Vwo nẹ ọke rẹ emọ rhe yen me vwo vwo ẹguọnọ rẹ uyota na. Me guọnọ vwẹ akpeyeren mẹ vwọ kpahotọ kẹ Jihova ji bromaphiyame. Me vwọ hẹ ẹgbukpe 13 oma vwerhovwẹ nẹ me yan mu ẹkẹn ri mi bru kẹ oma mẹ. Mi vwo te ẹgbukpe 14 re, Oniọvo Helge Linck a da nọ vwẹ sẹ me sa ga kerẹ ọkobaro ọkieje. Me nabọ karophiyọ ẹdẹ yena. Dedenẹ ọsẹ vẹ oni mẹ gare kerẹ ekobaro vwẹ ọmọke (ra riẹn phiyọ ọkobaro ubrọke enẹna), jẹ me ghwa riẹn obo rọ hepha ra vwọ dia ọkobaro ọkieje-e. Onọ rẹ oniọvo Linck nọ vwẹ na, da nẹrhẹ me vwo owenvwe ri mi vwo ru bunphiyọ vwẹ ẹga ri Jihova.

 Vwẹ 1974, ozighi da vwomaphia vwẹ Ethiopia fikirẹ oseghe rẹ usuon, ọnana da nẹrhẹ e mu ihwo phiyọ uwodi, hwe ihwo je so otighi vwẹ asan eje. Ọke vwọ yanran na, avwanre re se ghwoghwo nẹ uwevwin kpo uwevwi-in, ẹkuẹko kọyen avwanre da vwoma. Ọsẹ vẹ oni rẹ avwanre de muegbe avwanre vwọ kẹ omukpahen efa re sa vwomaphia. Odjekẹ ri Baibol vwẹ ukẹcha vwọ kẹ avwanre vwọ riẹn obo ro mudiaphiyọ rẹ Inenikristi vwo jẹ ẹbẹre vuọvo rẹ akpọ na ẹka. Avwanre yonori nẹ Jihova cha vwẹ ukẹcha kẹ avwanre vwọ riẹn oborẹ avwanre cha ta ọke ra da nọ avwanre enọ vẹ ọke ro vwo fo nẹ a vwọ fọ.​—Matiu 10:19; 27:​12, 14.

 Ọke me vwo wontọ nẹ isikuru nu, me da ton owian phiyọ vwẹ ẹpọtu rẹ Ethiopian. Urhiọke ẹdẹ ọvo me vwọ rhe iruo, ihwo re me vẹ ayen gba wian kuẹgbe de nene uvwe ghọghọ kidie a sane ovwẹ nẹ mẹvwẹ yen che sun ihwo re cha mashi vwẹ orẹ rẹ ẹkarophiyọ rẹ igọmẹti na. Me da ghwa ra vuẹ ọga mẹ nẹ fikirẹ ẹdia mẹ kerẹ onenikristi, me che se vwobọ vwẹ orẹ na-a.

 Vwẹ ẹdẹ rọ vwọ kpahọn, me vwọ wian vwevunrẹ ẹpọtu na, me da mrẹ eshare re vwẹ ọhwunu vwọ ya igabọ re yan cha asan ra da shẹ itikẹti. Ki me roro nẹ ọkiọvo ayen yanrhe ri mu ohwo rọ guọnọ djẹ nẹ ẹkuotọ na. Ukperẹ ọtiọyen, ayen da rionbọ phiyọ ovwẹ! Ki mi roro oboresorọ ayen vwọ rionbọ phiyọ ovwẹ. Ẹdẹ rọ nabọ tonphiyọ na de rhi wene siẹvuọvo.

 Isodje na de mu uvwe kpo ọfisi ọvo ra nọ vwẹ enọ vwẹ inọke evo. “Ono yen hwosa kẹ Iseri ri Jihova?” ayen guọnọ riẹn. “Wọ wian vwọ kẹ Eritrean Liberation Front? Wẹ yẹrẹ ọsẹ wẹn wian vwọ kẹ igọmẹti ri United States?” Dedenẹ ẹdia na ganre, jẹ ẹwẹn mẹ totọ, me kpẹvwẹ Jihova vwọ kẹ ukẹcha rọyen.​—Filipae 4:​6, 7.

 Ayen vwọ nọ vwẹ enọ nu, isodje na da vwẹ imoto vwo mu uvwe kpo uwevwin ọvo re wene kpo uwodi, ji mu uvwe phiyọ uvun rọ rho te 300-sq-ft rẹ eya 15 re ji mu phiyọ uwodi fikirẹ irueru rẹ oseghe rẹ usuon hepha.

 Vwẹ ason yena, mi vwo sherhẹn otọ diodi vẹ ewun rẹ iruo mẹ na, oshọ ko mu uvwe fikirẹ ọsẹ vẹ oni mẹ kugbe iniọvo mẹ re ro ẹnwan kpahen ovwẹ. Ayen riẹnre nẹ e mu uvwe ẹkẹvuọvo ayen riẹn asan re mu uvwe ra-a. Me da rẹ Jihova nẹ ọ vwẹ ukẹcha vwọ kẹ orua mẹ vwọ guọnọ asan re me hepha mrẹ.

 Urhiọke mi vwo vrẹn, me da mrẹ ohwo ọvo ri mi vugheri rọ rhẹrẹ uwodi na. O gbe re unu rọ vwọ mrẹ vwẹ, ọ da ta, “Aster, die yen wo ruẹ vwẹ etinẹ?” Me da rẹ nẹ o kpo uwevwin rẹ avwanre ra vuẹ ọsẹ vẹ oni mẹ nẹ etinẹ yen me hepha. Ovwọnvwọn rẹ ẹdẹ yena, ọsẹ vẹ oni mẹ de mu emu vẹ emwa rhe vwe. Ohwo rọ rhẹrẹ uwodi na yen vuẹ ayen asan re me hepha. Jihova kpahen phiyọ ẹrhovwo mẹ re! Obo re phiare na kẹ vwẹ imuẹro nẹ ọ dia omẹvwẹ ọvo yen herọ-ọ.

 A rhọnvwe kẹ vwẹ nẹ me vwo Baibol yẹrẹ ẹbe vuọvo-o, a je rhọnvwe nẹ ihwo rẹ orua vẹ igbeyan mẹ kọn bru uvwe rhe-e. Dedena, Jihova phiuduphiyọ ovwẹ awọ womarẹ ihwo rẹ me vẹ ayen gba hẹ uwodi na. Me ghwoghwota kẹ ayen kẹdẹ kẹdẹ, oma da je vwerhen ayen kpahen uyota rẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ na. Ọkieje kọyen ayen vwọ vuẹ vwẹ nẹ: “Avwanre etinẹ họnra vwọ kẹ usuon rẹ ihworakpọ, ẹkẹvuọvo wọ họnra vwọ kẹ usuon rẹ Ọghẹnẹ. Ayen da tobọ tanẹ ayen cha teyen owẹ hwe, wo jẹ oshọ mu uvwe-e!”

 Ọke buebun na, ihwo re rhẹrẹ uwodi na nọ ihwo re mu phiyọ uwodi na enọ ji hwe ayen. Vwẹ ason ọvo, omarẹ ugọjọ 11, ayen de bru uvwe rhe. Avwanre vwo te uvun ra da nọ enọ na, ayen de gun efian buebun nyẹ vwẹ. Ayen tare nẹ me biẹcha igọmẹti na-a. Ọke me vwọ sen nẹ me che yeren uyeren rẹ oseghe rẹ usuo-on, eshare ivẹ re rhẹrẹ uwodi na de hwe vwe. Vwẹ ọke buebun na, enẹ yen ihwo re rhẹrẹ uwodi na mu uvwe ra nọ enọ. Me muomaphiyọ ẹrhovwo ẹnẹ mamọ, me da je rhe mrẹ nẹ Jihova vwẹ ukẹcha kẹ vwẹ.

 Emeranvwe erha vwọ wan nu, ọvo usun rẹ ihwo re rhẹrẹ uwodi na de bru uvwe rhe ji vuẹ vwẹ nẹ e siobọnu uvwe re. Dedenẹ ogbevwunu, jẹ oma ghwa vwerhen ovwẹ-ẹ, kidie iphiẹrophiyọ rẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ ri mi ghwoghwo kẹ eya rehẹ uwodi na vwerhen ovwẹ oma.

 Emeranvwe evo re vwo siobọnẹ uvwe nu, isodje na da rhe uwevwin avwanre ri mu ighene rehẹ orua rẹ avwanre eje, jẹ ọke yena mi nẹ uwevwin re! Ayen mu iniọvo mẹ emetẹ ivẹ kugbe oniọvo mẹ ọmọshare. Vwẹ ọke yena, me de brorhiẹn nẹ o che yovwin me da djẹ nẹ ẹkuotọ na. Dedenẹ me muomaphiyọ kidie nẹ me cha rhoma yanjẹ orua mẹ vwo, oni mẹ de bru vwe uche nẹ me goma je vwẹroso Jihova. Okriri-i, me da ro aropleni ro kpo United States. Ovwọnvwọn rẹ ẹdẹ yena, isodje na da rhoma rhivwin rhe uwevwin rẹ avwanre ri mu uvwe abọ rẹ ivẹ. Ẹkẹvuọvo ayen mrẹ vwẹ vwẹ uwevwi-in, ayen de brokpakpa kpo obẹ ẹpọtu na. Ọke rẹ ayen vwo te etiyin, jẹ aropleni re me hepha na rhan vwẹ enu re.

 Haywood vẹ Joan Ward re dia Imishọnare ri yono ọsẹ vẹ oni mẹ Baibol na de dede uvwe ọke rẹ mi vwo te Maryland. Emeranvwe iyorin vwọ wan nu, me da yan mu ẹkẹn ri me bru kẹ oma me vwọ dia ọkobaro. Mẹvwẹ vẹ ọmọtẹ ri Ward re se Cyndi kọyen wian kuẹgbe kerẹ ekobaro, avwanre riavwerhen rẹ aghwoghwo na kugbe.

 Ọke uvo vwẹ 1979, mi de kpo Bẹtẹl vwẹ New York, etiyin me da mrẹ Wesley Parker. Omamọ rẹ iruemu rọyen vẹ ẹwẹn ro vwo ru bunphiyọ vwẹ ẹga ri Jihova je vwẹ mamọ. Vwẹ 1981, avwanre da rhọvwọn, me da kua kpo Wallkill, New York, ra ga vwẹ Bẹtẹl vẹ Wesley. Me wianre vwẹ Akon Iruo rọ Vwẹrote Uwevwin vẹ ọ ra da Fọnrhọn Emwa, ọke vwọ yanran na me de nene ẹko re reyọ MEPS vwo ruiruo vwẹ Akon Iruo rẹ Ikọmputa wian kugbe. Ẹga ri Bẹtẹl kẹ vwẹ uphẹn re mi vwọ reyọ ọke mẹ eje vwọ wian vwẹ ẹga ri Jihova ji vughe iniọvo eshare vẹ eya ri dia igbeyan mẹ ri te nonẹna.

 Ẹkẹvuọvo vwẹ Ethiopia, orua mẹ je rioja rẹ omukpahen ọgangan, ọnana kpokpo uvwe ẹwẹn mamọ. Iniọvo me erha re muru na je hẹ uwodi. b Kẹdẹ kẹdẹ kọye oni mẹ vwo chere emu ji muo brẹ ayen ra, kidie a kẹ ayen emu vwẹ uwodi na-a.

 Vwẹ ẹdia ọgangan nana, Jihova yen adjarhọ mẹ, orua ri Bẹtẹl bọn vwẹ gan je vwe ukẹcha kẹ vwẹ. (Mak 10:​29, 30) Ẹdẹ ọvo, Oniọvo ọshare John Booth da vuẹ vwẹ nẹ, “oma vwerhen avwanre nẹ wẹ etinẹ ga vwẹ Bẹtẹl. Ọnana phiare kidie Jihova bruphiyọ kẹ wẹ.” c Eta esiri rọyen na rhoma bọn vwẹ gan je nẹrhẹ me riẹn nẹ Jihova bruba orhiẹn ri me vwo vrẹn nẹ Ethiopia, ọ je cha vwẹrote orua mẹ.

 Vwẹ January 1989, avwanre da mrẹvughe nẹ mi mrevun. Ẹsosuọ, o gbe avwanre unu mamọ! Ẹkẹvuọvo, ẹdẹ evo vwọ wan nu, ẹnwan rẹ avwanre na de ri hirhephiyọ omavwerhovwẹn. Jẹ avwanre ji roro kpahen oka rẹ emiọvwọn rẹ avwanre cha dia, asan rẹ avwanre cha dia kugbe oborẹ avwanre sa vwọ vwẹrote oma rẹ avwanre ọke rẹ avwanre de nẹ Bẹtẹl nu.

 Vwẹ April 15, 1989, avwanre de krun eghwa rẹ avwanre phiyọ imoto avwanre, ji mu oyan phiyọ kpo Oregon, rọ dia asan rẹ avwanre da cha ga kerẹ ekobaro. Ẹkẹvuọvo, avwanre vwọ te oboyin, iniọvo evo ri vwẹ ẹguọnọ rẹ avwanre da vuẹ avwanre nẹ ọ cha bẹn avwanre vwo ruiruo rẹ ọkobaro na. Ghini uyota nẹ avwanre ghwe vwo ekuakua rẹ akpeyeren buebu-un, avwanre je rhẹro rẹ ọmọ. Kẹ die yen avwanre che ru? Okriri-i, oniruo okinriariẹ avwanre, Guy Pierce d vẹ aye rọyen Penny da kọn bru avwanre rhe. Ayen de phiuduphiyọ avwanre awọ nẹ avwanre tikamu orhiẹn rẹ avwanre bruru jovwo na. Ọtiọyena, avwanre da ton iruo rẹ ọkobaro na phiyọ je vwẹroso Jihova nẹ ọ cha vwẹ ukẹcha kẹ avwanre. (Malakae 3:10) Avwanre ji ruiruo rẹ ọkobaro na ọke avwanre vwọ vwiẹ ọmọshare avwanre ẹsosuọ Lemuel vẹ ọrivẹ Jadon nu.

 Iruo rẹ ọkobaro rẹ avwanre vẹ emọ na ruru na ghanre kẹ avwanre mamọ. Iruo rẹ ọkobaro na kẹ avwanre uphẹn buebun rẹ avwanre vwo dje uyota na vwọ kẹ ihwo efa ji te emọ rẹ avwanre. (Urhi Rivẹ 11:19) Ẹkẹvuọvo, avwanre vwo vwiẹ Japheth rọ dia ọmọshare rẹ avwanre erha nu, avwanre da dobọ rẹ iruo rẹ okobaro na ji vwẹ ọmọke.​—Maika 6:8.

 Avwanre mrẹvughe nẹ oghwa rọ ma ghanre rẹ avwanre vwori kerẹ emiọvwọn yen avwanre vwọ cha emọ na uko vwo sikẹre Jihova phiyọ ji vwo oyerinkugbe ọkpẹkpẹkpẹ vẹ ọyen. Avwanre se vwo ru ọnana, avwanre da davwẹngba vwo ru ẹga rẹ orua avwanre rere ọ vwọ dia ọ rọ vwerhoma. Ọke rẹ ayen vwọ hanvwe, avwanre se ẹbe na Listening to the Great Teacher vẹ My Book of Bible Stories kuẹgbe kerẹ orua. Avwanre ji tobọ ru eha rẹ udje rẹ ikuegbe evo. Ọ vwọ dianẹ mẹvwẹ yen aye vuọvo rọhẹ uwevwin na, ọke rẹ avwanre vwo ru eha rẹ udje rẹ ikuegbe ri Jezebel, mẹvwẹ kọyen dia Jezebel. Oma vwerhen emọ na ọke rẹ ayen de ruẹ kerẹ ihwo ri gere uvwe nẹ agbara she te otọ ji ruẹ kerẹ eranko na! Vwọba ẹga rẹ orua rẹ avwanre, Wesley nene emọ na ọvuọvo ruẹ uyono ri Baibol kuẹgbe.

 Avwanre vwo ẹguọnọ rẹ emọ rẹ avwanre je vwẹrote ayen, avwanre nẹrhovwo nẹ orua na eje dia kugbe. Ayen vwọ ghwanra na, kẹ avwanre yono ayen obo ra hworhẹ imize, ru uvun rayen fuan je fọnrhọn emwa rayen. Ayen ji yono obo re chere emu.

 Ọ dia emọ avwanre ọvo yen yono-o, avwanre emiọvwọn na ji yono. O vwo ọke sansan rẹ avwanre vwọ ta eta ri je fo vwọ kẹ emọ na yẹrẹ ohwohwo. Vwẹ ẹdia tiọyena kẹ avwanre dje uruemu rẹ omaevwokpotọ phia ji yovwunu.

 Ọkieje yen avwanre vwo durhie iniọvo rẹ ukoko na rhe uwevwin rẹ avwanre, ọtiọyen ji te iniọvo re ga vwẹ Bẹtẹl, imishọnare, iniruo rẹ okinriariẹ vẹ ihwo re ga vwẹ asan ra da ma guọnọ ukẹcha. (Rom 12:13) Ọke rẹ avwanre da ghọ erhorha, avwanre vuẹ emọ na nẹ ayen kpo uvun rayen ra ha eha-a. Ayen chidia kẹrẹ avwanre je rhiavwerhen rẹ otaẹtakuẹgbe vẹ ikuegbe rẹ oborerhiẹromrẹ. Ọke buebun emọ na yen ma karophiyọ ikuegbe na.

 Mẹ vẹ Wesley wianre gangan rere akpeyeren rẹ avwanre vwẹ ẹga ri Jihova vwọ vọn vẹ omavwerhovwẹn. Kerẹ udje, avwanre ruẹ ọrhuẹrẹphiyotọ ra vwọ sẹro rẹ igho ji rhuẹrẹ ọke phiyọ rere avwanre se vwo kpo omaerovwon vwẹ ẹkuotọ sansan. Ọkieje avwanre da yan oyan na, avwanre kpo oghọn ukoko, emẹvwa ji vwobọ vwẹ iruo rẹ aghwoghwo na. Ọnana da nẹrhẹ ẹguọnọ rẹ avwanre vwori kpahen iniọvo rehẹ akpọeje ganphiyọ, avwanre de ji sikẹrẹ ohwohwo phiyọ kerẹ orua.

 Avwanre vwo oniso nẹ ihwo buebun re dia ekogho rẹ avwanre na jẹ Spanish, ẹkẹvuọvo ọ dia ọkieje yen e vwo ghwoghwo ota kẹ aye-en. Ọtiọyena emọ na je vwọ hanvwe na, avwanre da nọ Oniọvo Pierce se orua rẹ avwanre sa kua kpo ukoko ra da jẹ Spanish. Ọ da kpahen vẹ ehwẹ vwẹ opharo rọyen, “Wọ da dia ohwiyerin, asan rẹ iyerin na hepha yen wọ cha ra.” Eta rọyen na de mu avwanre vwọ kua kpo ukoko ra da jẹ Spanish vwẹ Woodburn, Oregon. Oma vwerhen avwanre, avwanre vwo ton uyono ri Baibol sansan phiyọ re yan phiaro, je vwẹ ukẹcha vwọ kẹ evo vwo te ẹdia rẹ omaebrophiyame, avwanre je mrẹ ẹko ri Spanish ro hirhephiyọ ukoko.

 O rhi vwo te ọke ọvo, iruo rẹ Wesley da va abọ, avwanre da kua kpo California fikirẹ iruo kpokpọ ro vwori. Ẹgbukpe ivẹ vwọ wan nu, mẹvwẹ, Lemuel vẹ Jadon de brorhiẹn avwanre vwo ton iruo rẹ ọkobaro phiyọ. Ọ kẹ vwẹ omavwerhowẹn nẹ mẹ vẹ ayen se kpo Isikuru rẹ Ekobaro kugbe vwẹ 2007. E ghwe vwo ru isikuru rẹ ekobaro na nu, avwanre de noso nẹ ihwo buebun re jẹ Arabic hẹ evunrẹ ekogho avwanre de ghwoghwo na. Ọtiọyena, avwanre vwọ ga vwẹ ukoko ra da jẹ Spanish vwẹ ẹgbukpe 13 nu, orua rẹ avwanre de brorhiẹn avwanre vwọ vwomaba ukoko ra da jẹ Arabic. Avwanre mrẹ aghọghọ re vwo ghwoghwo uyota na vwọ kẹ erhorha re jẹ Arabic re kua rhe ekogho avwanre, ọtiọyen ji tẹ e vwo vwobọ vwẹ aghwoghwo rẹ oghẹresan vwẹ ẹkuotọ efa. Avwanre je ga kerẹ ekobaro vwẹ ekogho ra da jẹ Arabic vwẹ San Diego, California.

 Wesley ọyen omamọ rẹ ọshare vẹ ọgbuyovwin rẹ orua. O vwo ẹguọnọ rẹ ukoko ri Jihova mamọ. O vwo ọke vuọvo rọ vwọ ta erharhe eta kpahen Bẹtẹl yẹrẹ ọrhuẹrẹphiyotọ rẹ ukoko na-a. Ukperẹ ọtiọyen ọkieje yen ọ vwọ ta omamọ eta kpahọn. O nene uvwe nẹrhovwo, je nẹrhovwo kẹ vwẹ, ọtiọyena ọke avwanre de hirharoku ebẹnbẹn, ẹrhovwo rọyen na bru vwe uche, je nẹrhẹ ẹwẹn mẹ totọ.

 Me da karophiyọ obo rẹ phia wan re, oma vwerhen ovwẹ nẹ avwanre riavwerhen rẹ ẹga rẹ ọkieje, vwo orua, je ga vwẹ ukoko ra da ma guọnọ ukẹcha. Avwanre rhe mrẹvughe re nẹ Jihova brẹba kẹ ihwo ri phi ro phiyọ ẹdia ẹsosuọ vwẹ akpeyeren, jẹ emu vuọvo kare avwanre-e. (Une rẹ Ejiro 37:25) O muvwẹro nẹ ra vwọ ga Jihova vọnvọn yen orhiẹn ro me yovwin ri mi bruru.​—Une rẹ Ejiro 84:10.