SERA vrẹn mudia vwo nẹ iruo ro ruẹ, ọ da kpare opharo kpenu. Oma vwerhen idibo na fikirẹ odjekẹ rẹ aghwanre rẹ Sera, ayen nabọ muomaphiyọ iruo ra vwọ kẹ ayen. Sera rọ dia ọgbowian ji ru ẹkẹn ro te re. Vwẹ ẹwẹn roro Sera rọ sa irhiabọ rọyen re rhọ. Ọkiọvo, o muomaphiyọ iruo ro vwo ko asan re bẹre vwẹ emwa re vwo ru utughẹ rayen. Amwa ra vwẹ ẹto rẹ ẹvwe vwo ru, re vwo ru utughẹ na vworiẹnre fikirẹ uvo rọ rhọvwọn muo vẹ osio rọ rhọ kuo vwẹ ikpe evo rhire na, ọnana nẹrhẹ Sera karophiyọ uchọke rẹ ayen vwo yeren akpọ ra vwọ kua nẹ asan kpo asan na. Ọke na rha djẹ kpakpata, ovwọvwọn sikẹre re. Ọ mrẹ Ebraham * ọke ro vwo vrẹn nẹ uwevwin vwẹ urhiọke, Sera tẹnrovi idjerhe rẹ Ebraham wan nẹ uwevwin, o vwo rhẹro rọyen. Rọ vwọ kpaẹro mrẹ ọshare rọyen rọ cha vwẹ enu rẹ ugbenu, ọ da bẹrẹ ehwẹ.

Ẹgbukpe ihwe wan re, vwo nẹ ọke rẹ Ebraham vẹ orua rọyen vwọ shariẹ Urhie rẹ Yufretis vrẹ kpo Kenan. Sera vwẹ ukẹcha kẹ ọshare rọyen vwẹ oyan rẹ ayen yan kpo asan rẹ ayen riẹnre-e na, kidie ọ riẹnre nẹ ọshare rọyen ka ẹdia ọghanghanre vwẹ ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ Jihova ro vwo vwiẹ ọmọ re bruphiyọ kẹ vẹ ẹgborho. Kẹ ẹbẹre vọ yen Sera kare vwẹ ọrhuẹrẹphiyotọ na? Ẹga yen o ruẹ, jẹ enẹna, o te ẹgbukpe 75 re. Ọkiọvo, o se roro, ‘Mavọ yen ive rẹ Jihova se vwo rugba, rọ vwọ dianẹ mẹvwẹ jẹ aye rẹ Ebraham?’ Siẹrẹ ẹwẹn de kpokpo yẹrẹ o rhe se vwo odiri-in, avwanre riẹn oboresorọ.

Ọkiọvo, avwanre ji roro nẹ ọke vọ yen ive rẹ Ọghẹnẹ che vwo rugba? Ọke rẹ avwanre da hẹrhẹ orugba rẹ ive ọvo rẹ avwanre vwo omavwerhovwẹn kpahen mamọ, e vwo vwo odirin dia bẹnbẹn kẹ avwanre. Die yen avwanre se yono vwo nẹ esegbuyota rẹ aye nana rhe?

O ji kri rẹ orua na nẹ Ijipti-i. (Jẹnẹsis 13:1-4) Ayen wonri vwẹ otọ ro kpenu vwẹ ẹbẹre rẹ ọnre vanẹcha rẹ Bẹtẹl, yẹrẹ Luz kirobo rẹ ihwo rẹ Kenan se re. Sera sa mrẹ Otọ rẹ Ive na vwo nẹ otọ ro kpenu rẹ ayen hepha na. Ọ mrẹ ọko rẹ Kenan sansan vwẹ otọ na, otọ na ji vwo idjerhe sansan ra wan kpo avwusheri. Vwevunrẹ erọnvwọn na eje rẹ Sera mrẹ na, o vwo ọvuọvo re se vwo dje asan ro nurhe-e. Ur yen ọ dia ghwanre, Ur ọyen orere ọvo vwẹ Mesopotamia rọ vwẹ iroko 1,900 vwo sherabọ kẹ asan rẹ ayen hepha na. Ọ yanjẹ ihwo rẹ orua rọyen buebun vwo vwẹ oboyin, o gbobọnyẹ akpeyeren rẹ edafe re yerẹn vwẹ orere na vẹ eki ride kugbe asan ra da shẹ erọnvwọn sansan, ọ kpairoro vrẹ uwevwin ra vwẹ iblọku bọn, ọkiọvo uwevwin na ji tobọ vwo ipọmpu re de vo ame. Ẹkẹvuọvo, ọ da dianẹ avwanre rorori nẹ Sera tẹnrovi ẹbẹre ọnre vanẹcha kidie o roro kpahen omamọ rẹ uwevwin rọ diare vwo nẹ ọke rẹ emọ  rhe, kọyen avwanre vughe aye nana rọ djoshọ rẹ Ọghẹnẹ na-a.

Vwo oniso rẹ oborẹ ẹwẹn ọfuanfuon na mu ọyinkọn Pọl vwo si ikpe 2,000 vwọ wan nu. Rọ vwọ ta ota kpahen esegbuyota rẹ Sera vẹ Ebraham, ọ da ta: “Ọ da ghene dia nẹ urhuru rẹ otọ rẹ ayen rare na siẹ ayen nọ, yẹ ayen mrẹ uphẹ vwo rhivwi.” (Hibru 11:8, 11, 15) Sera yẹrẹ Ebraham viẹ diekpọvwẹ fikirẹ erọnvwọn rẹ ayen yanjovwo-o. Ọ da dianẹ ayen vwo oka rẹ iroro yena jovwo, ọkiọvo, ayen re brorhiẹn rẹ ayen vwo rhivwin kpo. Mane uphẹn rẹ Jihova vwọ kẹ ayen na, ra va ayen obọ. Mane jẹ ayen chọrọ ihworakpọ ẹro re, ukperẹ ayen vwọ dia omamọ rẹ udje rẹ esegbuyota ro djobọte oduduru rẹ ihwo.

Ukpe ro vwo nẹ obuko, Sera da tẹnrovi obaro na. O de bicha ọshare rọyen vwẹ oyan na, ọ vwẹ ukẹcha kẹ vwọ ghwiẹ utughẹ rayen nu, vwẹrote eranvwe na, je rhoma rhuẹrẹ utughẹ na phiyọ ọke rẹ ayen de te asan ọfa. Sera ji chirakon rẹ ebẹnbẹn vẹ ewene efa. Jihova da rhoma kanrunumu ive rọyen vwọ kẹ Ebraham, jẹ e ji djunute Sera-a!​—Jẹnẹsis 13:14-17; 15:5-7.

Ukuotọ rọyen, Sera de brorhiẹn rọ vwọ vuẹ Ebraham kpahen iroroẹjẹ ro vwo vwẹ ẹwẹn ọkiọvo rhire na. Ọ da ta: “Gbe no, Ọrovwohwo kanro ovwẹ o gbi ju vwe vwiẹ ọmọ-ọ.” Ọ da vuẹ ọshare rọyen nẹ o nene Hagar rọ dia ọviẹn rọyen vwerhẹn rere o se vwo vwiẹ ọmọ kẹ. Wọ sa vwẹ ẹro roro obo rọ da Sera te rọ vwọ vuẹ ọshare rọyen ota nana? Oyare nana se gbe avwanre unu nonẹna, ẹkẹvuọvo, ọyen obo ra mrẹ phẹre phẹre vwẹ ọke yena rẹ ọshare vwọ rọvwọn aye rivẹ, yẹrẹ vwo ọsen rere o se vwo vwiẹ ọmọ. * Sera rorori nẹ vwẹ idjerhe nana yen ive rẹ Ọghẹnẹ rọ vwọ womarẹ Ebraham vwo vwo ẹgborho na che vwo rugba? Obo rọ wanre eje, Sera muegbe ro vwo gbobọnyẹ ọdavwẹ rọyen. Die yen Ebraham ru kpahen oyare nana? Baibol na tare nẹ, o “de nyo ota ri [Sera] na.”​—Jẹnẹsis 16:1-3.

Iyẹnrẹn na tare nẹ Jihova yen mu Sera vwọ yare oyare na? Ẹjo. Ukperẹ ọtiọyen, oyare rọyen dje oka rẹ ẹwẹn ro rhe re. O rorori nẹ Ọghẹnẹ yen so ebẹnbẹn rọyen, ọtiọyena, o rhe vwo obo ro se ru kpahọ-ọn. Iroroẹjẹ rẹ Sera na cha so emiavwe vẹ okpetu kẹ. Dedena, oyare rọyen na djerephia nẹ Sera dia ohwo ro roro kpahan ọdavwẹ rọyen ọvo-o. Vwevunrẹ akpọ rẹ ihwo da vwẹ ọdavwẹ rayen vwọ kobaro na, uvi rẹ uruemu rẹ Sera djephia na gbe ohwo unu? Avwanre de vwo owenvwe ra vwọ vwẹ ọhọre rẹ Ọghẹnẹ kobaro, kọyen avwanre vwẹrokere esegbuyota rẹ Sera.

O kriri-i, Hagar da mrẹvun kẹ Ebraham. Ọkiọvo, kidie nẹ o roro nẹ evun rọ mrẹre na nẹrhẹ ọ ghanre vwẹ ẹro rẹ Ebraham, ọtiọyena, ko ni Sera saka. Ọnana da Sera mamọ! Vẹ ogangan rẹ Ebraham vwọ kẹ Sera kugbe ukẹcha rẹ Jihova, ọ da ghwọ ku Hagar. Hagar de vwiẹ ọmọshare re se Ishmẹl. Ikpe buebun je wanre. (Jẹnẹsis 16:4-9, 16) Ọke rẹ iyẹnrẹn na vwọ rhoma djunute ovuẹ ro nẹ obo rẹ Jihova rhe, jẹ Sera te ẹgbukpe 89 re, ọshare rọyen ke ra hẹ ẹgbukpe 99. Ovuẹ rẹ omavwerhovwẹn yen ayen vwọphia!

Abọ ọfa, Jihova de ve kẹ ugbeyan rọyen Ebraham nẹ o che ru emọ rọyen bun. Ọghẹnẹ ji wene odẹ rẹ ọshare na. Rhi te ọke nana, Ebram yen odẹ rọyen. Ọghẹnẹ de wene odẹ rọyen kpo Ebraham ro mudiaphiyọ “Ọsẹ rẹ Ihwo Buebun.” Enẹna, Ọghẹnẹ de rhi dje asan rẹ Sera kare vwevunrẹ obo re phia na. O wene odẹ rọyen vwo nẹ Serai ro se mudiaphiyọ “Ẹghwọ,” kpo Sera, rọ dia odẹ rẹ avwanre ejobi riẹnrẹ phiyọ. Die yen Sera mudiaphiyọ? “Oni rẹ Ivie”! Jihova dje oboresorọ ọ vwọ reyọ odẹ nana vwo se aye nana: “Ke me nẹ ẹrhovwo kẹ, ọ rọ marho ke me kẹ ọmọ vwiẹ kẹ wẹ; ki mi bruphihọ kẹ, kọ dia oni rẹ ẹgborho buebu; ivie rẹ ihwo ki nẹ agada rọye rhe.”​—Jẹnẹsis 17:5, 15, 16.

Ọphọ rẹ Jihova rere kpahen ọmọ rọ cha hwarhiẹ ebruphiyọ rhe ẹgborho ejobi che rugba womarẹ ọmọ rẹ Sera. Odẹ rẹ Ọghẹnẹ tare nẹ e se ọmọ na yen Aizik ro mudiaphiyọ “Ehwẹ.” Ebraham vwo tu riẹn kpahen ọhọre rẹ Jihova ro vwo bruphiyọ kẹ Sera vẹ ọmọ robọ rọyen, o “de gbe opharo otọ ọ da hwẹ.” (Jẹnẹsis 17:17) Oma vwerhenrọ mamọ. (Rom 4:19, 20) Kẹ Sera vwo?

Ọmọke vwọ wan nu, eshare erha re dia erhorha de bru Ebraham rhe vwẹ utughẹ rọyen. Dede nẹ uvo na rhọnvwan, aye gbe ọshare nana re kpakore na de brokpakpa re dede erhorha na. Ebraham da ta kẹ Sera: “Chere emu kpata kpata kẹ ihwo erha, omamọ rẹ emu, gbe, re wọ kaka ikara.” Vwẹ ọke rayen, e vwo dede erhorha ọyen ovwian ọgangan. Ebraham yanjẹ ovwian na ejobi vwo kẹ aye rọye-en, o de brokpakpa re hwe upene rẹ erhuẹn, o de muegbe rẹ emu vẹ udi. (Jẹnẹsis 18:1-8) Ebraham riẹnre nẹ “eshare” na emekashe-e! Ọkiọvo, obo re phiare na yen ọyinkọn Pọl vwo vwẹ ẹwẹn ọke ro vwo si: “E jẹn erhorha ẹghọ chọrọ ovwan ẹro-o, kidie ọtiọye na evo vwọ vwẹ emakashe roro erhorha ghẹre.” (Hibru 13:2) Wọ sa vwẹrokere uvi rẹ udje ra vwọ ghọ erhorha rẹ Ebraham vẹ Sera djephia?

Ọke rẹ ọvo usun rẹ emekashe na vwọ rhoma vwariẹn ive rẹ Ọghẹnẹ kpahen ọmọ rẹ Sera ke vwiẹ na, jẹ Sera kerhọ rẹ ota rayen na vwẹ utughẹ. Vwọ kẹ Sera, ota na họhọ obo re cha sa phia-a, ọ da hwẹ phiyọ evun, ọ da ta: “Ọke nana me vwọ ghwo nure na, ekpuyovwi rẹ ọshare me je ghwo, kẹ ọke na a ke mrẹ avwerhe ọfa?” Amakashe na da kpọ iroro rẹ Sera vi vẹ onọ ri phiọngun nana: “O vwo emuọvo rọ bẹn kẹ Ọrovwohwo?” Oshọ mu Sera, ọ da chochọn rẹ oma rọyen. Ọ da ta: “Me hwẹre-e.” Amakashe na da vuẹ: “Ẹjo, ẹkẹvuọvo wọ ghine hwẹ.” Obo re phia kẹ Sera na sa phia kẹ kohwo kohwo.​—Jẹnẹsis 18:9-15.

Kidie nẹ Sera hwẹre na, ọyena ko mudiaphiyọ nẹ o vwo esegbuyota-a? Ẹjo kakaka! Baibol na da ta: “Vwẹ esegbuyota ọye Sera rhi vwo vwo ogangan rọ vwọ mrevun, vwẹ ọke ro vwo bru afe nure, fikiridie o se ohwo ro ve ive na gbuyota.” (Hibru 11:11) Sera riẹn Jihova, ọ riẹnre nẹ Ọghẹnẹ se ru ive rọyen ejobi gba. Avwanre eje yen guọnọ oka rẹ esegbuyota tiọyena. Ofori a vwọ riẹn Ọghẹnẹ rẹ Baibol na kpobarophiyọ. E vwo ruẹ ọyena ye, ka cha mrẹvughe oboresorọ Sera vwo vwo esegbuyota kpahen Ọghẹnẹ. Jihova ghene fuevun, o che ru ive rọyen ejobi gba, ọke evo dede, o se ru ive rọyen gba vwẹ idjerhe re rhẹro rọye-en te ẹdia ro de fovwon avwanre phiyọ ehwẹ!

Sera vwo te ẹgbukpe 90, ọ da rhe riavwerhen rẹ obo ro rhẹro rọyen rhabae. O de vwiẹ ọmọshare vwọ kẹ ọshare rọyen rọhẹ ẹgbukpe ujorin asaọkiephana!  Ebraham de se ọmọ na Aizik yẹrẹ “Ehwẹ” kirobo rẹ Ọghẹnẹ vuẹ rẹ. A sa vwẹ ẹwẹn roro oborẹ Sera bẹrẹ ehwẹ wan rọ vwọ ta: “Ọghẹnẹ ma ehwẹ kẹ vwẹ; kohwo kohwo ro nyori ejobi kọ cha hwẹ vwẹ.” (Jẹnẹsis 21:6) Omuẹro nẹ okẹ rẹ igbevwunu nana ro nẹ obọ rẹ Jihova rhe na kẹ Sera omavwerhovwẹn bẹsiẹ ro vwo ghwu. Ẹkẹvuọvo, o ji vwo oghwa ro nenire.

Ọke rẹ Aizik vwo te ẹgbukpe iyorin, orua rọyen de ru orẹ ra vwọ djẹ evie. Ẹkẹvuọvo, erọnvwọn eje shephiyọ-ọ. Baibol na da tanẹ Sera kọ “mrẹ” uruemu ọvo ro ghwe shephiyọ-ọ. Ọmọshare rẹ Hagar re se Ishmẹl rọhẹ ẹgbukpe 19, kọ vwẹ Aizik jehwẹ kọke kọke. Ehwẹjẹ nana dia eha ghevweghe-e. Ukuko na, ẹwẹn ọfuanfon na mu ọyinkọn Pọl vwo se uruemu rẹ Ishmẹl na omukpahen. Sera mrẹvughe nẹ omukpahen rẹ Ishmẹl na kpokpo ọmọ rọyen. Sera riẹnre nẹ, vwọ vrẹ nẹ Aizik ọmọ rọyen, Aizik ji vwo ẹdia kiriguo vwẹ eruo phia rẹ ọhọre rẹ Ọghẹnẹ. Ọtiọyena, ko fiudugberi ta ota kẹ Ebraham. Ọ da vuẹ Ebraham nẹ ọ djẹ Hagar vẹ Ishmẹl nẹ uwevwin na.​—Jẹnẹsis 21:8-10; Galesha 4:22, 23, 29.

Die yen Ebraham ruru? Baibol na da ta: “Emu nana de tun Ebraham oma vwi fiki rẹ ọmọ rọye.” O vwo ẹguọnọ rẹ Ishmẹl mamọ, ọyena ọvo kọyen roro kpahan vwẹ ota nana rọhẹ otọ na. Ẹkẹvuọvo, Jihova nabọ riẹn obo re phia na, ọtiọyena o de duvwunu phiyọ ota na. Baibol na da ta: “Wo jẹn ọnana tun we oma vwi fiki rẹ ọmọ na vẹ aye na rẹ ọviẹn na-a; obo ri Sera ta kẹ wẹ ejobi, ru kirobo rọ tare kidie oma rẹ Aizik ọye uvwiẹ wẹn de che vwo odẹ.” Jihova vwẹ imuẹro rẹ ẹroevwote rẹ Hagar vẹ ọmọ rọyen kẹ Ebraham. Ebraham de ru oborẹ Jihova tare.​—Jẹnẹsis 21:11-14.

Sera ghini uvi rẹ aye vwọ kẹ Ebraham. O rhurhẹro vuẹ Ebraham uyota. Ọke rọ vwọ mrẹ ebẹnbẹn ro djobọte orua rayen enẹna, ro ji che djobọte orua na vwẹ obaro na, ọ da vuẹ ọshare rọyen kpahọn. Dede nẹ o rhurhẹro vuẹ ọshare rọyen uyota, ọ dia ọyen o vwo jẹ ọghọ emuo kẹ ọshare na-a. Vwọrẹ uyota, ọyinkọn Pita rọ dia ohwo rọ je rọvwọn, ta ota kpahen Sera nẹ omamọ rẹ udje rẹ aye uwevwin ro muọghọ kẹ ọshare rọyen. (1 Kọrẹnt 9:5; 1 Pita 3:5, 6) Vwọrẹ uyota, ọ da dianẹ Sera rhurhu unu jovwo, a rha sa tanẹ o muọghọ kẹ Ebrahamu-u, kidie oborẹ Ishmẹl ra so kẹ orua na ra rho mamọ. Vwọrẹ ẹguọnọ, Sera ta obo ro fori nẹ ọ ta.

Buebun rẹ eya re rọvwọnre vwẹ ẹro ọghanghanre vwọ nẹ udje rẹ Sera. Ayen yono obo re rhurhẹro ta uyota, je ta ota vẹ ọghọ kẹ eshare rayen vwo nẹ udje rẹ Sera. Eya evo sa ta, mane kẹ Jihova se duvwunu phiyọ ota re me vuẹ ọshare mẹ kirobo ro ru kẹ Sera. Dedena, ayen yono vwo nẹ udje rẹ esegbuyota, ẹguọnọ kugbe erhiorin rẹ Sera.

Dede nẹ Jihova komobọ yen se Sera “Oni rẹ Ivie,” jẹ Sera rhẹro rọyen nẹ e no kerẹ oni rẹ ivie-e. Kọyensorọ ro vwo ghwu ọke rọ vwọ hẹ ẹgbukpe 127, Ebraham “de vweri Sera ọ da viẹ kẹ.” * (Jẹnẹsis 23:1, 2) Ọ da rọ mamọ nẹ aye rọyen rọ dia “Oni rẹ Ivie” na ghwuru. Imuẹro herọ nẹ ughwu rẹ Sera je da Jihova, nẹ o vwo owenvwe rọ vwọ rhọvwọn nushi rhe iparadaisi vwẹ otọrakpọ na. Akpọ rẹ omavwerhovwẹn rẹ bẹdẹ hẹrhẹ Sera vẹ kohwo kohwo rọ vwẹrokere esegbuyota rọyen.​—Jọn 5:28, 29.