1, 2. (a) Yesu o ombedzela hani vhuhulwane ha u dzudzanya? (b) Ndi kha sia ḽifhio hune zwihuluhulu u dzudzanya ha vha ha ndeme?

 U FHAṰA tshifhaṱo zwi ṱoḓa ndugiselelo dza vhuronwane. Musi hu sa athu itwa mutheo, hu fanela u waniwa fhethu hune ha ḓo fhaṱelwa hone nahone hu oliwe dzipulane. Naho zwo ralo, hu na tshiṅwe tshithu tsha ndeme. Yesu o ri: “Ndi ufhio kha inwi ané a tshi funa u fhaṱa mutsheṱo, a si range u dzula fhasi a vhala mali yawe uri a vhone arali e na yo linganaho u vuledza mushumo?”—Luka 14:28.

² Zwine zwa shuma kha u fhaṱa tshifhaṱo zwi a shumiswa na kha u fhaṱa mbingano i bvelelaho. Vhanzhi vha ri: “Ndi ṱoḓa u vha mbinganoni.” Fhedzi ndi  vhangana vhane vha thoma vha ima vha vhala tshinyalelo? Naho Bivhili i tshi amba zwavhuḓi nga ha mbingano, i dovha ya isa ṱhogomelo kha khaedu dzine yeneyo mbingano ya dzi ḓisa. (Mirero 18:22; 1 Vha-Korinta 7:28) Nga zwenezwo, vhane vha khou humbula nga ha mbingano vha fanela u vha na bono ḽa vhukuma ḽa phaṱutshedzo na tshinyalelo dza u vha mbinganoni.

3. Ndi ngani Bivhili i thuso ya ndeme kha vhane vha khou dzudzanyela mbingano, nahone i ḓo ri thusa u fhindula mbudziso dzifhio tharu?

³ Bivhili i nga thusa. Nyeletshedzo yayo yo hevhedzwa nga Muthomi wa mbingano, Yehova Mudzimu. (Vha-Efesa 3:14, 15; 2 Timotheo 3:16) Ri tshi shumisa maitele a yeneyi bugu ya vhulivhisi ya kale, fhedzi i sa fhirelwi nga tshifhinga, kha ri wane uri (1) Muthu a nga zwi vhona hani uri o ḓiimisela u vha mbinganoni? (2) Ndi mini zwine zwa fanela u sedziwa kha mufarisi wa mbingano? na uri (3) Tshifhinga tsha u ambisana tshi nga ṱhonifhiwa hani?

4. Ndi tshifhio tshiitisi tshihulwane tsha u vhulunga mbingano i bvelelaho, nahone ndi ngani?

⁴ U fhaṱa tshifhaṱo zwi nga ḓura, fhedzi u tshi ṱhogomela tshifhinga tshilapfu na zwone zwi a ḓura. Zwo tou ralo na nga mbingano. U vha mbinganoni zwi vhonala zwi khaedu khulwane; naho zwo ralo, u vhulunga vhushaka ha mbingano ṅwaha muṅwe na muṅwe na zwone zwi fanela u ṱhogomelwa. U vhulunga vhushaka ho raloho zwi katela na mini? Mbuno khulwane ndi mbofho ya mbilu yoṱhe. Kheyi nḓila ine Bivhili ya ṱalusa ngayo vhushaka ha mbingano: “Munna u ḓo sia khotsi-awe na mme-awe ngazwo’, a ḓo nambatela musadzi wawe, vha vha ṋama nthihi.” (Genesi 2:24) Yesu Kristo o ṋea mutheo muthihi fhedzi wa Maṅwalo wa muṱalano hune zwa konadzea uri muthu a dovhe a vhe mbinganoni—“vhupombwe,” ndi uri, vhushaka ha vhuaḓa  ha u ṱangana nga dzimbeu nga nnḓa ha mbingano. (Mateo 19:9) Arali ni tshi khou humbula nga ha mbingano, humbulani hezwi zwilinganyo zwa Maṅwalo. Arali ni songo ḓiimisela heyi mbofho yo khwaṱhaho, nga zwenezwo a no ngo ḓiimisela mbingano.—Doiteronomio 23:21; Muhuweleli 5:4, 5.

5. Naho mbofho yo khwaṱhaho ya mbingano i tshi tshusa vhaṅwe, ndi ngani i tshi fanela u dzhielwa nṱha nga maanḓa nga vhane vha ṱoḓa u vha mbinganoni?

⁵ Muhumbulo wa mbofho yo khwaṱhaho u tshusa vhathu vhanzhi. Muṅwe muṱhannga o amba uri: “U ḓivha uri vhuvhili hashu ro ita mbofho ya vhutshilo hoṱhe zwo ita uri ndi ḓipfe ndi tshi nga ndo vhetshelwa mikano, ndo valelwa, u vhoxwa tshoṱhe.” Fhedzi arali zwa vhukuma ni tshi funa muthu ane na khou ṱoḓa u vhingana nae, u ḓivhofha a zwi nga vhonali zwi tshi nga muhwalo. Nṱhani hazwo, zwi ḓo dzhiiwa sa tsireledzo. Mbofho mbinganoni i ita uri vhavhingani vha ṱoḓe u dzula vhoṱhe zwifhingani zwavhuḓi na zwivhi na u tikedzana hu sa londwi zwine zwa nga bvelela. Muapostola Paulo wa Mukriste o ṅwala uri lufuno vhukuma “lu fuka zwoṱhe” nahone “lwa konḓelela zwoṱhe.” (1 Vha-Korinta 13:4, 7) Muṅwe mufumakadzi u ri: “Mbofho ya mbingano i ita uri ndi pfe ndo tsireledzea nga maanḓa. Ndi khuthadzwa nga u tendelana hashu na u sumbedza khagala uri ro ḓiimisela u dzula roṱhe.”—Muhuweleli 4:9-12.

6. Ndi ngani zwi khwine u sa ṱavhanyela mbingano u tshee muṱuku?

⁶ U tshila u tendelana na yeneyo mbofho zwi ṱoḓa u vhibva. Nga zwenezwo, Paulo u eletshedza uri Vhakriste vha ita zwavhuḓi vha sa vhi mbinganoni u swikela vha tshi “hulesa,” hu si tshifhinga tsha musi maḓipfele a u ṱangana nga dzimbeu e na maanḓa nahone a tshi nga shanda mavhonele a muthu. (1 Vha-Korinta 7:36) Vhaswa vha shanduka nga u ṱavhanya musi vha tshi aluwa. Vhanzhi vhane vha vhingana musi vha tshee vhaṱukusa  vha wana uri nga murahu ha miṅwaha i si gathi ṱhoḓea dzavho na zwine vha zwi tama, u katela na zwa vhafarisi vhavho, zwo shanduka. Mbalo dzi sumbedza uri vhaswa vhane vha vha mbinganoni vha vhonala vha songo takala nahone vha ṱoḓa u ṱalana u fhira vhane vha lindela tshifhinga tshilapfunyana. Ngauralo ni songo gidimela mbingano. Miṅwaha ine muthu a i tshila sa mualuwa, muswa a siho mbinganoni i nga ni ṋea tshenzhelo ya ndeme ine ya ḓo ni ita uri ni vhibve vhukuma na u fanelea khwine u vha mufarisi o teaho. U lindela u vha mbinganoni na zwone zwi nga ni thusa uri ni ḓiḓivhe khwine—ndi tshithu tshihulwane arali ni tshi ṱoḓa u vha na vhushaka vhu bvelelaho mbinganoni yaṋu.

7. Ndi ngani vhane vha khou dzudzanyela u vha mbinganoni vha tshi fanela u thoma vha ḓiṱolisisa?

⁷ Naa ni wana zwi tshi ni lelutshela u tevhekanyisa pfaneleo dzine na dzi ṱoḓa kha mufarisi wa mbingano? Vhanzhi zwi a vha lelutshela. Naho zwo ralo, hu pfi mini nga pfaneleo dzaṋu? Ndi pfaneleo dzifhio dzine na vha nadzo dzine dza ḓo ni thusa kha mbingano i bvelelaho? Ni ḓo vha munna kana musadzi wa mufuda-ḓe? Sa tsumbo, naa ni a vhofholowa u tenda vhukhakhi haṋu na u ṱanganedza nyeletshedzo, kana naa zwifhinga zwoṱhe ni a ḓilwela musi ni tshi khakhululwa? Naa ni dzula no takala nahone no tsha, kana ni anzela u sinyuwa, ni tshi dzulela u gungula? (Mirero 8:33; 15:15) Humbulani uri mbingano i nga si shandule vhumuthu haṋu. Arali ni tshi ḓikukumusa, ni tshi dinalea nga u ṱavhanya, kana ni tshi sokou sinyukana ni sa athu vha mbinganoni, ni ḓo vha nga yeneyo nḓila musi ni mbinganoni. Samusi zwi tshi konḓa uri ri ḓivhone nga nḓila ine vhaṅwe vha ri vhona ngayo, ndi ngani ni sa humbeli mubebi kana khonani i fulufhedzwaho uri i ni ṱalutshedze na  u ni eletshedza i sa ni dzumbeli? Arali na wana hu na tshanduko dzine na fanela u dzi ita, shumelani khadzo ni sa athu dzhia vhukando ha u vha mbinganoni.

8-10. Ndi nyeletshedzo ifhio ine Bivhili ya i ṋea ine ya ḓo thusa muthu u lugiselela mbingano?

⁸ Bivhili i ri ṱuṱuwedzela uri ri tendele muyamukhethwa wa Mudzimu u tshi shuma kha riṋe, u tshi bveledza pfaneleo dzi ngaho “lufuno, dakalo, mulalo, u sa fhela mbilu, vhulenda, vhuthu, lutendo, u vuḓa, u konḓelela.” I dovha ya ri vhudza nga ha “u dovha u itwa vhaswa kha muya wa u ṱalukanya [hashu]” na u ‘ambara muthu muswa, we a ri a tshi vhumbiwa ha vha u tevhedza Mudzimu, a vhumbwa o luga, e mukhethwa, zwi tshi bva kha mafhungo-ngoho.’ (Vha-Galata 5:22, 23; Vha-Efesa 4:23, 24) U shumisa heyi nyeletshedzo musi ni sa athu vha mbinganoni zwi ḓo tou nga u vhulunga tshelede banngani—tshithu tshine tsha ḓo vha tsha ndeme tshifhingani tshi ḓaho, musi ni tshi vha mbinganoni.

⁹ Sa tsumbo, arali ni mufumakadzi, gudani u ṱhogomela nga maanḓa “muthu o dzumbamaho wa mbiluni” u fhira mbonalo yaṋu ya nga nnḓa. (1 Petro 3:3, 4) Vhudele na u vha na muhumbulo wo tshaho zwi ḓo ni thusa u vha na vhuṱali, “dzanga ḽa u naka” ḽa vhukuma. (Mirero 4:9; 31:10, 30; 1 Timotheo 2:9, 10) Arali ni munna, gudani u fara vhafumakadzi nga nḓila ya vhulenda na ṱhonifho. (1 Timotheo 5:1, 2) Musi ni tshi khou guda u ita dziphetho na u vha na vhuḓifhinduleli, gudani na u ḓifhima na u ḓiṱukufhadza. U ḓiita makhonya zwi bveledza khakhathi mbinganoni.—Mirero 29:23; Mixa 6:8; Vha-Efesa 5:28, 29.

¹⁰ Naho u humbula nga ha enea masia zwi sa leluwi, ndi zwine Vhakriste vhoṱhe vha fanela u shumela khazwo. Nahone zwi ḓo ni thusa u vha mufarisi wa khwine wa mbingano.

11, 12. Vhathu vhavhili vha nga zwi wanisa hani uri vha a anḓana kana a vha anḓani?

¹¹ Naa zwo ḓowelea hune na dzula hone uri muthu a ḓikhethele mufarisi wawe wa mbingano? Arali zwo ralo, ni fanela u zwi itisa hani arali na kungwa nga muṅwe muthu wa iṅwe mbeu? Tsha u thoma, ḓivhudziseni uri, ‘Naa ndo ḓiimisela mbingano?’ Ndi tshiṱuhu u tamba nga maḓipfele a muṅwe muthu nga u karusa zwilavhelelwa zwa mazwifhi. (Mirero 13:12) Zwenezwo, ḓivhudziseni uri, ‘Naa ndi vhuimoni ha u vha mbinganoni?’ Arali phindulo dza mbudziso dzoṱhe i ee, vhukando vhune na ḓo vhu dzhia lu tevhelaho vhu nga tou shandulwa nga mukhuvha wa hune na dzula hone. Kha maṅwe mashango, musi no no sedza onoyo muthu tshifhinganyana, ni nga ya khae na humbela u ṱoḓa u ḓowelana nae khwine. Arali a sa funi, ni songo kombetshedza u vhuya u swika kha vhuimo vhu sa takadzi. Humbulani uri onoyo muthu na ene u na ndugelo ya u ita phetho kha eneo mafhungo. Naho zwo ralo, arali phindulo i yavhuḓi, ni nga dzudzanya u ṱwa ni noṱhe kha zwithu zwi takadzaho. Hezwi zwi ḓo ni ṋea tshibuli tsha u vhona arali u vhingana na onoyu muthu zwi tshi ḓo vha vhuṱali. a Ndi mini zwine na fanela u zwi sedza kha honovhu vhuimo?

¹² U itela u fhindula yeneyo mbudziso, humbulani nga zwilidzo zwivhili, khamusi piano na kaṱara. Arali zwi tshi tendelana zwavhuḓi, tshiṅwe tshazwo tshi nga bveledza muzika wavhuḓi wa solo. Naho zwo ralo, hu itea mini arali zwenezwi zwilidzo zwa lidzwa khathihi? Zwino zwi fanela uri zwi pfane. Zwi a fana na nga inwi na ane a ḓo vha mufarisi waṋu. Muṅwe na muṅwe wa vhoiwe a nga vha o shuma vhukuma u itela u ‘tendelanisa’ pfaneleo dza vhumuthu haṋu. Fhedzi mbudziso i  re hone zwino ndi ya uri: Naa ni a tendelana? Nga maṅwe maipfi, naa ni a anḓana?

13. Ndi ngani zwi vhutsilu vhukuma u funana na muthu ane a si vhe muthihi na inwi lutendoni?

¹³ Ndi zwihulwane uri noṱhe ni vhe na thendo na maitele a fanaho. Muapostola Paulo o ṅwala uri: “Ni songo vha vho ḓi-kungelaho kha dzhogo i sili ya vha sa tendiho.” (2 Vha-Korinta 6:14; 1 Vha-Korinta 7:39) U vhingana na muthu ane ni si ṱanganele lutendo lu fanaho na lwawe kha Mudzimu zwi anzela u bveledza u sa anḓana hu vhavhaho. Kha ḽiṅwe sia, u ḓikumedza noṱhe kha Yehova Mudzimu ndi wone mutheo wo khwaṱhesaho wa vhuthihi. Yehova u ṱoḓa uri ni takale nahone ni ḓiphine nga mbofho ya tsini-tsini na muthu ane na vhingana nae. U ṱoḓa ni tshi vhofhea Khae na nga tshaṋu nga mbofho ya lufuno i re kararu.—Muhuweleli 4:12.

14, 15. Naa u vha kha lutendo lu fanaho ndi tshone tshiitisi tsha vhuthihi mbinganoni? Ṱalutshedzani.

¹⁴ Naho u rabela Mudzimu noṱhe tshi tshithu tshihulwane vhukuma u itela vhuthihi, hu katelwa zwithu zwinzhi. U itela u tendelana, inwi na ane na ḓo vhingana nae ni fanela u vha na zwipikwa zwi fanaho. Zwipikwa zwaṋu ndi zwifhio? Sa tsumbo, noṱhe ni ḓipfa hani nga ha u vha na vhana? Ndi zwithu zwifhio zwine zwa ḓa u thoma vhutshiloni haṋu? b (Mateo 6:33) Mbinganoni i bvelelaho zwa vhukuma, vhavhingani ndi khonani dzavhuḓi nahone vha ḓiphina nga u vha vhoṱhe. (Mirero 17:17) U itela zwenezwi, vha fanela u vha na madzangalelo a fanaho. Zwi a konḓa u vha na vhukonani ha tsini-tsini—zwihuluhulu zwi a konḓa mbinganoni—arali ni na madzangalelo a sa fani. Naho zwo ralo, arali ane a ḓo vha mufarisi waṋu a tshi takalela tshiṅwe tshithu, u fana na u sokou tshimbila-tshimbila nga milenzhe, nahone  inwi ni sa zwi takaleli, naa zwenezwo zwi amba uri vhuvhili ha vhoiwe a no ngo fanela u vhingana? Na kathihi. Khamusi ni a ṱanganela kha maṅwe madzangalelo mahulwane vhukuma. Zwiṅwe hafhu, ni nga ita uri ane a ḓo vha mufarisi waṋu a takale nga u ṱanganela kha zwithu zwi takadzaho ngauri muṅwe u a zwi takalela.—Mishumo 20:35.

¹⁵ Vhukuma, zwihuluhulu ndi uri u anḓana hu ya nga nḓila ine noṱhe na tendelana ngayo na zwiimo nṱhani ha uri ni fana lungafhani. Nṱhani ha u vhudzisa, “Naa ri a tendelana kha tshiṅwe na tshiṅwe?” dziṅwe mbudziso dza khwine dzi nga vha: “Hu itea mini musi ri sa tendelani? Naa ri nga haseledza eneo mafhungo ro dzika, ri tshi ṱhonifhana? Kana naa nyambedzano kanzhi i mbo ḓi vha khani khulwane?” (Vha-Efesa 4:29, 31) Arali ni tshi ṱoḓa u vha mbinganoni, ṱhogomelani naho e nnyi ane a ḓikukumusa na ane a vha ipfa-nṋe, a songo ḓiimiselaho u tendelana na zwiimo, kana ane a dzulela u ṱoḓa zwithu nga nḓila yo kalulaho nahone ane a ṱoḓa hu tshi itwa zwine ene a funa.

16, 17. Munna kana musadzi a nga sedza mini musi a tshi khou sedza ane a nga vha mufarisi wawe wa mbingano?

¹⁶ Tshivhidzoni tsha Vhukriste, vhane vha ṋewa vhuḓifhinduleli vha fanela uri “vha thome u lingululwa.” (1 Timotheo 3:10) Na inwi ni nga shumisa enea maitele. Sa tsumbo, wa mufumakadzi a nga vhudzisa, “Onoyu munna u na bvumo-ḓe? Khonani dzawe ndi vhonnyi? Naa u a kona u ḓifara? Vhathu vhahulwane u vha fara hani? U bva muṱani-ḓe? U u fara hani? Mavhonele awe ndi afhio malugana na tshelede? Naa u shumisa luvhi zwikambi? Naa u na mbilwana, na vhuhali? U na vhuḓifhinduleli vhufhio tshivhidzoni, nahone u vhu dzhia hani? Naa ndi nga mu ṱhonifha nga ho dzikaho?”—Levitiko 19:32; Mirero 22:29; 31:23; Vha-Efesa 5:3-5, 33; 1 Timotheo 5:8; 6:10; Tito 2:6, 7.

 ¹⁷ Wa munna a nga vhudzisa, “Naa uyu mufumakadzi u a funa na u ṱhonifha Mudzimu? Naa a nga kona u ṱhogomela muṱa? Muṱa wa hawe u ḓo lavhelela mini kha riṋe? Naa o ṱalifha, ndi mushumi wa biko, na a londaho thundu? Ndi mini zwine a amba ngazwo? Naa u a vhilaelela zwa vhukuma mutakalo wa vhaṅwe, kana u ḓiṱoḓela zwawe, mudzia-zwitshele? Naa u a fulufhedzea? Naa o ḓiimisela u ḓiṱukufhadzela vhuṱoho, kana u na tshikhuna, khamusi na muya wa vhushandukwa?”—Mirero 31:10-31; Luka 6:45; Vha-Efesa 5:22, 23; 1 Timotheo 5:13; 1 Petro 4:15.

18. Arali ha vhonala vhushayanungo vhuṱuku tshifhingani tsha u ambisana, ndi mini zwine zwa fanela u humbulwa?

¹⁸ Ni songo hangwa uri ni khou shumisana na muḓuhulu wa Adamu a songo fhelelaho, hu si muhali a siho shangoni. Muṅwe na muṅwe u na vhukhakhi, nahone vhuṅwe haho vhu fanela u sa londiwa—haṋu na ha ane a ḓo vha mufarisi waṋu. (Vha-Roma 3:23; Yakobo 3:2) Hafhu, vhushayanungo vhune ha ṱhogomelwa vhu nga bveledza tshibuli tsha u aluwa. Sa tsumbo, khamusi nga tshifhinga tsha u ambisana no vha na khanedzano. Ṱhogomelani: Na vhathu vhane vha funana na u ṱhonifhana tshiṅwe tshifhinga vha a hanedzana. (Vhambedzani Genesi 30:2; Mishumo 15:39.) Naa muṅwe na muṅwe wa vhoiwe u fanela u ‘ḓiputanyana’ nahone a guda u dzudzanya mafhungo nga mulalo? (Mirero 25:28) Naa ane a ḓo vha mufarisi waṋu u sumbedza lutamo lwa u khwinisa? Naa inwi ni a lu sumbedza? Naa ni nga guda u sa ṱavhanya u dinalea? (Muhuweleli 7:9) U guda u piringulula vhuleme zwi nga ita uri hu vhe na nyambedzano i fulufhedzeaho ine ya ṱoḓea arali vhuvhili haṋu na vhingana.—Vha-Kolosa 3:13.

19. Ndi buḓo ḽifhio ḽine ḽa ḓo vha ḽa vhuṱali u ḽi dzhia arali ha vha na vhuleme ho dzikaho tshifhingani tsha u ambisana?

¹⁹ Naho zwo ralo, hu pfi mini arali na ṱhogomela zwithu zwine zwa ni dina vhukuma? Zwenezwo zwithu  zwine zwa timatimisa zwi fanela u ṱhogomelwa nga vhuronwane. Hu sa londwi uri ni ḓipfa ni tshi funana lungafhani kana ni tshi nga vha ni tshi khou vhilaelela lungafhani u vhingwa, ni songo nyadza vhukhakhi vhuhulwane. (Mirero 22:3; Muhuweleli 2:14) Arali ni tshi khou funana na muthu ane na pfa ni tshi mu timatima vhukuma, ndi vhuṱali u sa bvela phanḓa na honoho vhukonani kana u ita mbofho ya nga hu sa fheli na onoyo muthu.

20. Vhathu vhane vha khou funana vha nga itisa hani uri vhuḓilisi havho vhu sa solee?

²⁰ Ni nga ita hani uri tshifhinga tsha u ambisana tshi ṱhonifhee? Tsha u thoma, ivhani na vhungoho ha uri vhuḓilisi haṋu a vhu solei. Hune na dzula hone, naa u farana nga zwanḓa, u khisana, kana u kuvhatedzana zwi dzhiiwa zwi mukhwa wo fanelaho vhathu vha sa athu vhingana? Naho arali yeneyo misumbedzo ya lufuno i sa nyaliwi, i fanela u tendelwa fhedzi musi vhushaka ho swika vhuimoni ha musi mbingano yo dzudzanywa tshoṱhe. Ṱhogomelani uri misumbedzo ya lufuno i si ise kha u ḓifara hu songo kunaho kana na vhupombwe. (Vha-Efesa 4:18, 19; vhambedzani Ngosha ya Dzingosha 1:2; 2:6; 8:5, 9, 10.) Nga ṅwambo wa uri mbilu i na tshimbevha, noṱhe ni fanela u ṱalifhela u iledza u vha ni noṱhe nḓuni, rumuni, kana goloini yo imaho, kana naho hu ngafhi hune ha nga ṋea tshibuli tsha u ḓifara ho khakheaho. (Yeremia 17:9) U ita uri tshifhinga tsha u ambisana tshi dzule tsho kuna nga lwa vhuḓilisi zwi ṋea vhuṱanzi ha uri ni a kona u ḓifara na uri ni vhilaelela mutakalo wa muṅwe muthu u fhira lutamo lwaṋu. Zwihuluhulu, u ambisana ho kunaho hu ḓo takadza Yehova Mudzimu, ane a laedza vhashumeli vhawe u iledza vhuaḓa na vhupombwe.—Vha-Galata 5:19-21.

21. Ndi vhudavhidzano vhufhio vhu fulufhedzeaho vhune ha nga ṱoḓea u itela u vhulunga tshifhinga tsha u ambisana tshi tshi ṱhonifhea?

 ²¹ Tsha vhuvhili, u ambisana hu ṱhonifheaho hu katela na vhudavhidzano vhu fulufhedzeaho. Musi tshifhinga tshaṋu tsha u ambisana tshi tshi khou bvela phanḓa u ya mbinganoni, zwiṅwe zwithu zwi fanela u haseledzwa nga ho livhaho. Ni ḓo dzula ngafhi? Naa noṱhe ni ḓo ita mushumo wa u ḓitshidza? Naa ni ṱoḓa u vha na vhana? Hafhu, ndi khwine u dzumbulula zwithu, khamusi nga ha zwithu zwa tshifhinga tsho fhiraho, zwine zwa nga kwama mbingano. Hezwi zwi nga katela zwikolodo zwihulwane kana dzimbofho kana mafhungo a mutakalo, a ngaho vhulwadze vhuhulwane kana vhuimo vhune na vha khaho. Samusi vhathu vhanzhi vha re na HIV (tshitshili tshine tsha bveledza AIDS) vha sa ṱavhanyi u sumbedza tsumbadwadze, zwi ḓo vha zwi songo khakhea uri muthu kana vhabebi vha londaho vha ṱoḓe uri hu ṱolisiswe malofha u itela u vhona AIDS kha we tshifhingani tsho fhiraho a vha a tshi ḓifara luvhi nga zwa u ṱangana nga dzimbeu kana we a vha a tshi shumisa zwidzidzivhadzi luvhi. Arali a tshi lwala, onoyo muthu ho ngo fanela u kombetshedza ane a ḓo vha mufarisi wawe u bvela phanḓa na honoho vhushaka arali onoyo mufarisi a tshi ṱoḓa u vhu fhelisa. I ngoho, naho e nnyi we a tshila matshilele a vheaho mutakalo khomboni u ḓo ita zwavhuḓi uri a ḓiṋekedze nga u tou ḓifunela kha u ṱolisiswa malofha u itela u vhona AIDS a sa athu thoma u ambisa.

22, 23. (a) Muthu a nga kha ḓi sa linganyisela nga nḓila ifhio musi a tshi khou lugiselela munyanya? (b) Ndi mavhonele afhio o linganyiselwaho ane a fanela u vhulungwa musi hu tshi humbulwa nga ha ḓuvha ḽa munyanya na mbingano?

²² Miṅwedzini ya u fhedza nga phanḓa ha mbingano, noṱhe ni ḓo vha no farakanea nga maanḓa nga ndugiselelo dza munyanya. Ni nga fhungudza mutsiko munzhi  nga u linganyisela. Munyanya muhulwane u nga takadza mashaka na vhathu, fhedzi u nga sia vhathu vhane vha kha ḓi bva u vhingana na miṱa ya havho vho neta ṋamani nahone vha si na tshelede. Huṅwe u farelela kha mikhuvha ya hune na dzula hone zwi a pfala, fhedzi u edzisa na muṱaṱisano zwi nga dzumba zwine tshenetsho tshiitea tsha vha zwone nahone zwa ni dzhiela dakalo ḽine na fanela u vha naḽo. Naho maḓipfele a vhaṅwe a tshi fanela u humbulelwa, mukwasha u na vhuḓifhinduleli vhuhulwane ha u phetha zwine zwa ḓo itea tshimimani tsha mbingano.—Yohane 2:9.

²³ Humbulani uri munyanya waṋu u fhedza ḓuvha ḽithihi fhedzi, fhedzi mbingano i fhedza tshifhinga tshilapfu. Iledzani u vhilaela nga maanḓa nga ha ḓuvha ḽa mbingano. Nṱhani hazwo, sedzani kha Yehova Mudzimu u itela vhulivhisi, nahone ni dzudzanye hu tshee nga phanḓa nga ha vhutshilo ha u vha mbinganoni. Zwenezwo ni ḓo vha no lugiselela zwavhuḓi mbingano i bvelelaho.