1. Ndi nnyi we a sika zwithu zwoṱhe?

MUPOROFITA Yeremia o ri: “Yehova ndi Ene ndi Mudzimu vhukuma, Mudzimu a tshilaho.” (Yeremia 10:10) Zwiṅwe hafhu, Yehova Mudzimu ndi Musiki wa zwithu zwoṱhe zwi tshilaho. Zwivhumbiwa zwa ṱaḓulu zwo amba zwi tevhelaho nga hae: “Ndi’we wo sikaho zwoṱhe; zwo bvelela, zwo sikiwa nge wa zwi funa.” (Ndzumbululo 4:11) Musi Khosi Davida a tshi imba luimbo lwa u renda Mudzimu, o ri: “Tshisima tsha vhutshilo tshi ha Iwe.” (Psalme ya 36:9) Nga zwenezwo-ha, vhutshilo ndi tshifhiwa tshi bvaho ha Mudzimu.

2. Mudzimu u ita mini u itela u tikedza vhutshilo hashu?

² Yehova u dovha a tikedza vhutshilo hashu. (Mishumo 17:28) U ri ṋea zwiḽiwa zwine ra zwi ḽa, maḓi ane ra a nwa, muya une ra u fema, na shango ḽine ra dzula khao. (Mishumo 14:15-17) Yehova o ita zwenezwi nga nḓila ine ya ita uri vhutshilo vhu takadze. Fhedzi uri ri ḓiphine nga vhutshilo nga vhuḓalo, ri fanela u guda milayo ya Mudzimu nahone ri i tevhedze.—Yesaya 48:17, 18.

3. Mudzimu o dzhia hani u vhulahwa ha Abele?

³ Mudzimu u ṱoḓa uri ri ṱhonifhe vhutshilo—hashu na ha vhaṅwe. Sa tsumbo, misini ya Adamu na Eva, murwa wavho Kaini o sinyutshela zwihulu Abele, murathu wawe. Yehova o sevha Kaini uri mbiti dzawe dzo vha dzi tshi ḓo mu itisa tshivhi tshihulwane. Kaini o nyadza yeneyo tsevho. A “vutshela Abele murathu  wawe, a mu vhulaha.” (Genesi 4:3-8) Yehova a ṱarafa Kaini nge a vhulaha murathu wawe.—Genesi 4:9-11.

4. Kha Mulayo wa Mushe, Mudzimu o ombedzela hani mavhonele avhuḓi nga ha vhutshilo?

⁴ Miṅwahani ya zwigidi nga murahu ha zwenezwo, Yehova o ṋea vhathu vha Isiraele milayo u itela u vha thusa uri vha mu shumele nga nḓila ine a i ṱanganedza. Nga ṅwambo wa uri yeneyi milayo yo ṋewa hu tshi shumiswa muporofita Mushe, nga zwiṅwe zwifhinga i vhidzwa Mulayo wa Mushe. Muṅwe Mulayo wa Mushe u ri: “U songo vhulaha.” (Doiteronomio 5:17) Hezwi zwo sumbedza Vhaisiraele uri Mudzimu u dzhiela nṱha vhutshilo ha muthu na uri vhathu vha fanela u dzhiela nṱha vhutshilo ha vhaṅwe.

5. Ri fanela u dzhia hani u reḓula thumbu?

⁵ Hu pfi mini nga vhutshilo ha ṅwana a sa athu bebiwa? U ya nga Mulayo wa Mushe, zwo vha zwo khakhea u vhulaha ṅwana a re mbumbeloni ya mme awe. Ee, na honoho vhutshilo ndi ha ndeme kha Yehova. (Ekisodo 21:22, 23; Psalme ya 127:3) Hezwi zwi amba uri u reḓula thumbu zwo khakhea.

6. Ndi ngani ri songo fanela u vhenga vhathu nga riṋe?

⁶ U ṱhonifha vhutshilo zwi katela u vha na mavhonele avhuḓi nga ha vhathu nga riṋe. Bivhili i ri: “Muthu ané a vhénga murathu wawe ndi phondi; huno ni a zwi ḓivha zwauri muthu wa phondi u tshila-tshoṱhe a zwiho’ khae’.” (1 Yohane 3:15) Arali ri tshi ṱoḓa vhutshilo vhu sa fheli, a ro ngo fanela u vhenga vhathu nga riṋe nga ṅwambo wa uri vengo ndi mudzi wa vhuvemu vhunzhi. (1 Yohane 3:11, 12) Ndi zwa ndeme uri ri gude u funana.

7. Ndi ifhio miṅwe mikhwa ine ya sumbedza u sa dzhiela nṱha vhutshilo?

⁷ Hu pfi mini nga u ṱhonifha vhutshilo hashu? Kanzhi vhathu a vha ṱoḓi u fa, fhedzi vhaṅwe vha ḓitakadza nga zwithu zwine zwa vhea vhutshilo havho khomboni. Sa tsumbo, vhanzhi vha daha fola, mbanzhe, kana u shumisa zwidzidzivhadzi u itela u ḓitakadza. Zwenezwo zwithu zwi vhaisa muvhili nahone kanzhi zwi vhulaha vhane vha zwi shumisa. Muthu ane a shumisa zwenezwi zwithu ha dzhii vhutshilo vhu ha ndeme. Zwenezwo zwithu a zwo ngo kuna phanḓa ha Mudzimu. (Vha-Roma 6:19;  12:1; 2 Vha-Korinta 7:1) Ri fanela u ṱutshela yeneyo mikhwa uri ri shumele Mudzimu nga nḓila ine a i ṱanganedza. Naho zwi tshi nga kha ḓi konḓa vhukuma u ṱutshela zwenezwo zwithu, Yehova a nga ri ṋea thuso ine ra i ṱoḓa. Nahone u dzhiela nṱha vhuḓidini vhune ra vhu ita u itela u dzhia vhutshilo hashu vhu tshifhiwa tsha ndeme tshine tsha bva khae.

8. Ndi ngani ri tshi fanela u dzula ro fhaṱutshela zwithu zwine zwa nga vhea vhutshilo khomboni?

⁸ Arali ri tshi dzhiela nṱha vhutshilo, misi yoṱhe ri ḓo dzula ro fhaṱutshela zwithu zwine zwa nga vhea vhutshilo khomboni. A ri nga ḓo sumbedza u sa londa nahone a ri nga vhei vhutshilo hashu khomboni ri tshi ṱoḓa u ḓitakadza kana u ḓimvumvusa. Ri ḓo iledza u reila nga u sa londa na mitambo ya vhuvemu kana i re na khombo. (Psalme ya 11:5) Mulayo we Mudzimu a u ṋea Vhaisiraele vha kale wo ri: “U tshi fhaṱa nnḓu ntswa [i re na ṱhanga yo itaho bande], muṱa u re ṱaḓulu kha ṱhanga U u fhaṱele mupfunda [kana luvhondo luṱuku], uri U sa ḓo hwala mulandu misi muthu ó wa é khayo’.” (Doiteronomio 22:8) U tendelana na maitele o bulwaho kha wonoyo mulayo, itani uri zwithu zwi ngaho zwiṱepisi hayani haṋu zwi dzule zwi vhuimoni havhuḓi u itela uri hu sa vhe na muthu ane a nga piringedzea, a wa, nahone a vhaisala vhukuma. Arali ni na goloi, itani vhungoho ha uri i dzule i vhuimoni havhuḓi. Ni songo ita uri haya haṋu kana goloi yaṋu zwi vhe na khombo kha inwi kana kha vhaṅwe.

9. Arali ri tshi ṱhonifha vhutshilo, ri ḓo fara hani zwipuka?

⁹ Hu pfi mini nga vhutshilo ha tshipuka? Na hone ndi vhukhethwa kha Musiki. Mudzimu u a tendela u vhulahwa ha zwipuka u itela u wana zwiḽiwa na zwiambaro kana u tsireledza vhathu kha khombo. (Genesi 3:21; 9:3; Ekisodo 21:28) Naho zwo ralo, u fara zwipuka nga tshiṱuhu kana u zwi vhulaha u itela mutambo zwo khakhea nahone zwi sumbedza u nyadza tshoṱhe vhukhethwa ha vhutshilo.—Mirero 12:10.

10. Mudzimu o sumbedza hani uri vhutshilo na malofha zwi a tshimbidzana?

¹⁰ Musi Kaini a tshi kha ḓi tou bva u vhulaha Abele, murathu  wawe, Yehova o mu vhudza a ri: “Malofha a murathu wau a khou nṱavhela mukosi e mavuni.” (Genesi 4:10) Musi Mudzimu a tshi amba nga malofha a Abele, o vha a tshi khou amba nga ha vhutshilo ha Abele. Kaini o vha o vhulaha Abele, nahone zwino Kaini o vha o fanela u ṱarafiwa. Zwo vha zwi tshi tou nga malofha a Abele, kana vhutshilo hawe, vhu khou lilela Yehova uri a haṱule. Nḓila ine malofha na vhutshilo zwa tshimbidzana ngayo yo dovha ya sumbedzwa nga murahu ha Maḓi Mahulu a misini ya Noaxe. Hu sa athu ḓa Maḓi Mahulu, vhathu vho vha vha tshi ḽa mitshelo, miroho, mavhele, na nḓuhu fhedzi. Nga murahu ha Maḓi Mahulu, Yehova o vhudza Noaxe na vharwa vhawe a ri: “Zwoṱhe zwikhokhonono zwi tshilaho nga zwi vhe zwiḽiwa zwaṋu; ndi ni ṋea zwoṱhe vhunga zwiḽa ndi tshi ni ṋea zwi melaho.” Naho zwo ralo, Mudzimu a vhea mulayo u tevhelaho: “Hone ni songó ḽa ṋama ine ya kha ḓi vha na vhutshilo malofhani ayo.” (Genesi 1:29; 9:3, 4) Zwi khagala uri Yehova u dzhia vhutshilo na malofha a tshivhumbiwa zwi tshi tshimbidzana.

11. Ndi u shumiswa hufhio ha malofha he Mudzimu a hu dzivhisa u bva misini ya Noaxe?

¹¹ Ri sumbedza u ṱhonifha malofha nga u sa a ḽa. Kha Mulayo we Yehova a u ṋea Vhaisiraele, o vha laedza a ri: “Nnyi na nnyi . . . ane a vhulaha phukha kana tshiṋoni, nga a fhaladze malofha a yeneyo phukha, a a fukedze nga mavu. . . . Ndo itela zwone ndi tshi laya Vha-Isiraele nda ri: Ni songo ḽa malofha a re ṋamani.” (Levitiko 17:13, 14) Ndaela ya Mudzimu ya uri hu songo ḽiwa malofha a tshipuka, ye u thomani ya ṋewa Noaxe miṅwahani ya 800 nga phanḓa, yo vha i tshi kha ḓi shuma. Mavhonele a Yehova o vha e khagala: Vhashumeli vhawe vha nga ḽa ṋama ya tshipuka, fhedzi hu si malofha. Vho vha vho fanela u fhaladza malofha mavuni—zwine zwa vha u vhuyedzedza vhutshilo ha tshipuka kha Mudzimu.

12. Ndi ndaela ifhio malugana na malofha ye ya ṋewa nga muyamukhethwa ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha, ine ya kha ḓi shuma ṋamusi?

¹² Ndaela i fanaho na yeneyo i kha ḓi shuma kha Vhakriste. Vhaapostola na vhaṅwe vhanna vha rangaho phanḓa vhukati ha vhatevheli vha Yesu kha ḓana ḽa u thoma ḽa miṅwaha, vho kuvhangana u itela u ita phetho nga ha ndaela dzine dza fanela u  tevhelwa nga vhoṱhe tshivhidzoni tsha Vhukriste. Vho swikelela phetho i tevhelaho: “Ngauri hu funa Muya mukhethwa na riṋe uri inwi ni si dovhe na hwesiwa muṅwe muhwalo. Tshiné tsha funa u itwa ndi u ri: Ni laṱe zwidzimu zwa u itela midzimu i sili, na u ḽa malofha, na zwo faho nga u tshipiwa [zwe zwa si shululwe malofha], na vhupombwe.” (Mishumo 15:28, 29; 21:25) Nga zwenezwo a ro ngo fanela ‘u ḽa malofha.’ Maṱoni a Mudzimu, u sa ḽa malofha ndi zwa ndeme u fana na u iledza u gwadamela midzimu i sili na vhuaḓa ha u ṱangana nga dzimbeu.

13. Fanyisani uri ndi ngani ndaela ya u iledza malofha i tshi katela na u iledza u shelwa malofha.

¹³ Naa ndaela ya u iledza malofha i katela na u iledza u shelwa malofha? Ee. Sa tsumbo: Kha ri ri dokotela u ni vhudza uri ni songo nwa zwinwiwa zwi re na halwa. Naa zwenezwo zwi ḓo sokou amba uri a no ngo fanela u nwa halwa, fhedzi uri ni nga vhu dzhenisa tsingani dzaṋu nga u ḓiṱhavha nga dzhekiseni? Na kathihi! Zwi ngaho zwenezwo, u sa ḽa malofha zwi amba u sa a dzhenisa mivhilini yashu nga nḓila naho dzi dzifhio. Nga zwenezwo ndaela ya u iledza malofha i amba uri a ri nga ḓo tendela naho e nnyi a tshi dzhenisa malofha tsingani dzashu.

14, 15. Arali madokotela vha amba uri Mukriste u fanela u shelwa malofha, u fanela u aravha hani nahone ndi ngani?

¹⁴ Hu pfi mini arali Mukriste o huvhala vhukuma kana a tshi fanela u itwa muaro muhulwane? Kha ri ri madokotela vha amba uri u fanela u shelwa malofha, zwa sa ralo u ḓo fa. Ndi ngoho uri onoyo Mukriste a nga si ṱoḓe u fa. U ḓo ita vhuḓidini ha u tsireledza vhutshilo vhune ha vha tshifhiwa tsha ndeme tshi bvaho ha Mudzimu, nga u tenda u alafhiwa nga dziṅwe nḓila dzine ha sa shumiswe malofha. Nga zwenezwo, u ḓo ṱoḓa maalafhele o raloho arali e hone nahone u ḓo ṱanganedza dziṅwe nḓila dzi sa kateli u shumiswa ha malofha.

¹⁵ Naa Mukriste u ḓo pfuka mulayo wa Mudzimu u itela u sokou tshila tshifhinga tshilapfunyana kha ano maitele a zwithu? Yesu o ri: “Ngauri a funaho u tonda vhutshilo hawe u ḓo vhu lovhisa; a lovhisaho vhutshilo hawe a tshi itela nṋe u ḓo vhu wana.” (Mateo 16:25) A ri ṱoḓi u fa. Fhedzi arali ra lingedza u tsireledza vhutshilo hashu ha zwino nga u pfuka mulayo wa Mudzimu,  ri ḓo xelelwa nga vhutshilo vhu sa fheli. Nga zwenezwo-ha, ndi zwa vhuṱali u fulufhela mulayo wa Mudzimu wo lugaho, ri na fulufhelo ḽihulwane ḽa uri arali ra fa nga ṅwambo wa tshiitisi naho tshi tshifhio, Muṋei washu wa Vhutshilo u ḓo ri humbula nga u ri vusa nahone a dovha a ri ṋea vhutshilo vhune ha vha tshifhiwa tsha ndeme.—Yohane 5:28, 29; Vha-Heberu 11:6.

16. Vhashumeli vha Mudzimu vho ḓiimisela u ita mini nga ho khwaṱhaho malugana na malofha?

¹⁶ Ṋamusi, vhashumeli vha Mudzimu vha fulufhedzeaho vho ḓiimisela nga ho khwaṱhaho u tevhela vhulivhisi hawe malugana na malofha. A vha nga ḽi malofha nga nḓila naho i ifhio. Nahone a vha nga ṱanganedzi ngalafho ine ya katela u shumiswa ha malofha. * Vha na vhungoho ha uri Musiki wa malofha u a ḓivha zwine zwa nga vha vhuyedza. Naa ni a zwi tenda zwenezwo?

17. Isiraele ḽa kale, yo vha i ifhio nḓila nthihi fhedzi ya u shumisa malofha ye ya vha i tshi ṱanganedzwa nga Yehova Mudzimu?

¹⁷ Mulayo wa Mushe wo ombedzela nḓila nthihi fhedzi ine malofha a tea u shumiswa ngayo. Musi Yehova a tshi laedza Vhaisiraele vha kale nḓila ine vha tea u mu gwadamela ngayo, o ri: “Ngauri vhutshilo ha ṋama vhu kha malofha. Huno Nṋe ndo ni ṋea malofha uri a vhe a aletare, uri a vhe a u pfumelela vhutshinyi haṋu; ngauri enea malofha  a [a] pfumelela.” (Levitiko 17:11) Musi Vhaisiraele vha tshi ita tshivhi, vho vha vha tshi nga hangwelwa arali vha ṋekedza tshiṱhavhelo tsha tshipuka nahone vha ita uri maṅwe a malofha atsho a vhewe kha aletare nḓuni ya mulanga kana nga murahu a vhewe thembeleni ya Mudzimu. Nḓila nthihi fhedzi yo teaho ya u shumisa malofha yo vha i ya musi hu tshi itwa zwiṱhavhelo zwo raloho.

18. Ndi zwivhuya na phaṱutshedzo dzifhio dzine ra nga dzi wana kha u shululwa ha malofha a Yesu?

¹⁸ Vhakriste vha ngoho a vha fhasi ha Mulayo wa Mushe nahone a vha ṋekedzi zwiṱhavhelo zwa zwipuka na u vhea malofha a zwipuka kha aletare. (Vha-Heberu 10:1) Naho zwo ralo, u shumiswa ha malofha kha aletare misini ya Vhaisiraele vha kale zwo vha zwi tshi fanyisela tshiṱhavhelo tsha ndeme tsha Murwa wa Mudzimu, Yesu Kristo. Samusi ro zwi guda kha Ndima ya 5 ya yeneyi bugu, Yesu o ṋekedza vhutshilo hawe a tshi itela riṋe nga u tenda uri malofha awe a shululwe a vhe tshiṱhavhelo. Nga murahu  ha zwenezwo a gonya ṱaḓulu nahone a ṋekedza lwa tshoṱhe ndeme ya malofha awe o shululwaho kha Mudzimu. (Vha-Heberu 9:11, 12) Zwenezwo zwo adza mutheo wa u hangwelwa zwivhi zwashu nahone zwa ri vulela nḓila ya u wana vhutshilo vhu sa fheli. (Mateo 20:28; Yohane 3:16) U shumiswa honoho ha malofha ho vha ha ndeme vhukuma! (1 Petro 1:18, 19) Ri nga tshidzwa arali fhedzi ra vha na lutendo kha malofha a Yesu o shululwaho.

19. Ri fanela u ita mini u itela uri ri sa vhe na “mulandu kha malofha a vhoṱhe”?

¹⁹ Ri livhuha vhukuma Yehova Mudzimu nge a ri ṋea tshifhiwa tsha ndeme tsha vhutshilo! Nahone naa zwenezwo a zwo ngo fanela u ri ṱuṱuwedzela u vhudza vhaṅwe nga ha tshibuli tsha u wana vhutshilo vhu sa fheli nga u vha na lutendo kha tshiṱhavhelo tsha Yesu? U vha na mavhonele a Mudzimu nga ha vhutshilo ha vhathu nga riṋe zwi ḓo ri sudzulusela u ita zwenezwi nga mafulufulu na nga u fhisea. (Hesekiele 3:17-21) Arali ra ita wonoyo mushumo nga u fhisea, ri ḓo kona u amba u fana na muapostola Paulo ra ri: “A thi tshee na mulandu kha malofha a vhoṱhe; ngauri a tho ngo ni dzima tshithu; ndo ni vhudza oṱhe a maitele a Mudzimu.” (Mishumo 20:26, 27) U vhudza vhathu nga ha Mudzimu na ndivho dzawe ndi nḓila yavhuḓi vhukuma ya u sumbedza uri ri dzhiela nṱha vhutshilo na malofha.