ omavwerhovwẹn vwẹ ẹga rọyen. (Se Matiu 5:3.) Kerẹ udje, Inenikristi rẹ uyota mrẹ aghọghọ vẹ ọbọngan ọke rẹ ayen da vwoma kuẹgbe vwọ ga Jihova. (Une 133:1) Ayen je riavwerhen rẹ oyerinkugbe rẹ iniọvo, omamọ rẹ akpọ, kugbe uvi rẹ iphiẹrophiyọ.

9. (a) Ẹro vọ yen ihwo buebun vwo ni ovwerhẹn rẹ eya gbẹ eshare? (b) Diesorọ Baibol na vwọ gha igberadja egbe?

⁹ “Die chọre siẹrẹ e de gbe igberadja?” Ihwo evo sa ta: “Ofori nẹ a riakpọ. Die yen chọre siẹrẹ e de gbe igberadja?” Jẹ, oka rẹ iroro tiọyena fo kẹ Onenikristi-i. Diesorọ? Kidie Baibol na vwọso igberadja egbe. * (Se 1 Tẹsalonaika 4:3-8.) Jihova vwo ẹgba ro vwo jurhi kẹ avwanre, kidie ọyen ma avwanre. Ọ tare nẹ ihwo re rọvwọnre ọvo yen sa vwerhẹn kugbe, kidie ọyena ẹbẹre ọvo rẹ ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ orọnvwe na. Ọghẹnẹ kẹ avwanre irhi, fikirẹ ẹguọnọ ro vwo kpahen avwanre. Avwanre mrẹ erere nẹ irhi na cha. Erua re yan nene irhi rẹ Ọghẹnẹ, yen sa riavwerhen rẹ ẹguọnọ, ọghọ, kugbe ofuvwegbe. Ọghẹnẹ che gboja kẹ ihwo re vwẹ arogba vwo churhi rọyen.​—Hib. 13:4.

10. Mavọ yen Onenikristi sa vwọ kẹnoma kẹ ọfanrhiẹn?

¹⁰ Baibol na yono avwanre obo ra sa vwọ kẹnoma kẹ ọfanrhiẹn. Idjerhe ọghanghanre ọvo re se vwo ru ọtiọyen, ọyen re vwo suẹn ẹro rẹ ohwo. Jesu da ta: “Kohwo kohwo ro ni aye rẹ ohwo ọfa opharo ro de je, yẹ o duro vwẹ udu rọye nure. Ẹro wẹn da nẹrhẹ owẹ she, rhuo nu ro nẹ uwe oma.” (Mat. 5:28, 29) Ọtiọyena, ofori nẹ Inenikristi kẹnoma kẹ ughe rẹ ihwo re banphiyọ, kugbe ine ri titi ọfanrhiẹn. Ọyinkọn Pọl vwo siẹ vwo rhe Inenikristi rehẹ Kọlose, ọ da ta: “Hwe urhuru sivwe ofefe rẹ akpọ na re o ghwu; igberadja.” (Kọl. 3:5) Vwọba, o ji fo nẹ avwanre sun iroro rẹ avwanre, kugbe oborẹ avwanre ta.​—Ẹfe. 5:3-5.

11. Die yen sa nẹrhẹ e vwo urhurusivwe re vwo vwo omamọ rẹ iruo?

¹¹ “Omamọ rẹ iruo yen sa kẹ ohwo omavwerhovwẹn.” Ihwo buebun jiro kẹ avwanre  nẹ, a vwẹ iruo vwọ kobaro vwẹ akpeyeren, ma rho kẹ iruo rọ se nẹrhẹ ohwo titi, vwo ọrho, ji fe. Kidie nẹ ihwo buebun titi iroro tiọyena, Onenikristi rhe nomaso-o, a je sa riẹriẹ vwo vwo oka rẹ iroro tiọyen.

12. Ẹdia rode vwẹ iruo rẹ akpọ na sa kẹ ohwo omavwerhovwẹn?

¹² Ghene uyota nẹ e che vwo uvi rẹ omavwerhovwẹn siẹrẹ e de mu ẹwẹn kpahen iruo rọ sa nẹrhẹ e vwo ọrho vẹ otitivwe? Ẹjo. Karophiyọ nẹ ẹwẹn ro vwo sun ihwo efa je dia ohwo ro titiri, yen mu Eshu vwo gbevwọso Ọghẹnẹ. Jẹ, ukperẹ oma vwọ vwerhọn, ivun kọyen miovwo. (Mat. 4:8, 9; Ẹvwọ. 12:12) Aghọghọ ra mrẹ siẹrẹ a da chọn ihwo uko vwo vwo erianriẹn rọ cha kẹ ayen arhọ rẹ bẹdẹ bẹdẹ, rho nẹ ọ ra sa mrẹ vwẹ iruo ride rẹ akpọ na. Vwọba, ẹwẹn rẹ akpọ nana titẹ oseghe. Ọ nẹrhẹ ihwo vwẹ oma vwanvwan ohwohwo, je rioma kpahen ohwohwo. Ukuotọ rọyen, ayen me rhe mrẹvughe nẹ enana ejobi ofefe, kerẹ “odju re nene họnra.”​—Aghwo. 4:4.

13. (a) Ẹro vọ yen ofori nẹ e vwo ni iruo rẹ akpọ nana? (b) Die yen kẹ Pọl uvi rẹ omavwerhovwẹn?

¹³ Vwọrẹ uyota, ofori nẹ avwanre wian. Ọ je chọ re vwo ruiruo ro je ohwo-o. Ẹkẹvuọvo, e jẹ iruo dia obo re ma ghanre vwẹ akpeyeren rẹ avwanre-e. Jesu da ta: “Ohwo sa ga inini ivẹ-ẹ, ọ da dia ọtiọye kọ dia avwebọ kẹ ọvo, ọ me rha dia avwiorọvwe kẹ ọrivẹ; eyẹ ko si kẹre ọvo ko sheri kẹ ọrivẹ: Wọ sa ga Ọghẹnẹ vẹ [“Efe,” NW ] kugbe-e.” (Mat. 6:24) Ẹga rẹ Jihova vẹ iruo rẹ aghwoghwo na yen sa kẹ avwanre aghọghọ ra mrẹ vwo dje-e. Ọyinkọn Pọl rhiẹromrẹ oka rẹ aghọghọ tiọyena. O mu ẹwẹn kpahen ẹbe eyono ride ọke rọ vwọ hẹ eghene. Jẹ, ukuko na rọ vwọ mrẹ oborẹ Ota rẹ Ọghẹnẹ wene akpeyeren rẹ ihwo ro ghwoghwo kẹ, o de rhi vwo uvi rẹ omavwerhovwẹn. (Se 1 Tẹsalonaika 2:13, 19, 20.) O vwo iruo ọfa rọ sa kẹ ohwo aghọghọ tiọye-en.

14. Diesorọ ihwo buebun vwo vwo omavwerhovwẹn kpahen iroro na nẹ ihworakpọ ọvo se si ebẹnbẹn rayen no?

¹⁴ “Ihworakpọ ọvo se si ebẹnbẹn rayen no.” Iroro nana se je ihwo evo. Diesorọ? Kidie ọ da ghene dia ọtiọyen, kọyen  ihworakpọ rha guọnọ odjekẹ rẹ Ọghẹnẹ-ẹ, kẹ ayen se ru obo ri je ayen. Vwọba, efa je sa rhọnvwephiyọ, kidie ihwo evo tare nẹ a ghwa mrẹ ifovwin, urhiẹchọ, ega, kugbe ọbẹnvwẹ kirobo ri jovwo-o. Ọbe ọvo rọ ghwa iyẹnrẹn da ta: “Obo re nẹrhẹ akpọ na yovwẹnphiyọ enẹna kẹ ọna: Ihworakpọ brorhiẹn rẹ ayen vwo ru akpọ na phiyọ omamọ asan.” Ota yena ghene gba? Ihworakpọ ghene tẹn ona rẹ oborẹ ayen ọvo se vwo phioba phiyọ ebẹnbẹn ri kpokpo avwanre vwẹ ọke grongron rhire na? Ra sa vwọ kpahenphiyọ enọ nana, e jẹ a fuẹrẹn ebẹnbẹn na.

15. Die yen iyẹnrẹn djephia kpahen oborẹ ebẹnbẹn rẹ ihworakpọ gan te?

¹⁵ Ifovwin: Ihwo re vrẹ oduduru 60 yen ghwuru vwẹ Ofovwin Akpọeje rẹsosuọ vẹ ọrivẹ. Re vwo phi Ofovwin Akpọeje II nu na, ihworakpọ je rhọnvwe kẹnoma kẹ ofovwi-in. Vwẹ 2015, ihwo ri te omarẹ oduduru 65 djẹ nẹ uwevwin rayen fikirẹ ofovwin yẹrẹ omukpahen. Vwẹ ukpe rẹ 2015 ọvo, ihwo ri te omarẹ oduduru 12 gbe uriorin ujorin 4 yen djẹ nẹ uwevwin. Urhiẹchọ: Vwẹ asan evo, oka rẹ urhiẹchọ evo shekpotọ, ẹkẹvuọvo efa kerẹ igbunegbu, ozighi-egbe, uruemu ra vwọ jẹ-udi, kugbe ujiecho vwẹ intanẹti, ke buẹnphiyọ. Ihworakpọ che se si urhiẹchọ nẹ akpọ na-a. Ọga: Vwọrẹ uyota, o vwo ega evo re se sivwẹn. Jẹ, iyẹnrẹn ọvo ra vwọphia vwẹ ukpe rẹ 2013 djere nẹ, kukpe kukpe yen ihwo ri te omarẹ oduduru irhirin, ri ji te ẹgbukpe ujorha-a, vwo ghwẹ fikirẹ ọga rẹ ubiudu, ọga rẹ owọ gbẹ obọ, ọga rẹ ephẹ, ikansa, kugbe ega efa. Ọbẹnvwẹ: Iyẹnrẹn rẹ World Bank vwọphia djerephia nẹ vwẹ 1990, ihwo oduduru 280 yehẹ ivwiogbere rehẹ Africa, ẹkẹvuọvo vwẹ ukpe rẹ 2012, ukeri na de rhi te oduduru 330.

16. (a) Diesorọ ọ vwọ dianẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ ọvo yen se si ebẹnbẹn rẹ ihworakpọ no? (b) Ebruphiyọ rẹ Uvie na vọ yen Aizaya vẹ ọbuine ọvo mraro rọyen?

¹⁶ Ivwurhuru yen suẹn akpọ na nonẹna. Ayen che se si ifovwin, urhiẹchọ, ega, yẹrẹ ọbẹnvwẹ no-o. Uvie rẹ Ọghẹnẹ ọvo yen se si ayen no. Roro kpahen oborẹ Jihova che ru kẹ ihworakpọ. Ifovwin: Uvie rẹ Ọghẹnẹ che phioba phiyọ erọnvwọn re sua ofovwin; o che si urhuru-evwo, umiovwo, oseghe rẹ ẹkuotọ, ẹga rẹ efian, kugbe Eshu dede, nẹ akpọ na. (Une 46:8, 9) Urhiẹchọ: Uvie rẹ Ọghẹnẹ yono uriorin rẹ ihwo asaọkiephana oborẹ ayen se vwo vwo ẹguọnọ rẹ ohwohwo, je vwẹroso ohwohwo; o vwo usuon ọfa ro se ru enana-a. (Aiz. 11:9) Ọga: Jihova che si ọga no, ọ me vwẹ omakpokpọ kẹ ihworakpọ eje. (Aiz. 35:5, 6) Ọbẹnvwẹ: Jihova che si ọbẹnvwẹ no. O che ruo rere ihworakpọ se vwo yeren kugbe vwọrẹ ufuoma vẹ omavwerhovwẹn. Ọnana oka rẹ akpọ rẹ igho cha sa dẹ-ẹ.​—Une 72:12, 13.

17. Mavọ yen wọ sa vwọ sen iroro rẹ akpọ na?

¹⁷ Wo de nyo iroro rẹ akpọ na rọ vwọso esegbuyota wẹn, hiẹ Ota rẹ Ọghẹnẹ rere wọ riẹn obo rọ ta kpahọn; wẹ vẹ oniọvo rọ ghwanre tedje vwevunrẹ ukoko na je sa fuẹrẹn kugbe. Roro kpahen oboresorọ ihwo vwo gbe nene iroro na, oboresorọ ọ vwọ chọ, kugbe oborẹ wọ sa vwọ siọn. Vwọrẹ uyota, avwanre eje sa sẹro rẹ oma avwanre vwo nẹ iroro rẹ akpọ na, siẹrẹ e de nene uchebro nana rẹ Ọyinkọn Pọl vwọ kẹ iniọvo rehẹ Kọlose: “Vwẹ aghwanre nene ihwo rẹ obada yeri . . . Riẹn obo rẹ ovwan kpahen ota kẹ ohwohwo.”​—Kọlose 4:5, 6.