Cameron: Jon, ọkieje yen uyono ri Baibol rẹ mẹ vẹ owẹ ruẹ na vwo je vwe. a Mẹ vẹ owẹ vwọ ta ota kuko, wọ nọ onọ kpahen Uvie rẹ Ọghẹnẹ. Wọ nọ vwẹ oboresorọ Iseri ri Jihova vwo vwo imuẹro nẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ tuẹn usuon phiyọ vwẹ 1914.

Jon: Ọyen, mi vwo se ọbe rẹ ovwan ọvo yen me vwọ mrẹ nẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ ton usuon phiyọ vwẹ 1914. Ọnana da rhanriẹn urhurusivwe mẹ kidie wọ tare nẹ ovwan mu iyono rẹ ovwan kpahen Baibol na.

Cameron: Ọtiọyen dẹn.

Jon: Mi se ọsoso ri Baibol na komobọ re. Ẹkẹvuọvo me mrẹ asan vuọvo re de djunute ukpe ri 1914 ni-i. Mi ji kpo Baibol rọhẹ intanẹti, me da hiẹ ukeri na “1914,” ẹkẹvuọvo oboyin jẹ odiodi.

Cameron: Me guọnọ kpẹvwẹ owẹ vwọ kẹ erọnvwọn ivẹ, Jon. Ẹsosuọ, wo se ọsoso ri Baibol na re. Kọyen wo vwo ẹguọnọ rẹ Ota rẹ Ọghẹnẹ mamọ.

Jon: Dẹn vwo. O vwo ọbe vuọvo rọ họherọ-ọ.

Cameron: Ota wẹn na gbare. Ọrivẹ, me je guọnọ kpẹvwẹ owẹ kidie nẹ wọ davwẹngba vwọ guọnọ ẹkpahọnphiyọ rẹ onọ wẹn vwẹ Baibol na. Oborẹ Baibol na jiri kẹ avwanre nẹ e ru rọ dia a vwọ “vwẹ erhiori guọnọ” ẹruọ b yen wo ghwe ru na. Ọ vwerhoma nẹ wọ davwẹngba wẹn.

Jon: Wẹkobiruo. Mi vwo ẹwẹn mi vwo yono kpobarophiyọ. Vwọrẹ uyota, mi ji ru ehiahiẹ efa me da mrẹ evuẹ evo kpahen 1914 vwẹ ọbe nana rẹ avwanre yono na. Ọ ta ota kpahen evwerhẹn rẹ ovie ọvo vwerhẹnre​—o shekpahen urhe rode ọvo ra gbọ she rọ rhoma djẹ, gbanẹ ọ dia ọtiọyen?

Cameron: Ọtiọyen. Aroẹmrẹ yena yen e si phiyọ Daniẹl Uyovwin 4. O shekpahen evwerhẹn rẹ Ovie Nẹbukadreza vwerhẹnre vwẹ Babilọn.

Jon: Ọyen, ọyen dẹn. Mi se aroẹmrẹ yena abọ buebun re. Jẹ, a vwọ ta uyota, me mrẹ obo ro vwo churobọ si Uvie rẹ Ọghẹnẹ yẹrẹ ukpe ri 1914 ni-i.

Cameron: Vwọrẹ uyota, Jon, ọmraro Daniẹl dede vwo ẹruọ rẹ erọnvwọn eje rẹ ẹwẹn ọfuanfon na muro vwo si na-a!

Jon: Uyota wọ ta na?

Cameron: E. Vwẹ Daniẹl 12:​8, ọ da ta: “Mi nyori, ẹkẹvuọvo yọ ro vwẹ-ẹ.”

Jon: Kọyen ọ dia omẹvwẹ ọvo-o. Ẹwẹn mẹ te otọ emerha re.

Cameron: Obo rọ hepha, Daniẹl vwo ẹruọ rẹ aroẹmrẹ na-a kidie o ji rhi te ọke rẹ Ọghẹnẹ vwọ guọnọ nẹ ihworakpọ vwo ẹruọ rẹ aroẹmrẹ na eje rehẹ evunrẹ ọbe ri Daniẹ-ẹl. Ẹkẹvuọvo, vwẹ ọke avwanre na, avwanre sa nabọ vwo eruọ rayen ejobi.

Jon: Diesorọ wọ vwọ ta ọtiọyen?

Cameron: Vwo oniso rẹ oborẹ owọrota rọ vwọ kpahọn na tare. Daniẹl 12:9 da ta: “Erhurhu eta na e de rhe ko ayen gbe bẹsiẹ rẹ ọke rọ oba na vwo te.” Kọyen eta rẹ aroẹmrẹ na cha nabọ phẹn vwẹ “ọke rọ oba na.” Vwo nene obo ra cha fuẹrẹn vwẹ uyono ri Baibol rẹ ohwo na, a cha mrẹvughe nẹ erọnvwọn re phia enẹna djerephia nẹ avwanre yerẹn vwẹ ọke rẹ oba na. c

Jon: Kọyen wo se dje aroẹmrẹ rọhẹ Daniẹl na fiotọ kẹ vwẹ?

Cameron: Me cha davwẹngba mẹ.

Cameron: A vwọ tuọnphiyọ, ji mi ru ọdjẹkoko rẹ oborẹ Ovie Nẹbukadreza mrẹre vwẹ evwerhẹn rọyen na, kẹsiẹye a ke ta ota kpahen oborẹ ayen mudiaphiyọ.

Jon: Oyoma.

Cameron: Vwẹ evwerhẹn na, Nẹbukadreza da mrẹ urhe rọ pha rhuarho gigirigi ri te obodjuvwu. O de nyo amakashe rẹ Ọghẹnẹ rọ tare nẹ a gbọ urhe na she. Ẹkẹvuọvo, Ọghẹnẹ da tanẹ a yan jẹ uchukurhe na vwo vwẹ otọ. Ọke rẹ “ẹgbukpe-ighwrẹn” da wan nu, urhe na kọ cha rhoma djẹ. d Ovie Nẹbukadreza yen aroẹmrẹ nana ke shekpahen. Dede nẹ ọyen ovie ro kperusi​—kerẹ urhe na ro gron te obodjuvwu na​—a cha gbọ yẹrẹ sio nẹ usuon te ọke rẹ “ẹgbukpe-ighwrẹn” na vwọ wanvrẹ. Wọ karophiyọ obo re phiare?

Jon: Ẹjo, me gbe karophiyọ-ọ.

Cameron: Ota herọ-ọ. Baibol na djerephia nẹ Nẹbukadreza họnvwọn orhuẹ vwẹ ẹgbukpe ighwrẹn. O se sun kerẹ ovie vwẹ uvwre rẹ ọke yena-a. Ẹkẹvuọvo, vwẹ oba rẹ ẹgbukpe ighwrẹn na, oma rẹ Nẹbukadreza da gan, kọ rhoma ton usuon phiyọ. e

Jon: Oyoma, mi vwo ẹruọ rẹ oborẹ wọ ta rhanwẹnsiẹ na. Ẹkẹvuọvo, mavọ yen enana eje vwo churobọ si Uvie rẹ Ọghẹnẹ vẹ ukpe ri 1914?

Cameron: A vwọ djẹkoko, aroẹmrẹ na vwo orugba ivẹ. Orugba rẹsosuọ na phiare ọke re vwo gbowọphiyọ usuon rẹ Ovie Nẹbukadreza. Orugba rivẹ na churobọ si usuon rẹ Ọghẹnẹ re gbowọphiyọ. Orugba rivẹ nana yen churobọ si Uvie rẹ Ọghẹnẹ.

Jon: Mavọ yen wo ru riẹn nẹ aroẹmrẹ nana vwo orugba rivẹ ro churobọ si Uvie rẹ Ọghẹnẹ?

Cameron: Ẹsosuọ, a mrẹ orọnvwọn ọvo vwẹ aroẹmrẹ na ro dje ọnana phia. Vwo nene obo rehẹ Daniẹl 4:​17, a vwẹ aroẹmrẹ nana vwọphia rere “ihwo rẹ akpọ vwọ riẹn nẹ ọ ro Me Kpenu ejobi ri Suẹn uvie rẹ ihwo, nẹ ohwo ro jere ọye ọ vwọ kẹ.” Wo vwo oniso rẹ ota na “uvie rẹ ihwo”?

Jon: E, ọ tare nẹ “ọ ro Me Kpenu ejobi ri Suẹn uvie rẹ ihwo.”

Cameron: Ọ gbare. Kẹ, ono yen wo rorori nẹ ọyen “ọ ro Me Kpenu” na?

Jon: Ọhọhọre nẹ Ọghẹnẹ yen a ta na.

Cameron: Wo muro gba. Kọyen ọ dia Nẹbukadreza ọvo yen aroẹmrẹ nana shekpahe-en. O ji shekpahen “uvie rẹ ihwo”​—kọyen usuon rẹ Ọghẹnẹ vwẹ enu rẹ ihworakpọ. A sa tanẹ ọhọ herọ siẹrẹ e de ni ọsoso rẹ aroẹmrẹ na.

Jon: Die yen wo mudiaphiyọ?

Cameron: Ọbe ri Daniẹl na ta ota kpahen uyovwinrota ọvo abọ buebun. Ọ rionbọ kpo evwomuẹ rẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ vwẹ otọ rẹ usuon rẹ Ọmọ rọyen Jesu. Kerẹ udje, e je rhie ọbe ri Daniẹl na kpuko. Biko wo se se Daniẹl 2:​44?

Jon: Oshephiyọ. O de se: “Vwẹ ọke rẹ ivie yena, Ọghẹnẹ rẹ odjuvwu na cha vwẹ uvie ọvo mu, ra sa guọghọ-ọ eyẹ e che siobọ nẹ ekete rọye kẹ ihwo ọfa-a. Ọ cha guọghọ ivie nana ejobi ibribro ọ me vwẹ ayen te oba, ke mudia bẹdẹ.”

Cameron: Wẹ kobiruo. Wọ cha tanẹ owọrota yena rionbọ vwo kpo Uvie rẹ Ọghẹnẹ?

Jon: Hmm. O ghwe muvwẹro-o.

Cameron: Noso nẹ ọ tare nẹ Uvie nana “ke mudia bẹdẹ.” A sa ta ota yena kpahen Uvie rẹ Ọghẹnẹ, ẹkẹvuọvo a sa ta ọtiọyen kpahen usuon rẹ ihworakpọ?

Jon: Ẹjo, o muvwẹro-o.

Cameron: E jẹ a mrẹ aroẹmrẹ ọfa vwẹ ọbe ri Daniẹl na rọ rionbọ kpo Uvie rẹ Ọghẹnẹ. Ọ evunrẹ Daniẹl 7:​13, 14. Vwọ kpahen ovie ro che sun vwẹ obaro na, aroẹmrẹ na da ta: “Kọye vwẹ isuesun kẹ, kugbe urinrin vẹ uvie, rere ihwo ejobi, vẹ ẹgborho ejobi vẹ ephẹrẹ ejobi vwọ sa ga; isuesun rọye ọye isuesun ri bẹdẹ, ro che jẹ ẹwanvrẹn, kẹ uvie re jẹ sa ghwọrọ.” O vwo orọnvwọn ọvo vwẹ aroẹmrẹ nana rọ họhọ oborẹ wo nyori jovwo re?

Jon: O djunute uvie.

Cameron: Ọ gbare. Ẹkẹvuọvo, ọ ghwa dia kuvie kuvie-e. Jokaphiyọ nẹ Uvie nana che vwo ogangan vwẹ enu rẹ “ihwo ejobi, vẹ ẹgborho ejobi vẹ ephẹrẹ ejobi.” Kọyen a sa tanẹ Uvie nana che sun akpọneje.

Jon: Ota wẹn na gbare, ẹwẹn mẹ nama kpo oboyi-in. Ọ ghẹnẹ ta ọtiọyen.

Cameron: Vwo oniso rẹ emu ọfa rẹ aroẹmrẹ na je ta: “Isuesun rọye ọye isuesun ri bẹdẹ, ro che jẹ ẹwanvrẹn, kẹ uvie re jẹ sa ghwọrọ.” Aroẹmrẹ nana ghwa họhọ ọ re ke se vwẹ Daniẹl 2:​44, gbanẹ ọ dia ọtiọyen?

Jon: Ọtiọyen.

Cameron: E jẹ a rhoma djẹ obo ra ta rhanwẹnsiẹ na koko. A vwẹ aroẹmrẹ rọhẹ Daniẹl uyovwin 4 vwọphia rere ihworakpọ vwọ riẹn nẹ “ọ ro Me Kpenu ejobi ri Suẹn uvie rẹ ihwo.” Eta nana djerephia nẹ aroẹmrẹ na vwo orugba ọfa vrẹ ọ ro churobọ si Nẹbukadreza. Avwanre je mrẹ aroẹmrẹ sansan ri shekpahen evwomuẹ rẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ vwẹ otọ rẹ usuon rẹ Ọmọ rọyen Jesu vwẹ evunrẹ ọbe ri Daniẹl. A sa tanẹ ọyen emu rẹ ọhọ hepha e vwo roro nẹ aroẹmrẹ rọhẹ Daniẹl uyovwin 4 ji shekpahen Uvie rẹ Ọghẹnẹ?

Jon: A sa ta ọtiọyen. Ẹkẹvuọvo me je mrẹ obo ro vwo churobọ si 1914 ni-i.

Cameron: Karophiyọ nẹ a tare jovwo nẹ urhe rọhẹ aroẹmrẹ na mudiaphiyọ Ovie Nẹbukadreza. E gbowọphiyọ usuon rọyen ọke ra vwọ gbọ urhe na she je yan jovwo vwẹ ẹgbukpe ighwrẹn​—ọyen ọke rọ vwọ mwa orhuẹ vwẹ uvwre ọke evo. Ẹgbukpe ighwrẹn na vwoba ọke rẹ oma rẹ Nẹbukadreza vwọ gan rọ vwọ rhoma ton usuon phiyọ. Vwẹ orugba rivẹ rẹ aroẹmrẹ na, e gbowọphiyọ usuon rẹ Ọghẹnẹ vwẹ uvwre rẹ ọke evo​—ẹkẹvuọvo, ọ dia fikirẹ oshechọ vwẹ ẹbẹre Ọghẹnẹ-ẹ.

Jon: Die yen wo mudiaphiyọ?

Cameron: Vwẹ ọke awanre, e nẹ Ivie rẹ Izrẹl ri suẹn vwẹ Jerusalẹm kerẹ ihwo ri tidia vwẹ “ekete rẹ Ọrovwohwo.” f Ayen mudia vwọ kẹ Ọghẹnẹ rẹ ayen vwo suẹn ihwo rọyen. Ọtiọyena, isuesun rẹ ivie nana ghwa odjephia rẹ usuon rẹ Ọghẹnẹ vwẹ enu rẹ ihwo rọyen. Ọke vwọ yanran na, buebun rẹ ivie na rhe nyupho rẹ Ọghẹnẹ-ẹ, buebun rẹ ihwo na ke je vwẹrokere ayen. Fikirẹ jẹmienyo rẹ emọ ri Izrẹl, Ọghẹnẹ da vwẹ uphẹn kẹ ihwo ri Babilọn nẹ ayen ghwọrọ orere rayen ji mu ayen kpo eviẹn vwẹ 607 B.C.E. Vwo nẹ ọke yena yanran, ovie vuọvo gbi mudia vwọ kẹ Jihova vwẹ Jerusalẹmu-u. Vwẹ idjerhe ọtiọyena, a sa tanẹ e gbowọphiyọ usuon rẹ Ọghẹnẹ. Wo vwo ẹruọ rẹ obo re me ta rhanwẹnsiẹ?

Jon: E.

Cameron: Kọyen 607 B.C.E. yen ọtonphiyọ rẹ ẹgbukpe ighwrẹn yẹrẹ ọke re che vwo gbowọphiyọ usuon rẹ Ọghẹnẹ. Vwẹ oba rẹ ẹgbukpe ighwrẹn na, Ọghẹnẹ cha vwẹ osun kpokpọ vwo mu ro che mudia vwọ kẹ Ọyen​—vwẹ udje nana, ohwo ọvo vwẹ obodjuvwu. Ọke yena yen emramrẹ ri chekọ vwẹ ọbe ri Daniẹl na che vwo rugba. Ọtiọyena onọ na kọna: Ọke vọ yen ẹgbukpe ighwrẹn na vwo vwoba? A da sa kpahenphiyọ onọ yena, kọyen a cha riẹn ọke rẹ Uvie Ọghẹnẹ vwọ ton usuon phiyọ.

Jon: Ẹẹẹ, ju vwe davwen sẹ mi se muo gba​—ẹgbukpe ighwrẹn na vwoba vwẹ 1914.

Cameron: Dẹn! Wo muro gba.

Jon: Kẹ, mavọ yen e ru riẹn?

Cameron: Vwọrẹ uyota, vwẹ ọke ro vwo ghwoghwota vwẹ akpọ na, Jesu djere nẹ ẹgbukpe ighwrẹn na ji rhi vwoba-a. g Ọke na che ghini gron mamọ. Ẹgbukpe ighwrẹn na tonphiyọ ikpe ujorin buebun tavwen Jesu ke rhe otọrakpọ na, je dia te ọke evo ro vwo rhivwin kpo odjuvwu nu. Karophiyọ nẹ, otọ rẹ aroẹmrẹ rẹ ọbe ri Daniẹl na che fiotọ-ọ bẹsiẹ “ọke rẹ oba na vwo te.” h Ọ vwerhoma nẹ, vwo nẹ ukpe ri 1880 yanran, emọ-uyono ri Baibol na nabọ frẹkotọ fuẹrẹn eta rẹ aroẹmrẹ nana vẹ efa. Ayen da rhe mrẹvughe nẹ ẹgbukpe ighwrẹn na che vwoba vwẹ 1914. Erọnvwọn re phia vwẹ akpọ na rhanvwẹ ọke yena rhe ji djephia nẹ ukpe ri 1914 yen Uvie rẹ Ọghẹnẹ vwọ ton usuon phiyọ vwẹ obodjuvwu. Ukpe yena yen ẹdẹ rẹ oba yẹrẹ ọke rẹ oba na vwọ tonphiyọ. Me riẹnre nẹ o vwo erọnvwọn buebun wo che roro kpahen enẹna re . . .

Jon: E. Me mrẹ nẹ me cha rhoma se evuẹ na rere me vwọ nabọ vwo ẹruọ rayen fiotọ.

Cameron: Wo brudu-u. Ọtiọyen ọ je reyọ ovwẹ ọke mi ki rhi vwo ẹruọ rẹ aroẹmrẹ nana vẹ orugba rayen. O muvwẹro nẹ wọ rhe mrẹvughe re nẹ, Iseri ri Jihova mu oborẹ ayen segbuyota kpahen Uvie rẹ Ọghẹnẹ vwọ kpahen Baibol na.

Jon: Uyota. Ọ kẹ vwẹ omavwerhovwẹn siẹrẹ me da mrẹ oborẹ ovwan muẹ eta rẹ ovwan vwọ kpahen Baibol na.

Cameron: Me je mrẹvughe nẹ ọtiọyen wo ji mu eta wẹn vwọ kpahen Baibol na. Kirobo re me tare jovwo, o vwo erọnvwọn buebun wo che roro kpahen ẹsiẹvo. Wo ji se vwo enọ evo ru wọ guọnọ nọ. Kerẹ udje, avwanre rhe mrẹvughe re nẹ ẹgbukpe ighwrẹn na shekpahen Uvie rẹ Ọghẹnẹ, ọ je tonphiyọ vwo nẹ 607 B.C.E. Jẹ, komavọ yen ru riẹn dẹn nẹ ẹgbukpe ighwrẹn na vwoba vwẹ 1914? i

Jon: Mi ji roro kpahọn komobọ.

Cameron: Baibol na komobọ yen chọn avwanre uko vwọ riẹn uchọke ẹgbukpe ighwrẹn na che gron te. Wọ guọnọre nẹ a fuẹrẹn uyovwinrota yena kugbe ọke ọfa me da rhe? j

Jon: Oshephiyọ.