UKẸCHA VWỌ KẸ ORUA | ẸROEVWOTE RẸ EMỌ
Ra Vwọ ta Ota kẹ Emọ Kpahen Omaẹfẹnẹ
Ọmọ wẹn vwọ ghwanra cha na, o se noso nẹ ihwo evo vwẹ ẹro okueku vwo nẹ ihwo efa fikirẹ ohọroma yẹrẹ asan rẹ ayen nurhe. Mavọ yen wọ sa vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ọmọ wẹn vwọ kẹnoma kẹ uruemu rẹ omaẹfẹnẹ? Die yen wo se ru ọ da dianẹ a vwẹ ẹro okueku vwo nẹ ọmọ wẹn fikirẹ ohọroma yẹrẹ asan ro nurhe?
Vwẹ uyovwinrota nana
Obo ra ta ota kẹ emọ kpahen omaẹfẹnẹ wan
Obo wo se dje wan. Ohọroma vẹ ẹkuruemu rẹ ihwo fẹnẹre vwẹ akpọ na eje. Omaẹfẹnẹ nana nẹrhẹ ihwo evo vwo utuoma kpahen ihwo efa fikirẹ oborẹ ayen hepha yẹrẹ ẹkuruemu rayen.
Ẹkẹvuọvo, Baibol na yono avwanre nẹ ọsẹ vuọvo yen vwiẹ avwanre eje. Ọtiọyena, orua ọvo yen avwanre nurhe.
“[Ọghẹnẹ] ma ihwo rẹ ẹgborho na eje vwo nẹ oma rẹ ohwo ọvo rhe.”—Iruo rẹ Iyinkọn Na 17:26.
“Avwanre mrẹvughe nẹ siẹrẹ emọ avwanre de nene ihwo ri vwo ẹkuruemu re fẹnẹ ọ rẹ avwanre ruẹ kuẹgbe, kẹ ayen cha mrẹ obo rọ ghanre te re vwo vwo ẹguọnọ rẹ ohwo ọvuọvo ji muọghọ kẹ ayen.”—Karen.
Obo re dje omaẹfẹnẹ kẹ emọ wan
Kẹrẹkpẹ yẹrẹ vwẹ obaro obọ, ọmọ wẹn che nyo ikuegbe rẹ ihwo re shenyẹ yẹrẹ gboja kẹ fikirẹ ohọroma rayen vwẹ ekuakua re ghwa iyẹnrẹn. Mavọ yen wo se vwo dje obo re phia na kẹ ọmọ wẹn? Wo se dje vwẹ idjerhe sansan vwo nene ikpe rẹ ọmọ na.
Imitete. Dr. Allison Briscoe-Smith, tare vwẹ Parents magazine nẹ, “Imitete fobọ vwo oniso rẹ obo ri yoma vẹ obo re chọre. Ọnana ghwa omamọ uphẹn rẹ ovwan vwọ ta ota kpahen oshenyẹ.”
“Ọghẹnẹ ghwomaphiyọ ẹbẹre ọvo jẹ ọvo vwo-o, ẹkẹvuọvo vwẹ kẹgborho kẹgborho, ohwo rọ djoshọ rọyen ro ji ruẹ obo ri shephiyọ yen o rhiabọreyọ.”—Iruo rẹ Iyinkọn Na 10:34, 35.
Imighene. Emọ rehẹ ẹgbukpe 6 fi 12 vwo ẹwẹn rẹ ayen vwọ riẹn kemu kemu, jẹ ọke evo na, ayen nọ enọ egangan. Davwẹngba vwọ kpahenphiyọ enọ na vwo nene asan ẹgba wẹn muru. Nene emọ wẹn ta ota kpahen oborẹ ayen mrẹ vwẹ isikuru, intanẹti vẹ TV, wọ me je reyọ uphẹn rẹ otaẹtakuẹgbe nana vwo dje oboresorọ omaẹfẹnẹ vwọ dia obo re chọre.
“Vwo ẹwẹn ọvo, erorokẹ, ẹguọnọ rẹ iniọvo, arodọnvwẹ kugbe omaevwokpotọ.”—1 Pita 3:8.
Ighene. Ọke ighene, ọyen ọke rẹ ighene vwọ davwẹngba vwo vwo ẹruọ rẹ ekuakua re pha gangan vwẹ akpeyeren rayen. Ọtiọyena, ọke rẹ ọmọ wẹn de te eghene re, ọnana omamọ ọke wẹ vẹ ọyen vwọ ta ota kpahen eta ra vwọphia vwẹ ekuakua re ghwa iyẹnrẹn ri shekpahen omaẹfẹnẹ.
“Imiragua . . . yono ẹgba rẹ ọmrẹvughe rayen womarẹ iruo rẹ ayen reyọ vwo ruẹ, rere ayen se vwo phi ofẹnẹ phiyọ obo ri yovwirin vẹ obo re brare.”—Hibru 5:14.
“Avwanre nene emọ avwanre ta ota kpahen omaẹfẹnẹ kidie ọyen oborẹ ayen che rhiẹromrẹ vwẹ obaro obọ, o toro asan rẹ ayen diare-e. Avwanre rhe nene ayen ta ota kpahen uruemu rẹ omaẹfẹnẹ vwẹ uwevwi-in, ọ sa nẹrhẹ ayen vwẹrokere ihwo ri vwo uruemu na. A sa vwẹ evuẹ efian buebun vwọphia vwọ kẹ emọ rẹ avwanre, je vuẹ ayen nẹ evuẹ tiọyena uyota.”—Tanya.
Oborẹ wọ sa vwọ vwẹ oma vwo rudje
Emọ yono womarẹ udje, ọtiọyena, ọyen obo re ghanre esẹ vẹ ini vwọ nabọ roro kpahen oborẹ ayen ta vẹ oborẹ ayen ruẹ. Kerẹ udje:
Wọ vwẹ ihwo ri nẹ ẹkuotọ efa rhe vwọ jehwẹ, yẹrẹ nẹ ayen sakamu? American Academy of Child and Adolescent Psychiatry tare nẹ, “Emọ wẹn ni we je kerhọ wẹn, ayen je cha vwẹrokere uwe.”
Oma vwerhen owẹ siẹrẹ wọ dahẹ uvwre rẹ ihwo ri nẹ ẹkuotọ efa rhe? Idọktọ ọvo re se Alanna Nzoma da ta: “Wọ da guọnọ nẹ emọ wẹn . . . vẹ ihwo ri nẹ ẹkuotọ efa rhe vwo [uvi] rẹ oyerinkugbe, gbe jẹ ayen mrẹvughe nẹ wẹ komobọ ji ruẹ ọtiọyen.”
“Muọghọ kẹ ihwo ejobi.”—1 Pita 2:17.
“Vwẹ ikpe evo rhire na yen orua avwanre vwo durhie erhorha ri nẹ ẹbẹre sansan rẹ akpọ na rhe. Avwanre yono kpahen emu vẹ ine je sẹn osẹnvwe rẹ ẹkuotọ rayen. Avwanre da ta ota kẹ emọ rẹ avwanre kpahen ihwo, avwanre tẹnroviẹ ohọroma yẹrẹ asan rẹ ayen nurhe-e. Avwanre je yonma kpahen ẹkuruemu rẹ avwanre-e.”—Katarina.
E de vwo utuoma kpahen ọmọ wẹn fikirẹ ohọroma yẹrẹ asan ro nurhe
Dede nẹ ihwo buebun ta nẹ avwanre eje abavo, jẹ uruemu rẹ omaẹfẹnẹ je vọn akpọ na. Ọnana mudiaphiyọ nẹ e che shenyẹ ọmọ wẹn, marho ọ da dianẹ asan ro nurhe fẹnẹ ọ rẹ ihwo ichekọ. Siẹrẹ ọnana da phia . . .
Guọnọ uyota na. Arogba yen ohwo na vwo ruo, gbanẹ ota yen ọ guọnọ? (Jems 3:2) Ofori nẹ a ta ota kẹ ohwo na kpahen obo ro ruru na, gbanẹ a kpairoro vrẹ?
Vwọrẹ uyota, ofori nẹ a vwẹ ẹro abavo vwo ni ẹdia na. Baibol na vwẹ uchebro rẹ aghwanre vwọphia: “Wọ fobọ mu ophu-u.” (Aghwoghwo 7:9) E ja vwẹ ẹro ri phovwin vwo nẹ uruemu rẹ omaẹfẹnẹ-ẹ, ẹkẹvuọvo, ọ dia ọyen o vwo mudiaphiyọ nẹ kọke kọke wo de roro nẹ ohwo yinvwaro kpahen owẹ yẹrẹ shenyẹ owẹ yen o vwo vwo utuoma kpahen asan wo nurhe-e.
Vwọrẹ uyota, ẹdia evo fẹnẹ efa, ọtiọyena, gba ka guọnọ obo re ghene phia tavwen wo ki brorhiẹn sẹ wo che ru orọnvwọn kpahọn.
“Wọ da kpahe ota tavwe wo ki nyo, ọye ẹkpa vẹ omẹvuọ.”—Isẹ 18:13.
Siẹrẹ wọ da riẹn uyota na nu, gba nọ oma wẹn:
‘O che fierere kẹ ọmọ mẹ siẹrẹ o de roro nẹ kohwo kohwo yen fẹnẹ oma, gbanẹ o no nẹ kọke kọke ihwo de yinvwaro kpahọn, ayen ru ọtiọyen fikirẹ asan ro nurhe?’
‘O che fierere kẹ ọmọ mẹ siẹrẹ o de nene uchebro ri Baibol nana: “Wọ kerhọn rẹ emu ejobi rẹ ihwo ta-a”?’—Aghwoghwo 7:21.
“E jẹ ihwo ejobi mrẹvughe nẹ ovwan ihwo ri roro emu fiotọ.”—Filipae 4:5, eta rehẹ obotọ na.
Kọ da rha dianẹ arogba yen ohwo na vwo ru obo ro ruru na vwo? Vwẹ ukẹcha vwọ kẹ ọmọ wẹn vwọ mrẹvughe nẹ erọnvwọn se yovwinphiyọ yẹrẹ miovwinphiyọ vwo nene obo rọ kpahenphiyọ wan. Ọke buebun na, ohwo yinvwaro, shenyẹ, yẹrẹ reyọ ihwo efa vwọ jehwẹ rere ọ vwọ mrẹ oborẹ ayen che ru. Vwẹ ẹdia tiọyena, obo ro fori nẹ e ru ọyen e vwo jẹ ota ẹkpahọn.
“Irhe da tonre erhanre ko fuẹn.”—Isẹ 26:20.
Vwẹ ẹdia ọfa, ọ da dia obo ri shephiyọ, ọmọ wẹn sa ta ota kẹ ohwo ro gbereku na. Ọ da dia obo ro se ru, ọ sa ta (vwẹ idjerhe ri bọrọbọrọ), “Mi rorori nẹ oborẹ wọ tare na (yẹrẹ ruru na) ghwe shephiyọ-ọ.”
Kọ da rha dianẹ wọ guọnọ niyẹnrẹn obo re phiare na vwo? Siẹrẹ ọmọ wẹn dahẹ ẹdia rẹ imuoshọ, yẹrẹ fikirẹ iroro evo wo niro nẹ ofori wọ vwọ kpairoro vrẹ obo re phiare na-a, gba ta ota kẹ iyono rẹ isikuru na yẹrẹ elọkpa siẹrẹ o de fo.
Wọ je sa Fuẹrẹn
Ikatunu re Siẹ Phiyọ Ophapha
Vwẹ Aghwanre Vwo Phi Oshenyẹ Kparobọ
Mrẹ oboresorọ ihwo evo vwọ rioja rẹ oshenyẹ vẹ obo re se vwo phio kparobọ.