OWOHWẸRE RẸ LUZIA SI DỌN. Nẹ ọkiemọ rhe yen ọ vwọ muọga re se poliomyelitis, ọga na brare mamọ, o se pho nẹ oma rẹ ohwo ọvo kpo ọfa, ọ je sa guọghọ afọnrhe na vẹ iriẹn rẹ oma na. Ọke rọ vwọ hẹ ẹgbukpe 16, aye ọvo rẹ Luzia wian kẹ da vuẹ nẹ, “Ọghẹnẹ yen reyọ ọga na vwọ vwẹ oja re wẹ kidie wẹ orharhe ọmọ, wọ kerhọ kẹ oni wẹ-ẹn.” Ikpe buebun vwọ wan nu, Luzia je karophiyọ oborẹ eta yena so ọkuọnrọn kẹ te.

ỌKE RA VWỌ VUẸ DAMARIS NẸ O VWO IKANSA RẸ AFỌNRHE, ọsẹ rọyen da nọ: “Die wo ruru rọ nẹrhẹ emu ọbrabra ọtiọnẹ phia kẹ wẹ? O muẹro nẹ wo ru orọnvwọn ọvo rọ brare mamọ. Ọyensorọ Ọghẹnẹ vwọ vwẹ oja vwọ re wẹ na.” Eta nana kuọnrọn ẹwẹn rẹ Damaris.

O krire rẹ ihworakpọ vwo imuẹro nẹ ọga ọyen oja rẹ Ọghẹnẹ vwọ re ihwo fikirẹ oruchọ rayen. Ọbe re se Manners and Customs of Bible Lands tare nẹ ihwo buebun vwẹ ọke rẹ Kristi vwo imuẹro nẹ “ọga ọyen osa rẹ oruchọ rẹ ohwo rọ muọga na yẹrẹ ọ rẹ ohwo rẹ orua rọyen.” Ọbe re se Medieval Medicine and the Plague tare nẹ vwẹ omarẹ ikpe 500 fiẹ 1500 C.E., “ihwo evo vwo imuẹro nẹ Ọghẹnẹ reyọ ọtiekọ rhe vwọ vwẹ oja re ihwo fikirẹ imwemwu rayen.” Kọyen Ọghẹnẹ yen bru hwe ihwo umwemwu iduduru rẹ ọtiekọ hwe ghwu vwẹ Europe vwẹ ẹgbukpe ujorin rẹ ihwẹne? Gbanẹ imihori re sa so ọga yen ghene so ọtiekọ na kirobo rẹ ehiahiẹ djerephia? Ihwo evo sa nọ, kọyen Ọghẹnẹ ghene vwẹ ọga vwo mu ihwo fikirẹ oruchọ rayen? *

RORO: Ọ da dianẹ Ọghẹnẹ yen gboja kẹ ihwo fikirẹ oruchọ, kẹ diesorọ Jesu rhe vwo sivwin ihwo re muọga? Ọyena rha dianẹ Jesu reyọ vwọsua orhiẹn ọvwata vẹ orhiẹn ọgbagba rẹ Ọghẹnẹ? (Matiu 4:23, 24) Jesu cha vwẹ ọke vuọvo vwo gbe vwọso orhiẹn rẹ Ọghẹnẹ-ẹ. Kidie ọ tare nẹ: “Mi ru obo ri je kọke kọke,” mi ji “ruẹ kirobo rẹ Ọsẹ na ji urhi kẹ vwẹ.”—Jọn 8:29; 14:31.

Baibol na nabọ dje phephẹn nẹ Jihova Ọghẹnẹ “vwo umwemwu-u.” (Urhi Rivẹ 32:4) Kerẹ udje, o vwo ọke vuọvo rẹ Ọghẹnẹ cha vwọ nẹrhẹ aropleni she rere ihwo uriorin buebun ghwu kidie nẹ ọ guọnọ vwẹ oja re ohwo ọvo rọhẹ evunrẹ aropleni na-a! Kidie nẹ Ọghẹnẹ ọvwata, Ebraham rọ dia odibo rẹ Ọghẹnẹ rọ fuevun da ta nẹ Ọghẹnẹ cha “ghwọrọ evwata kugbe iruimwemwu-u.” “A gha, e se ru emu ọtiọye-e,” eriyin Ebraham tare. (Jẹnẹsis 18:23, 25) Baibol na je tanẹ “Ọghẹnẹ ru umwemwu-u.”—Job 34:10-12.

Ọ dia Ọghẹnẹ yen vwẹ oja ria avwanre fikirẹ oruchọ yẹrẹ umwemwu ọvo rẹ avwanre ruru-u. Jesu komobọ nabọ dje ota nana phephẹn ọke rẹ ọ vẹ idibo rọyen vwọ mrẹ ọshare ọvo ro rhuẹro nẹ evun rhe. “Idibo rọye da nọ, Rabbi, ono ri ru umwemwu, ohwo nana gbinẹ ọsẹ vẹ oni rọye, re vwo vwiẹ orhuẹro? Jesu da kpahe, Ọ dia ohwo nana ri ru imwemwu-u, eyẹ ọsẹ vẹ oni rọye-e, ẹkẹvuọvo rere iruo rẹ Ọghẹnẹ vwọ mrasan phia vwẹ oma rọye.”—Jọn 9:1-3.

Fikirẹ ororochọ ro rhe ihwo vwẹ ọke yena, o gbe idibo na unu ọke rẹ Jesu vwọ vuẹ ayen nẹ ọ dia ọshare na yẹrẹ ọsẹ vẹ oni rọyen ri ru umwemwu rọ nẹrhẹ o rhuẹro nẹ evun rhe-e. Jesu sivwin ọshare na ẹro rọyen de rhie, ọ dia ọyena ọvo-o, ọ ji wene iroro ọchọhọ ro rhe ihwo vwẹ ọke yena nẹ Ọghẹnẹ  yen vwẹ oja re ihwo fikirẹ oruchọ rayen. (Jọn 9:6, 7) Ẹwẹn rẹ ihwo re rioja rẹ emiavwe ọgangan nonẹna se te otọ rẹ ayen vwọ riẹn nẹ ọ dia Ọghẹnẹ yen so oja rẹ ayen ria-a.

Ọbe Ọfuanfon na kẹ avwanre imuẹro

• “Asan vwẹ umwemwu davwẹ Ọghẹnẹ nẹ-ẹ yẹ okpuyovwi rọye davwe ohwo ọvuọvo nẹ-ẹ.” (JEMS 1:13) Vwọrẹ uyota, “umwemwu” yẹrẹ, emiavwe, ega kugbe ughwu rẹ ihworakpọ rioja rọyen ikpe uriorin buebun re na che vwoba kẹrẹkpẹ.

• Jesu Kristi “sivwi” ihwo ejobi re rioja. (MATIU 8:16) Womarẹ ihwo ri bruro rhe ro sivwirin na, Ọmọ rẹ Ọghẹnẹ ghwe dje oborẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ che ru kẹ akpọneje.

• “[Ọghẹnẹ] ko ririe ameoviẹ nẹ ẹro rayen, ughwu gbe cha dia ọfa-a, eyẹ omaemuohọ eyẹ oviẹ eyẹ odjadja ọfa-a, kidie emu rẹ awanre na wanvrẹn nure.”—ẸVWỌPHIA 21:3-5.

Kẹ diesorọ ihworakpọ vwo rhiẹromrẹ odjadja vẹ ojaẹriọ ọgangan? Ihworakpọ roro kpahen onọ yena ikpe uriorin buebun re. Ọ rha dia Ọghẹnẹ yen vwẹ oja ria avwanre-e, ono kọyen ruo? A cha kpahen phiyọ enọ yena vwẹ uyovwinrota rọ vwọ kpahen ọnana.