Omarẹ ikpe 2,600 re wanre, e phi ihwo ri Ju kparobọ e de mu ayen kpo Babilọn, ayen da dia oboyin te omarẹ ẹgbukpe 70. Vwo nene oborẹ Baibol na tare, Ọghẹnẹ mraro phiyotọ kpahen oborẹ akpeyeren cha dia kẹ ihwo ri Ju re mu kpo Babilọn: “Bọn iwevwi re ovwan dia ayen; voro idju re wa re emu rayen. Reyọ eya re we vwiẹ emeshare vẹ emetẹ. . . . Wa guọnọ erhuvwu rẹ orere ri mi ji ovwan de kpo ighuvwu na.” (Jerimaya 29:1, 4-7) Ihwo ri Ju ghene rhiẹromrẹ erọnvwọn nana eje?

 Ihwo ri ruẹ ehiahiẹ nabọ fuẹrẹn ephapha re vrẹ 100 rẹ ayen mrẹre vwẹ Babilọn awanre yẹrẹ irere efa re kẹrerẹ. Oborẹ ayen mrẹre vwẹ ephapha na djerephia nẹ buebun rẹ ihwo ri Ju re mu kpo Babilọn sẹro rẹ ẹga vẹ ẹkuruemu rẹ orere rayen, dede nẹ ayen vwomakpotọ kẹ usuon ri Babilọn. Ophapha na re vwo ruiruo vwẹ uvwre rẹ 572 fiẹ 477 BCE na, churobọ si ọrhọnvwekugbe rẹ iwevwin ra reyọre, ekiẹchuọ, ighọ ra cha hwa, vẹ erọnvwọn efa tiọyen. Ehiahiẹ ọvo djere nẹ, “ephapha na nẹrhẹ a riẹn oborẹ ihwo ghevweghe yeren akpọ wan vwẹ eviẹn: ayen kọn idju, bọn iwevwin, hwosa rẹ uyovwin, ji ru ẹkẹn ro te ayen kẹ ovie na.”

 Ephapha na je nẹrhẹ a riẹn nẹ orere ọvo herọ rẹ ihwo ri Ju buebun dia vwẹ asan re se Al Yahudu yẹrẹ Judahtown. E si edẹ rẹ uvwiẹ ẹne rẹ ihwo ri Ju phiyọ ophapha na; a vwẹ ibieta ri Hibru vwo si evo. Tavwen a ke mrẹ ophapha yena, ihwo ri yono ẹbe kodo ghwa nabọ riẹn kpahen akpeyeren rẹ ihwo ri Ju re mu kpo Babilọn kerẹ eviẹ-ẹn. Dr. Filip Vukosavović rọ dia ọvo usun rẹ ichidiagbara rẹ Israel Antiquities Authority da ta: “Ophapha nana nẹrhẹ avwanre riẹn emu buebun kpahen ihwo ri Ju re mu kpo Babilọn, avwanre rhe riẹn edẹ rayen, asan rẹ ayen diare, ọke rẹ ayen yerin, kugbe oborẹ ayen ruru.”

 Ihwo ri Ju re mu kpo eviẹn na riavwerhen rẹ ugbomọphẹ evo vwẹ orere na. Vukosavović tare nẹ, “Ọ dia orere rẹ “Al-Yahudu ọvo yen ayen diare-e, ẹkẹvuọvo ayen je dia irere efa buebun.” Evo usun rayen yono iruo rẹ obo sansan, ọ dia oborẹ ayen vwo ruiruo ọke rẹ ayen vwọ rhoma bọn Jerusalẹm. (Nehemaya 3:8, 31, 32) Ophapha rẹ Al-Yahudu ji djephia nẹ ihwo ri Ju buebun brorhiẹn ayen vwọ dia Babilọn dede nẹ e siobọ nẹ ayen re. Ọnana djephia nẹ ayen riavwerhen rẹ akpeyeren rẹ ufuoma vwẹ Babilọn, kirobo ri Baibol na tare.