O vwo ọkiọvo rẹ Jesu vwọ shariẹ ro ubrotọ rẹ Rom re se Siria, aye ọvo rẹ ohwo rẹ Grik de bru Jesu rhe vwọ kẹ ukẹcha. Vwevunrẹ ẹkpahọnphiyọ rẹ Jesu vwọ kẹ, a mrẹ itẹ ro djerephia nẹ Jesu vwẹ ihwo re dia ihwo rẹ Ju-u vwo dje “eranko.” Vwẹ Urhi rẹ Mosis, eranko ọyen ọvo usun rẹ eranvwe re fonro-on. (Livitikọs 11:27) Kẹ Jesu vwẹ itẹ nana vwọ hanrhe aye na vẹ ihwo re dia ihwo rẹ Ju-u?

Ẹjo, kakaka. Kirobo rẹ Jesu vuẹ idibo rọyen, ọdavwẹ rọyen vwẹ ọke yena ọyen rọ vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ihwo rẹ Ju. Ọtiọyena, rere ẹkpo na vwọ vwomaphia, ọ da vuẹ aye rẹ ohwo rẹ Grik na: “O fori ra vwẹ emu rẹ emọ na kẹ eranko-o.” (Matiu 15:21-26; Mak 7:26) Vwọ kẹ ihwo rẹ Grik vẹ Rom, eranko ọyen eranvwe re nene heha, re vwo ẹguọnọ kpahen, ro ji nene ọ ro vworo dia uwevwin. Ọtiọyena, ota na “eranko” sa vwẹ uhoho rẹ ẹguọnọ vwọphia. Aye rẹ Grik na da kpahen kẹ Jesu: “Eriyin Ọrovwohwo, ẹkẹvuọvo eranko re hẹ otọ rẹ imẹjẹ ọ je re ivwuvwu rẹ emu rẹ emọ na.” Jesu jiri aye na fikirẹ esegbuyota rọyen, o de sivwin ọmọtẹ rọyen.​—Matiu 15:27, 28.

Odju na kpokpo okuna ro mu Pọl kpo Itali. Ọke rẹ ayen vwọ domaji emerha, Pọl da vwẹ uchebro phia nẹ ayen kpare oyan na kpo ọke ọfa. (Iruo Rẹ Iyinkọn Na 27:9-12) Diesorọ ọ vwọ vwẹ uchebro na phia?

Ihwo ri biẹ okọ vwẹ ọke rẹ awanre riẹnre nẹ e vwo bi okọ vwẹ abadi rẹ Mediterranean vwẹ ọke rẹ ohwahwa vọnre vẹ imuoshọ. A tare nẹ vwẹ uvwre rẹ uherevie rẹ November fiẹ uherevie rẹ March, ofori e vwo bi okuna vwẹ abadi na-a. Jẹ oyan rẹ abadi rẹ Pọl ta ota kpahen na shephiyọ omarẹ September yẹrẹ October. Vwevunrẹ ọbe rọyen Epitome of Military Science, ohwo rẹ Rom ọvo re se Vegetius (rọ dia osiọbe rọ diarọ vwẹ ẹgbukpe ujorin ẹne rẹ ọke avwanre na) da ta kpahen okuna re biẹ vwẹ abadi yena: “Emeranvwe evo nabọ shephiyọ, e vwo ẹwẹn ivivẹ kpahen efa, i ri chekọ shephiyọ-ọ.” Vegetius tare nẹ o shephiyọ e vwo bi okuna vwo nẹ May 27 fiẹ September 14, ẹkẹvuọvo aruọke ivẹ re vwo ẹwẹn ivivẹ kpahan yẹrẹ ri muoshọ yen September 15 re te November 11 kugbe March 11 re te May 26. Pọl rọ dia ohwo rọ yan oyan rẹ abadi mamọ riẹn kpahen oborẹ abadi na dia. Ọ sa dianẹ ohwo ro bi okuna na, vẹ ohwo ro vwo okuna na je riẹn kpahen abadi na, dedena, ayen rhọnvwe kerhọ rẹ uchebro rẹ Pọl vwọ kẹ aye-en. Ukuotọ rọyen, okọ na de shu.​—Iruo Rẹ Iyinkọn Na 27:13-44.