1, 2. Ọnyẹ vọ yen ighene se hirharokuẹ nonẹna, owọẹjẹ vọ yen sa chọn ayen uko vwo yerin ghene ẹdia nana?

“ASAN wọ riẹn ẹbe te na, o rhe fo wo vwo vwo imuẹro kpahen Ọghẹnẹ-ẹ,” ọtiọyen ọmọtẹ ọvo vuẹ oniọvo ọmọtẹ rẹ ọ vẹ ọyen gbe kpo isikuru vwẹ Britain. Oniọvo ọshare ọvo vwẹ Germany de rhe si: “Oyono mẹ ni ikuegbe rẹ emama rọhẹ Baibol na kerẹ esia. Ọnana da nẹrhẹ emọ isikuru na vwo imuẹro kpahen uyono rẹ erọnvwọn mamarhe.” Oniọvo ọmọtẹ ọvo vwẹ France da je ta: “O gbe iyono mẹ unu siẹrẹ ayen da mrẹ nẹ emọ evo vwẹ isikuru na ji vwo imuẹro kpahen Baibol na.”

² Kerẹ eghene rọ dia odibo rẹ Jihova yẹrẹ ohwo ro yono kpahọn, wo hirharokuẹ ọnyẹ wo vwo vwo esegbuyota kpahen iyono kerẹ erọnvwọn mamarhe, ukperẹ Ọmemama na? Ọ da dia ọtiọyen, owọẹjẹ evo herọ re sa nẹrhẹ wọ bọn esegbuyota wẹn gan je sẹro rọyen. Owọẹjẹ ọvo kẹ ọna, reyọ ẹgba iroro rẹ Ọghẹnẹ vwọ kẹ wẹ na vwo ruiruo, rọ dia obo “re cha rhẹrẹ owẹ.” Ọ cha sẹro wẹ nẹ iyono echọchọ re sa guọghọ esegbuyota wẹn.—Se Isẹ 2:10-12.

3. Die yen a cha mrẹ vwẹ uyovwinrota nana?

³ E mu uvi rẹ esegbuyota kpahen erianriẹn ọgbagba rẹ  Ọghẹnẹ. (1 Tim. 2:4) Ọtiọyena, wo de yono Baibol na vẹ ẹbe ukoko na, wọ ghwa vwẹ ẹro vwọ djẹ-ẹ. Vwẹ ẹgba iroro wẹn vwo ruiruo rere wọ ‘sa vwọ riẹn otọ’ rẹ obo wo se na. (Mat. 13:23) E jẹ a mrẹ oborẹ ọnana sa vwọ chọn wẹ uko vwọ bọn esegbuyota wẹn gan kpahen Baibol na kugbe Ọghẹnẹ rọ dia Ọmemama na, o vwo erọnvwọn buebun rọ nẹrhẹ e vwo “imuẹro” kpahen enana.—Hib. 11:1.

4. Diesorọ a vwọ guọnọ esegbuyota, e ki se vwo imuẹro kpahen Ọghẹnẹ yẹrẹ uyono rẹ erọnvwọn mamarhe, kẹ die ofori nẹ avwanre ru?

⁴ Wọ mrẹ ihwo re tanẹ ayen vwo imuẹro kpahen uyono rẹ erọnvwọn mamarhe kidie e muro kpahen isayẹnsi, ẹkẹvuọvo e mu imuẹro kpahen Ọghẹnẹ kpahen esegbuyota? Ihwo buebun ta ota nana. Ẹkẹvuọvo, jokaphiyọ ẹkpo nana: A guọnọ esegbuyota e ki se vwo imuẹro kpahen Ọghẹnẹ yẹrẹ uyono rẹ erọnvwọn mamarhe. Diesorọ a vwọ ta ọtiọyen? O vwo ohwo vuọvo rọ mrẹ Ọghẹnẹ re-e, yẹrẹ rọ mrẹ ọke ra vwọ ma erọnvwọ-ọn. (Jọn 1:18) Owenẹ ọgbaerianriẹn yẹrẹ ogbori, o ji vwo ohwo vuọvo rọ mrẹ ọke rẹ emama ọvo ro wene kpo ọfa-a. Ohwo vuọvo je rhe mrẹ ọrọdekọ ro wene kpo eni-i. (Job 38:1, 4) Ọtiọyena, ko fori nẹ avwanre eje nabọ fuẹrẹn obo ra mrẹ, a je nabọ roro kpahen ayen tavwen e ki brorhiẹn. Pọl vwọ ta ota kpahen emama, o de si: “Nẹ ẹtuọhọ rẹ akpọ na rhe ugboma [rẹ Ọghẹnẹ] re jẹmrẹ na, kọye hẹ, ogangan rẹ ọrho rọye ri bẹdẹ na, a mrẹrẹ vughe vwẹ oma rẹ emu rọ mare. Vwẹ ọtiọye na o rhe vwo omaevwerhe-e.”—Rom 1:20.

5. Erọnvwọn vọ yen ihwo rẹ Ọghẹnẹ vwori re sa chọn ayen uko vwọ reyọ ẹgba rẹ iroro rayen vwo ruiruo?

⁵ Ra vwọ “riẹn” mudiaphiyọ ọmrẹvughe rẹ orọnvwọn rọ ghwa nabọ vwomaphia gbonozẹ-ẹ. (Hib. 11:3) Ihwo ri vwo ọmrẹvughe nabọ reyọ iroro rayen vwo ruiruo, ọ diẹ ẹro vẹ erhọ rayen ọvo-o. Ukoko rẹ Jihova kẹ avwanre erọnvwọn buebun re se vwo ru ehiahiẹ. Enana sa chọn avwanre uko ‘vwọ mrẹ’ Ọmemama na womarẹ ẹro rẹ esegbuyota. (Hib. 11:27) Erọnvwọn kerẹ ividio re se The  Wonders of Creation Reveal God’s Glory, ibroshọ rẹ Was Life Created? vẹ The Origin of Life—Five Questions Worth Asking, kugbe ọbe re se Is There a Creator Who Cares About You? Avwanre je mrẹ emu rẹ ẹwẹn vwẹ imagazini avwanre. Ọke buebun, vwevunrẹ Awake! a mrẹ ẹriẹnmie rẹ egbaerianriẹn vẹ ihwo efa ri gbikun rẹ oboresorọ ayen rhi vwo vwo imuẹro kpahen Ọghẹnẹ. Ẹbẹre re se “Was It Designed?” vwẹ Awake! ji muẹ emama sansan re vọnre vẹ igbevwunu. Egbaerianriẹn davwẹngba ayen vwo ru erọnvwọn re họhọ emama nana.

6. Erere vọ yen herọ siẹrẹ e de se ẹbe ukoko na ọkieje, kẹ erere vọ wọ mrẹ re?

⁶ Vwọ kpahen ibroshọ ivẹ re ghwe djunute na, oniọvo ọshare vwẹ United States rọhẹ ẹgbukpe 19 da ta: “E pha ghanghanre kẹ vwẹ mamọ. Mi se ayen abọ buebun re.” Oniọvo aye ọvo vwẹ France de ji si: “Ẹkpo re se ‘Was it Designed?’ na gbevwunu mamọ! Ayen djephia nẹ ihwo ri tobọ me yono ẹbe kodo dede sa vwẹrokere obo ra ma emama na wan, jẹ ayen che se ruo kirobo rẹ Jihova ruro-o.” Vwẹ South Africa, ọsẹ vẹ oni rẹ ọmọtẹ ọvo rọhẹ ẹgbukpe 15 da ta: “Ẹbẹre rẹ ‘Interview’ na yen ọmọtẹ avwanre ke se vwẹ Awake!” Kẹ owẹ vwo? Wọ reyọ emu ẹwẹn nana ejobi vwo ruiruo vọnvọn? E sa nẹrhẹ esegbuyota wẹn gan kerẹ urhe rẹ awọ rọyen nabọ ruotọ. Ọtiọyena, esegbuyota wẹn kọ cha chọn wẹ uko vwo mudia vwọso iyono rẹ efian eje.—Jer. 17:5-8.

7. Diesorọ Ọghẹnẹ vwọ guọnọ nẹ wọ davwen emu ejobi ni?

⁷ Ọ chọre a vwọ nọ enọ kpahen Baibol na? Ẹjo, kakaka. Jihova guọnọre nẹ wọ “davwe emu kemu ejobi ni,” wo vwo vwo imuẹro rẹ uyota na komobọ. Ọ guọnọre nẹ wo di vwo esegbuyota kidie ihwo efa ji vwo-o. Ọtiọyena, gba vwẹ ẹgba iroro wẹn vwo vwo erianriẹn ọgbagba na. Erianriẹn yena kọyen cha dia uchivwo ọgangan vwọ kẹ esegbuyota wẹn. (Se 1 Tẹsalonaika 5:21; 1 Timoti 2:4.) Idjerhe ọvo e se vwo vwo erianriẹn tiọyena ọyehẹ womarẹ erọnvwọn avwanre vwo ruẹ uyono romobọ.

8, 9. (a) Erọnvwọn vọ yen ihwo evo vwo ru uyono romobọ? (b) Erere vọ yen ihwo evo mrẹre ayen vwo roro kokodo kpahen oborẹ ayen yonori?

⁸ Ihwo evo vwẹ aroẹmrẹ rẹ Baibol na vwo ruẹ uyono romobọ yẹrẹ oborẹ Baibol na vwọ dia gbagba vwẹ ẹbẹre rẹ ikuegbe, obo ra hiẹ mrẹ, kugbe isayẹnsi. Jẹnẹsis 3:15, ọyen aroẹmrẹ ọvo. Ọyehẹ ẹkpo rẹ Baibol rẹsosuọ rọ ta ota kpahen uyovwinrota rẹ Baibol na, rọ dia ophikparobọ rẹ usuon rẹ Ọghẹnẹ vẹ orufon rẹ odẹ rọyen womarẹ Uvie na. Ẹkpo yena vuọvo na yen ji dje oborẹ Jihova che vwo phi oba phiyọ ojaẹriọ rẹ ihworakpọ ejobi vwo nẹ ọke rẹ Adam rhe. Mavọ wọ sa vwọ reyọ Jẹnẹsis 3:15 vwo ru uyono? Idjerhe ọvo kẹ ọna, wo se muegbe rẹ urhiẹ rẹ ọke. Wo ji se si ẹkpo rẹ Baibol sansan phiyotọ ri dje idjerhe Ọghẹnẹ vwọ vuẹ avwanre kpahen oborẹ ihwo vẹ irueru re djunute vwẹ ẹkpo nana mudiaphiyọ, ro djerephia nẹ aroẹmrẹ nana che rugba. Wọ da mrẹ oborẹ ẹkpo rẹ Baibol na churobọ si ohwohwo wan, ọ cha nẹrhẹ wọ nabọ mrẹvughe nẹ emraro vẹ ihwo ri si Baibol na, ghini ihwo rẹ “[ẹwẹn ọfuanfon, NW] na muru.”—2 Pita 1:21.

⁹ Oniọvo ọshare ọvo vwẹ Germany nabọ roro kpahen oborẹ ọbe rẹ Baibol na ọvuọvo ta ota kpahen Uvie na wan. Ọ da ta: “Ọyena igbunu, dede nẹ ihwo 40 yen siro. Buebun rayen yerin vwẹ ọke sansan ayen je mrẹ ohwohwo-o.” Uyovwinrota ro shekpahen oborẹ orẹ rẹ Ọwanvrẹ na mudiaphiyọ rọhẹ Watchtower rẹ December  15, 2013, te ubiudu rẹ oniọvo aye ọvo vwẹ Australia mamọ. Orẹ yena churobọ si ọbe rẹ Jẹnẹsis 3:15 na vẹ ẹcha rẹ Mesaya na. Oniọvo na de si nẹ, “Uyono yena rhie ẹro mẹ vwọ mrẹ igbunu rẹ Jihova. Obo rọ vwẹ orẹ nana vwo mu vwọ kẹ emọ rẹ Izrẹl vẹ obo ro se vwo rugba vwẹ oma rẹ Jesu, ghini gbevwunu mamọ. Me nabọ fọ, mi de roro kpahen oborẹ orẹ rẹ Ọwanvrẹ na che yovwin te vwẹ ọke yena!” Diesorọ ẹkpo na vwo te ubiudu rẹ oniọvo aye na ọtiọna? Kidie ọ nabọ roro kokodo kpahen obo ro seri na, ọ da je “riẹn otọ rọye.” Ọnana da rhe bọn esegbuyota rọyen gan, je nẹrhẹ o sikẹrẹ Jihova phiyọ.—Mat. 13:23.

10. Idjerhe vọ yen evun-ẹfuọn rẹ ihwo ri si Baibol na vwọ bọn esegbuyota avwanre gan?

¹⁰ Orọnvwọn ọfa rọ je sa bọn esegbuyota wẹn gan yen wọ da fuẹrẹn uduefiogbere vẹ evun-ẹfuọn rẹ ihwo ri si Baibol na. Isiẹbe awanre buebun titi isun vẹ irere rayen. Ẹkẹvuọvo, emraro rẹ Jihova ta uyota ọkieje. Ayen si echobọ rẹ ihwo rayen tobọ ji te e rẹ ivie rayen. (2 Ikun 16:9, 10; 24:18-22) Ayen ji si echobọ rayen vẹ e rẹ idibo rẹ Ọghẹnẹ efa phiyotọ. (2 Sam. 12:1-14; Mak 14:50) Oniọvo ọshare rọ dia eghene vwẹ Britain da ta: “A fobọ mrẹ oka rẹ evun-ẹfuọn tiọyena-a. Ọnana nẹrhẹ ọ nabọ mu avwanre ẹro nẹ obọ rẹ Jihova yen Baibol na ghini nurhe.”

11. Mavọ yen ighene se vwo dje ọdavwaro phia vwọ kẹ ọghanrovwẹ rẹ irhi rehẹ Baibol na?

¹¹ Ihwo buebun vwo imuẹro nẹ Baibol na ọbe rẹ Ọghẹnẹ fikirẹ irhi rọyen ri suẹn avwanre. (Se Une Rẹ Ejiro 19:7-11.) Oniọvo aye ọvo rọ dia eghene vwẹ Japan de si: “Orua mẹ da vwẹ eta rẹ Baibol na vwo ruiruo, kẹ avwanre vwo uvi rẹ omavwerhovwẹn. Avwanre ki vwo ufuoma, oyerinkugbe, vẹ ẹguọnọ.” Irhi rẹ Baibol na sẹro avwanre vwo nẹ ẹga rẹ efian vẹ imuẹro echọchọ rẹ ihwo buebun dia eviẹn kẹ nonẹna. (Une 115:3-8) Uyono rẹ ihworakpọ nẹ Ọghẹnẹ herọ-ọ na, se djobọte ihwo? Iyono tiọyena kerẹ ọ rẹ erọnvwọn mamarhe na rhoma hirhe emama phiyọ ọghẹnẹ, keyen a rhoma reyọ urinrin vwọ kẹ ukperẹ Jihova. Ihwo ri yono nẹ Ọghẹnẹ herọ-ọ, tare nẹ akpeyeren avwanre hẹ obọ avwanre. Ọtiọyena, ayen rhe vwo iphiẹrophiyọ kpahen omamọ akpọ rọ cha obaro na-a.—Une 146:3, 4.

12, 13. A da ta ota kpahen emama yẹrẹ Baibol na, ọrhọ yen idjerhe ro me yovwin re vwo nene emọ isikuru, iyono vẹ ihwo efa ta ota na?

¹² Mavọ yen wọ sa vwọ reyọ ona vwọ vuẹ ihwo kpahen emama vẹ Baibol na? Ẹsosuọ, wo brokpakpa roro nẹ wọ riẹn oborẹ ayen segbuyota-a. Ihwo evo tanẹ ayen vwo imuẹro kaphen uyono rẹ erọnvwọn mamarhe, ẹkẹvuọvo ayen ji roro nẹ Ọghẹnẹ herọ. Ayen roro nẹ Ọghẹnẹ ma erọnvwọn womarẹ uyono rẹ erọnvwọn mamarhe na. Efa je tanẹ ayen vwo imuẹro kpahen uyono nana kidie e yono vwẹ isikuru. Ẹga ku evo phiyotọ ọtiọyena ayen rhe vwo imuẹro kpahen Ọghẹnẹ-ẹ. Kọyensorọ, wọ vẹ ohwo da cha ta ota kpahen uyovwinrota nana, ofori wọ vwọ nọ enọ tavwen. Riẹn obo ro segbuyota. Wọ da vwomakpotọ nabọ kerhọ kẹ, o se vwo owenvwe rọ vwọ kerhọ kẹ wẹ.—Tai. 3:2.

¹³ Ohwo da vwọso esegbuyota wẹn, wọ sa vwẹ ona vuẹ nẹ o gbe djefiotọ kẹ wẹ. Vuẹ nẹ o djekpahen oborẹ arhọ sa vwọ dia ababọ rẹ Ọmemama. Arhọ ke sa dia re te nonẹna, mudiaphiyọ nẹ o vwo ẹgba ro vwo vwiẹ. Ohwo ro yono kodo kpahen obo rehẹ evunrẹ erọnvwọn sansan (chemistry) da ta ota kpahen obo ra guọnọre orọnvwọn ki se  vwiẹ oka rọyen,  (1) orọnvwọn ro se rhurho, (2) obo ro se vwo vwo ẹgba, ọ me je reyọ vwo ruiruo, (3) evuẹ sansan rehẹ evunrẹ ikẹn na, vẹ (4) ẹgba ro se vwo phi evuẹ na phiyọ ọkpokpọ rọyen na. Ọ da je tanẹ, “Igbevwunu rọhẹ evunrẹ arhọ otete dede, a mrẹ vwo dje-e.”

14. Die wo se ru wo de no nẹ wo muegbe wọ vwọ ta ota kpahen emama vẹ uyono rẹ erọnvwọn mamarhe-e?

¹⁴ Wo de no nẹ wo muegbe wọ vwọ ta ota kpahen emama vẹ uyono rẹ erọnvwọn mamarhe na-a, wọ sa reyọ iroroẹjẹ rẹ Pọl vwo ruiruo. Ọ de si: “Uwevwi kuwevwi ohwo re bọn, ẹkẹvuọvo ọbọn ebabọn rẹ emu ejobi ọye hẹ Ọghẹnẹ.” (Hib. 3:4) Ọnana ona rọ vọnre vẹ aghwanre mamọ, ọ je wian dẹn! Vwọrẹ uyota, orọnvwọn rọ pha kinikini dede ohwo ro vwo aghwanre yen ruro. Wọ sa je vwẹ ẹbe ro fori vwo ruiruo. Oniọvo aye ọvo reyọ ibroshọ ivẹ re djunute nanayen vwọ kẹ ọshare ọvo rọ tare nẹ ọyen vwo imuẹro kpahen uyono rẹ erọnvwọn mamarhe ukperẹ Ọghẹnẹ. Omarẹ udughwrẹn ọvo vwọ wan nu, ọshare na da ta: “Asaọkiephana, mi vwo imuẹro kpahen Ọghẹnẹ re.” A da vwẹ uyono rẹ Baibol vwo mu kẹ, ọshare na da rhe dia Oseri rẹ Jihova.

15, 16. Idjerhe ọfa vọ yen wo ji se vwo ruiruo, kẹ die yen ọdavwẹ wẹn?

¹⁵ Wọ sa je vwẹ ona nana vwo ruiruo siẹrẹ wọ da ta ota kẹ ohwo ro vwo imuẹro kpahen Baibol na-a. Riẹn obo ro ghini vwo imuẹro kpahen, vẹ iyovwinreta ri je. (Isẹ 18:13) Ọ da dianẹ o vwo ẹguọnọ kpahen isayẹnsi, ọ sa ta ota phiyọ siẹrẹ ọ da mrẹ asan evo rẹ Baibol na vwọ rhọnvwephiyọ isayẹnsi. Aroẹmrẹ rehẹ Baibol na vẹ ikuegbe rọyen re nabọ dia gbagba ji se djobọte ihwo efa. Wo se ji djunute eta rẹ Baibol na kerẹ Ota rẹ Jesu vwẹ enu rẹ Ugbenu na.

¹⁶ Karophiyọ nẹ ọdavwẹ wẹn ọyen ota na vwo te ẹwẹn rẹ ohwo na, ọ diẹ wọ vwọ phraphro-o. Ọtiọyena, nabọ kerhọ. Nọ enọ, vwo uruemu rẹ dẹndẹn vẹ ọghọ ma rho wọ da ta ota kẹ ohwo ro vien we. Ayen che vwo owenvwe ayen vwo muọghọ kẹ esegbuyota wẹn. Ayen je cha mrẹ nẹ wọ nabọ vwo imuẹro rẹ obo wọ ta na. Ọyena orọnvwọn rọ kanre ighene buebun nonẹna. O ji fo wọ vwọ karophiyọ nẹ ọ diẹ ihwo eje re nọ onọ yen wọ kpahen kẹ-ẹ, kerẹ egbaphro yẹrẹ ihwo re de guọnọ vwẹ owẹ jehwẹ.—Isẹ 26:4.

17, 18. (a) Die yen sa chọn wẹ uko vwo ru uyota na ọwẹn? (b) Onọ vọ yen che djekpahen vwẹ uyovwinrota rọ vwọ kpahen ọnana?

¹⁷ Erianriẹn rẹ Baibol na ghevweghe cha sa nẹrhẹ esegbuyota ga-an. Eriyin na, gba nabọ tọn kodo vwẹ Baibol na kerẹ ohwo rọ guọnọ efe re sinu. (Isẹ 2:3-6) Reyọ erọnvwọn nana vwo ruiruo; Watchtower Library vwẹ DVD, Watchtower ONLINE LIBRARY, kugbe Watch Tower Publications Index yẹrẹ Research Guide for Jehovah’s Witnesses. Davwẹngba wo se Baibol na re, wo se ruo vwẹ ẹgbukpe ọvo. Isese rẹ Baibol na nabọ bọn esegbuyota avwanre gan. Oniruo okinriariẹ ọvo vwọ karophiyọ ọke ighene rọyen, ọ da ta: “Orọnvwọn ọvo rọ chọn vwẹ uko vwọ riẹn nẹ Baibol na Ota rẹ Ọghẹnẹ ọyen mi vwo se re. Ki mi rhi vwo ẹruọ rẹ ikuegbe rẹ Baibol ri mi yonori ọke me vwọ hẹ omotete. Ọnana toroba ọrho rẹ ẹwẹn mẹ.”

¹⁸ Emiọvwọn, ovwan vwo iruo rode vwẹ ọrho rẹ ẹwẹn rẹ emọ ovwan. Mavọ ovwan sa vwọ chọn ayen uko vwo vwo esegbuyota ọgangan? Uyovwinrota rọ vwọ kpahen ọnana che djekpahọn.