Ilaija nyori nẹ Ovie Ehab ghwure. Vwẹro roro ẹdia na: Ọmraro rọ kpakore na vwẹ obọ ghwraghwra ẹtoegban rọyen, jẹ o roro kpahen oborẹ Ovie Ehab ruro vwẹ uvwre rẹ ikpe evo rhire na. Ilaija rioja mamọ vwẹ obọ rọyen! Ehab vẹ aye rọyen Jẹzebẹl djuguegue muo, ayen vwọ tua, ji phi arhọ rọyen phiyọ ẹdia rẹ imuoshọ. Ovie Ehab dobọ rẹ Jẹzebẹl ji ọke ro vwo hwe emraro rẹ Jihova-a. Ọ tobọ nene jiroro kugbe, rẹ ayen vwo hwe Nebọt ekueku fikirẹ urhuru. Ọtiọyena, Ilaija de ghwoghwo orhiẹn rẹ oghwọrọ rẹ Jihova bru hwe Ehab vẹ uvwiẹ rọyen eje. Enẹna, eta rẹ Ọghẹnẹ ruẹgba re. Ehab ghini ghwu kirobo rẹ Jihova tare.—1 Ivie 18:4; 21:1-26; 22:37, 38; 2 Ivie 9:26.

 Ẹkẹvuọvo, Ilaija riẹnre nẹ ofori nẹ ọyen chirakon te oba. Jẹzebẹl ji rhi ghwu-u. Ọ je herọ riẹriẹ ihwo rẹ orua rọyen vẹ ẹgborho na ejobi vwo ruẹ obo re brare. Egbabọse buebun hẹ obaro hẹrhẹ Ilaija, o ji vwo erọnvwọn buebun ro che yono Ilaesha rọ cha reyọ ẹdia rọyen. Ọtiọyena, e jẹ a fuẹrẹn iruo erha rẹ Ilaija ruru kuko. E se ru esegbuyota rẹ avwanre ganphiyọ vwẹ ọke ọgangan nana re de yerẹn, siẹrẹ a da fuẹrẹn oborẹ esegbuyota rẹ Ilaija chọn rọ uko vwo chirakon.

 Enẹna Ahazaya rọ dia ọmọ rẹ Ehab vẹ Jẹzebẹl kọyen Ovie rẹ Izrẹl. Ukperẹ o vwo yono vwo nẹ orharhe udje rẹ ọsẹ vẹ oni rọyen, ọ da vwẹrokere ayen. (1 Ivie 22:52) Ọ da je ga Baal. Ẹga rẹ Baal nẹrhẹ ihwo ruẹ umiovwo, o titi ọfanrhiẹn egbe kugbe uruemu ra vwọ vwẹ emọ vwo ze izobo kẹ ẹdjọ. O vwo obo re sa nẹrhẹ Ahazaya kuobọrhẹriẹ, je chọn ihwo rọyen uko vwọ fuevun kẹ Jihova?

 Ovie Ahazaya ro phuoma na da rhe rioja rẹ omaẹwan rẹ kpregede, ro vwo she nẹ enu rẹ egenege rọyen rhe. Dede nẹ arhọ rọyen hẹ ẹdia rẹ imuoshọ, ọ rhọnvwe yare ukẹcha rẹ Jihova-a. Ukperẹ ọtiọyen, o de ji ikọn kpo orere rẹ Filistia ọvo re se Ekrọn, ra nọ mie ẹdjọ re se Belzibọb sẹ ọyen che vrẹn nẹ ọga na. Ivun de miovwo Jihova mamọ. O de ji amakashe rọyen ra vuẹ Ilaija nẹ ọ ra vwa ikọn na vwẹ idjerhe. Ọmraro na de ji ikọn na rhivwin bru ovie na ra, vẹ ovuẹ ọgangan ọvo. Oborẹ Ahazaya ruru na brare mamọ, kidie kọ ghwa họhọ nẹ Ọghẹnẹ rha hẹ Izrẹli-i. Jihova de brorhiẹn nẹ o rhe che vrẹn nẹ ehwa rẹ ọga rọyen na-a.—2 Ivie 1:2-4.

 Ahazaya rọ rhọnvwe kuobọrhẹriẹ na-a, da nọ: “Didi oghẹrẹ rẹ ohwo ovwan vẹ ọye gba vwa oma rọ ta imu nana kẹ ovwan?” Ikọn na vwo djisẹ rẹ iwun kekpe rẹ ọmraro na kuphiyọ, Ahazaya da ghwa ta: “Ohwo na Ilaija.” (2 Ivie 1:7, 8) Noso nẹ Ilaija bẹn evughe-e, fikirẹ osẹnvwe rẹ kekpe rọyen kugbe akpeyeren ọlọlọhọ ro yerẹn. Jẹ, a cha sa ta ọtiọyen kpahen Ahazaya yẹrẹ ọsẹ vẹ oni rọye-en. Kidie ayen ivwurhuru ri mu ẹwẹn kpahen oborẹ ayen se vwo vwo ekuakua rẹ akpeyeren buebun. Udje rẹ Ilaija na nẹrhẹ avwanre karophiyọ obo ro yovwin te re vwo nene uchebro rẹ Jesu vwọphia kpahen ẹro ọlọlọhọ, rọ cha nẹrhẹ a sa tẹnrovi ẹga rẹ Jihova.—Matiu 6:22-24.

 Kidie nẹ Ahazaya guọnọ reihri, o de ji onotu rẹ isodje ọvo vẹ isodje 50 re mu Ilaija rhe. Ayen vwọ mrẹ Ilaija ro “tidia vwẹ obenu rẹ ugbenu,” * onotu rẹ isodje na de yinvwaro kpahọn, rọ vwọ vwẹ odẹ rẹ ovie na vuẹ nẹ o “wotọ rhe.” Ọ sa dianẹ ayen guọnọ muo ra teyen hwe. Di roro! Dede nẹ isodje na riẹnre nẹ Ilaija “ohwo rẹ Ọghẹnẹ,” jẹ ayen niro nẹ ọ chọre ayen vwo djuguegue muo, je vwọ jehwẹ-ẹ. Ọyena ororochọ! Ilaija da vuẹ onotu na: “Mi de ghinẹ dia ohwo rẹ Ọghẹnẹ, e gbe jẹ erhanre nẹ odjuvwu rhe otọ re torhẹ owẹ vẹ ituofovwi ujuvẹ gbẹ ihwe na muotọ.” Ọghẹne de ruo! “Erhanre de ghinẹ nẹ odjuvwu rhe, re torhẹ vẹ ituofovwi ujuvẹ gbẹ ihwe na muotọ kakare.” (2 Ivie 1:9, 10) Ughwu rẹ isodje na nẹrhẹ a riẹn nẹ Jihova vwẹ ẹro otete vwo ni uruemu rẹ jẹ ọghọ emuo re dje kẹ idibo rọye-en.—1 Ikun Rivie 16:21, 22.

 Ahazaya de ji onotu ọfa vẹ isodje 50 yanran obọ rivẹ. Oborẹ onotu rivẹ na ruru kọ tobọ bra nẹ ọrẹsosuọ. O se yono aghwanre vwo nẹ ughwu rẹ eshare 51 rẹ iwurhie rayen jehẹ okọkọ rẹ ugbenu na-a. Vwọ vrẹ ota rẹ onotu rẹsosuọ na rọ vwariẹn kẹ Ilaija nẹ “wotọ rhe,” ọ da je vuẹ nẹ o “jọphẹre”! Ọyena uruemu rẹ ẹkpa dẹn! Kidie ọyena nẹrhẹ ọ vẹ isodje rọyen kpare arhọ rayen kufia kerẹ ẹko rẹsosuọ na. Ughẹnghẹn rẹ ovie na kọyen tobọ ma rho kparobọ. O da rhoma ji onotu ọfa vẹ isodje 50 yaran obọ rerha. Jẹ, ọ vwerhoma nẹ onotu rerha na vwo aghwanre. Ọ da vwomakpotọ vuẹ Ilaija nẹ o se arhọ rọyen vẹ eshare na gbemu. Aphro herọ-ọ, Ilaija dje uruemu rẹ arodọnvwẹ rẹ Jihova phia, rọ vwọ kpahen kẹ onotu rọ vwomakpotọ kẹ na. Amakashe rẹ Jihova da vuẹ Ilaija nẹ o nene isodje na. Ilaija de ru ọtiọyen, rọ vwọ yanran ra vwariẹn eta rẹ ẹdjọeguo rẹ Jihova kẹ orharhe ovie na. Vwo nene ota rẹ Jihova, Ahazaya de ghini ghwu. Ẹgbukpe ivẹ ọvo yen o sunru.—2 Ivie 1:11-17.

 Mavọ yen Ilaija se vwo chirakon rẹ uruemu rẹ jẹ ẹmienyo vẹ ẹvwọsuọ rẹ ihwo umwemwu re riarierẹ phiyọ? Onọ yena fo obo re roro kpahen vwẹ ọke avwanre nana, gbane ọ dia ọtiọyen? Ẹwẹn wẹn yanghanre ọke ọvo rọ wanre kidie nẹ ohwo ru wo vwo ẹguọnọ kpahen sen uchebro wẹn, ji gbomavwra idjerhe rọ cha so omaẹwan kẹ? Mavọ yen avwanre se vwo chirakon rẹ uruemu rẹ jẹ ẹmienyo ọtiọyen? E se yono emuọvo vwo nẹ “enu rẹ ugbenu na,” rọ dia asan rẹ isodje na da mrẹ Ilaija. A ghwa riẹn oboresorọ ọmraro na vwo kpo etiyi-in, ẹkẹvuọvo rọ vwọ dianẹ Ilaija ohwo rọ nẹrhovwo ọkieje na, o se mu avwanre ẹro nẹ ufuefu rẹ asan na kẹ rẹ uphẹn ro vwo sikẹrẹ Jihova. (Jems 5:16-18) Kerẹ Ilaija, avwanre sa rhuẹrẹ ọke phiyọ re vwo sikẹrẹ Ọghẹnẹ, womarẹ e vwo se odẹ rọyen ji vuẹ ebẹnbẹn vẹ ọdavwẹ rẹ avwanre. Ọyena cha nẹrhẹ avwanre se chirakon siẹrẹ ihwo re riariẹ avwanre phiyọ de ruẹ imwemwu odedede.

 O te ọke rẹ Ilaija che vwo siobọnu iruo rọyen kẹ ohwo ọfa re. Jokaphiyọ obo ro ruru. Ọ vẹ Ilaesha vwo nẹ orere rẹ Gilgal, Ilaija da vuẹ Ilaesha nẹ ọ hẹrhẹ ọyen, rere ọyen ọvo kpo Bẹtẹl rọ vwẹ omarẹ iroko 11 (imaili 7) vwo sheri kẹ etiyin. Ilaesha da kpahen: “Kirobo rẹ Ọrovwohwo herọ na, arhọ wẹ ke je herọ na, Me cha yan ji uwe vwo-o.” Ayen vwo te Bẹtẹl, Ilaija da rhoma vuẹ Ilaesha nẹ ọ hẹrhẹ, rere ọyen ọvo kpo Jẹriko rọ vwẹ omarẹ iroko 22 (imaili 14) vwo sheri kẹ Bẹtẹl. Ilaesha da je kpahen kẹ kirobo ro ruru ẹsosuọ. Ayen vwọ hẹ Jẹriko, Ilaija da rhoma vwariẹn obo rọ tare jovwo na obọ rerha, tavwen ayen ki kpo Urhie rẹ Jọdan rọ vwẹ omarẹ iroko 8 (imaili 5) vwo sheri kẹ Jẹriko. Eghene ọshare na je rhọnvwe yanjẹ Ilaija vwo-o!—2 Ivie 2:1-6.

 Ilaesha dje omamọ uruemu ọvo phia, rọ dia ẹguọnọ ro jẹ rhẹriẹ. Ẹguọnọ tiọyena yen Rutu ji dje kẹ Naomi. Ẹguọnọ nana siobọnẹ ohwo rọ shabọ phiyọ-ọ. (Rutu 1:15, 16) Nonẹna, idibo rẹ Ọghẹnẹ eje guọnọ uruemu yena vwọ vrẹ obọ ri jovwo. Ẹro ọghanghare rẹ Ilaesha vwo ni uruemu yena yen wo ji vwo no?

 O muẹro nẹ oma nabọ vwerhen Ilaija rọ vwọ mrẹ ẹguọnọ ro jẹ rhẹriẹ rẹ Ilaesha dje kẹ. Ẹguọnọ ro jẹ rhẹriẹ rọyen yen je nẹrhẹ ọ sa mrẹ igbevwunu rọ koba rẹ Ilaija ruru. Ayen vwọ hẹ orhoma rẹ Urhie rẹ Jọdan, Ilaija da vwẹ adagba rọyen vwọ ghwiẹ ame rẹ urhie na rọ djẹ ọkẹre mamọ rẹ asan evo rọyen ji kodo na. Ame na da hẹriẹ ẹkẹn ivẹ! “Eshare ujuvẹ gbẹ ihwe rẹ emọ rẹ emraro na” re yono rere ayen sa vwọ kobaro rẹ ẹga rẹ uyota vwẹ ẹkuotọ na, je mrẹ obo re phiare na. (2 Ivie 2:7, 8) Ọkiọvo Ilaija yen ohwo ro yono ayen. O vwo ọke ọvo rẹ Ilaija vwo roro nẹ ọyen ọvo yen chekọ vwẹ usun rẹ ihwo ri fuevun vwẹ ẹkuotọ na. Nẹ ọke yena yanran, Jihova de bruba kẹ Ilaija fikirẹ akoechiro rọyen, rọ vwọ nẹrhẹ ọ mrẹ uvi rẹ ẹyan-obaro rọ vwomaphia vwẹ ohri rẹ idibo rọyen.—1 Ivie 19:10.

 Ayen vwọ shariẹ Urhie rẹ Jọdan vrẹn nu, Ilaija da ta kẹ Ilaesha: “Nọ ekpẹn rẹ obo wọ guọnọre ni mi ru kẹ wẹ tavwe ra ke reyọ ovwẹ jẹ uwe vwo.” Ilaija riẹnre nẹ o te ọke rọ vwọ yanran re. Ọ rioma kpahen uphẹn rẹ ẹga ro che te ugbeyan rọyen obọ-ọ. Ukperẹ ọtiọyen, ọ choma rọ vwọ vwẹ ukẹcha kẹ vwẹ kidjerhe kidjerhe. Ilaesha da nokpẹn rẹ emu ọvo mie, rọ vwọ ta: “Me rẹ wẹ, ju vwe reuku rẹ [“ẹwẹn,” NW] ro rhe we na akuava.” (2 Ivie 2:9) Ọ dia ọhwọhwọ ivẹ rẹ ẹwẹn ọfuanfon re ku kuẹ Ilaija yen ọ tare nẹ ọ vwọ kẹ ọye-en. Ukperẹ ọtiọyen, ọ nokpẹn rẹ oka rẹ ughwẹ ra ghara kẹ ọmọkpako. Urhi na tare nẹ a vwẹ ẹkẹn rọ ma rho kparobọ vwẹ ughwẹ rẹ orua na kẹ emekpako, fikirẹ ẹdia rẹ ọgbuyovwin rẹ orua ro te ayen obọ na. (Urhi Rivẹ 21:17) Kerẹ ọriuku rẹ Ilaija vwẹ iruo ro ruẹ na, Ilaesha mrẹvughe nẹ oka rẹ ẹwẹn rẹ uduefiogbere ro rhe Ilaija na yen cha nẹrhẹ ọyen se ruiruo na fiotọ.

 Vwọrẹ omaevwokpotọ, Ilaija de phi emu ejobi phiyọ obọ rẹ Jihova. Ọghẹnẹ da vwẹ uphẹn kẹ Ilaesha nẹ ọ mrẹ Ilaija ọke rọ vwọ reyọ yanran. Kọyen ọ rhọnvwephiyọ oyare rọyen na. O kriri-i, ọke rẹ igbeyan ivẹ nana vwo “gbe ikun” yanran vwẹ idjerhe, emu igbevwunu ọvo da phia!—2 Ivie 2:10, 11.

 Siẹvuọvo na, obenu na eje ko lo wrowro. Ememerha na jẹ urhukpẹ na siẹkẹrẹ ayen. Vwẹro roro obo re phiare ọke rẹ edo rode ọvo vwọ rhe siẹvuọvo vẹ odju ro kiughoro, kugbe emu ọvo ro lo wrowro ro nẹ obo odjuvwu brẹ eshare ivẹ na cha kpakpata. Ọkiọvo, enana rẹ ayen mrẹre na nẹrhẹ ayen hẹrioma ji gele kpuko vẹ oshọ. Ayen mrẹ akpẹrẹ vẹ iyesi ro lo wrowro kerẹsiẹ ra da mrẹ nẹ erhanre yen e vwo ruo. Ilaija riẹnre nẹ ọke rọyen te re. Ẹkẹvuọvo, Baibol na ghwa vuẹ avwanre sẹ ọ ro evunrẹ akpẹrẹ na-a. Obo rọ wanre eje, o niro nẹ odju ro kiughoro na mu ọyen kpenu mamọ. Odju na de muo yanran!

 Ro vwo muo yanran na, jẹ Ilaesha no vẹ oshọ. Fikirẹ igbevwunu nana rọ mrẹ na, Ilaesha de vwo imuẹro nẹ Jihova cha kẹ ọyen “akuava” rẹ oka rẹ uduefiogbere ro rhe Ilaija. Ẹkẹvuọvo, omaemuophiyọ rọyen na sa nẹrhẹ o mu ẹwẹn kpahen ọyena-a. Ọ riẹn asan re mu Ilaija ra-a. Vwọba, o niro nẹ ọyen rha cha mrẹ ugbeyan rọyen ọfa-a. Ọtiọyena, ọ da viẹ gangan, rọ vwọ ta: “Ọsẹ mẹ, Ọsẹ mẹ! Akpẹrẹ rẹ Izrẹl vẹ edjẹ-iyesi rọye!” Ememerha na, Ilaesha rha sa mrẹ oyono rọyen ro vwo ẹguọnọ kpahen mamọ na ọfa-a. Ọ da bẹrẹ iwun rọyen vwọrẹ omaemuophiyọ.—2 Ivie 2:12.

 Ilaija nyo umri rẹ oviẹ rẹ ugbeyan rọyen na ọke rẹ akpẹrẹ na vwo muo yanran? Ọ je viẹ fikirẹ Ilaesha rọ yanji vwo na? Obo rọ wanre eje, Ilaija riẹnre dẹn nẹ ugbeyan rọyen na chọn rọ uko vwo chirakon vwẹ ọke rẹ ebẹnbẹn. E jẹ avwanre yono vwo nẹ udje rẹ Ilaija, rere avwanre vwẹ ugbeyan vwo mu ihwo ri vwo ẹguọnọ rẹ Ọghẹnẹ, re je davwẹngba vwo ruẹ ọhọre rọyen!

 Tivọ yen Ilaija rare? Ẹga evo yonori nẹ e muro bru Ọghẹnẹ ra vwẹ obo odjuvwu. Jẹ, ọyena cha sa dia uyota-a. Kidie ẹgbukpe ujorin evo vwọ wan nu, Jesu da tanẹ ohwo vuọvo ji rhi kpo obo odjuvwu tavwen ọyen ke rhe otọrakpọ na-a. (Jọn 3:13) Ọtiọyena, avwanre de se nẹ “odju ro kiughoro . . . mu Ilaija kpo odjuvwu,” ka sa nọ nẹ odjuvwu vọ yen ọ rare? (2 Ivie 2:11) Vwọ vrẹ asan rẹ Jihova hepha, Baibol na ji se irharheghe rẹ emephran da rhan na “odjuvwu.” (Une Rẹ Ejiro 147:8) Irharheghe na rọ dia odjuvwu re djunute kuko na yen Ilaija rare. Kẹ, die yen phiare?

 Jihova mu ọmraro nana ro vwo ẹguọnọ kpahen mamọ na, wan irharheghe na vwo kpo asan ro de che ruiruo ọfa vwẹ ubrakpọ rẹ uvie rẹ Juda. Ikuegbe rẹ Baibol djerephia nẹ Ilaija wianre vwẹ oboyin vrẹ ẹgbukpe ighwrẹn. Ọke yena, Ovie Jehoram rọ dia orharhe ovie yen suẹn Juda. Jehoram rọvwọn ọmọtẹ rẹ Ehab vẹ Jẹzebẹl, ọtiọyena orharhe rẹ uruemu rayen na jehẹ otọ. Jihova da vwẹ Ilaija vwo si ọbe rẹ ẹdjọeguo rhe Jehoram. Jehoram de ghwu ughwu rẹ oja kirobo rẹ aroẹmrẹ na tare. Ma bra kparobọ, ikuegbe na kuphiyọ vẹ eta nana: “Ro vwo ghwu ohwo ọvuọvo vwehire-e.”—2 Ikun Rivie 21:12-20.

 Ilaija ghini fẹnẹ ọvwuvumwemwu yena! Avwanre ghwa riẹn ọke rẹ Ilaija vwo ghwu yẹrẹ obo ro ghwu wa-an. Jẹ, avwanre riẹnre nẹ ughwu rọyen fẹnẹ ọ rẹ Jehoram rẹ ohwo vuọvo vweheri-i. Ilaesha vwere ugbeyan rọyen na. Emraro ichekọ na ji vwere uvweri kẹ. Omarẹ ẹgbukpe 1,000 vwọ wan nu, ẹro rẹ Jihova vwo ni ọmraro Ilaija weneri-i. Kọyensorọ ọ vwọ vwẹ uhoho rọyen phia vwẹ aroẹmrẹ rẹ oma ewene rẹ Jesu. (Matiu 17:1-9) O muẹro nẹ wọ guọnọ yono mie Ilaija rere wo ji vwo esegbuyota rọ cha chọn wẹ uko vwo chirakon rẹ ebẹnbẹn. Ọtiọyena, gba vwẹ ugbeyan vwo mu ihwo ri vwo ẹguọnọ rẹ Jihova, muomaphiyọ irueru rẹ ẹga na, wọ me je nẹrhovwo rhe Ọghẹnẹ nẹ otọ rẹ ubiudu rhe ọkieje. Ọke yena, Jihova ko che vwo ẹguọnọ wẹn ọkieje!