Ndima Ya 35

Pfunzo Ye Ya Ṋekedzwa I Re Na Bvumo Vhukuma I Fhiraho Dzoṱhe

FHETHU ndi hune ha ḓivhea vhukuma kha ḓivhazwakale ya Bivhili: Yesu o dzula thavhani, u khou funza Pfunzo yawe ya Thavhani i re na bvumo. Henefho fhethu ndi tsini ha Lwanzhe lwa Galilea, khamusi tsini na Kapernaume. Musi o no ṱwa vhusiku hoṱhe a tshi khou rabela, Yesu u kha ḓi bva u nanga vha 12 kha vhafunziwa vhawe uri vha vhe vhaapostola. Zwenezwo, khathihi navho vhoṱhe, u tsela fhasi ha thavha ho itaho tswititi.

Zwa zwino, ni nga kha ḓi humbula uri Yesu u fanela u vha o neta vhukuma nahone u ṱoḓa u eḓelanyana. Fhedzi magogo manzhi o ḓa, vhaṅwe vha tshi bva Yudea na Yerusalema, vhukule ha khilomithara dza 97 u ya kha dza 113. Vhaṅwe vha bva vhugabeloni ha lwanzhe ha Tiro na Sidoni vhu re thungo ya devhula. Vho ḓa u thetshelesa Yesu na u fhodzwa malwadze avho. Havha vha dovha vha vha vhathu vhane vha dinwa nga mimuya mivhi, vharuṅwa vhavhi vha Sathane.

Musi Yesu a tshi tsela fhasi, vhathu vha lwalaho vha a sendela u mu kwama, nahone u a vha fhodza vhoṱhe. Nga murahu, zwi vhonala uri Yesu u gonyela nṱhanyana ha thavha. E henefho u dzula fhasi a thoma u funza magogo o dzulaho fhasi ha thavha ho itaho tswititi phanḓa hawe. Nahone edzanu u humbula! Zwino a huna na muthihi kha ḽeneḽo gogo ane a khou pfa vhuṱungu nga vhulwadze vhu vhavhaho!

Vhathu vha khou fhisetshela u pfa hoyu mufunzi ane a kona u ita vhuṱolo vhu mangadzaho. Naho zwo ralo, Yesu u ṋekedza pfunzo yawe zwihuluhulu u itela u vhuyedza vhafunziwa vhawe, vhane khamusi vha vha vho kuvhanganaho tsini hawe. Fhedzi u itela uri ri vhuyelwe-vho, Mateo na Luka vho ṅwala heyi pfunzo.

Mafhungo a Mateo a heyi pfunzo a ṱoḓa u vha malapfu kaṋa u fhira a Luka. Zwiṅwe hafhu, zwipiḓa zwine Mateo a zwi ṅwala, Luka u zwi vhea sa zwe zwa ambiwa nga Yesu nga tshiṅwe tshifhinga vhukatini ha vhuḓinḓa hawe, samusi zwi tshi nga ṱhogomelwa nga u vhambedza Mateo 6:9-13 na Luka 11:1-4, na Mateo 6:25-34 na Luka 12:22-31. Naho zwo ralo hezwi a zwo ngo fanela u mangadza. Zwi tou vha khagala uri Yesu o funza zwithu zwithihi lu fhiraho luthihi, nahone Luka o nanga u ṅwala dziṅwe dza hedzi pfunzo nga nḓila yo fhambanaho.

Zwine zwa ita uri pfunzo ya Yesu i vhe ya ndeme nga u rali a si vhudziki ha muya kha zwo ṅwaliwaho fhedzi, fhedzi ndi nḓila i leluwaho na i pfalaho ye a vhea ngayo haya mafhungo-ngoho. U amba nga ha tshenzhelo dzo ḓoweleaho nahone a shumisa zwithu zwo ḓoweleaho vhathuni, nga zwenezwo a tshi ita uri mihumbulo yawe i pfeseswe nga nḓila i leluwaho nga vhoṱhe vhane vha ṱoḓa vhutshilo ha khwine nga nḓila ya Mudzimu.

Ndi Vhafhio Vho Takalaho Vhukuma?

Muṅwe na muṅwe u ṱoḓa u takala. A tshi ṱhogomela hezwi, Yesu u thoma Pfunzo yawe ya Thavhani nga u ṱalusa vho takalaho (vha re na mashudu) vhukuma. Samusi ri tshi nga zwi humbulela, nga u ṱavhanya hezwi zwi kunga ṱhogomelo ya vhunzhi ha vhathetshelesi vhawe. Huno naho zwo ralo maipfi awe ane a thoma ngao a vhonala a tshi nga a a ḓihanedza kha vhanzhi.

A tshi livhisa ṱhaluso dzawe kha vhafunziwa vhawe, Yesu u a thoma: “Mashudu! Inwi vhaheḓana, ngauri muvhuso wa Mudzimu ndi waṋu. Mashudu! Inwi ni pfaho nḓala zwino, ngauri ni ḓo fushwa. Mashudu! Inwi ni lilaho zwino, ngauri ni ḓo sea. Ni na mashudu, vhathu vha tshi ni vhénga . . . Misi iyo ni takale ni pembele, ngauri vhonani, malambá aṋu ndi manzhi ngei ṱaḓulu.”

Haya ndi mafhungo a Luka a mathomo a pfunzo ya Yesu. Fhedzi u ya nga mafhungo a Mateo, Yesu u a amba uri vha na mashudu vhane vha vha na vhulenda, vhakhathutsheli, vha mbilu dzo ṱambaho, na vhadzia mulalo. Yesu u ṱhogomela uri havha vha na mashudu, ngauri vha ḓo ḽa ifa ḽa shango, vha ḓo khathutshelwa, vha ḓo vhona Mudzimu, nahone vha ḓo pfi vhana vha Mudzimu.

Naho zwo ralo, zwine Yesu a zwi amba nga u vha wa mashudu, a zwi sokou vha u takala kana u sea, zwa nga muthu a tshi khou ḓiphina. Dakalo ḽa vhukuma ḽo dzika, ḽi na muhumbulo wa u fushea na u fushea vhutshiloni.

Ngauralo, Yesu u sumbedza uri vho takalaho vhukuma, ndi vhathu vhane vha ṱhogomela ṱhoḓea yavho ya muya, vha pfiswa vhuṱungu nga vhuimo havho ha tshivhi, nahone vha ḓivha Mudzimu nahone vha a mu shumela. Nga zwenezwo, naho arali vha tshi vhengiwa kana vha tshi tovholwa nga u ita lufuno lwa Mudzimu, vha a takala ngauri vha a zwi ḓivha uri vha khou takadza Mudzimu nahone vha ḓo ṱanganedza malamba awe a vhutshilo vhu sa fheli.

Naho zwo ralo, vhunzhi ha vhathetshelesi vha Yesu, u fana na vhaṅwe vhathu ṋamusi, vha tenda uri u bvela phanḓa zwavhuḓi na u ḓiphina nga madakalo ndi zwine zwa ita uri muthu a takale. Yesu u zwi ḓivha nga iṅwe nḓila. A tshi ita phambano ine ya ḓo kanukisa vhunzhi ha vhathetshelesi vhawe, u ri:

“Khombo! Inwi vhapfumi, ngauri no no ḓi ḓi-phiṋa na fhedza. Khombo Inwi ni furaho zwino, ngauri ni ḓo pfa nḓala. Khombo! Inwi ni seaho, ngauri ni ḓo lila lwa u lila. Ni vha khombo, inwi, arali vhathu vhoṱhe vha tshi ni khoḓa; ngauri ndi zwe vho-khotsi-avho vha ita vhaporofita vha u zwifha.”

Yesu u amba mini? Ndi ngani u vha na lupfumo, u ḓiphina nga u tovhola madakalo, na u ḓiphina nga u khoḓwa nga vhathu zwi tshi ḓisa khombo? Ndi nga ṅwambo wa uri arali muthu e na hezwi zwithu nahone a tshi zwi dzhiela nṱha, nga zwenezwo tshumelo kha Mudzimu, ine yone i yoṱhe ya ḓisa dakalo ḽa vhukuma, i vhetshelwa thungo vhutshiloni hawe. Nga tshenetsho tshifhinga, Yesu o vha a sa khou amba uri u vha mushayi, na nḓala, na u ṱwa u tshi lila zwi ita uri muthu a takale. Naho zwo ralo, kanzhi vhathu vho raloho vhane vha shengela vha nga aravha kha pfunzo dza Yesu, nahone nga zwenezwo vha fhaṱutshedzwa nga dakalo ḽa vhukuma.

Lu tevhelaho, musi Yesu a tshi amba na vhafunziwa vhawe, u ri: “Inwi ni muṋo wa shango.” Vhukuma, ha khou amba uri vha muṋo wa vhukuma. Nṱhani hazwo, muṋo ndi tshithu tshi vhulungaho zwithu uri zwi si sine. Thulwi khulwane yawo i tsini ha aletare ya thembele ya Yehova, nahone vhotshifhe vhane vha shuma henefho vho vha vha tshi lunga ngawo zwiṱhavhelo.

Vhafunziwa vha Yesu ndi “muṋo wa shango” ngauri vha na ṱhuṱhuwedzo i vhulungaho kha vhathu. I ngoho, mulaedza une vha vha nawo u ḓo vhulunga vhutshilo ha vhanzhi vhane vha u thetshelesa! U ḓo dzhenisa vhutshiloni ha vhenevho vhathu pfaneleo dzine dza ḓo dzula tshoṱhe, dza vhuluvha, u fulufhedzea, u tshi thivhela u sina naho hu hufhio ha muya na ha vhuḓilisi khavho.

Yesu u vhudza vhafunziwa vhawe uri: “Inwi ni tshedza tsha shango.” Ḓenzhe a ḽi tibiwi nga tshirundu, fhedzi ḽi vhewa kha tshiṱomambone, ngauralo Yesu u ri: “Na tshaṋu tshedza kha tshi vhonetshele vhathu ngauralo.” Vhafunziwa vha Yesu vha ita hezwi nga u funza havho ha khagala, khathihi na nga u vha tsumbo dzi ṋeaho tshedza kha u ḓifara hune ha tendelana na maitele a Bivhili.

Tshilinganyo tsha Nṱha tsha Vhatevheli Vhawe

Vharangaphanḓa vha vhurereli vha dzhia Yesu sa muvunḓi wa Mulayo wa Mudzimu nahone zwenezwino vho ita na u mu itela tshimbevha tsha u mu vhulaha. Nga zwenezwo, musi Yesu a tshi bvela phanḓa na Pfunzo yawe ya Thavhani, u a ṱalutshedza: “Ni songo elekanya na ri ndo ḓa u fhungudza mulayo na vhaporofita. A tho ngo ḓa u fhungudza, ndo ḓa u ḓadzisa.”

Yesu u dzhiela nṱha vhukuma Mulayo wa Mudzimu nahone u ṱuṱuwedza vhaṅwe uri na vhone vha ralo-vho. Zwi re zwone ndi uri u ri: “Ané zwino-ha a fhungudza mulayo muthihi naho u muṱuku, a funza vhathu a ralo, u ḓo pfi muṱuku muvhusoni wa ṱaḓulu,” zwi tshi amba uri muthu o raloho ha nga dzheni Muvhusoni na kathihi.

Zwi kule na Yesu u nyadza Mulayo wa Mudzimu, lune a sasaladza mavhonele ane muthu a vha nao ane a mu tikedza u u vunḓa. Musi o no amba uri Mulayo u ri, “U songo vhulaha,” Yesu u a engedza: “Á vha nṋe ndi ri: Muthu ané a sokou sinyutshela murathu wawe o eḓanwa nga tsengo.”

Samusi u bvela phanḓa wo sinyutshela wahaṋu zwi zwivhi nga u rali, khamusi zwi tshi isa na kha u ponda, Yesu u fanyisa vhuimo vhune muthu a fanela u vhu swikelela u itela u vha na mulalo. U a laya: “Arali hu musi uné wa yo ṋekedza dzithwala dzau [tshiṱhavhelo] kha aletare, wa elelwa henefho zwauri murathu wau u na mafhungo na iwe, dzithwala dzau dzi sie henefho phanḓa ha aletare, U thome U yo pfumedzana na murathu wau, U kone u yo ṋekedza dzithwala dzau.”

A tshi ṱhogomela mulayo wa vhusumbe wa Milayo ya Fumi, Yesu u bvela phanḓa: “No zwi pfa, vha kale zwauri vho ambiwa navho’ ha pfi: U songo vha phombwe.” Naho zwo ralo, Yesu u sasaladza na mavhonele maṱuku ane a isa kha vhupombwe. “A vha nṋe ndi vhudza inwi ndi ri: A lavhelesaho musadzi nga u mu emula, o no vha phombwe mbiluni yawe.”

Hafha Yesu ha khou sokou amba nga ha muhumbulo u songo kunaho u ṱavhanyaho u fhira, fhedzi nga ha ‘u ṱwa wo lavhelesa.’ U ṱwa wo lavhelesa honoho hu ita uri muthu a vutshelwe nga lutamo lwa u ṱangana nga dzimbeu, lune arali ha vha na tshibuli, lwa nga isa kha vhupombwe. Muthu a nga thivhela hani uri zwi si itee? Yesu u sumbedza nḓila ine zwa nga ṱoḓea ngayo uri hu dzhiiwe vhukando vhuhulwane, a tshi ri: “Arali iṱo ḽau ḽa thungo ya tshanḓa tsha u ḽa ḽi tshi U khakhisa, ḽi nongole U ḽi laṱe kule; . . . Arali tshanḓa tshau tsha u ḽa tshi tshi U khakhisa, tshi tumule U tshi laṱe kule.”

Kanzhi vhathu vha ḓiimisela u ṅala muraḓo wa muvhili wo tshinyalaho u itela uri vha ḓitshidze. Fhedzi u ya nga Yesu, ndi zwa ndeme vhukuma u ‘laṱa kule’ naho tshi tshini, naho tshi tshithu tsha ndeme tshi ngaho iṱo kana tshanḓa, u itela u iledza mihumbulo na zwiito zwa vhuaḓa. Arali zwi songo ralo, Yesu u ṱalutshedza uri vhenevho vhathu vha ḓo poswa Gehenna (mathukhwini a dzulaho a tshi swa tsini ha Yerusalema), hune ha fanyisela u fheliswa tshoṱhe.

Yesu u dovha a haseledza nga ha nḓila ine vhathu vhane vha vhaisa kana u khukhulisa vha fanela u farwa ngayo. Nyeletshedzo yawe ndi heyi: “Ni songo hanedza huné na tshinyiwa. Muthu arali a tshi U vhanda shama ḽa thungo ya tsha u ḽa, U mu ṋekedze na ḽa thungo ya monde.” Yesu ha khou amba uri muthu ho ngo fanela u ḓitsireledza kana u tsireledza muṱa wawe musi vha tshi vutshelwa. U vhandiwa a hu itwi nga ṅwambo wa u ṱoḓa u vhaisa muṅwe, fhedzi nṱhani hazwo, ndi u itela u mu sema. Ngauralo, zwine Yesu a khou amba ndi uri arali muṅwe muthu a tshi lingedza u vusa nndwa kana tsemano, naho hu nga u vhanda nga tshanḓa ha vhukuma kana hu nga u ṱhavha nga maipfi a semaho, zwi ḓo vha zwo khakhea u lifhedza.

Musi o no ita uri hu ṱhogomelwe mulayo wa Mudzimu wa u funa wahau, Yesu u a bula: “A vha nṋe ndi vhudza inwi ndi ri: Funani maswina aṋu; . . . rabelelani vha ni ṱungufhadzaho.” A tshi ṋea tshiitisi tsho khwaṱhaho tsha u ita nga u ralo, u a engedza: “Ndi hone ni tshi ḓo vha vhana vha khotsi-aṋu wa ṱaḓulu; ngauri u ṱavhisela ḓuvha ḽawe vhavhi na vhavhuya.”

Yesu u phetha hetshi tshipiḓa tsha pfunzo yawe nga u eletshedza: “Ndi zwone-ha, ivhani vhavhuya vho gumaho, ni nge khotsi-aṋu wa ṱaḓulu é muvhuya o gumaho.” Yesu ha khou amba uri vhathu vha nga vha vhavhuya nga nḓila yo fhelelaho. Nṱhani hazwo, vha nga ralo nga u edzisa Mudzimu, vha ṱanḓavhudze lufuno lwavho uri lu katele na maswina avho. Mafhungo a Luka a tshimbidzanaho na enea a vhea maipfi a Yesu nga u rali: “Ivhani vhakhathutsheli, vhunga Khotsi-aṋu e mukhathutsheli.”

Thabelo, na U Fulufhela Mudzimu

Musi Yesu a tshi bvela phanḓa na pfunzo yawe, u sasaladza muhoyo wa vhathu vhane vha ita mmboneni nga vhumudzimu havho. U ri: “Musi U tshi khathutshela muthu U songo lidzisa phalaphala phanḓa hau, sa vhadzia-muhoyo vhane vha zwi ita.”

Yesu u bvela phanḓa: “Ni tshi rabela ni songo nga vhadzia-muhoyo vha tamaho u ima zwikoloni na mafhandeni a dzinḓila, uri vha rabele vha tshi vhonwa nga vhathu.” Nṱhani hazwo, u a laya: “Huno iwe U tshi rabela U dzhene lufherani lwa nnḓu yau, huno wó hoṋa muṋango, U rabele khotsi-au wó dzumbama.” Yesu nga dzawe o vha a tshi rabela khagala, nga zwenezwo ha khou zwi sasaladza. Zwine a khou zwi sasaladza ndi thabelo dzine dza itelwa u takadza vhathetshelesi na u itela uri vha vha khoḓe.

Yesu u bvela phanḓa u eletshedza: “Ni tshi rabela ni songo sokou amba-amba sa vha-nnḓa.” Yesu ha khou amba uri u dovholola ho khakhea nga hone huṋe. O vhuya a shumisa ‘ipfi ḽithihi’ musi a thi rabela. Fhedzi zwine a si zwi takalele ndi u “amba-amba” maipfi mathihi o tou rwelwaho ngomani, u fana na vhane vha rabela vha tshi vhalela vhulungu musi vha tshi dovholola thabelo dzavho sa mukhwa.

U itela u thusa vhathetshelesi vhawe u rabela, Yesu u vha ṋea thabelo ya tsumbo ine ya katela na khumbelo dza sumbe. Tharu dza u thoma dzi isa ṱhogomelo kha vhuvhusahoṱhe ha Mudzimu na ndivho dzawe. Ndi khumbelo dza uri dzina ḽa Mudzimu ḽi khethwe, Muvhuso wawe u ḓe, na uri lufuno lwawe lu itwe. Dziṅwe khumbelo nṋa ndi khumbelo dza muthu nga dzawe, dzine dza vha dza zwiḽiwa zwa ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe, u hangwelwa zwivhi, uri u si lingwe u fhira lune wa nga lu konḓelela, na u vhofhololwa kha muvhi.

A tshi bvela phanḓa, Yesu u amba nga ha tshikwekwe tsha u vhilaela zwi songo tea nga ha zwithu zwi vhonalaho. U a khadeledza: “Ni songo ḓi-kuvhanganyela lupfumo fhano shangoni, huné lwa ḽiwa nga tsole na nga vhulali, huné mbava dza pala dza tswa.” Lwonolwo lupfumo a lu sokou ngalangala fhedzi, fhedzi a lu fhaṱi vhukonani na Mudzimu.

Nga zwenezwo, Yesu u ri: “Lupfumo ḓi-kuvhanganyeleni ngei ṱaḓulu.” Hezwi zwi itwa nga u vhea tshumelo ya Mudzimu u thoma vhutshiloni haṋu. A huna ane a nga dzhia honoho u konana ho itwaho na Mudzimu kana malamba aho mahulwane. Nga zwenezwo Yesu u a engedza: “Ngauri huné lupfumo lwau lwa vha hone, ndi huné mbilu yau ya ḓo vha hone-vho.”

A tshi bvela phanḓa u amba nga ha tshikwekwe tsha zwithu zwi vhonalaho, Yesu u ita tshifanyiso: “Tshivhonetsheli tsha kha muvhili ndi iṱo. Huno arali iṱo ḽau ḽó tsha, na muvhili wau u ḓo vha wa tshedza woṱhe. Huno arali iṱo ḽí ḽivhi, na muvhili wau u ḓo vha wa swiswi woṱhe.” Iṱo ḽine ḽa shuma zwavhuḓi kha muvhili ḽi nga luvhone lwo fungwaho fhethu hu re na swiswi. Fhedzi u itela u vhona zwavhuḓi, iṱo ḽi fanela u vha ḽi songo serekanaho, ndi uri, ḽi fanela u livhiswa kha tshithu tshithihi. Iṱo ḽi sa vhoniho zwavhuḓi ḽi ita uri u si sedze zwavhuḓi zwithu, u tshi vhea zwithu zwa ṋama phanḓa ha tshumelo ya Mudzimu, mvelelo ya vha uri ‘muvhili woṱhe’ u vha wa swiswi.

Yesu u vhea haya mafhungo vhuimoni ha nṱha nga u ita tshifanyiso tshi re na maanḓa: “Haho’ ané a kona u shumela marena mavhili; a nga ḓo vhenga muṅwe, a funa muṅwe; a nambatela muṅwe, muṅwe a mu nyadza. A ni koni u ri Mudzimu na Mamona na vha shumela vhoṱhe.”

Musi o no vha ṋea heyi nyeletshedzo, Yesu u khwaṱhisela vhathetshelesi vhawe uri a vho ngo fanela u vhilaelela ṱhoḓea dzavho dza zwithu zwi vhonalaho arali vha tshi vhea tshumelo ya Mudzimu u thoma. U ri: “Lavhelesani zwiṋoni zwa ṱaḓulu; a zwi zwali, a zwi kaṋi, a zwi kuvhanganyeli maḓuluni; khotsi-aṋu wa ṱaḓulu a ḓi zwi ṋea zwiḽiwa.” Zwenezwo u a vhudzisa: “Inwi a ni zwi fhiri kule kani?”

Lu tevhelaho, Yesu u amba nga ha mavolenga a masimuni nahone a sumbedza uri “na Salomo, na madzanga awe oṱhe, o vha a songo fuka zwine zwa nga zwa hayo,” u a bvela phanḓa, “khefha Mudzimu hatsi ha shango a tshi vhu ṱama sa zwenezwo, . . . Inwi-ha ha nga simesi u ralo-naa? inwi vhadzia-u-tenda zwiṱuku”? Nga zwenezwo Yesu u a phetha: “Ni songo vhilaela na ri: Ri ḓo ḽa’ni, ri ḓo nwa’ni, ri ḓo fuka’ni? . . . Ngauri khotsi-aṋu wa ṱaḓulu u a zwi ḓivha zwauri hezwo zwoṱhe ni na mushumo nazwo’. Tsha phanḓa ṱoḓani muvhuso wa Mudzimu na u luga hawe; hezwo zwoṱhe zwi ḓo vha zwiné na ingiwa ngazwo’.”

Nḓila i Isaho Vhutshiloni

Nḓila i isaho vhutshiloni ndi ya u tevhedza pfunzo dza Yesu. Fhedzi hezwi a zwi leluwi. Sa tsumbo, Vhafarisei, vho vha vha tshi anzela u haṱula vhaṅwe nga luhambo, nahone zwi vhonala uri vhanzhi vha a vha edzisa. Ngauralo musi Yesu a tshi bvela phanḓa na Pfunzo yawe ya Thavhani, u ṋea heyi nyeletshedzo: “Ni songo haṱula, uri na inwi ni sa ḓo haṱulwa-vho. Ngauri khaṱhulo iné na haṱula ngayo’, na inwi ni ḓo haṱulwa ngayo’.”

Zwi na khombo u tevhela vhurangaphanḓa ha Vhafarisei vha sasaladzaho nga maanḓa. U ya nga mafhungo a Luka, Yesu u fanyisa heyi khombo nga u amba uri: “Naa bofu ḽi nga sumbedza bofu nḓila naa? Vha nga si wele dindini vhuvhili havho naa?”

U sasaladzesa vhaṅwe, u hulisa vhukhakhi havho na u amba nga haho, ndi vhuvhi vhuhulwane. Ngauralo Yesu u a vhudzisa: “U nga kona hani u amba na murathu wau wa ri: Murathu wanga, litsha ndi bvise lufhanza lu re iṱoni ḽau; iwe muṋe danda ḽi re iṱoni ḽau Ú sa ḽi vhoni? Mudzia-u-ḓi-fhura ḓiwe! Thoma u bvisa danda ḽi re iṱoni ḽau, U kone u ḓo sedza u bvisa lufhanza lu re iṱoni ḽa murathu wau.”

Hezwi a zwi ambi uri vhafunziwa vha Yesu a vho ngo fanela u shumisa vhuṱali malugana na vhaṅwe vhathu, ngauri u ri: “Ni songo ṋea mmbwa zwikhethwa; vhulungu haṋu ni songo vhu kudza dzinguluvhe.” Mafhungo-ngoho a bvaho Ipfini ḽa Mudzimu ndi makhethwa. A nga vhulungu ha pfanyisedzo. Fhedzi arali vhaṅwe vhathu, vhane vha nga dzimmbwa kana dzinguluvhe, vha sa livhuhi haya mafhungo-ngoho avhuḓi, vhafunziwa vha Yesu vha fanela u litsha vhenevho vhathu nahone vha ṱoḓe vhane vha thetshelesa vhukuma.

Naho Yesu o vha o haseledza nga ha thabelo u thomani ha Pfunzo yawe ya Thavhani, zwino u ombedzela ṱhoḓea ya u futelela khayo. U a khadeledza: “Humbelani, ndi hone ni tshi ḓo fhiwa.” U itela u sumbedza uri Mudzimu u dzula o ḓiimisela u fhindula dzithabelo, Yesu u a vhudzisa: “Naa kha inwi u ḓo tou vha muthu-ḓe uyo, ané ṅwana wawe a tshi mu humbela vhuswa, a mu fha tombo, . . . Huufha inwi ni re vhavhi ni tshi ḓivha u ṋea vhana vhaṋu zwifhiwa zwivhuya, khotsi-aṋu wa ṱaḓulu ene a nga si simese u ṋea zwivhuya vha mu humbelaho naa?”

Lu tevhelaho Yesu u amba zwine zwa vha mulayo wa u ḓifara u ḓivheaho, une wa vhidzwa nga ho ḓoweleaho uri ndi Mulayo Muhulwane. U ri: “Zwoṱhe zwiné na funa vhathu vha tshi ni ita, na inwi ni vha ite zwenezwo.” U tshila nga hoyu mulayo zwi katela na mishumo yavhuḓi u tshi itela vhaṅwe vhuḓi, u tshi vha fara nga nḓila ine wa funa vha tshi u fara ngayo.

Uri nḓila i isaho vhutshiloni a i leluwi zwi dzumbululwa nga ndayo ya Yesu: “Dzhenani nga khoro ṱhukhu; ngauri khoro i yaho tshinyaloni yo aṱama, na nḓila i yaho hone ndi khulu; huno ndi vhanzhi vha tshimbilaho ngayo’. Hone, khoro i yaho vhutshiloni ndi ṱhukhu, na nḓila i yaho hone ndi tsekene; huno vha i wanaho a si vhanzhi.”

Khombo ya u xedzwa ndi khulwane, ngauralo Yesu u a sevha: “Thanyelani vhaporofita vha u zwifha, vhané vha ḓa kha inwi vhó ambara nguvho dza nngu, ngomu dzí phele dza zwivhanda.” Zwi nga miri yavhuḓi na miri mivhi i tshi kona u vhonwa nga mitshelo yayo, Yesu u a ṱhogomela, vhaporofita vha mazwifhi vha nga vhonwa nga u ḓifara havho na pfunzo dzavho.

A tshi bvela phanḓa, Yesu u ṱalutshedza uri a si zwine muthu a amba zwine zwa mu ita uri a vhe mufunziwa Wawe, fhedzi ndi zwine a ita. Vhaṅwe vhathu vha amba uri Yesu ndi Murena wavho, fhedzi arali vha sa iti lufuno lwa Khotsi awe, u ri: “Ndi hone ndi tshi ḓo vha vhudza nda vha fhedzela nda ri: Na ka-thihi a thi ni ḓivhi, nṱutsheleni inwi vhadzia-vhutshinyi.”

Mafheleloni, Yesu u ṋea phetho i sa hangwei ya pfunzo yawe. U ri: “Muthu a pfaho zwe nda amba afha, a zwi ita, ndi ḓo ri u nga munna wa vhuṱali o fhaṱaho nnḓu yawe kha tombo. Ha wa mvula, ha ḓa mikumbela, ha vhudzula maḓumbu, zwa kuḓa iḽa nnḓu, i si we.”

Kha ḽiṅwe sia, Yesu u a amba: “Hone muthu a pfaho zwe nda amba afha, a litsha u zwi ita, ndi ḓo ri u nga munna wa tsilu o fhaṱaho nnḓu yawe kha muṱavha. Ha wa mvula, ha ḓa mikumbela, ha vhudzula maḓumbu, zwa thudza iḽa nnḓu, ya wa; u wa hayo ha vha huhulu.”

Musi Yesu a tshi fhedza pfunzo yawe, magogo a kanukiswa nga nḓila yawe ya u funza, ngauri u vha funza vhunga muthu a re na maanḓa nahone a sa ngi vharangaphanḓa vhavho vha vhurereli. Luka 6:12-23; Mateo 5:1-12; Luka 6:24-26; Mateo 5:13-48; 6:1-34; 26:36-45; 7:1-29; Luka 6:27-49.

▪ Yesu u ngafhi musi a tshi funza pfunzo yawe ine ya ḓivhea vhukuma, hu na vhonnyi, nahone ho itea mini nga phanḓanyana musi a sa athu u i ṋekedza?

▪ Ndi ngani zwi sa mangadzi uri Luka u ṅwala maṅwe mafhungo a heyi pfunzo nga iṅwe nḓila?

▪ Ndi mini tshi itaho uri pfunzo ya Yesu i vhe ya ndeme nga u rali?

▪ Ndi vhafhio vhane vha takala vhukuma, nahone ndi ngani?

▪ Ndi vhafhio vhane vha welwa nga khombo, nahone ndi ngani?

▪ Vhafunziwa vha Yesu ndi “muṋo wa shango” na u vha “tshedza tsha shango” nga nḓila-ḓe?

▪ Yesu u sumbedza hani uri u dzhiela nṱha Mulayo wa Mudzimu?

▪ Ndi ndaela dzifhio dzine Yesu a dzi ṋea u itela u fhelisa zwiitisi zwa u ponda na vhupombwe?

▪ Yesu u amba mini musi a tshi amba nga ha u ṋekedza ḽiṅwe shama?

▪ Ri nga fhelela hani samusi na Mudzimu o fhelela?

▪ Yesu u ṋea ndayo dzifhio nga ha thabelo?

▪ Ndi ngani madzanga a ṱaḓulu e mahulwane, nahone a wanala hani?

▪ Ndi zwifanyiso zwifhio zwine zwa ṋekedzwa u itela u thusa u iledza u funa zwithu zwi vhonalaho?

▪ Ndi ngani Yesu a tshi ri a zwi ṱoḓei u vhilaela?

▪ Yesu u ri mini nga ha u haṱula vhaṅwe; naho zwo ralo u sumbedza hani uri vhafunziwa vhawe vha fanela u shumisa vhuṱali malugana na vhathu?

▪ Yesu u bvela phanḓa u amba mini nga ha thabelo, nahone u ṋekedza maitele afhio a u ḓifara?

▪ Yesu u sumbedza hani uri nḓila i isaho vhutshiloni i nga si leluwe na uri hu na khombo ya u xedzwa?

▪ Yesu u phetha hani pfunzo yawe, nahone i vha na mvelelo ifhio?