Vwo nẹ ọkiemọ rhe yen mi vwo nene iniọvo mẹ ekpako ivẹ dia kugbe vwẹ ekogho ọvo rọ kẹrẹ orere rẹ Bicester vwẹ United Kingdom. Ọsẹ vẹ oni mẹ vwo aghwa rẹ ayen hwa osa phiyọ vwẹ etiyin. Ọke rẹ me vwọ hẹ ẹgbukpe 19, me da ton iruo rẹ ọkobaro phiyọ kerẹ iniọvo mẹ. Ọke vwọ yanran na, a da vwẹ ovwẹ vwo mu ọkobaro rẹ oghẹresan vwẹ Scotland. Vwẹ 1970, e de durhie uvwe nẹ me rhe ga vwẹ Bẹtẹl rọhẹ London ọke me vwọ hẹ ẹgbukpe 23. Me vwọ etiyin, mi de “yono” ejajẹ rẹ idin. Ejajẹ rẹ idin ri mi yonori na wene akpeyeren mẹ je nẹrhẹ mi vwo omavwerhovwẹn vẹ evunvọnvwẹ.

Mi Vwo Yono Ejajẹ rẹ Idin

 Ukoko rẹ Mill Hill yen me hepha vwẹ Bẹtẹl, etiyin me da mrẹ Iseri buebun re dia idin. Me guọnọre nẹ ejajẹ na dobọ rẹ oyerinkugbe mẹ vẹ ayen jii. Ọtiọyena, mi de brorhiẹn mẹ vẹ iniọvo rẹ idin na vwo chidia kugbe vwẹ emẹvwa.

 Vwẹ ọke yena, Britain vwo ukoko rẹ ejajẹ rẹ idin vuọvoo. Ukoko rẹ Oyibo yen idin na ra, iniọvo ri nyo obo ra ta na keyen fan Oyibo na kpo ejajẹ rẹ idin womarẹ ayen vwọ reyọ igrama rẹ oyibo vwo ruiruo je vwẹ obọ vwo djisẹ rẹ ota rẹ Oyibo na ọvuọvo. Ẹkẹvuọvo, ọke rẹ iniọvo mẹ re dia idin na vwo yono uvwe kpahen ejajẹ rẹ idin, ke me rhe mrẹvughe nẹ ejajẹ idin vwo igrama romobọ rọyen vẹ obo ra rhuẹrẹ eta wan. Oyibo ọyen ejajẹ ọrhorha vwọ kẹ ayen! Me rhe vwọ mrẹ ọnana vughe, ẹguọnọ vẹ ọghọ ri mi vwo kpahen igbeyan mẹ re dia idin na da rhe ganphiyọ fikirẹ emẹvwa rẹ Inenikristi rẹ ayen ra na. Me da je wian gangan vwo yono ejajẹ rẹ idin.

 Ejajẹ rẹ idin ra jẹ vwẹ Britain yen, British Sign Language yẹrẹ BSL. Ọke vwọ yanran na, iniọvo re fan oyibo vwo kpo ejajẹ rẹ idin vwẹ emẹvwa de rhi yono obo ra reyọ BSL vwo ruiruo ukperẹ obo re se Sign Supported English. Fikirẹ ọnana, emẹvwa rẹ Inenikristi na de rhi fierere gbidiki vwọ kẹ iniọvo rẹ dia idin na. Oyerinkugbe rọhẹ uvwre rayen vẹ iniọvo ri nyẹme na da je rhe ganphiyọ. Enẹna, mi rhi mrẹ oborẹ Jihova ku ebruphiyọ rọyen gbidiki vwo ku ekogho ra da jẹ ejajẹ rẹ idin ọke mi vwọ ni kpuko kpo ẹgbukpe re vrẹ ujuvẹ gbe ihwe re wanre na. Ju vwe gbikun rẹ erọnvwọn evo re phia wanre rẹ Jihova cha vwẹ uko vwo ru.

Ekogho ra da jẹ Ejajẹ rẹ Idin na Rhi Bunphiyọ

 Vwẹ 1973, omarẹ ẹgbukpe ọvo a vwọ reyọ ovwẹ vwo mu ọkpako nu, oniọvo ọshare ọvo rọ dia odin re se Michael Eagers de jiro kẹ avwanre nẹ e ru emẹvwa evo vwẹ BSL. Oghọn ukoko da rhọnvwe kẹ vwẹ vẹ ọkpako ọfa nẹ avwanre se ru emẹvwa rẹ idin kemeranvwe kemeranvwe vwẹ Deptford southeastern London.

 Obo ri nẹ obuko rọyen rhe gbe ohwo unu! Iniọvo re dia idin ri nẹ London vẹ ẹbẹre efa rẹ southeastern England da rhe omẹvwa rẹsosuọ re ruru vwẹ BSL. Ukuotọ rọyen iniọvo re dia idin vẹ ihwo ri dje omavwerhovwẹn phia de yono kpahen Jihova vwẹ Baibol na vwẹ ejajẹ romobọ rayen. Omẹvwa na vwo kuphiyọ nu, avwanre da re emu kugbe je ta ota kpahen obo re rhiẹromrẹ. Mi de ji vwo uphẹn mi vwo phiuduphiyọ iniọvo re dia idin na awọ.

 Ọke vwọ yanran na, e de ji ru emẹvwa rẹ idin vwẹ Birmingham vẹ Sheffield. Iniọvo buebun re dia idierhọọn re je guọnọ yono BSL ji kpo emẹvwa na. Ọke vwọ yanran na, buebun rẹ iniọvo nana ri vwo owenvwe na da vwẹ ukẹcha phia vwọ hẹre aghwoghwo re ruẹ vwẹ ejajẹ rẹ idin vwọ ro ẹbẹre efa vwẹ England.

Me Mrẹ Omamọ rẹ Aye

 Vwẹ 1974, me da mrẹ avwebọ mẹ Stella Barker rọ ga kerẹ ọkobaro oghẹresan vwẹ ukoko rọ kẹrẹ Bẹtẹl. Avwanre da rọvwọn vwẹ 1976, ọyena vwọ wan nu, mẹvwẹ vẹ Stella da ga kerẹ ọkobaro oghẹresan. Ukoko rẹ avwanre hẹ evunrẹ Hackney, North London. Mẹvwẹ vẹ Stella keyen gba ga vwẹ ekogho ra da jẹ ejajẹ rẹ idin. Mi de ni kpuko, me sa tanẹ oma vwerhen ovwẹ mamọ nẹ me vẹ aye mẹ ton iruo rẹ ọkobaro phiyọ ghwe vwo nẹ ọke avwanre vwọ rọvwọn nu.

 O kririi, e de durhie uvwe vẹ Stella nẹ avwanre rhe ga kerẹ iniọvo re ga vwẹ Bẹtẹl re dia otafe. Akpeyeren rẹ avwanre vọnre vẹ owian! Me gare kerẹ ọ rọ vwẹ ukẹcha kẹ iniruo okinriariẹ, mi ji yono vwẹ Isikuru rẹ Ekpako, me da je vwẹ ukẹcha phia vwọ fan oyibo vwo kpo ejajẹ rẹ idin vwẹ eghwẹkoko sansan re ruru. Ọke evo oma bru avwanre kuẹ, ẹkẹvuọvo oma je vwerhe avwanre.​—Matiu 11:​28-30.

 Vwẹ 1979 vẹ 1982, avwanre de vwiẹ emeshare rẹ avwanre, Simon vẹ Mark. Dede nẹ ọnana nẹrhẹ oma vwerhen avwanre, jẹ ọnana oghwa rode vwọ kẹ avwanre kerẹ emiọvwọn. Mavọ yen avwanre se vwo ru enana eje? Mẹvwẹ vẹ Stella de brorhiẹn nẹ ọke rẹ iruo rẹ ukoko na de mu vwe kpo asan ọfa, avwanre eje keyen cha yanran kerẹ orua rere avwanre sa vwọ riavwerhen rẹ ehẹha evo kugbe. Avwanre guọnọre nẹ emeshare avwanre mrẹvughe nẹ a vwọ ga Jihova kẹ ohwo omavwerhovwẹn! Mavọ yen ọnana djobọte emeshare rẹ avwanre wan? Ayen vwọ rhua ye, ayen de rhi yono ejajẹ rẹ idin je ton iruo rẹ ọkobaro phiyọ. Omarẹ ikpe 40 rẹ inama rẹ ọsẹ vẹ oni mẹ vwọ ton “ẹga ri Bẹtẹl” rọyen phiyọ nu, Simon vẹ Mark da je ton ọrayen phiyọ. Ọnana nẹrhẹ oma vwerhen avwanre!

Ẹgbaẹdavwọn ra Vwọ Vwẹ Ukẹcha kẹ Idin

 Vwẹ ikpe evo re vwọ kpahen 1990, Britain vwo ekpako re dia idin vuọvoo, idibo rẹ owian evo yen ayen vwori. Ọtiọyena, ekpako ri nyo re sa jẹ ejajẹ rẹ idiin da fuẹrẹn iniọvo nana se evo usun rayen ‘muwan rẹ ayen vwo yono’ je ga kerẹ ekpako. (1 Timoti 3:2) Oniọvo Bernard Austin rọ dia odibo rẹ owian kugbe odin hẹ evunrẹ ukoko rẹ oyibo ọvo. Ọyen ohwo ra nabọ muọghọ kẹ rọ vwẹrote idibo ri Jihova. Oma vwerhen ovwẹ mamọ me vwọ riẹn nẹ a reyọ Bernard vwo mu ọkpako! Ọyen ọkpako rẹsosuọ re vwo mu vwẹ Britain.

 Vwẹ 1996, emu rẹ omavwerhovwẹn ọvo da vwomaphia​—oghọn ukoko da rhọnvwe nẹ a sa vwẹ ukoko rẹ idin vwo mu, ọnana yen ukoko rẹ idin rẹsosuọ vwẹ Britain. Ealing, West London yen ukoko na hepha. Ọke vwo yanran na, ukoko na da rhe rho phiyọ.

Ayen Mrẹ Erere Vwo nẹ Emẹvwa rẹ Inenikristi

 Vwẹ 1980’s vẹ 1990’s, mi nene iniọvo re wian vwẹ Akon Iruo Rọvwẹrote Iruo rẹ Ẹga Na vwẹ Bẹtẹl wian kugbe nẹ uwevwin mẹ rhe, me vwọ kpahanphiyọ enọ sansan ri shekpahen ejajẹ rẹ idin vẹ iruo rẹ aghwoghwo na. Ọkievo iniọvo na si ọbe rhe oghọn ukoko rẹ ayen vwọ nọ kpahen oborẹ ayen sa vwọ vwẹ ukẹcha vwọ kẹ idin vwo vwo ẹruọ rẹ eta ra vwọphia vwẹ emẹvwa rẹ itete, isikoko ride, vẹ eghwẹkoko vwẹ ejajẹ rẹ oyibo. Vwẹ ọke yena, ọrhuẹrẹphiyotọ vuọvo herọ a vwọ fan oyibo vwo kpo ejajẹ rẹ idin vwẹ emẹvwa rẹ itete vẹ isikoko ridee, e ji ru ọbe vuọvo vwọ kẹ ayeen. Ọkieje kọyen mi vwo phiuduphiyọ awọ rẹ iniọvo rẹ idin vẹ e re dia idiin nẹ ayen vwo erhiorin vwọ hẹrhẹ Jihova.

 Erhiorin rẹ avwanre ghini fierere! O kririi, oghọn ukoko de ru ọrhuẹrẹphiyotọ ra vwọ fan oyibo vwo kpo ejajẹ rẹ idin vwẹ emẹvwa rẹ Inenikristi, vẹ isikoko ride. Omamọ rẹ ewene ọfa rọ vwomaphia yen idin na vwo chidia egbara rehẹ obaro rẹ ọguan na rere ayen sa vwọ nabọ mrẹ ọtota na vẹ oniọvo ro fan eta na. Iniọvo re dia idin na rhe mrẹvughe nẹ Jihova vwo ẹguọnọ rayen mamọ, ayen je ghanre vwọ kẹ iniọvo rẹ ukoko na.

 Vwẹ April 1, 1995, e de ru osikoko rẹ oghẹresan rẹsosuọ vwẹ ejajẹ rẹ idin vwẹ Ọguan rẹ Omẹvwa rọhẹ Dudley vwẹ West Midlands. Me da vwẹ ukẹcha vwọ kẹ Oniọvo David Merry, rọ dia oniruo rẹ okinriariẹ jovwo vwo muegbe rẹ osikoko na. Iniọvo evo re dia idin vwẹ iroko ujorin buebun vwo kpo osikoko na. Me je karophiyọ omavwerhovwẹn rọ vọn asan eje ọke rẹ ihwo ri bun vrẹ 1,000 vwọ rhe osikoko rẹ oghẹresan nana.

 Vwẹ 2001, oghọn ukoko da vuẹ vwẹ vẹ Oniọvo Merry nẹ avwanre muegbe rẹ ọghwẹkoko ra cha vwọphia vwẹ BSL vwẹ ukpe rọ vwọ kpahọn. Ọnana churobọ si owian buebun! Ẹkẹvuọvo, Jihova bruba ẹgbaẹdavwọn rẹ iniọvo buebun re vwẹ oma kpahotọ, ọnana da nẹrhẹ erọnvwọn eje shephiyọ vwẹ ọghwẹkoko na, ọ dia obo re sa chọrọ ohwo ẹroo! Ọyena vwọ wan nu, mi de vwo uphẹn mi vwo muegbe rẹ isikoko vẹ eghwẹkoko vwẹ ejajẹ rẹ idin vwẹ ikpe evo rhi te ọke ri Jihova vwọ vwẹ iniọvo efa re dia ighene ri muwan vwo ruiruo na.

Ividio re ru Vwọ kẹ Idin

 Vwẹ 1998, oma vwerhen avwanre mamọ rẹ ukoko ri Jihova vwo siobọnu ibroshọ rẹsosuọ vwẹ BSL​—ibroshọ na yen What Does God Require of Us?​—On Videocassette. Iniọvo na reyẹ ibroshọ nana vwo ru uyono ri Baibol buebun.

 Vwẹ ọghwẹkoko re ruru vwẹ 2002, a da fan ine rẹ ukoko na vwo kpo BSL. Ọtiọyena, iniọvo re dia idin na ke sa “suine” vwẹ ejajẹ romobọ rayen enẹna, eta evwevwerhen vẹ oniọvo rọ fan ine na je vwẹ ukẹcha vwọ kẹ idin na vwọ riavwerhen rẹ une ẹsuọ na. Me je karophiyọ ọkpako ọvo rọ dia odin rọ viẹ oviẹ rẹ aghọghọ ọke rọ vwọ “so une” na obọ rẹsosuọ!

 Emu oghẹresan ọfa da rhoma phia vwẹ ọghwẹkoko re ruru vwẹ 2002. E durhie ukoko ri London Sign-Language nẹ ayen rhi ru ifimu. Kẹ mavọ yen avwanre che ruo wan? Avwanre ji ru ifimu jovwoo! Vwẹ obọfa, Jihova da vwẹ ukẹcha vwọ kẹ avwanre vwẹ idjerhe re rhẹro rọyeen. Ọ nẹrhẹ avwanre mrẹ iniọvo re riẹn obo re ru kemu kemu ro shekpahen ifimu. Obo ri nẹ obuko rọyen rhe vwerhoma! Oborẹ avwanre rhiẹromrẹ na vwẹ ukẹcha kẹ avwanre mamọ, uvwre rẹ ukpe ri 2003 vẹ 2008, mi de vwo uphẹn me vwọ vwẹrote eruo rẹ ividio rẹ eha rẹ udje vwẹ Bẹtẹl vwọ kẹ eghwẹkoko ri BSL re che ru vwẹ obaro obọ.

 Oma vwerhen avwanre nẹ mẹ vẹ Stella ga vwẹ Bẹtẹl vẹ emeshare rẹ avwanre. Ẹkẹvuọvo owian na lọhọree! Udughwrẹn buebun re vwo yono ji ru ifimu na nu, oma da ghwọrọ ihwo ri ru ifimu na vẹ ihwo ri vwẹ ukẹcha vwọ kẹ ayen mamọ. Ẹkẹvuọvo ẹgbaẹdavwọn rẹ avwanre na fierere! Udu rẹ avwanre da rhe vọn vẹ aghọghọ ọke rẹ avwanre vwọ mrẹ ikuẹgbe ri Baibol re nabọ teyenphia vwọ kẹ iniovo rẹ avwanre rẹ dia idin na, buebun rayen da viẹ oviẹ rẹ aghọghọ.

 Kọke kọke ọyen avwanre vwo mrẹ ẹroesiri ri Jihova. Vwẹ 2015, Uwevwin Orhẹrẹ re yono vwẹ BSL re ru phiyọ ividio de te avwanre obọ. Ọke vwọ yanran na, vwẹ 2019, e de ji siobọnẹ ọbe ri Matiu re ru phiyọ ividio. Enẹna avwanre vwo ọsoso rẹ Ẹbẹre ra vwẹ Grik si vwẹ Baibol na​—a je wian phiyọ ẹbẹre ra vwẹ Hibru si vwẹ Baibol na re. Oma vwerhen iniọvo re dia idin na mamọ vwọ kẹ obo ri Jihova ru vwọ kẹ ayen!

 Kerẹ ihwo ri Jihova, avwanre ihwo rẹ orua ọvo re vwẹrokere ẹguọnọ rẹ ọsẹ rẹ avwanre rọ ghwomaphiyọ ẹbẹre ọvo jẹ ọvo vwoo. (Iruo rẹ Iyinkọn Na 10:​34, 35) O gbe vwe vẹ orua mẹ unu rẹ avwanre da mrẹ ọke, ẹgba, igho vẹ ekuakua rẹ ukoko na ghwọrọ vwọ cha ihwo buebun uko, tẹ idin vẹ irhuẹro. a

 Ẹgbaẹdavwọn na eje na ghini fierere, kidie avwanre rhi vwo ikoko ri BSL sansan vwẹ Britain enẹna. Me vwọ mrẹ ekogho ra da jẹ ejajẹ rẹ idin rọ pha “hanhanvwe jovwo” rọ rua phiyo ememerha na kẹ vwẹ omavwerhovwẹn vẹ evunvọnvwẹ. (Zekaraya 4:10) Vwọrẹ uyota, akpẹvwẹ na eje Jihova yen o bru ra. Ọyen suẹn ukoko na. Ọ je kẹ idibo rọyen oborẹ ayen guọnore rere ayen se vwo ghwoghwo iyenren esiri na kẹ ihwo eje. Ọyen je nẹrhẹ ubi rẹ Uvie na djẹ vwẹ ubiudu rẹ ihwo re ve arhọ ri bẹdẹ na kẹ.