VHATHU vhanzhi vha dzhia Vhuraruthihi i yone “pfunzo khulwane ya vhurereli ha Tshikriste.” U ya nga yeneyo pfunzo, Khotsi, Murwa na muya mukhethwa ndi vhathu vhararu kha Mudzimu muthihi. Murangaphanḓa wa kereke ya Roma ane a pfi John O’Connor o amba zwi tevhelaho nga ha Vhuraruthihi, o ri: “Ri a zwi ḓivha uri yeneyi pfunzo i a konḓa u pfesesea?” Ndi ngani yeneyi pfunzo ya Vhuraruthihi i tshi konḓa nga u rali u i pfesesa?

The Illustrated Bible Dictionary i ri fha tshiitisi tsha uri ndi ngani yeneyi pfunzo i tshi konḓa u pfesesea. I amba zwi tevhelaho nga ha Vhuraruthihi, i ri: “A si pfunzo i tikedzwaho nga Bivhili ngauri a hu na maṅwalo ane a i tikedza Bivhilini.” Ngauri pfunzo ya Vhuraruthihi “a i wanali Bivhilini,” vhane vha i tikedza vha ṱoḓa maṅwalo Bivhilini, vha ita na u a shanda uri a tikedze yeneyi pfundzo.

Luṅwe luṅwalo lwa Bivhili lune lwa anzela shumiswa nga nḓila i si yavhuḓi ndi Yohane 1:1. Kha Bivhili ya Luvenḓa yeneyi ndimana i ri: “U rangani Ipfi o vha e hone; huno Ipfi o vha e ha Mudzimu [nga Tshigerika ton the·onʹ]; huno Ipfi o vha e ene Mudzimu [nga Tshigerika the·osʹ].” Yeneyi ndimana i na maipfi mavhili a Tshigerika ane a imela Mudzimu ane a vha ton the·onʹ na the·osʹ. Ipfi ḽa u thoma ḽo rangelwa nga ton nahone hafha ipfi the·onʹ ḽi ambela kha Mudzimu Ramaanḓaoṱhe. Naho zwo ralo, the·osʹ a ḽi na ipfi ḽine ḽa ḽi rangela. Naa ḽeneḽo ipfi ton ḽa u rangela ḽo tou hangwiwa?

Evangeli ya Yohane yo vha yo ṅwaliwa nga Tshikoine kana nga Tshigerika tsho ḓoweleaho tshine tsha vha na milayo yo livhaho malugana na kushumisele kwa ipfi ḽa u rangela. Mugudi wa Bivhili ane a pfi A. T. Robertson u ri arali zwithu zwivhili zwi na maipfi a rangelaho, “vhuvhili hazwo zwi a fana, zwi tea u dzhiiwa sa tshithu tshithihi nahone tshiṅwe tshi nga ima vhuimoni ha tshiṅwe.” Robertson u shumisa tsumbo i re kha Mateo 13:38 ine ya ri: “Tsimu [nga Tshigerika ndi ho a·grosʹ] ndi shango [nga Tshigerika ndi ho koʹsmos].” Zwenezwo zwi amba uri ri nga ri shango ndi tsimu.

Fhedzi hu pfi mini arali hu na maipfi mavhili a ngaho afho nṱha fhedzi ḽiṅwe ḽi si na ipfi ḽi ḽi rangelaho phanḓa ḽa Tshigerika, u fana na kha Yohane 1:1? Musi mugudi wa Bivhili ane a pfi James Allen Hewett a tshi ita tsumbo nga lwonolo luṅwalo u ri: “Kha nḓila ye lwonolo luṅwalo lwa ṅwalwa ngayo, enea maipfi mavhili ha fani.”

Sa tsumbo, Hewett u shumisa 1 Yohane 1:5 ine ya ri: “Mudzimu ndi tshedza.” Nga Tshigerika “Mudzimu” ndi ho the·osʹ nahone hu na ipfi ḽi rangelaho. Fhedzi ipfi ḽa “tshedza” phos nga Tshigerika a ḽi na ipfi ḽi ḽi rangelaho. Hewett a tshi ṱalutshedza u ri: “Ri nga amba uri Mudzimu ndi tshedza, fhedzi ri nga si ambe uri tshedza ndi Mudzimu.” Tsumbo dzi fanaho ya yeneyo ndi Yohane 4:24 ine ya ri “Mudzimu ndi Muya” na 1 Yohane 4:16 ine ya ri: “Mudzimu ndi lufuno.” Kha dzenedzi ndimana maipfi “Muya” na “lufuno” ha na maipfi a a rangelaho nga Tshigerika, ngeno Mudzimu ḽi na ipfi ḽi ḽi rangelaho. Ngauralo, maṅwe maipfi a nga si ime vhuimoni ha maṅwe. Zwi amba uri kha dzenedzi ndimana ri nga si ambe ra ri: “Muya ndi Mudzimu” kana ra ri: “lufuno ndi Mudzimu.”

Vhagudi vhanzhi vha Tshigerika tsha kale na vhaṱalutshedzeli vha Bivhili vha tenda uri Yohane 1:1 a i ambi uri Ipfi ndi nnyi, fhedzi i amba zwine “Ipfi” a vha zwone. Muṱalutshedzeli wa Bivhili ane a pfi William Barclay u ri: “Sa izwi muapostola Yohane a songo ṅwala ipfi ḽi rangelaho theos, zwi amba uri ḽi ṱalusa zwine Ipfi a vha zwone . . . Yohane ha khou amba uri Ipfi u lingana na Mudzimu. Nga maṅwe maipfi ha khou amba uri Yesu ndi Mudzimu.” Jason David BeDuhn, mugudi wa zwa vhurereli na ene u ri: “Arali kha fhungo ḽa Tshigerika na sa dzhenisa ipfi ḽi rangelaho theos u fana na kha Yohane 1:1c, vhavhali vha zwi dzhia u nga ni khou amba ‘mudzimu zwawo.’ . . . Samusi theos ḽi si na ipfi ḽi ri rangelaho, zwi amba uri theos ḽo fhambana na ho theos,” u fana na musi nga Tshivenḓa ipfi ‘Mudzimu’ ḽo fhambana na ipfi ‘mudzimu zwawo.’ BeDuhn u dovha a ri: “Yohane 1:1 a i ambi uri Ipfi ndi ene Mudzimu, fhedzi i amba uri ndi mudzimu zwawo kana uri u fana na Mudzimu.” Joseph Henry Thayer we a vha e mugudi we a shuma kha Bivhili ya American Standard Version o zwi vhea nga heyi nḓila: “Ipfi o vha a tshi fana na Mudzimu, fhedzi o vha e si ene Mudzimu.”

Naa Mudzimu u tea u vha “muthu a sa pfesesei”? Yesu o vha a sa zwi dzhii nga u ralo. Musi Yesu a tshi rabela kha Khotsi awe, o zwi sumbedza uri ene na Khotsi awe a vha muthu muthihi. O ri: “Vha ḓo wana vhutshilo vhu sa fheli, arali vha ḓivha iwe Mudzimu wa ngoho u woṱhe na u ḓivha Yesu Kristo we wa mu ruma.” (Yohane 17:3) Arali ri tshi tenda Yesu na u pfesesa zwine Bivhili ya zwi funza, ri ḓo tenda uri Yesu ndi Murwa wa Mudzimu na u mu ṱhonifha. Ri ḓo dovha ra gwadamela Yehova ane a vha ‘Mudzimu wa ngoho e eṱhe.’