•  Mavọ yen ena wo se vwo ruẹ erọnvwọn sansan ẹsiẹvo hepha?

•  Ofian re vwo roro nẹ e se ru erọnvwọn sansan ẹsiẹvo

•  Ona ro me yovwin

•  Oborẹ edje wẹn tare

 Wọ riẹn obo re ruẹ erọnvwọn sansan ẹsiẹvo? Ihwo buebun roro nẹ ihwo re reyọ ikọmputa vẹ ekuakua rẹ ona efa vwo ruiruo nẹ ọkiemọ rhe, sa tẹn ona obo re ruẹ erọnvwọn sansan ẹsiẹvo vwọ vrẹ ihwo ri yono kpahọn vwẹ ọke rẹ ọghwanrovwẹ rayen. Ẹkẹvuọvo, ọnana ghini uyota?

 UYOTA gbanẹ EFIAN?

•   E de ruẹ erọnvwọn sansan ẹsiẹvo, a rha ghwọrọ ọke-e.

•   Wo de ruẹ erọnvwọn sansan ẹsiẹvo ọkieje, kọ cha nẹrhẹ wo ru yovwinphiyọ vwọ.

•   Ighene se ru erọnvwọn sansan ẹsiẹvo vwọ vrẹ ihwo re ghwanre.

 Ẹkpahọnphiyọ wẹn vwọ kẹ eta rehẹ obenu na da dia “uyota,” kọyen wọ phiẹn oma wẹn nẹ wo se ru erọnvwọn sansan ẹsiẹvo.

 Wo rorori nẹ wo se ru erọnvwọn ivẹ kugbe ẹsiẹvo? Wo se ru erọnvwọn ivẹ ẹsiẹvo ọ da dianẹ ọvo usun rẹ erọnvwọn na ghwa dia oborẹ wo che mu ẹwẹn phiyọ mamọ-ọ. Kerẹ udje, wọ da kerhọ rẹ uhworo jẹ wo ru orufon vwẹ uwevwin wẹn, uwevwin na je sa fon.

 Ẹkẹvuọvo, ọ da dianẹ wọ guọnọ ru erọnvwọn ivẹ ẹsiẹvo ro fori nẹ wo mu ẹwẹn phiyọ, wo che se ru ayen fiotọ-ọ. Ọ sa dianẹ ọnana yen sorọ eghene aye ọvo re se Katherine vwọ tanẹ, re vwo ru erọnvwọn sansan ẹsiẹvo, “ọyen ona re vwo miovwo erọnvwọn eje siẹvuọvo.”

 “Mi nene ohwo ọvo ta ota, vwẹ ọke vuọvo na ohwo ọfa de si ovuẹ rhe vwe vwẹ ifonu ro fori nẹ me kpahenphiyọ. Me davwẹngba mi vwo ru ivẹ na kugbe. Eriyina, mi rhe se nyo erọnvwọn eje rẹ ohwo na tare-e, vwọba, ovuẹ ri mi siẹ rhe ohwo ochekọ na je vọn vẹ osi chọ.”​—Caleb.

 Aye ọvo re se Sherry Turkle rọ tẹn ona ro obo ra reyọ ekuakua rẹ ona vwo ruiruo de si: “Avwanre de roro nẹ e se ru erọnvwọn sansan ẹsiẹvo, . . . e rhe se mu ẹwẹn phiyọ orọnvwọn ọkpokpọ re ruẹ-ẹ. Ọke re de ru erọnvwọn eje ẹsiẹvo, afọnrhe na kọ nẹrhẹ e roro nẹ e ruẹ yovwẹnphiyọ yovwẹnphiyọ da kẹ e ruẹ braphiyọ braphiyọ.” a

 “Ọkiọvo mi roro nẹ me davwan mamọ siẹrẹ mẹ vẹ ohwo da ta ota ji mi siẹ ovuẹ rhe ohwo ọfa vwẹ ifonu, rhi te ọke me rhe vwọ mrẹvughe nẹ oborẹ me guọnọ vuẹ ohwo mẹ vẹ ọyen gba ta ota na yen mi si rhe ohwo me guọnọ vwẹ ovuẹ rhe, me da rha ta oborẹ me guọnọ siẹ jovwo na kẹ ohwo mi nene ta ota!”​—Tamara.

 Ihwo re davwẹngba rẹ ayen vwo ru erọnvwọn sansan ẹsiẹvo, rhoma kru oghwa nyẹ oma rayen. Kerẹ udje, ọ reyọ ayen ọke buebun tavwen ayen ki se ruẹ ewian rẹ uwevwin nẹ otọ. Yẹrẹ ayen me rhoma ghwọrọ ọke vwọ wiowian rẹ ayen rorori nẹ ayen wian nure jovwo. Ta rhe ta kpo, ihwo ri rorori nẹ ayen se ru erọnvwọn sansan ẹsiẹvo rha mrẹ ọke vwo ruẹ oborẹ ayen guọnọ ru-u!

 Ọnana yen sorọ Thomas Kersting rọ dia idọktọ ro sivwẹn ọga iroro, rọ je dia obruche rẹ isikuru vwọ ta: “A da vwẹ afọnrhe rẹ ihworakpọ vwo dje ikọbọdu ra rhuẹrẹ ẹbe phiyọ, wọ cha mrẹ nẹ afọnrhe rẹ ihwo re davwẹngba rẹ ayen vwo ru erọnvwọn sansan ẹsiẹvo pha kerẹ ikọbọdu rẹ ẹbe rehẹ evun rọyen hra kuotọ.” b

 “Wọ da davwẹngba vwo ru erọnvwọn sansan ẹsiẹvo, wo che vwo oniso rẹ erọnvwọn eghanghanre evo-o. Ukuotọ rọyen, wọ cha rhe mrẹvughe nẹ wọ vwẹ ewian efa vwọ kẹ oma wẹn, ku wọ je ghwọrọ ọke ro fori nẹ wo vwo ru erọnvwọn efa kufia.”​—Teresa.

•   Yono oma wẹn phiyọ obo ra wiowian ọvo re tavwen e ki kpo ọfa. Ọyena sa dia egbabọse, ma rho wọ da dia ohwo ro ruẹ erọnvwọn sansan ẹsiẹvo jovwo​—kerẹ e vwo si evuẹ rhe ohwo jẹ e se ọbe. Baibol na tare nẹ ovwan “vughe obo ri yovwiri.” (Filipae 1:10) Erọnvwọn evo re ruẹ ghanre vrẹ evo. Ọtiọyena, jokaphiyọ ọ rọ ma ghanre, wo ru ọyena nu tavwen wo ki kpo ọfa.

   “Afọnrhe rọ tẹnroviẹ erọnvwọn sansan ẹsiẹvo pha kerẹ omotete rọ guọnọ ru obo ri jere eje, ọkievo ofori nẹ a sen kẹ, ọ da tobọ dianẹ a vwọ vwẹ uphẹn kẹ o vwo ru obo rọ guọnọre yen ma lọhọ.”​—Maria.

•   Kẹnoma kẹ obo ri se gbowọphiyọ oborẹ wọ guọnọ ruẹ. Oma ru we nẹ wo ni ifonu wẹn ọke wo de ru uyono? Phio phiyọ uvun ọfa. Fun TV na, wọ me je kpairoro vrẹ sosha midia! Baibol na da ta: “Vwẹ ọke wẹn vwo ruiruo vwẹ idjerhe ro me yovwin.”​—Kọlose 4:​5, Easy-to-Read Version.

   “Mi rhi noso nẹ me vwọ tẹnrovi orọnvwọn ọvo tavwen mi ki kpo ọfa yen me yovwin. Ọtiọyena, oma kọ vwerhen ovwẹ phiyọ mi de se ru orọnvwọn ọvo fiotọ mi ki kpo ọ rọ vwọ kpahọn. Ọnana kẹ vwẹ evunvọnvwẹ dẹn.”​—Onya.

•   Mu ẹwẹn wẹn phiyọ oborẹ wọ ta. Wo de ni ifonu wẹn jẹ wọ ta ota kẹ ohwo dje ọghọ phia-a, vwọba otaẹtakuẹgbe na ji che vwotọ-ọ. Baibol na tare nẹ oborẹ wọ guọnọre nẹ e ru kẹ wẹ, gbe ji ruo vwọ kẹ ihwo efa.​—Matiu 7:12.

   “Ọkievo mẹ vẹ oniọvo mẹ ọmọtẹ da ta ota, jẹ o siẹ ovuẹ yẹrẹ ru erọnvwọn efa vwẹ ifonu rọyen. Uruemu nana miovwo uvwe ivun mamọ! Jẹ, a vwọ ta uyota, mi ji ru ọtiọyen ọkiọvo!”​—David.