INỌK tọnre. Ọ sa bẹn a vwọ vwẹ ẹro roro nẹ ọshare yena dia akpọ omarẹ ikpe 365, ikpe re vrẹ uche ikpe rẹ eshare ẹne re tọnre dẹn vwẹ ọke rẹ avwanre na sa dia! Ẹkẹvuọvo vwẹ ọke rọyen, a cha sa tanẹ ọ tọnre-e. Kidie ọke yena rọ vrẹ ikpe 5000 re na, ihwo tọn vrẹ ihwo rẹ ọke nana. Adam rọ dia ohwo rẹsosuọ yerin vrẹ ikpe ujorin esan tavwen e ki vwiẹ Inọk, Adam je dia ikpe re vrẹ ujorin erha vwo nẹ ọke re vwo vwiẹ Inọk nu tavwen o ki ghwu! Emọ rẹ Adam evo tobọ dia kri nẹ ọtiọyen. Ọtiọyena, vwẹ ikpe 365, ọ sa dianẹ Inọk je pha sasasa, o ji vwo ikpe buebun ro che yerin. Ẹkẹvuọvo, ọ sa tọ-ọn.

Ọ sa dianẹ Inọk hẹ ẹdia rẹ imuoshọ. Vwẹ ẹro roro nẹ ọ djẹ re siomanu, oborẹ ihwo ro ghwoghwo ovuẹ rẹ Ọghẹnẹ kẹ guọnọ ruo je hẹ ẹwẹn rọyen. Ophu mu ihwo na mamọ. Ayen vwo utuoma kpahọn. Ayen jẹ ovuẹ rọyen fia, ayen ji vwo utuoma kpahen Ọghẹnẹ rọ vwẹ ovuẹ na vwọ kẹ. Ayen cha sa reyọ vwọso Jihova rọ dia Ọghẹnẹ rẹ Inọku-u, ẹkẹvuọvo ayen sa reyọ vwọso Inọk! Ọkiọvo, Inọk se roro sẹ ọ sa rhoma mrẹ orua rọyen. O roro kpahen aye kugbe emetẹ rọyen yẹrẹ ọmọshare rọyen Metusela yẹrẹ uvwrọmọ rọyen Lamek? (Jẹnẹsis 5:21-23, 25) Ọna yen oba rẹ arhọ rọyen?

Inọk dia ohwo re ghwe vwo ẹruọ rẹ ikuegbe rọyen vwẹ Baibol na-a. Asan erha vwẹ Baibol na yen ghwa nabọ ta ota kpahọn. (Jẹnẹsis 5:21-24; Hibru 11:5; Jud 14, 15) Ẹkẹvuọvo, awọreta yena vwẹ uhoho rẹ ọshare ro vwo esegbuyota ọgangan vwọphia. Wẹ yen mu oghwa rẹ orua wẹn? Wo hirharoku egbabọse wọ vwọ chochọ rẹ obo wọ riẹnre nẹ ọ gbare dẹvore? Ọ da dia ọtiọyen, wo vwo erọnvwọn buebun vwo se yono mie Inọk.

Ihworakpọ pha brabra ọke re vwo vwiẹ Inọk. Uvwiẹ yena yen uvwiẹ rẹ ighwrẹn vwo nẹ ọke rẹ Adam rhe. Vwọrẹ uyota, ihworakpọ sikẹre ẹdia rẹ ọgbagba rẹ Adam kugbe Ivi vwori jovwo rọ va ayen abọ. Kọyensorọ ihwo vwọ tọn ọke yena. Dedena, oyerinkugbe rayen vẹ ọ rẹ Jihova hẹ ẹdia rẹ imuoshọ, uruemu rayen ji miovwin mamọ. Ozighi vọn asan eje. Orharhe rẹ uruemu yena tonphiyọ vwo nẹ uvwiẹ rivẹ, ọke rẹ Ken vwo hwe oniọvo rọyen Ebẹl. Ọ sa dianẹ ọmọ rẹ Ken ọvo vwẹ uruemu rẹ ozighi vẹ orukeri rọyen rọ gan nọ ọ rẹ Ken vwọ nyoma! Vwẹ uvwiẹ rerha, oka rẹ umiovwo ọfa da vwomaphia. Ihwo ke rhe ton ese rẹ odẹ rẹ Jihova phiyọ, ẹkẹvuọvo, ọ dia idjerhe rẹ ọghọ kugbe ẹga rẹ ayen vwọ kẹ-ẹ. Ayen reyọ odẹ ọfuanfon rẹ Ọghẹnẹ na vwo ruiruo vwẹ idjerhe ro je fo.—Jẹnẹsis 4:8, 23-26.

Oka rẹ ẹga yena ro miovwin ku na yen vọn asan eje vwẹ ọke rẹ Inọk. Inọk vwọ ghwanran na, ko rhi hirharoku ojẹ rọ cha jẹ. Ọ cha vwomaba otu na? Gbanẹ ọ cha yan nene Ọghẹnẹ rẹ uyota na Jihova rọ ma idjuvwu vẹ akpọ na? Obo ro yonori kpahen Ebẹl re hweri kiridie nẹ ọ ga Jihova vwẹ  idjerhe rẹ Jihova guọnọre djobọte mamọ. Inọk de brorhiẹn rọ vwọ ga Jihova kirobo rẹ Ebẹl ruru. Jẹnẹsis 5:22 vuẹ avwanre nẹ “Inọk da yan nene Ọghẹnẹ.” Ota yena djerephia nẹ Inọk ọyen ohwo rọ ga Ọghẹnẹ vwevunrẹ akpọ yena ro jẹ Ọghẹnẹ ẹriẹn na. Ọyen ohwo rẹsosuọ rẹ Baibol na djisẹ rọyen vwẹ idjerhe tiọna.

Owọrota rẹ Baibol yena je tanẹ Inọk yan nene Jihova ọke ro vwo vwiẹ Metusela nu. Kọyen Inọk ọyen ohwo ro vwo orua ọke rọ vwọ hẹ omarẹ ẹgbukpe 65. O vwo aye, ẹkẹvuọvo Baibol na se odẹ rọye-en, o ji vwo “emeshare kugbe emetẹ” re se uchunu raye-en. Ọ da dianẹ ọsẹ cha yan nene Ọghẹnẹ, jẹ o vwo orua rọ cha vwẹrote, kọyen ọ cha davwẹngba rọ vwọ vwẹrote ayen vwẹ idjerhe rẹ Ọghẹnẹ. Inọk riẹnre nẹ Jihova guọnọre nẹ ọ fuevun kẹ aye rọyen. (Jẹnẹsis 2:24) Ọ je davwẹngba ro vwo yono emọ rọyen vwẹ idjerhe rẹ Jihova Ọghẹnẹ. Kidie yen nẹ obuko rọyen rhe?

Baibol na ghwa vwẹ evuẹ buebun vwọphia-a. Baibol na ta ota vuọvo kpahen esegbuyota rẹ ọmọ rọyen Metusela-a, rọ dia ohwo rọ ma tọn vwẹ ikuegbe rẹ Baibol na, rọ diarọ te ọke rẹ Oghwe na vwo ku. Ẹkẹvuọvo, Metusela vwiẹ ọmọ re se Lamek. E vwo vwiẹ Lamek nu, Inọk rọ dia ọsẹ rode rọyen je dia akpọ vrẹ ẹgbukpe 100 tavwen o ki ghwu. Lamek da rhe dia ohwo ro dje esegbuyota re niso phia. Ẹwẹn ọfuanfon rẹ Jihova muro vwọ mraro kpahen Noa rọ dia ọmọ rẹ Lamek, aroẹmrẹ na rugba ọke rẹ Oghwe na vwọ wan nu. Kerẹ ọsẹ rode rọyen Inọk, Noa ọyen ohwo vuọvo ra tare nẹ ọ yan nene Ọghẹnẹ. Inọk ghwuru tavwen e ki vwiẹ Noa. Ẹkẹvuọvo Inọk phi omamọ rẹ udje phiyotọ. Ọ sa dianẹ Noa yono omamọ rẹ udje yena mie ọsẹ rọyen Lamek, yẹrẹ ọsẹ rọyen rode Metusela, ọ sa tobọ dia Jared rọ dia ọsẹ rẹ Inọk, ro ghwuru ọke rẹ Noa vwọ hẹ ẹgbukpe 366.—Jẹnẹsis 5:25-29; 6:9; 9:1.

Roro oborẹ Inọk vwọ fẹnẹ Adam. Adam rọ dia ohwo rọ gbare ru umwemwu so Jihova, o de phi udje rẹ jẹ ẹmienyo kugbe oja phiyotọ kẹ emọ rọyen. Dede nẹ Inọk gbare-e, ọ yan nene Ọghẹnẹ, ọ da yanjẹ omamọ rẹ udje rẹ esegbuyota vwo vwọ kẹ emọ rọyen. Adam ghwuru ọke rẹ Inọk vwọ hẹ ẹgbukpe 308. Orua rẹ Adam vwerhire o vwo ghwu? Avwanre riẹnre-e. Obo rọ hepha eje, Inọk “da yan nene Ọghẹnẹ.”—Jẹnẹsis 5:24.

Wọ da dia ohwo ro mu oghwa rẹ orua, roro oborẹ wo se yono nẹ udje rẹ esegbuyota rẹ Inọk rhe. Ofori ra vwọ vwẹrote ekuakua rẹ ugboma rẹ orua rẹ avwanre, ẹkẹvuọvo oyerinkugbe rẹ orua rẹ avwanre vẹ ọ rẹ Jihova yen ma ghanre. (1 Timoti 5:8) Wo se ru ọyena womarẹ ota vẹ uruemu wẹn. Wọ da yan nene Ọghẹnẹ kirobo rẹ Inọk ruru, je nẹrhẹ Ota rẹ Ọghẹnẹ sun akpeyeren wẹn, ọke yena ku wọ cha yanjẹ omamọ rẹ udje phiyotọ kẹ emọ wẹn.

Ọ sa dianẹ Inọk hẹ ẹdia rẹ ọruvwohwo kidie ọyen ohwo ro vwo esegbuyota vwẹ akpọ rẹ esegbuyota kanre ọke yena. Ẹkẹvuọvo, Jihova rọ dia Ọghẹnẹ rọyen na vwo oniso rọyen? E, o vwo  oniso rọyen. Ẹdẹ ọvo, Jihova de rhi nene odibo rọyen nana rọ fuevun na ta ota. Ọghẹnẹ da vwẹ ovuẹ kẹ Inọk vwo rhe ihwo rọyen. Inọk da rhe dia ọmraro rẹsosuọ ra vwẹ ovuẹ rọyen vwọphia vwevunrẹ Baibol na. Avwanre riẹn ọnana kidie ẹwẹn ọfuanfon mu Jud oniọvo rẹ Jesu vwo si eta rẹ aroẹmrẹ rẹ Inọk phiyotọ ikpe buebun vwọ wan nu. *

Die yen Inọk mraro kpahen? Ọna: “Nighe, Ọrovwohwo cha rhe vẹ usun rẹ ihwo efuanfon rọye uri vware uri, kọ cha vwẹ ihwo na ejobi guẹdjọ, ko bruhwe ihwo umwemwu na ejobi fiki rẹ uruemu umwemwu rayen rẹ ayen vwẹ idjerhe umwemwu vwo ru, kugbe eta ebrabra rẹ ihwo umwemwu vwo ru, kugbe eta ebrabra rẹ ihwo umwemwu na ta kpahọ.” (Jud 14, 15) Inọk vwo esegbuyota ọgangan nẹ aroẹmrẹ na che rugba. Vwọ kẹ Inọk, ọ pha kerẹ asan a da mrẹ nẹ Ọghẹnẹ ru obo rọ mraro rọyen na nure. Oboresorọ kẹ ọna: Ọmraro na ta ota kpahen obo re cha ghene phia, o djere kerẹ asan ra da mrẹ nẹ ọ phiare!—Aizaya 46:10.

Mavọ yen ọ pha vwọ kẹ Inọk ro vwo ghwoghwo ovuẹ yena vwọ kẹ ihwo ri se nyo? Jokaphiyọ oborẹ ovuẹ rọyen na vwo ẹgba te, abọ ẹne yen ọ reyọ ota na “umwemwu” vwọ ghwọku ihwo na fikirẹ uruemu rayen kugbe idjerhe rẹ ayen vwo ruo. Aroẹmrẹ na si ihwo eje orhọ nẹ ayen miovwin akpọ na mamọ ghwe vwo nẹ ọke ra vwọ djẹ ohworakpọ nẹ Idẹn. Akpọ yena che vwoba ọke rẹ Jihova da cha rhe vẹ “ihwo efuanfon rọye uri vware uri” re dia emekeshe re choma kẹ ofovwin. Inọk ọvo yen ghwoghwo ovuẹ yena ro nẹ odjuvwu rhe vwọrẹ jẹ oshoẹdjẹ! Ọ sa dianẹ o gbe Lamek unu rọ dia eghene ọke yena, rọ vwọ mrẹ uduefiogbere rẹ ọsẹ rode rọyen. Ọ da dia ọtiọyen, avwanre riẹn oboresorọ.

Esegbuyota rẹ Inọk se mu avwanre vwọ nọ oma rẹ avwanre sẹ ẹro rẹ Ọghẹnẹ vwo ni akpọ na yen avwanre vwo no. Ẹdjọ-eguon rẹ Inọk fiudugberi ghwoghwo na je herọ nonẹna, kirobo rọ hepha vwẹ ẹdẹ rẹ Inọk. Kirobo rẹ Inọk ghwoghwori, Jihova reyọ Oghwe rode na vwọ ghwọrọ akpọ rẹ umwemwu rẹ ẹdẹ rẹ Noa. Oghwọrọ yena ọyen otete siẹrẹ a da reyọ vwọ vwanvwen oghwọrọ rọ cha vwẹ obaro na. (Matiu 24:38, 39; 2 Pita 2:4-6) Kirobo rọ hepha ọke yena, nonẹna Ọghẹnẹ je choma vẹ uri vware uri efuanfon rọyen rọ vwọ ghwọrọ akpọ rẹ umwemwu nana. Ofori avwanre ohwo ọvuọvo se eta rẹ Inọk na te udu rere a je vuẹ ihwo efa kpahọn. Orua vẹ igbeyan rẹ avwanre sa kẹnoma kẹ avwanre. Avwanre sa dia ẹdia rẹ ọruvwohwo ọkiọvo. Ẹkẹvuọvo Jihova yanjẹ Inọk vwo-o, ọ je cha yanjẹ idibo rọyen ri fuevun nonẹna vwo-o!

Mavọ yen akpeyeren rẹ Inọk vwoba wan? Ughwu rẹ Inọk tobọ gbe ohwo unu vrẹ oka rẹ akpọ ro yerin. Iyẹnrẹn rẹ Jẹnẹsis da ta: “Inọk da yan nene Ọghẹnẹ o gbi ghwu-u, fikiridie Ọghẹnẹ reyerọ.” (Jẹnẹsis 5:24) Idjerhe vọ yen Ọghẹnẹ vwọ reyọ Inọk? Efanfan rẹ Baibol evo fan Hibru 11:5 rẹ ayen vwọ tanẹ Ọghẹnẹ reyọ Inọk kpo odjuvwu. Ẹkẹvuọvo ọ cha sa dia ọtiọye-en. Baibol na djerephia nẹ Jesu Kristi yen ohwo rẹsosuọ re tu rhọvwọn nushi kpo odjuvwu.—Jọn 3:13.

Efanfan efa fan Hibru 11:5, rẹ ayen vwọ tanẹ e ruro rere Inọk vwo jẹ ughwu ẹmrẹ. Die yen ọyena mudiaphiyọ? Ọ sa dianẹ Jihova ruro rere Inọk  vwo ghwu vwẹ idjerhe ro de jẹ emiavwe rẹ ughwu ẹmrẹ. Jẹ ẹsosuọ, “e ji se oseri kpahọ nẹ ivun rọye vwerhe Ọghẹnẹ.” Idjerhe vọ? Tavwen o ki ghwu, ọ sa dianẹ Ọghẹnẹ vwẹ emramrẹ ro dje akpọ na kerẹ iparadaisi vwọ kẹ Inọk. Vẹ emramrẹ yena ro djerephia nẹ oma rẹ Inọk vwerhen Jihova na, Inọk da vwerhẹn vwẹ ghwu. Vwọ kpahen Inọk vẹ idibo rẹ Ọghẹnẹ efa ri fuevun, ọyinkọn Pọl da ta: “Enana ejobi na ghwuru vwẹ evun rẹ esegbuyota.” (Hibru 11:13) Ọ sa dianẹ ivwighrẹn rọyen guọnọ orivwin rọyen, ẹkẹvuọvo ayen “gbe sa mrẹ-ẹ,” kidie ọkiọvo, Jihova yen ruro re vwo jẹ orivwin rọyen ẹmrẹ, rere ayen vwo jẹ ẹreyọ vwo titi ẹga rẹ efian. *

Vẹ ẹkpo rẹ Baibol yena re roro kpahen nure na, e gbe jẹ avwanre vwẹ ẹwẹn roro oborẹ Inọk ghwu wan. Vwẹ ẹro roro ẹdia nana, karophiyọ nẹ idjerhe ọfa herọ re se vwo dje-e. Inọk djẹ krẹ re, oma rhọrọ re. Ivwighrẹn rọyen vwọ tua, ophu mu ayen fikirẹ ovuẹ rẹ ẹdjọ-eguon ro ghwoghwo. Inọk da mrẹ asan ọvo ro de siomanu, ji rovwonma ọmọke, ẹkẹvuọvo ọ riẹnre nẹ obọ che te kẹrẹkpẹ. Ughwu oja hẹ obaro hẹrhẹ. Ro vwo rovwonma na, ọ da nẹrhovwo rhe Ọghẹnẹ. Ọke yena, oma ko rhi fuon, ẹwẹn rọyen de te otọ. Inọk da rhe mrẹ emramrẹ ọvo rọ họhọ obo re ghene phia kẹ.

Vwẹ ẹro roro nẹ kọ rhe mrẹ oma rọyen vwevunrẹ akpọ rọ fẹnẹ ọ rọ riẹnre jovwo. Ọ họhọ ogba rẹ Idẹn vẹ erhuvwu, ẹkẹvuọvo, o vwo chẹrobim vuọvo re rhẹrẹ-ẹ. Eshare vẹ eya ri vwo ẹgba rẹ ighene vẹ omakpokpọ yen vọnrọ. Ayen yerẹn vwọrẹ ufuoma. O vwo utuoma-a, ihwo re vwọso ẹga kerẹ ihwo rẹ Inọk riẹnre jovwo je herọ-ọ. Vwọ kẹ Inọk, ọ riẹnre nẹ Jihova vwo ẹguọnọ rọyen, o ji rhiabọreyọ ọyen. Ọ riẹnre nẹ etinẹ yen asan ro fori nẹ ọ dia, rọ cha dia uwevwin rọyen. Vẹ omafuvwe yena, Inọk de rhurhu ẹro rọyen, ọ da vwerhẹn yanran.

Etiyin ọyen ọ pha rhi te nonẹna, ọ vwerhẹn vwevunrẹ ughwu, ọ hẹ ẹkarophiyọ rẹ Jihova Ọghẹnẹ! Kirobo rẹ Jesu veri, ẹdẹ cha rẹ ihwo rehẹ ẹkarophiyọ rẹ Ọghẹnẹ che vwo nyo upho rẹ Kristi, ki che vrẹn nushi rhe mrẹ akpọ kpokpọ rọ vọnre vẹ ufuoma.—Jọn 5:28, 29.

Wo guọnọ dia etiyin? Vwẹ ẹro roro oborẹ oma cha vwerhen owẹ te wọ da mrẹ Inọk. Roro kpahen erọnvwọn sansan re se yono mie! Ọyen ọvo yen sa vuẹ avwanre sẹ oborẹ avwanre vwẹ ẹro roro kpahen obo re phia kẹ tavwen o ki ughwu na ghini uyota. Ẹkẹvuọvo, o vwo emu ọvo ofori nẹ e yono mie enẹna. Rọ vwọ ta ota kpahen Inọk nu, Pọl da ta: “Ọ dia esegbuyota-a yọ epha bẹnbẹn re vwo ru obo ri je.” (Hibru 11:6) Ọnana oboresorọ rọ nẹrhẹ avwanre ohwo ọvuọvo vwọ vwẹrokere esegbuyota rẹ Inọk!