Қийинчиликларга тайёр бўлинг

«Янги туғилган чақалоғимизнинг соғлигини ўйлаб, чекишни ташлашга қарор қилдим. Шунга уйимизга “Чекилмасин” деган белгини осиб қўйдим. Аммо орадан бир соат ўтар-ўтмас хуморим тутиб, яна чека бошладим». (Йошимицу, Япония)

ЙОШИМИЦУНИНГ мисолидан кўрганимиздек, чекишни ташлаш жараёни осон кечмайди. Қолаверса, тадқиқотларга кўра, чекишни ташлаганларнинг тахминан 90 фоизи яна бу одатга қайтган. Шунга чекишни ташлаш йўлида қийинчиликларга тайёр бўлсангиз, бу одатдан қутулишингизнинг эҳтимоли катта бўлади. Бу қийинчиликлардан қайсилари кўпроқ учрайди?

Хумор тутиши. Одатда хумор тутиши сўнгги сигаретни чекканингиздан кейин уч кун давомида авжига чиқади ва тахминан икки ҳафтадан сўнг босилади. Аввал чеккан бир кишининг айтишича, бу пайт давомида «ора-орада хумор тутади, у доимий бўлмайди». Лекин ҳатто йиллар ўтиб бирданига чекиш истаги пайдо бўлса, бўш келманг. Беш дақиқача кутиб турсангиз, бу истак ўтиб кетиши керак.

Чекишни ташлаш билан боғлиқ бошқа аломатлар. Бошида чекишни ташлаганларга ҳушёр туриш ёки диққатини бир жойга жамлаш қийинроқ бўлади ва улар тезда семириб кетиши мумкин. Қолаверса, бундай одамларда оғриқ, қичишиш, терлаш, йўталиш, кайфият ўзгариши туфайли жиззаки бўлиш ёки ҳатто депрессия ҳолатлари кузатилади. Бу аломатларнинг аксарияти 4–6 ҳафта ичида ўтиб кетади.

Ушбу қийин даврда сизга ёрдам берадиган бир нечта амалий қадамни қўйишингиз мумкин. Масалан:

● кўпроқ ухланг,

● кўпроқ сув ёки шарбат ичинг ва соғлом овқатланинг,

● меъёрида жисмоний машқлар қилинг,

● чуқур нафас олинг ва ўпкангиз тоза ҳавога тўлаётганини тасаввур қилинг.

Қўзғатувчи омиллар. Уларга чекиш истагини қўзғатиши мумкин бўлган ишлар ёки ҳис-туйғулар киради. Эҳтимол, сиз ичимлик ичганингизда одатда сигарет чеккандирсиз. Агар шундай бўлса, чекишни ташлаётганингизда ичимлигингизни тезда ичиб қўйишга ҳаракат қилинг. Хавотирланманг, вақти келиб ичимлигингизни яна бемалол маза қилиб ича оласиз.

Танангиз никотиндан тозаланганидан кейин кўп вақт ўтгач ҳам психологик боғлиқлик қолиши мумкин. Аввалроқ сўзлари келтирилган Торбен шундай деб тан олди: «Чекишни ташлаганимдан 19 йил ўтган бўлса-да, қаҳва ичиш учун танаффус қилганимда ҳали ҳам чекиш васвасаси пайдо бўлади». Бироқ кўпинча муайян ишларни қилаётганда чекиш истаги вақт ўтиб камаяди ва ўз кучини йўқотади.

Спиртли ичимликлар билан вазият бошқача. Агар чекишни ташлаётган бўлсангиз, унда спиртли ичимликларни ичмаганингиз ва улар тортиладиган жойларга бормай турганингиз маъқул. Чунки одамлар ичганида чекиш истаги яна пайдо бўлишининг эҳтимоли юқори. Нега?

● Спиртли ичимликнинг ҳатто оз миқдори ҳам никотиндан олинадиган кайфни оширади.

● Ичкилик ичиладиган жойларда одатда сигарет ҳам чекилади.

● Спиртли ичимлик мулоҳазакорлик билан йўл тутиш ва ўзини бошқариш қобилиятини сусайтиради. Муқаддас Китобда: «Шароб одамни эс-ҳушидан айиради»,— деб бекорга айтилмаган. (Ҳўшея 4:11)

Атрофдаги одамлар. Тўғри танлов қилинг. Масалан, чекадиган ёки сизга чекишни таклиф қиладиган одамлар билан заруратсиз мулоқотда бўлманг. Шунингдек, чекишни ташлаш қарорингизни сусайтиришга интиладиган, эҳтимол, устингиздан куладиган одамлардан узоқроқ юринг.

Ҳис-туйғулар. Бир тадқиқотга кўра, чекишни ташлагандан кейин қайта чекканларнинг деярли учдан икки қисми сигаретни яна қўлга олишдан олдин стресс ҳис қилган ёки уларнинг жаҳли чиққан. Агар қандайдир туйғу чекиш истагингизни уйғотса, ўзингизни нима биландир чалғитинг. Масалан, сув ичинг, сақич чайнанг ёки кўчада айланиб келинг. Онгингизни ижобий фикрлар билан тўлдиришга ҳаракат қилинг. Мисол учун, ибодатда Худодан ёрдам сўранг ёки Муқаддас Китобдан бир нечта саҳифани ўқинг. (Забур 19:14)

Баҳона қилишдан қочинг

● Мен бир мартагина тамаки тортаман, холос.

Аслида бир марта тамаки тортиш миянгиздаги муайян никотин рецепторларининг тахминан 50 фоизини уч соатга қўзғатиши мумкин. Бу кўпинча қайта чекишни бошлашга сабаб бўлади.

● Чекиш стресс билан курашишимга ёрдам беради.

Аслида тадқиқотлар шуни кўрсатдики, никотин стресс гормонларининг миқдорини оширади. Чеккан инсон ўзини енгил ҳис қилиши эса асосан чекишни ташлаш билан боғлиқ аломатлар вақтинча камайганининг натижаси бўлиши мумкин.

● Энди чекишни ташлашим учун жуда кеч.

Аслида салбий фикрлар иродани сусайтиради. Муқаддас Китобда қуйидагича айтилган: «Оғир кунда руҳинг тушса, кучинг ҳам заифлашади». (Ҳикматлар 24:10) Шундай экан, таслим бўлманг. Ростдан ҳам чекишни ташламоқчи бўлган ва амалий, масалан, мазкур журналда келтирилган маслаҳатларни қўллаган инсон муваффақиятга эриша олади.

● Чекишни ташлаш билан боғлиқ аломатлар пайдо бўлса, уларга чидай олмайман.

Аслида чекишни ташлаш билан боғлиқ аломатлар кучли намоён бўлса-да, улар атиги бир неча ҳафта ичида камаяди. Шунга бўшашманг. Агар сизда ойлар ёки йиллар ўтиб чекиш истаги яна пайдо бўлса, у, эҳтимол, бор-йўғи бир неча дақиқа ичида йўқолади. Асосийси, сигаретни ёқмасангиз бас.

● Руҳий касаллигим бор.

Аслида руҳий ҳолатингиз туфайли, масалан, депрессия ёки шизофрения касаллигидан даволанаётган бўлсангиз, шифокорингиздан чекишни ташлашингизга ёрдам беришини сўрашингиз мумкин. Ҳойнаҳой, у сизга жон деб кўмаклашади. Эҳтимол, шифокорингиз чиқарган қарорингизни инобатга олиб, сизни даволаш усулига ёки сиз ичаётган дориларга ўзгариш киритади.

● Агар яна чекиб қўйсам, ўзимни енгилгандай ҳис қиламан.

Аслида чидай олмай чекиб қўйсангиз, чекишни ташлашга уринганларнинг кўпи билан бўлганидек, сизнинг вазиятингиз ҳам умидсиз эмас. Кучингизни йиғиб, курашишда давом этинг. Йиқилиш эмас, ўрнидан турмаслик ютқизиш ҳисобланади. Шунга ҳаракат қилишдан тўхтаманг. Охири бу курашда ғалаба қозона оласиз!

Келинг, Ромуальдонинг мисолини кўриб чиқайлик. У 26 йил давомида чеккан ва ташлаганига 30 йилдан ошган. У шундай деб ёзди: «Неча марта қайта чекиб қўйганимнинг саноғига ета олмайман. Ҳар сафар ўзимни жуда ёмон ҳис қилардим ва чекишни ташлаш қўлимдан келмайди, деб ўйлардим. Бироқ кейин Аллоҳ Яҳова билан яқин муносабатларга эга бўлишга қатъий қарор қилдим ва Унга қайта-қайта ибодат қилиб, ёрдам сўрадим. Охири чекишни бутунлай ташлашга муваффақ бўлдим».

Ушбу мақолалар туркумининг охиргисида чекишни ташлай олганлар қаторига қўшилишингизга ёрдам берадиган яна бир нечта амалий маслаҳатни муҳокама қиламиз.

 [7- саҳифадаги расм/рамка]

ҲАР ҚАНДАЙ ТУРИ ЎЛИМГА ЕТАКЛАЙДИ

Тамаки маҳсулотларидан турлича фойдаланилади. Ҳатто уларнинг айримларини соғлом овқатланиш маҳсулотлари ва доривор гиёҳлар сотиладиган дўконлардан топиш мумкин. Лекин Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотининг айтишича: «Тамаки маҳсулотларининг барча турлари ўлимга олиб келади». Тамаки келтириб чиқарадиган ҳар қандай касаллик, масалан, саратон ва юрак-томир системаси касалликлари ўлимга сабаб бўлиши мумкин. Шунингдек, тамаки маҳсулотларини истеъмол қиладиган аёллар туғилмаган фарзандларига зарар етказиши ҳеч гап эмас. Хўш, тамаки маҳсулотларининг қандай турлари кенг тарқалган?

Бидилар. Бу кўпинча Жанубий Осиёда чекиладиган найча шаклида қўлда ўралган кичкина сигаретлар. Уларда қатрон, никотин ва углерод оксидининг миқдори оддий сигаретларга қараганда бир неча марта кўпроқ.

Сигаралар. Улар тамаки барги ёки тамакидан қилинган қоғозга тамакини зич қилиб ўраб тайёрланади. Сигареталардаги кислотали хусусиятга эга тамакидан фарқли ўлароқ, сигаралардаги тамаки ишқорли хусусиятга эга. Шунинг учун сигара ёқилмаган бўлса-да, унинг таркибидаги никотин оғиз орқали организмга сўрилади.

Кретеклар ёки қалампирмунчоқли сигаретлар. Одатда улар тахминан 60 фоиз тамаки ва 40 фоиз қалампирмунчоқдан иборат. Уларда қатрон, никотин ва углерод оксидининг миқдори оддий сигаретларга қараганда кўпроқ.

Трубкалар. Трубкани чекиш оддий сигаретни чекиш каби зарарлидир. Чунки иккиси ҳам саратоннинг кўплаб турларини ва бошқа касалликларни келтириб чиқариши мумкин.

Чекилмайдиган (тутунсиз) тамаки турлари. Уларга чайналадиган, ҳидланадиган тамаки ҳамда Жануби-Шарқий Осиёда қўлланиладиган хушбўй ҳидли гутха киради. Уларнинг таркибидаги никотин оғиз орқали қонга сўрилади. Чекилмайдиган тамаки маҳсулотлари бошқа тамаки турлари каби хавфли.

Чилим (бонг, хукка, наргиле, шиша). Ушбу асбоб ёрдамида тамаки тутуни нафас йўллари орқали танага киришидан олдин сувдан ўтади. Лекин бу жараён ўпкага кирадиган токсинлар, жумладан, канцерогенларни камайтирмаслиги мумкин.

 [8- саҳифадаги расм/рамка]

КИМГАДИР ЧЕКИШНИ ТАШЛАШГА ЁРДАМ БЕРАЁТИБ...

● Ижобий бўлинг. Таъна қилиш ва маъруза ўқишдан кўра, мақташ ва совғалар бериш кўпроқ фойда келтиради. «Яна чекиб қўйдингизми?!» дейишнинг ўрнига «Менимча, яна уриниб кўрсангиз, қўлингиздан келади» деб айтиш яхшироқ.

● Кечиримли бўлинг. Агар чекишни ташлаётган инсон сизга жаҳл қилса ёки сизни ранжитса, буни юракка яқин олманг. «Бу осон эмас, лекин таслим бўлмаётганингиз учун сизни мақтаса бўлади» каби ёқимли гапларни айтиб туринг. Ҳеч қачон «Ундан кўра чекканингиз яхши эди» деманг.

● Чин дўст бўлинг. Муқаддас Китобда: «Чин дўст ҳамма вақт севади, оғир дамда биродарига таянч бўлади»,— деб айтилган. (Ҳикматлар 17:17) Чекишни ташлаётган инсонга нисбатан, унинг кайфияти қандай бўлишидан қатъи назар, «ҳамма вақт» севги ва сабр кўрсатишга интилинг.