Ẹkpahọnphiyọ ri Baibol na

 Daniẹl ọyen ohwo ri Ju kugbe ọmraro rọ diarọ omarẹ ikpe 600 tavwen a ke mrẹ Jesu Kristi. Ọghẹnẹ kẹrẹ ẹgba rọ sa vwọ fan otọ evwerhẹn kugbe emramrẹ rẹ obo re cha phia vwẹ obaro na, ọ da je vwẹ ẹwẹn ọfuanfon na vwo muo vwo si ọbe ri Baibol ra vwẹ odẹ rọyen vwo se.​—Daniẹl 1:17; 2:19.

Ono yen Daniẹl?

 Daniẹl ọyen ohwo rọ dia ẹkuotọ ri Juda ghwanre, etiyin yen orere ri Jerusalẹm vẹ uwevwin rẹ ẹga na je hepha. Vwẹ ukpe ri 617 B.C.E., ovie ri Babilọn rọ dia Nẹbukadreza de phi Babilọn kparobọ, ayen de mu “imiragua rẹ otọ na” kpo ighuvwu vwẹ Babilọn. (2 Ivie 24:15; Daniẹl 1:1) E ji mu Daniẹl rọ dia eghene ọke yena nene oma.

 E de mu Daniẹl vẹ ighene eshare evo (ji te Shadrak, Meshak kugbe Abẹdnigo) vwo kpo uwevwin rẹ ovie ri Babilọn vwọ kẹ uyono rẹ oghẹresan rere ayen sa vwọ wian kẹ ovie na. Dede nẹ ayen hirharoku okeke rẹ ayen vwo ru obo re chọre, jẹ Daniẹl vẹ igbeyan rọyen erha na fuevun kẹ Ọghẹnẹ rayen Jihova. (Daniẹl 1:​3-8) Ọke re vwo yono ayen ẹgbukpe erha nu, Ovie Nẹbukadreza de jiri ayen fikirẹ aghwanre vẹ ona rẹ ayen vwori rọ vwọ ta kpahen ayen nẹ “ayen riẹn nọ idjene rọye ejobi, re hẹ evun rẹ uvie rọye.” Ọ da vwẹ Daniẹl vẹ igbeyan rọyen vwo mu nẹ ayen ga kerẹ idiaguare.​—Daniẹl 1:​18-20.

 Ikpe evo vwọ wan nu, a da vuẹ Daniẹl nẹ ọ rhe uwevwin rẹ ovie, ọ sa dianẹ ọ hẹ omarẹ ẹgbukpe 90 gbẹ. Ọshare ọvo re se Bẹlshaza, ro suẹn Babilọn vwẹ ọke yena da vuẹ Daniẹl nẹ ọ fan otọ rẹ obo ri muoshọ ra vwẹ obọ si phiyọ igbẹhẹ na, Jihova chọn Daniẹl uko vwo vwo ẹruọ rẹ oborẹ isiẹsi na mudiaphiyọ rọ vwọ tanẹ usuon ri Mid vẹ Pẹsha che phi Babilọn kparobọ. E de phi Babilọn kparobọ vwẹ ason rẹ ẹdẹ yena.​—Daniẹl 5:​1, 13-31.

 Vwẹ otọ rẹ usuon ri Mid vẹ Pẹsha, a da vwẹ Daniẹl vwo mu kẹrẹ ọvo usun rẹ idiaguare ro kpenu. Ovie Dariọs de ji vwo ẹwẹn ro vwo ru ẹdia rọ hepha rhophiyọ. (Daniẹl 6:​1-3) Omaẹriọ da nẹrhẹ idiaguare evo jiroro rẹ ayen vwo hwe Daniẹl womarẹ ayen che vwo do phiyọ unu rẹ okpohrokpo, ẹkẹvuọvo, Jihova de sivwon. (Daniẹl 6:​4-23) Vwẹ oba rẹ akpeyeren ri Daniẹl, amakashe ọvo da vwomaphia kẹ, ọ da vwẹ imuẹro kẹ abọ ivẹ nẹ ọyen “ohwo re vwo ẹguọnọ kẹ gangan.”​—Daniẹl 10:​11, 19.

 Ni obo re ruro phiyọ eha rudje ri Baibol ro vwo ẹbẹre ivẹ Daniẹl​—Obọdẹn rẹ Udje rẹ Esegbuyota.