Nẹ awanre rhe, ọyen ihwo ri nẹ asan sansan rhe vwọ mrẹvughe nẹ Baibol na ọyen ọbe rẹ uyota, ra sa vwẹroso. Nonẹna, iduduru rẹ ihwo buebun nene iyono rọyen. Dedena, ihwo evo niro nẹ Baibol na ọyen ọbe re osia yẹrẹ ọ tobọ fiemu-u. Die wo rori? Wọ sa mrẹ uyota na vwevunrẹ Baibol na?

Mavọ wọ sa vwọ riẹn sẹ wọ sa vwẹroso Baibol na? E jẹ e djudje ọvo: ọ da dianẹ ọkieje yen ugbeyan wẹn vwọ ta uyota kẹ wẹ vwẹ ikpe buebun rhire na, wọ cha vwẹrosuọ. Baibol na je ta uyota ọkieje kerẹ ugbeyan tiọyen ra sa vwẹroso? E jẹ e ni idje evo.

Isiẹbe re Dia Ihwo rẹ Uyota

Ihwo ri si Baibol na ghini ihwo rẹ uyota, ọke sansan yen ayen vwọ vwẹ echobọ rayen vwọphia. Kerẹ udje, ọmraro Jona si kpahen jẹ ẹmienyo rọyen. (Jona 1:1-3) Vwọrẹ uyota, ọke ro vwo kuẹ ọbe rọyen na phiyọ, o de si kpahen oborẹ Ọghẹnẹ vwọ kpọvi, dedena, o djunute obo ro ruru kpahen okpọvi na-a. (Jona 4:1, 4, 10, 11) Ihwo ri si Baibol na ghini ihwo rẹ uyota, ọnana djephia nẹ ayen vwo ọdavwẹ ọgangan kpahen uyota na.

Eta ra sa Reyọ Vwọ Ruiruo

Baibol na vwẹ omamọ uchebro vwọphia ọkieje kpahen ẹdia sansan vwẹ akpeyeren? E. Kerẹ udje, jokaphiyọ oborẹ Baibol na ta kpahen re vwo vwo omamọ oyerinkugbe: “Kemu kemu ru wọ guọnọre nẹ ihwo ru kẹ wẹ, gbe ji ru ọtiọye kẹ ihwo rhe.” (Matiu 7:12) “Ota vwiọrọ vwiọrọ fue ophu, ẹkẹvuọvo ota gbaegbae kpara ophu.” (Isẹ 15:1) Ọtiọyena, a je sa vwẹ eta ri Baibol na vwo ruiruo nonẹna kirobo rọ hepha vwẹ ọke re vwo sio.

 Ikuegbe rẹ Uyota

Erọnvwọn sansan rẹ egbaerianriẹn tọn mrẹ djerephia nẹ asan vẹ ihwo re djunute, kugbe ikuegbe sansan rehẹ Baibol na ghene gba. Kerẹ udje, roro kpahen orọnvwọn ọvo re djunute ro ghwe fiemu-u. Baibol na tare nẹ vwẹ ọke ri Nehemaya, ihwo ri Taya (kọyen ihwo ri Fonisha ri nẹ Taya rhe) re dia Jerusalẹm “da ghwa eri rhe kugbe ekuakua ejobi.”—Nehemaya 13:16.

O vwo obo ri djerephia nẹ ẹkpo ri Baibol nana ghini uyota? E, egbaerianriẹn tọn mrẹ ekuakua rẹ ihwo ri Fonisha vwẹ otọ rẹ Izrẹl, ro djephia nẹ ẹkuotọ ivẹ nana chueki kuẹgbe. Vwọba, a je tọn mrẹ ibeku rẹ iyerin rẹ urhie ri Medditerranean vwẹ Jerusalẹm. Egbaerianriẹn na vwo imuẹro nẹ ineki ri nẹ asan oshesheri rhe yen mu iyerin na rhe. Ọke rẹ ohwo ọvo ro yono ọbe kodo vwọ nabọ fuẹrẹn ẹdia sansan nu, ọ da ta: “Ota re si phiyọ Nehemaya 13:16 rọ tare nẹ ihwo ri Taya shẹ iyerin vwẹ Jerusalẹm na, ghini muẹro.”

Oborẹ Baibol na Ta Kpahen Uyono rẹ Egbaerianriẹn Pha Gbagba

Baibol na ọyen ọbe rẹ ẹga vẹ ikuegbe. Ẹkẹvuọvo, kemu kemu rọ ta kpahen uyono rẹ egbaerianriẹn pha gbagba. Jokaphiyọ udje ọvo.

Omarẹ ẹgbukpe 3,500 re wanre, Baibol na da tanẹ a “vwẹ akpọ na ya enu rẹ odiodi.” (Job 26:7) Ọnana fẹnẹ ikuegbe rẹ efian ri djere nẹ akpọ na phorhẹ vwẹ enu rẹ ame, yẹrẹ e muro kpahen enu rẹ ogbeyin rode. Ẹgbukpe 1,100 re vwo si ọbe ri Job nu, jẹ ihwo ji roro nẹ akpọ cha sa dia enu rẹ odiodi-i, o vwo orọnvwọn re muro kpahen. Omarẹ egbukpe ujorin 300 re wanre, vwẹ 1687, Isaac Newton de si obo rọ hiẹ mrẹ kpahen ẹgba re se igraviti, o de dje nẹ ẹgba re rhiẹromrẹ-ẹ yen yọnrọn akpọ na phiyọ asan ọvo. Ehiahiẹ nana de ghwe djephia nẹ oborẹ Baibol na tare vwẹ ẹgbukpe re vrẹ 3,000 re na ghini uyota!