1. Idjerhe oghẹresan vọ yen Jihova vwo dje oma kẹ Mosis, kẹ diesorọ ọyena vwo fo obo ra jokaphiyọ?

ỌGHẸNẸ vwo dje oma rọyen kẹ Mosis, ọ da vwẹ odẹ vẹ iruemu rọyen phia kẹ. Erhọre vẹ arodọvwẹ hẹ usun rẹ iruemu ro ke djunute. (Se Eyanno 34:5-7.) Ukperẹ Jihova vwọ kanrunumu ẹgba vẹ aghwanre rọyen kẹ Mosis, ọ da vwẹ imuẹro kẹ nẹ ọyen hẹ obuko rọyen, ọ da je vwẹ iruemu rọyen phia kẹ, ri dje owenvwe ro vwori rọ vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ihwo rọyen. (Eyan. 33:13) Oma rha vwerhen owẹ nẹ Jihova vwẹ iruemu nana vwọ kobaro kẹ i ri chekọ? Vwẹ uyono nana, a cha ta ota kpahen uruemu rẹ arodọvwẹ, ro churobọ si ọmrẹvughe rẹ ojaẹriọ rẹ ohwo ọfa vẹ owenvwe ra vwọ vwẹ ukẹcha kẹ.

2, 3. (a) Mavọ avwanre ru riẹn nẹ ohworakpọ vwo ẹgba ro se vwo dje uruemu rẹ arodọvwẹ phia? (b) Diesorọ o vwo fo nẹ wọ fuẹrẹn oborẹ Baibol na ta kpahen uruemu rẹ arodọvwẹ?

² Avwanre gbe arodọvwẹ kẹ ohwohwo, kidie Jihova rọ dia Ọghẹnẹ rẹ arodọvwẹ, ma ohworakpọ họhọ oma rọyen. Ihwo re tobọ riẹn Ọghẹnẹ dede-e, ji se dje uruemu rẹ  arodọvwẹ phia. (Jẹn. 1:27) A sa mrẹ udje rẹ ihwo buebun ri dje uruemu rẹ arodọvwẹ phia vwẹ Baibol na. Kerẹ udje, wọ karophiyọ igberadja ivẹ ri sivwin ọmọ vwẹ irharo rẹ Solomọn? Solomọn vwọ tanẹ e bru ọmọ na ibro ivẹ, arọ rẹ ọmo na da dọn ọ rọ dia oni rẹ ọmọ na dẹn. O de brorhiẹn ro vwo siobọnu ọmọ na kẹ aye ochekọ na. (1 Ivie 3:23-27) Wọ je karophiyọ ọmọtẹ rẹ Fero ro sivwin Mosis? Dede nẹ o niroso nẹ Mosis sa dia ọmọ rẹ ohwo rẹ Hibru, ọ sẹro rẹ arhọ rọyen ghene; Baibol na tare nẹ “aro rọye da dọn,” o de brorhiẹn rọ vwọ vwẹrote kerẹ ọmọ rọyen.​—Eyan. 2:5, 6.

³ Diesorọ o vwo fo nẹ e yono kpahen uruemu rẹ arodọvwẹ? Kidie Baibol na bru avwanre uche nẹ a vwẹrokere Jihova. (Ẹfe. 5:1) Ẹkẹvuọvo, dede nẹ a ma ohworakpọ vẹ ẹgba ro se vwo dje uruemu rẹ arodọvwẹ phia, jẹgba ra riuku rọyen mie Adam na nẹrhẹ a vwẹ ojevwe romobọ vwọ kobaro ọkiọvo. Kọ nẹrhẹ ọ bẹn ọkiọvo, re vwo brorhiẹn sẹ a cha vwẹ ukẹcha kẹ ihwo efa, yẹrẹ tẹnrovi ojevwe romobọ. Ọ pha bẹnbẹn kẹ ihwo evo, rẹ ayen vwọ jẹ ojẹ rẹ oborẹ ayen che ru. Die yen sa chọn wẹ uko vwo vwo ọdavwẹ rẹ ihwo efa? Ẹsosuọ, roro kpahen oborẹ Jihova vẹ ihwo efa dje uruemu rẹ arodọvwẹ phia. Ọrivẹ, roro kpahen oborẹ wọ sa vwọ vwẹrokere Jihova, vẹ erere ro che norhe.

4. (a) Die yen nẹrhẹ Jihova ji emekashe kpo Sodọm? (b) Die yen ikuegbe rẹ Lọt vẹ orua rọyen yono avwanre?

⁴ Baibol na gbikun rẹ ọke sansan rẹ Jihova vwo dje uruemu rẹ arodọvwẹ phia. Roro kpahen obo ro ru kẹ Lọt rọ dia ọvwata rẹ “ofu . . . djeri” fikirẹ ọfanrhiẹn ra ghẹmrẹ rẹ ihwo rẹ Sodọm vẹ Gomora vwobọ vwọ. Ọghẹnẹ de brorhiẹn rẹ oghwọrọ hwe ayen. (2 Pita 2:7, 8) Ọghẹnẹ de ji emekashe yanran re sivwin Lọt. Emekashe na da vuẹ Lọt nẹ ọ rẹyọ orua rọyen, rere ayen brokpakpa djẹ nẹ orere na. “Ẹkẹvuọvo ko gbe eghẹrẹ; [emekashe na da] shabọ [phiyọ] kugbe aye rọye kugbe emetẹ rọye ivẹ na, [ayen] da yọnrọn ayen obọ, Ọrovwohwo ki nẹ aruẹdọ rọye, ayen da reyọ kpono nẹ evun rẹ orere na.” (Jẹn. 19:16) Udje yena nẹrhẹ a riẹn nẹ Jihova riẹn oborẹ avwanre hirharokuẹ.​—Aiz. 63:7-9; Jems 5:11; 2 Pita 2:9.

5. Die yen Ota rẹ Ọghẹnẹ, kerẹ ọ rọhẹ 1 Jọn 3:17 yono avwanre kpahen uruemu rẹ arodọvwẹ?

⁵ Jihova ji yono ihwo rọyen oborẹ ayen sa vwọ vwẹrokere vwo dje uruemu rẹ arodọvwẹ phia. Roro kpahen urhi ra vwọ kẹ ihwo rẹ Izrẹl kpahen ohwo rọ reyọ ewun rẹ oniọvo rọyen vwo viẹ ẹwan. (Se Eyanno 22:26, 27.) Ohwo ro sianro che siobọnu ewun na kẹ ohwo ro momo igho kẹ rere ọ mrẹ vwo phopho sherhẹ-ẹn. Ẹkẹvuọvo, Jihova yono ihwo rọyen nẹ ayen kẹnoma kẹ aroesio. Ọ guọnọre nẹ ayen vwo uruemu rẹ arodọvwẹ. Die yen urhi yena se mu avwanre vwo ru? Kerẹ udje, wọ cha rhọnvwe nẹ ekpahen hwe oniọvo wẹn ghwu, jẹ wo vwo oborẹ wọ sa vwọ chọn uko?​—Kọl. 3:12; Jems 2:15, 16; se 1 Jọn 3:17.

6. Die yen arodọvwẹ rẹ Jihova gbe kẹ ihwo rẹ Izrẹl kọke kọke na yono avwanre?

⁶ Jihova gbe arodọvwẹ kẹ ihwo rẹ Izrẹl, tobọ vwẹ ọke rẹ ayen vwo ru umwemwu. Baibol na da ta: “Ọrovwohwo na, Ọghẹnẹ rẹ esẹ rayen, de ji  ikọm ejojo bru ayen, fikiridie ọ re ehrọre rẹ ihwo rọye kugbe asan rọ dia.” (2 Ikun 36:15) O ji fo nẹ avwanre gbe arodọvwẹ kẹ ihwo ri ru umwemwu, kidie ayen se kurhẹriẹ rhe dia igbeyan rẹ Ọghẹnẹ. Jihova guọnọre nẹ ohwo vuọvo ghwọrọ-ọ. (2 Pita 3:9) Ọtiọyena, e gbe jẹ avwanre ghwoghwo ovuẹ rẹ orhọn-esio rọyen, tavwen ẹdẹ rẹ ghwọrọ na ki te.

7, 8. Die yen nẹrhẹ orua ọvo vwo imuẹro nẹ Jihova gbe arodọvwẹ kẹ ayen?

⁷ Nonẹna, buebun rẹ idibo rẹ Jihova rhiẹromrẹ arodọvwẹ rọyen. Roro kpahen obo re phia kẹ orua rẹ eghene ọvo rọhẹ ẹgbukpe 12, rẹ avwanre che se Milan. Ọ phiare vwẹ ọke rẹ ihwo rẹ ephẹrẹ ivẹ vwo hwe omoma rayen vwẹ ikpe re kpahen 1990. Te Milan, te oniọvo rọyen ọshare, ọsẹ vẹ oni rọyen kugbe iniọvo efa, da ro imoto nẹ Bosnia kpo Serbia. Ayen kpo ọghwẹkoko rode ọvo rẹ ọsẹ vẹ oni rọyen de che bromaphiyame. Ayen vwo te ughere rẹ orere na, isodje rehẹ etiyin da vuẹ orua rẹ Milan nẹ ayen wontọ fikirẹ ephẹrẹ rayen. Ẹkẹvuọvo, e de siobọnu iniọvo ichekọ. Ayen vwọ dia etiyin ẹdẹ ivẹ nu, isodje ọvo da vwẹ ifonu se onini rayen, ọ da nọ obo re che ru ayen. Kidie nẹ isodje na mudia obarọ rayen, ayen da nabọ nyo orhiẹn rẹ onini na bruru, rọ vwọ ta: “Sa ayen hwe!”

⁸ Isodje na je vwọ ta ota, ihwo ivẹ da yanrhe, ayen da bẹbẹ vuẹ orua rẹ Milan nẹ ayen Iseri rẹ Jihova. Ayen da je tanẹ iniọvo efa rehẹ imoto na yen vuẹ ayen kpahen ofovwin na. Iniọvo ivẹ na da vuẹ Milan vẹ oniọvo rọyen nẹ ayen ra ro imoto rayen, rere e mu ayen wanvrẹ kpo orere ochekọ na, kidie isodje na hiẹ ẹbe rẹ imitete-e. Iniọvo na da vuẹ ọsẹ vẹ oni rẹ Milan nẹ ayen wan ọkọkọ rẹ igbẹhẹ na rhe vwa ayen vwẹ ẹbẹre ochekọ. Milan rha riẹn sẹ ọ viẹ yẹrẹ ọ hwẹ-ẹ. Ọsẹ vẹ oni rẹ Milan da nọ: “Wo rorori nẹ ayen che ghwe siobọnu avwanre yanran ọtiọyen?” Ẹkẹvuọvo, ayen vwọ yanran na, kọ ghwa họhọ nẹ isodje na di nẹ ayen, jẹ ayen mrẹ emu vuọvo-o. Orua na eje da rhoma mrẹ ohwohwo vwẹ ẹbẹre ochekọ. Ayen de kpo ọghwẹkoko na, vẹ imuẹro nẹ Jihova kpahenphiyọ ẹrhovwo rayen. Baibol na djunute ọke sansan rẹ Jihova vwọ fọ kẹ idibo rọyen nẹ ayen rioja. (Iruo 7:58-60) Milan da ta, “kọ ghwa họhọ nẹ emekashe rẹ Jihova rhuẹro rẹ isodje na, Jihova de sivwin avwanre.”​—Une 97:10.

9. Die yen Jesu ruru ọke rẹ otu buebun vwo nene? (Ni uhoho rẹsosuọ na.)

⁹ E se yono emuọvo mie Jesu. O gbe arodọvwẹ kẹ otu buebun rọ mrẹre, “fikiridie ayen da hra ke ro ẹnwan kerẹ igegede ri vwo osu-un.” Kẹ die yen o ruru? “O de yono ayen emu buebu.” (Mat. 9:36; se Mak 6:34.) Uruemu rọyen fẹnẹ ọ rẹ ihwo rẹ farisi ri chukoku ihwo na. (Mat. 12:9-14; 23:4; Jọn 7:49) Wọ guọnọ vwẹrokere Jesu vwo yono ihwo Ota rẹ Ọghẹnẹ?

10, 11. Kẹdia kẹdia yen o vwo fo nẹ e gbe arodọvwẹ kẹ ihwo? Dje kpahọn.

¹⁰ Ọ dia ọnana ko mudiaphiyọ nẹ e che gbe arodọvwẹ kẹ ihwo vwẹ kẹdia kẹdia-a. Vwẹ udje sansan ra vwọphia vwẹ obenu, Jihova vwẹ arodọvwẹ vwo ruiruo vwẹ idjerhe ro fori. Ẹkẹvuọvo, Ovie Sọl chọ urhi rẹ Jihova ọke rọ vwọ sẹro rẹ arhọ rẹ ọvweghrẹn rẹ Ọghẹnẹ re se Agag, kugbe ichuru rọyen re pha tubie tubie. Ukuotọ rọyen, Jihova da sen Sọl vẹ usuon rọyen. (1 Sam. 15:3,  9, 15) Jihova, ọyen oguẹdjọ ro brorhiẹn abavo. Ọ fuẹrẹn ubiudu na, ọ je riẹn ohwo ro fori nẹ o gbe arodọvwẹ kẹ. (Uvwe. 2:17; Izi. 5:11) Ọke cha rọ cha vwọ ghwọrọ ihwo re rhọnvwe nene iji rọye-en. (2 Tẹsa. 1:6-10) Ọ dia ọke yena yen o che vwo gbe arodọvwẹ kẹ irumwemwu-u. Ẹkẹvuọvo, oghwọrọ rayen cha dia odjephia rẹ arodọvwẹ rọyen vwọ kẹ evwata ri che sivwin rhọ.

¹¹ O phẹnre dẹn nẹ avwanre vwo ẹgba re che vwo brorhiẹn rẹ ohwo rọ cha ghwọrọ, vẹ ọ ro che sivwin rhọ-ọ. Ọtiọyena, ko fori nẹ avwanre davwẹngba mamọ asaọkiephana, a sa vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ayen. Mavọ yen e se vwo gbe arodọvwẹ kẹ ihwo efa? Jẹ a ta ota kpahen idjerhe evo.

12. Mavọ yen wo se vwo nene ihwo efa yerin vwọrẹ arodọvwẹ?

¹² Chọn ihwo uko ọkieje. Jihova guọnọre nẹ Inenikristi gbe arodọvwẹ kẹ ohwohwo, kugbe irivẹ rayen. (Jọn 13:34, 35; 1 Pita 3:8) Arodọvwẹ ji churobọ si, “re vwo nene ihwo efa rioja.” Ohwo ro vwo uruemu rẹ arodọvwẹ cha jowọ rọ vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ihwo re rioja. Guọnọ uphẹn wo se vwo ru ọtiọyen! Kerẹ udje, wọ sa yan uwevwin kẹ ohwo rọ guọnọ ukẹcha?​—Mat. 7:12.

13. Uruemu vọ yen ihwo rẹ Ọghẹnẹ djephia, ọke rẹ oghwọrọ de te ihwo oma?

¹³ Vwẹ ukẹcha kẹ ihwo rẹ emu phia kẹ. Fikirẹ arodọvwẹ, ihwo buebun ke vwomakpahotọ vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ihwo re rioja rẹ oghwọrọ rẹ kpregede. A riẹn ihwo rẹ Jihova phiyọ ihwo ri vwo uruemu tiọyen. (1 Pita 2:17) Oghwe ro kuru vẹ otọ ro shuru vwẹ ukpe rẹ 2011 guọghọ asan rẹ oniọvo aye ọvo dia vwẹ Japan. Oniọvo na da tanẹ “oma vwerhen rọ mamọ” rọ vwọ mrẹ ihwo buebun ri nẹ Japan vẹ ẹkuotọ efa rhe, rhe chọn ayen uko vwọ rhuẹrẹ iwevwin rayen. O de si: “Ọnana nẹrhẹ ovwẹ mrẹvughe nẹ Jihova vwo ọdavwẹ rẹ avwanre. Iniọvo na ji vwo ọdavwẹ rẹ ohwohwo. Buebun  rẹ iniọvo rẹ avwanre rehẹ akpọeje, je nẹrhovwo kẹ avwanre.”

14. Mavọ yen wọ sa vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ihwo re kpakore, vẹ e re muọga?

¹⁴ Vwẹ ukẹcha kẹ ihwo re muọga, vẹ e re kpakore. Avwanre da mrẹ ihwo re rioja rẹ ọga vẹ ọghwo, aro rayen kọ dọn avwanre. Kidie nẹ avwanre rhẹro rẹ ọke rẹ ọga vẹ ọghwo che vwo no, kẹ avwanre nẹrhovwo nẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ rhe. Jẹ enẹna, avwanre cha davwẹngba rere a sa vwẹ ukẹcha kẹ ihwo re muọga vẹ e re kpakore. Roro kpahen oborẹ osiọbe ọvo si kpahen oni rọyen rọ kpakore, rọ họvwan ọga re se Alzheimer. Ẹdẹ ọvo, ọga na da nẹrhẹ o gbe iwun rọyen. Ọke rọ vwọ fọnrhọ iwun na, e de hworo ẹchẹ. O vwo rhie ẹchẹ, ọ da mrẹ iniọvo eya ivẹ ri bro cha kọke kọke jovwo. Iniọvo na da nọ sẹ o vwo oborẹ ayen se ru vwọ chọn uko. Aye na da kpahen nẹ, “e, ẹkẹvuọvo oma vo vwẹ.” Iniọvo na da vwẹ ukẹcha kẹ vwọ fọnrhọ iwun na. Ayen de ji gbe iti kẹ, ji nene gbikun. Ọnana da nẹrhẹ oma vwerhen ọmọ rọyen ọmọshare, o de si, “Me kpare obọ kẹ Iseri rẹ Jihova, kidie ayen ruẹ nene oborẹ ayen yono.” Arodọvwẹ se mu we vwọ davwẹngba wẹn eje vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ihwo re kpakore, vẹ e re muọga?​—Fil. 2:3, 4.

15. Ukẹcha vọ yen aghwoghwo avwanre vwọ kẹ ihwo?

¹⁵ Chọn ihwo uko vwọ riẹn Jihova. Avwanre guọnọ vwẹ ukẹcha kẹ ihwo rẹ ofu dje, rere ayen vwọ riẹn Jihova. Idjerhe ro me yovwin ra sa vwọ chọn ayen uko, ọyen re vwo yono ayen kpahen Ọghẹnẹ kugbe oborẹ Uvie rọyen che ru kẹ ihworakpọ. Vwọba, a je sa chọn ayen uko vwọ mrẹ obo ro yovwin te re vwo nene iji rẹ Ọghẹnẹ. (Aiz. 48:17, 18) Wo se ru bunphiyọ vwẹ iruo rẹ aghwoghwo na, rọ dia iruo ro brọghọ phiyọ Jihova oma, rọ je chọn avwanre uko vwo dje arodọvwẹ kẹ ihwo?​—1 Tim. 2:3, 4.

16. Erere vọ yen ohwo ro gbe arodọvwẹ sa mrẹ?

¹⁶ Idọktọ ri yono kpahen afọnrhe, tare nẹ arodọvwẹ re dje kẹ ihwo efa se djobọte omakpokpọ rẹ ohwo, ji toroba uvi rẹ oyerinkugbe. Ukẹcha ra vwọ kẹ ihwo re rioja, sa nẹrhẹ e vwo uvi rẹ omavwerhovwẹn, ọ je sa nẹrhẹ e vwo igbeyan, iphiẹrophiyọ, kugbe iroro abavo. Erere herọ siẹrẹ de gbe arodọvwẹ kẹ ihwo. (Ẹfe. 4:31, 32) Inenikristi ri chọn ihwo uko, che vwo omamọ rẹ ẹwẹn obrorhiẹn, kidie ayen riẹnre nẹ ayen ruẹ oborẹ Jihova guọnọre. Imuẹro tiọyena cha nẹrhẹ a diẹ omamọ ọmiọvwọn, uvi rẹ ọshare yẹrẹ aye, kugbe omamọ rẹ ugbeyan. Vwọba, ihwo ri gbe arodọvwẹ kẹ irivẹ rayen, cha fobọ mrẹ ukecha ọke rẹ ayen de vwo ebẹnbẹn.​—Se Matiu 5:7; Luk 6:38.

17. Diesorọ o vwo fo nẹ e gbe arodọvwẹ kẹ ihwo?

¹⁷ Wo gbe arodọvwẹ kẹ ihwo fikirẹ urhurusivwe rẹ erere ro che te we obọ-ọ. Ukperẹ ọtiọyen, jẹ ọdavwẹ wẹn dia ọ rẹ wọ vwọ vwẹrokere Jihova, rọ dia Ọghẹnẹ rẹ ẹguọnọ kugbe esiri rẹ arodọvwẹ. (Isẹ 14:31) O djudje arodọvwẹ kẹ avwanre gbagba. Ọtiọyena, e gbe jẹ a davwẹngba avwanre eje vwọ vwẹrokere Jihova. E de ru ọtiọyen, ke che sikẹrẹ iniọvo avwanre, ji nene ihwo efa yerin vwẹ idjerhe abavo.​—Gal. 6:10; 1 Jọn 4:16.