E vwiẹ vwẹ vwẹ ukpe ri 1941 phiyọ orua rẹ idin vwẹ Virrat, Finland. Ọsẹ vẹ oni mẹ, iniọvo mẹ, kugbe ihwo rẹ orua mẹ efa idin. Ephẹrẹ rẹ idin yen avwanre vwọ ta ota.

 A rhọnvwa kẹ avwanre nẹ avwanre reyọ ephẹrẹ idin vwọ ta ota vwẹ bọdin skul rọ vwẹ omarẹ iroko 240 vwo sheri nẹ uwevwin avwanre na-a. Vwẹ ọke yena, ota rẹ unu yen e vwo yono avwanre vwẹ isikuru rẹ idin rọhẹ ẹkuotọ ri Finland, ọtiọyena, ka ayen gba avwanre vwo yono eta ra ta phia vẹ a vwọ riẹn oborẹ ohwo ta womarẹ e vwo nẹ ẹbẹre unu rọyen. Oyono avwanre da mrẹ nẹ avwanre reyọ ephẹrẹ rẹ idin vwọ ta ota, kẹ ayen fa irhiabọ rẹ avwanre, ọ me nẹrhẹ ọ vwọ vwẹ ẹdẹ ibro.

 Ọke mi vwo wontọ vwo nẹ sekọndri skul nu, mi de kpo isikuru re de yono kpahen ekankọn vẹ eranvwe. Oni vẹ ọsẹ mẹ vwo ẹghwa ọvo, ọtiọyena, ko fori nẹ mi yono kpahen iruo rẹ ẹghwa. Ọke mi vwo te uwevwin, me da mrẹ ẹbe rẹ Uwevwin Orhẹrẹ vẹ Awake! vwẹ enu rẹ imẹjẹ. Ọsẹ mẹ da vuẹ vwẹ nẹ ẹbe yena ta ota kpahen erọnvwọn iyoyovwin ri nẹ Baibol na rhe, je tanẹ aye gbe ọshare ọvo re dia idi-in, vwẹ Baibol na vwo yono ọyen vẹ oni mẹ vwẹ ọke evo rhire na. Ayen womarẹ ugbẹn vẹ ẹbe vwọ ta ota kẹ ọsẹ vẹ oni mẹ.

 Ọsẹ mẹ vuẹ vwẹ nẹ vwẹ otọ rẹ Uvie rẹ Ọghẹnẹ, akpọ na cha dia iparadaisi oyoyovwin, a je cha rhọvwọn ihwo ri ghwuru nẹ ushi rhe. Ẹkẹvuọvo, e yono avwanre nẹ ihwo ri ghwuru che kpo odjuvwu. Ki mi roro nẹ o vwo ẹruọ oborẹ Iseri na tare-e, kidie ayen nenire ta ota vwẹ ephẹrẹ rẹ idi-in.

 Ọke rẹ aye gbe ọshare na vwọ rhoma kọn bru ọsẹ vẹ oni mẹ rhe, me da nọ ayen kpahen oborẹ ọsẹ mẹ vuẹ vwẹ na. Ayen da ta: “Oborẹ ọsẹ wẹn tare na gbare.” Ayen de dje eta ri Jesu kpahen evrẹnushi rọhẹ Jọn 5:​28, 29 kẹ vwẹ. Ayen dje oborẹ Ọghẹnẹ che vwo si irumwemwu nẹ otọrakpọ na, je vuẹ vwẹ nẹ ihwo cha dia otọrakpọ na bẹdẹ vwọrẹ ufuoma vẹ omakpokpọ.​—Une rẹ Ejiro 37:​10, 11; Daniẹl 2:44; Ẹvwọphia 21:​1-4.

 Me guọnọ riẹn kpobarophiyọ, ọtiọyen me da ton uyono ri Baibol phiyọ vẹ Oseri ọvo re se Antero. Kidie nẹ ọ riẹn ejajẹ rẹ idi-in, ke me kpahanphiyọ enọ rẹ ọbe rẹ uyono na womarẹ mi vwo si ẹkpahọnphiyọ mẹ phiyọ ọbe. Antero mi se ayen ji si enọ vẹ eta efa vwọba. Ọ vwẹ erhiorin vwọ reyọ ọna nana vwo yono uvwe inọke ivẹ kudughwrẹn kudughwrẹn.

 Vwẹ 1960, mi de kpo ọghwẹkoko rẹ Iseri ri Jihova ra fan eta rọyen kpo ephẹrẹ rẹ idin. Vwẹ oghẹruvo ri Friday, e de ghwoghwo nẹ e che bru ihwo phiyame vwẹ ẹdẹ rọ vwọ kpahọn. Ọtiọyena, vwẹ urhiọke ri Saturday, me da reyọ ewun vẹ itọwẹ mẹ, mi de bromaphiyame! a O kriri-i, ọsẹ vẹ oni mẹ kugbe iniọvo mẹ itete de ji bromaphiyame.

 Me guọnọ vuẹ idierhọn efa kpahen obo ri mi yonori, jẹ ejajẹ rẹ idin yen idjerhe ro me yovwin mi se vwo ruo ọtiọyen. Ọtiọyena, mi de ke ghwoghwo vẹ oruru kẹ idierhọn rehẹ orere ri mi nurhe.

 O rhe kri-i, me da kua kpo Tampere, rọ dia orere rode. Me da guọnọ idierhọn vwẹ etiyin womarẹ aghwoghwo rẹ nuwevwin kpuwevwin, me vwọ nọ ihwo se ayen vughe ihwo re dia idierhọn. Vwẹ idjerhe tiọna, me da vwẹ uyono ri Baibol vwo mu kẹ ihwo. Ikpe evo vwọ wan nu, Tampere de rhi vwo ighwoghwota re dia idin re vrẹ ihwe.

 Vwẹ 1965, me da mrẹ avwebọ mẹ, Maire. Avwanre da rọvwọn ukpe rọ vwọ kpahọn. Maire fobọ yono ephẹrẹ rẹ idin mamọ, ọ da je dia aye rọ fuevun rọ je dia ọgbowian vwẹ ikpe ujuvẹ gbe ihwe avwanre vwọ ga Jihova kugbe.

 Ikpe ivẹ avwanre vwọ rọvwọn nu, avwanre de vwiẹ ọmọshare avwanre Marko rọ dia odi-in. O de yono Finnish rọ dia ephẹrẹ rẹ oni rọyen, kugbe ephẹrẹ rẹ Finnish Sign Language. Ẹgbukpe 13 yen Marko hepha ro vwo bromaphiyame.

 Ọke vwọ yanran na, ihwo kpokpọ da vwomaba ẹko rẹ ephẹrẹ rẹ idin rẹ avwanre vwẹ Tampere. Ọtiọyena, vwẹ 1974, avwanre da kua kpo orere ọfa, Turku. Odierhọn vuọvo rọ dia Oseri ri Jihova hẹ ekogho na-a. Avwanre da rhoma ton ẹguọnọ rẹ idin phiyọ womarẹ aghwoghwo rẹ nuwevwin kpuwevwin. Vwẹ uvwre ọke avwanre vwọ hẹ Turku, ihwo 12 rẹ mi vwo Baibol yono de bromaphiyame.

 Vwẹ 1987, e de durhie Marko nẹ ọ rhe wian vwẹ Bẹtẹl. Ẹko rẹ ejajẹ rẹ idin vwẹ Turku rhe gan vrẹ obo ri jovwo re, ọtiọyena, avwanre da ton egbemuo phiyọ avwanre vwọ rhoma kpo asan ọfa.

 Vwọ ọke yena, avwanre se ghwoghwo odedede vwẹ Eastern Europe. Ọtiọyena, vwẹ January 1992, mẹ vẹ oniọvo ọshare ọvo rọ dia odin de kpo Tallinn, Estonia.

 Avwanre nene oniọvo aye ọvo ta ota, ro vwo oniọvo ọshare rọ dia odin. Dede nẹ o dje ọdavwẹ phia kpahen ovuẹ rẹ Uvie na-a, jẹ ọ cha avwanre uko vwọ guọnọ idin buebun vwẹ Estonia. Vwẹ ason rọ koba avwanre ki nẹ etiyin, o de mu avwanre kpo echidiotọ rẹ Estonian Association of the Deaf vwẹ Tallinn. Avwanre fobọ te etiyin, avwanre da ghwẹ ẹbe vẹ imagazini buebun ra vwẹ ejajẹ rẹ Estonia ve Russia si phiyọ enu rẹ imẹjẹ na. Avwanre phi ẹbe 100 vẹ imagazini 200 phiyọ ada, ihwo ri te omarẹ 70 da je vwẹ ukeri uwevwin rayen vwọ kẹ avwanre. Vwẹ ovwọnvwọn yena, iruo rẹ aghwoghwo na vwẹ ephẹrẹ idin da vwẹ owọ muotọ vwẹ Estonia!

 Ọyena vwọ wan nu, o kriri-i, mẹvwẹ vẹ Maire ki kpo Estonia ọkieje de rhe ghwoghwo ota. Avwanre de siẹ obọ rẹ iruo avwanre kpotọ je ton iruo rẹ ọkobaro rẹ ọkieje phiyọ. Vwẹ 1995, avwanre da kua kẹrẹ Helsinki rere oyan rẹ avwanre vwọ kpo Tallinn womarẹ okọ sa vwọ phẹre. Iruo rẹ aghwoghwo rẹ avwanre vwẹ Estonia de rhi yovwin vrẹ oborẹ avwanre rhẹro rọyen!

 Avwanre vwo ihwo buebun rẹ avwanre vwẹ Baibol yono, 16 usun rẹ ihwo rẹ avwanre vwẹ Baibol yono na yerin te ẹdia rẹ omaebrophiyame, ọtiọyen ji te iniọvo eya ivẹ re dia irhuẹro kugbe idierhọn. Mi nene ayen ruẹ uyono ri Baibol na vẹ ona re vwo djobọte obọ rẹ ohwo siẹrẹ a da jẹ ephẹrẹ rẹ idin [tactile signing].

 Egbabọse herọ siẹre a vẹ idin de yono kuẹgbe. Jovwo, o vwo ẹbe rẹ idierhọn vuọvo re vwo ruiruo rẹ aghwoghwo na-a, ọtiọyena, ke me davwẹngba vwọ reyọ ihoho iyoyovwin rehẹ ẹbe rẹ ukoko na vwo ruiruo.

 Oghọn ukoko ri Finland da vuẹ vwẹ nẹ mi kpo Latvia vẹ Lithuania vwọ mrẹ oborẹ avwanre se ru vwọ vwẹ ukẹcha kẹ idierhọn rehẹ ẹkuotọ yena. Avwanre de kpo ẹkuotọ na abọ buebun, je vwẹ ukẹcha kẹ Iseri re dia ekogho na vwọ guọnọ idierhọn. Ẹkuotọ eje vwẹ akpọ na yen dino vwo ejajẹ rẹ idin romobọ rayen. Ọtiọyena, mi de yono ephẹrẹ rẹ idin rẹ Estonia, Latvia, vẹ Lithuania, ji te Russian Sign Language, rọ dia ejajẹ rẹ idierhọn ri Russia re dia ẹkuotọ ri Baltic.

 Ọ da ohwo mamọ nẹ avwanre vwọ ghwọrọ ẹgbukpe ẹrenren vwẹ Estonia kugbe ẹkuotọ ri Baltic efa nu, Maire de vwo ọga rẹ afọnrhe re se Parkinson, ọnana da nẹrhẹ avwanre dobọ rẹ owian na ji.

 Vwẹ 1997, a da vwẹ ẹko ri ruiruo rẹ efanfan rẹ idin vwo mu vwẹ Oghọn Ukoko ri Finland. Kidie nẹ avwanre dia kerẹ asan re de ruiruo rẹ efanfan na, mẹvwẹ vẹ Maire ke vwẹ ukẹcha phia vwo muegbe rẹ ẹbe rẹ idin, rọ dia obo mi ji ruẹ ọkievo rhi tẹ nonẹna. Avwanre vẹ ọmọshare rẹ avwanre Marko yen gba wian kugbe. Ọke vwọ yanran na, Marco vẹ aye rọyen Kirsi da je vwẹ ukẹcha phia vwo yono ẹko rẹ idin evo ri ruiruo rẹ efanfan vwẹ ẹkuotọ efa.

 Vwọba, oghọn ukoko de ji muegbe rẹ iyono re cha vwẹ ukẹcha kẹ ighwoghwota re dia idi-in, vwo yono ephẹrẹ rẹ idin. Oma vwerhen avwanre vwọ kẹ iyono na, ihwo buebun vwomaba ẹko vẹ ikoko rẹ idin, rẹ ayẹn vwọ biẹcha iruo rẹ aghwoghwo vẹ emẹvwa je vwẹ ukẹcha phia vwẹ ukoko na.

 Vwẹ 2004, mẹvwẹ vẹ Maire da vwẹ ukẹcha phia, a vwọ vwẹ ukoko rẹsosuọ vwẹ ejajẹ rẹ idin ri Finnish vwo mu vwẹ Helsinki. Vwẹ ẹgbukpe erha re vwọ kpahọn, ukoko na da rhe dia gangan vẹ iniọvo ri vwo oruru kugbe ekobaro buebun.

 Ọtiọyena, avwanre da rhoma ton egbemuo phiyọ, rẹ avwanre vwo kpo asan ra da ma guọnọ ukẹcha. Vwẹ 2008, avwanre da kua kẹrẹ Tampere ji rhivwin kpo ẹko rẹ ejajẹ rẹ idin rẹ avwanre yan jovwo vwẹ ẹgbukpe 34 re wanre na. Ẹgbukpe ọvo rọ vwọ kpahọn, ẹko rẹ ejajẹ rẹ idin yena de ri hirhephiyọ ukoko rẹ idin rivẹ vwẹ ẹkuotọ ri Finland.

 Vwẹ ọke yena, jẹ ẹdia omakpokpọ ri Maire rhoma braphiyọ. Oma vwerhen ọvwẹ nẹ me sa vwẹrote ri te ẹdẹ ughwu rọyen vwẹ 2016. Dede nẹ urhuru ri Maire ji si vwe, mi rhẹro ọke me cha vwọ mrẹ vwẹ akpọ ọkpokpọ na, rẹ emiavwe gbe dia ọfa-a.​—Aizaya 33:24; Ẹvwọphia 21:4.

 Oruru ri mi vwo ghwoghwo iyẹnrẹn esiri na vwọ kẹ irivẹ mẹ re dia idierhọn, rọ dia iruo rẹ akpeyeren mẹ ri mi vwobọ vwọ ẹgbukpe 60 re wanre na jehẹ oma mẹ te ọke na!