1-4. (a) Ho itea mini musi Pilato a tshi kumedza Yesu kha tshigwada tsho sinyuwaho tshe tsha vha tshi nnḓa ha pfamo ya muvhusi? (b) Yesu o aravha hani musi a tshi nyadziwa na u shengedzwa, nahone zwenezwi zwi ita uri hu vhudziswe mbudziso dzifhio dza ndeme?

“VHONANI, muthu-ḓe.” Musi o no amba eneo maipfi, Muvhusi wa Muroma ane a pfi Pontio Pilato o mbo ḓi kumedza Yesu Kristo kha gogo ḽo sinyuwaho ḽe ḽa vha ḽo ima nnḓa ha pfamo ya muvhusi nga maḓautsha a Paseka ya 33 C.E. (Yohane 19:5) Maḓuvhani a si gathi o fhiraho, Yesu o rendwa nga magogo musi a tshi dzhena Yerusalema nga nḓila ine zwa vhonala uri ndi Khosi yo kundaho yo vhewaho nga Mudzimu. Naho zwo ralo, nga ḽeneḽo ḓuvha, gogo ḽi re na vengo ḽo vha ḽi si tsha dzhia Yesu sa Khosi.

² Yesu o vha o ambadzwa nguvho ya madzanga ine ya fana na dzine dza ambarwa nga mahosi, nahone o vhewa khare ṱhohoni yawe. Fhedzi nguvho yo fukedzaho mbanga muṱanani wawe wo rwiwaho nga tshimebi we wa vha u tshi khou bva malofha, na khare ya mipfa yo lukwaho ye ya vhewa ṱhohoni yawe ye ya vha i tshi khou bva malofha, zwo vha zwi u hoya vhuimo hawe ha vhuhosi. Vhathu vhe vha vha vho ṱuṱuwedzwa nga vhotshifhe vhahulu, vho landula onoyo muthu o rwiwaho we a vha o ima phanḓa havho. Vhotshifhe vho zhamba vha ri: “Mu ombeleni! Mu ombeleni!” Samusi vhenevho vhathu vho vha vha tshi khou ṱoḓa u mu vhulaha, vho zhamba vha ri: “O eḓanwa nga lufu.”—Yohane 19:1-7, vhambedzani NW.

³ Nge a vha e na tshirunzi na tshivhindi, Yesu o konḓelela u nyadziwa na u shengedzwa a sa vhuyi a vhilaela. * O vha o ḓiimisela u fa.  Nga murahu nga ḽeneḽo Ḓuvha ḽa Paseka, o ḓiṋekedzela nga u ḓifunela uri a fe nga nḓila i vhavhaho kha danda ḽa tshengedzo.—Yohane 19:17, 18, 30.

⁴ Nga u ṋekedza vhutshilo hawe, Yesu o sumbedza uri o vha e khonani ya vhukuma ya vhatevheli vhawe. O ri: “A huna a re na lufuno lu fhiraho lwa uyo a ṅaledzaho vhutshilo hawe a tshi itela khonani dzawe.” (Yohane 15:13) Zwenezwo zwo ita uri hu vhudziswe dziṅwe mbudziso dza ndeme. Naa zwo vha zwo tea uri Yesu a shengedzwe nga yeneyo nḓila nahone a fe? Ndi ngani o vha o ḓiimisela u ita nga u ralo? Samusi ri “khonani dzawe” na vhatevheli vhawe, ri nga edzisa hani tsumbo yawe?

5. Yesu o vha a tshi ḓivha hani nga ho livhaho milingo ye a vha a tshi ḓo ṱangana nayo?

⁵ Samusi o vha e Messia o fulufhedziswaho, Yesu o vha a tshi ḓivha zwe zwa vha zwi tshi ḓo itea. O vha a tshi ḓivha vhuporofita vhunzhi vhu re Maṅwaloni a Tshiheberu ho dzulaho ho amba nga vhuḓalo nga ha u shengela na u fa ha Messia. (Yesaya 53:3-7, 12; Daniele 9:26) O vhudza vhafunziwa vhawe lunzhi-lunzhi nga ha milingo ye vha vha vha tshi ḓo sedzana nayo. (Marko 8:31; 9:31) Musi e nḓilani i yaho Yerusalema u itela Paseka yawe ya u fhedza, o vhudza vhaapostola vhawe nga ho livhaho a ri: “Huno Murwa-muthu u yo ṋekedzwa vho-tshifhé vhahulu na vha maṅwalo; vha ḓo mu sengisa vha ri a vhulahwe, vha mu kumedza vha nnḓa. Avho vha ḓo mu goḓa vha mu rwa, vha mu pfela mare, vha mu vhulaha.” (Marko 10:33, 34) Zwo mbo ḓi itea nga yeneyo nḓila. Samusi ro zwi vhona, Yesu o goḓiwa, o pfelwa mare, o rwiwa, nahone a vhulahwa.

6. Ndi ngani zwo vha zwo tea uri Yesu a shengele nahone a fe?

⁶ Naho zwo ralo, ndi ngani zwo vha zwo fanela uri Yesu a shengele nahone a fe? Nga ṅwambo wa zwiitisi zwinzhi zwa ndeme vhukuma. Tsha u thoma, nga u dzula a tshi fulufhedzea, Yesu o vha a tshi ḓo tikedza vhuvhusahoṱhe ha Yehova. Humbulani uri Sathane o zwifha a amba uri vhathu vha shumela  Mudzimu vha tshi itiswa nga tseḓa. (Yobo 2:1-5) Nge a dzula a tshi fulufhedzea “u swika lufuni . . . lwa kha danda ḽa tshengedzo,” Yesu o fhindula nga ho khwaṱhaho u pomoka ha Sathane ha mazwifhi. (Vha-Filipi 2:8, vhambedzani NW; Mirero 27:11) Tsha vhuvhili, u shengela ha Messia na u fa hawe zwo vha zwi tshi ḓo ita uri vhaṅwe vha hangwelwe zwivhi. (Yesaya 53:5, 10; Daniele 9:24) Yesu o kumedza “vhutshilo hawe uri a phuluse vhanzhi,” o ri vulela nḓila ya uri ri vhe na vhushaka havhuḓi na Mudzimu. (Mateo 20:28) Tsha vhuraru, nga u konḓelela vhuleme ho fhamba-fhambanaho na tshengelo, Yesu o “lingwa kha zwoṱhe a nga vho-riṋe.” Nga zwenezwo ndi Tshifhe Muhulu a humbulelaho, ane a kona “u ri pfela vhuṱungu ri tshi shaya nungo.”—Vha-Heberu 2:17, 18; 4:15.

7. Yesu o ṱutshela zwithu zwingafhani musi a tshi ḓa kha ḽifhasi?

⁷ U itela u pfesesa zwe Yesu a vha o ḓiimisela u zwi ita, humbulani nga ha hezwi: Ndi munna ufhio ane a nga ṱutshela muṱa wawe na muḓi wawe nahone a pfulutshela shangoni ḽi sili arali a tshi zwi ḓivha uri vhathu vha ḽeneḽo shango a vha mu funi, na uri u ḓo nyadziwa na u shengedzwa, nahone a fheleledza o vhulahwa? Zwino ṱhogomelani zwe Yesu a zwi ita. A sa athu ḓa kha ḽifhasi, o vha e na ndugelo yavhuḓi nga maanḓa ngei ṱaḓulu tsini na Khotsi awe. Naho zwo ralo, Yesu o ṱutshela haya hawe ha ṱaḓulu nga u ḓifunela nahone a ḓa kha ḽifhasi a vha muthu wa ṋama. O ḓa fhano shangoni a tshi zwi ḓivha uri vhathu vhanzhi a vha nga mu funi na uri u ḓo nyadziwa vhukuma, a shengela vhukuma, nahone a fa nga nḓila i vhavhaho. (Vha-Filipi 2:5-7) Yesu o ṱuṱuwedzwa nga mini uri a ḓiṋekedze?

8, 9. Ndi mini zwe zwa ṱuṱuwedza Yesu uri a ṋekedze vhutshilo hawe?

⁸ Zwiṅwe hafhu, Yesu o ṱuṱuwedzwa nga u funa Khotsi awe nga ho dzikaho. Yesu o konḓelela ngauri o vha a tshi funa Yehova. Lwonolwo lufuno lwo ita uri Yesu a vhilaele nga ha dzina ḽavhuḓi ḽa Khotsi awe. (Mateo 6:9; Yohane 17:1-6, 26) Zwa  ndeme vhukuma ndi uri Yesu o vha a tshi ṱoḓa u vhona dzina ḽa Khotsi awe ḽi tshi phumulwa samba ḽe ḽa fhomiwa ḽone. Nga zwenezwo Yesu o zwi dzhia zwi ndugelo khulwane u shengela nga ṅwambo wa u luga, ngauri o vha a tshi zwi ḓivha uri u fulufhedzea hawe hu ḓo ita uri dzina ḽavhuḓi ḽa Khotsi ḽi khethwe.—1 Koronika 29:13.

⁹ Yesu o vhe e na tshiṅwe tshiitisi tshe tsha ita uri a fe—u funa vhathu. Lwonolu ndi lufuno lwe a vha e nalwo u bva mathomoni a ḓivhazwakale ya vhathu. Kale musi Yesu a sa athu ḓa kha ḽifhasi, Bivhili i sumbedza nḓila ye a ḓipfa ngayo musi i tshi ri: “Zwithu zwe nda vha ndi tshi zwi takalela ho vha hu vhana vha vhathu.” (Mirero 8:30, 31) Lufuno lwawe lwo vhonala zwavhuḓi musi e kha ḽifhasi. Samusi ro zwi vhona kha ndima tharu dzo fhiraho dza yeneyi bugu, Yesu o sumbedza nga nḓila nnzhi uri u a funa vhathu nga u tou angaredza nahone zwihuluhulu vhatevheli vhawe. Fhedzi nga ḽa 14 Nisan 33 C.E., o ṋekedza vhutshilo hawe nga u ḓifunela a tshi itela riṋe. (Yohane 10:11) Vhukuma, yeneyi yo vha i nḓila khulwane vhukuma ya u sumbedza uri u a ri funa. Naa ri fanela u mu edzisa malugana na u sumbedza lufuno? Ee. Zwi re zwone ndi uri ro ṋewa ndaela ya uri ri ite nga u ralo.

10, 11. Ndi mulayo ufhio muswa we Yesu a u ṋea vhatevheli vhawe, u katela na mini, nahone ndi ngani zwi zwa ndeme uri ri u thetshelese?

¹⁰ Vhusikuni ha musi a sa athu fa, Yesu o vhudza vhafunziwa vhawe vha tsini-tsini a ri: “Ndi ni ṋea mulayo muswa wa uri ni funane vhunga nṋe ndo ni funa, uri na inwi ni funane-vho. Ndi zwiné vhathu vhoṱhe vha ḓo ḓivha ngazwo’ zwauri ni vhafunziwa vhanga arali u funana hu hone kha inwi.” (Yohane 13:34, 35) “Ni funane”—ndi ngani zwenezwo zwi “mulayo muswa”? Mulayo wa Mushe wo vha wo no amba uri: “Wa-haṋu U mu fune vhunga U tshi ḓi-funa.” (Levitiko 19:18) Fhedzi mulayo muswa u ṱoḓa uri ri vhe na lufuno luhulwane, lufuno lune lwa ḓo ri ṱuṱuwedza uri ri kumedze vhutshilo hashu ri tshi itela  vhaṅwe. Yesu o bvisela zwenezwo khagala musi a tshi ri: “Mulayo wanga ngoyu: Funanani vhunga nṋe ndó ni funa. A huna a re na lufuno lu fhiraho lwa uyo a ṅaledzaho vhutshilo hawe a tshi itela khonani dzawe.” (Yohane 15:12, 13) Nga maṅwe maipfi mulayo muswa uri: “Funani vhaṅwe, hu si u fana na nḓila ine na ḓifuna ngayo, fhedzi u fhira nḓila ine na ḓifuna ngayo.” Nga nḓila ye a tshila na u fa ngayo, vhukuma Yesu o sumbedza lufuno lwo raloho.

¹¹ Ndi ngani zwi zwa ndeme uri ri thetshelese mulayo muswa? Humbulani uri Yesu o ri: “[Nga ṅwambo wa lwonolu lufuno lwa u ḓikumedza] vhathu vhoṱhe vha ḓo ḓivha zwauri ni vhafunziwa vhanga.” Ee, lufuno lwa u ḓikumedza lu ri ṱalula sa Vhakriste vha ngoho. Ri nga kha ḓi vhambedza lwonolu lufuno na betsho. Vhane vha ya mabuthanoni a ṅwaha muṅwe na muṅwe a Ṱhanzi dza Yehova vha pereṱedza betsho. Yeneyo betsho i ṱalula onoyo muthu o i pereṱedzaho, i sumbedza dzina ḽawe na tshivhidzo tshine a bva khatsho. Lufuno lwa u ḓikumedza lune ra vha nalwo kha vhaṅwe lu fana na “betsho” ine ya ri ṱalula sa Vhakriste vha vhukuma. Nga maṅwe maipfi, lufuno lune ra lu sumbedza vhaṅwe lu fanela u vhonala u fana na musi betsho i tshi vhonala, ine ya vhudza vhathu vhane vha khou ri vhona uri ri vhatevheli vha ngoho vha Kristo. Ndi zwavhuḓi uri muṅwe na muṅwe washu a ḓivhudzise heyi mbudziso, ‘Naa “betsho” ya lufuno lwa u ḓikumedza i a vhonala vhutshiloni hanga?’

12, 13. (a) Ri fanela u sumbedza u funa vhahashu u swika kha vhuimo vhufhio? (b) U ḓikumedza zwi amba mini?

¹² Samusi ri vhatevheli vha Yesu, ri fanela u funana samusi o ri funa. Zwenezwi zwi amba u ḓiimisela u ḓikumedza ri tshi itela vhatendi nga riṋe. Ri fanela u ḓikumedza u itela vhatendi nga riṋe u swika kha vhuimo vhufhio? Bivhili i ri vhudza uri: “Lufuno ro lu ḓivha nga zwe a kumedza muya wawe a fa a tshi itela riṋe. Na riṋe ri fanela u kumedza mimuya yashu ri tshi itela  vharathu.” (1 Yohane 3:16) U fana na Yesu, ri fanela u ḓiimisela u fela vhaṅwe arali zwi tshi ṱoḓea. Musi ri tshi tovholwa, ri ḓo kumedza vhutshilo hashu nṱhani ha u ambulula vhahashu vha muya nahone ra vhea vhutshilo havho khomboni. Mashangoni o fhandekanywaho nga khakhathi ya matsinde kana ya lushaka, ri ḓo vhea vhutshilo hashu khomboni u itela u tsireledza vhahashu, hu sa londwi tsinde kana lushaka lwavho. Musi tshaka dzi tshi ya nndwani, ri ḓo ḓiimisela u valelwa dzhele kana u vhulahwa nṱhani ha u lwa na vhatendi nga riṋe—kana naho e nnyi.—Yohane 17:14, 16; 1 Yohane 3:10-12.

¹³ U ḓiimisela u fela vhahashu a si yone nḓila fhedzi ya u sumbedza lufuno lwa u ḓikumedza. Naho zwo ralo, ndi vha si gathi kha riṋe vhane vha kombetshedzwa uri vha ḓikumedze nga yeneyo nḓila khulwane. Naho zwo ralo, arali ri tshi funa vhahashu nga maanḓa lune ra nga vha fela, naa a ro ngo fanela u ḓiimisela u ḓidzima zwiṅwe zwithu, ra ḓidina vhukuma u itela u vha thusa zwino? U ḓikumedza zwi amba u ḓidzima zwiṅwe zwithu u itela u vhuyedza vhaṅwe. Ri vhea zwishaiwa zwavho na mutakalo wavho u thoma naho zwi sa leluwi u ita nga u ralo. (1 Vha-Korinta 10:24) Ndi dzifhio dziṅwe nḓila dzine ra nga sumbedza ngadzo lufuno lwa u ḓikumedza?

14. (a) (a) Vhahulwane vha fanela u ḓikumedza nga nḓila-ḓe? (b) Ni ḓipfa hani nga ha vhahulwane vhane vha shuma nga maanḓa tshivhidzoni tsha vhoiwe?

¹⁴ Vhahulwane vha tshivhidzo vha a ḓidzima zwithu zwinzhi vha tshi itela u ‘lisa sambi.’ (1 Petro 5:2, 3) Nga nnḓa ha u ṱhogomela miṱa yavho, vha nga kha ḓi fhedza tshifhinga nga madekwana kana mafheloni a vhege vha tshi khou ṱhogomela mafhungo a tshivhidzo, u katela u lugiselela nyambo dza muṱangano, u ita nyendo dza vhulisa, na u dzudzanya mafhungo a vhuhaṱuli. Vhahulwane vhanzhi vha a ḓikumedza nga nḓila yo engedzeaho, vha shuma nga maanḓa maguvhanganoni na mabuthanoni nahone vhaṅwe ndi miraḓo ya Komiti dza Vhulamukanyi na Vhuongelo, Zwigwada zwine zwa Dalela Vhalwadze, na Komiti dza Dzingu dza U Fhaṱa. Vhahulwane, ni songo  vhuya na hangwa uri nga u shuma nga muya wa u ḓifunela—u fhedza tshifhinga tsha vhoiwe, nungo, na dzitshelede ni tshi khou lisa sambi—ni khou sumbedza lufuno lwa u ḓikumedza. (2 Vha-Korinta 12:15) Vhuḓidini haṋu vhu si ha tseḓa vhu a dzhielwa nṱha vhukuma hu si nga Yehova fhedzi, fhedzi na nga tshivhidzo tshine na khou tshi lisa.—Vha-Filipi 2:29; Vha-Heberu 6:10.

15. (a) Ndi u ḓidzima hufhio hune ha itwa nga vhasadzi vha vhahulwane? (b) Ni ḓipfa hani nga ha vhasadzi vha tikedzaho vhanna vhavho vhane vha kumedza tshifhinga tshavho u itela uri vha shume na tshivhidzo tsha vhoiwe?

¹⁵ Hu pfi mini nga vhasadzi vha vhahulwane—naa vhenevha vhasadzi vhane vha vha tikedza a vha ḓidzimi zwiṅwe zwithu u itela uri vhanna vhavho vha ṱhogomele sambi? Vhukuma musadzi u vha a tshi khou ḓidzima zwiṅwe zwithu musi munna wawe a tshi kombetshedzea u fhedza tshifhinga a tshi khou ṱhogomela mafhungo a tshivhidzo nṱhani ha u fhedza tshifhinga na muṱa wawe. Humbulani na nga ha zwithu zwinzhi zwine vhasadzi vha vhalavhelesi vha dalelaho vha ḓidzima zwone u itela uri vha dalele tshivhidzo tshiṅwe na tshiṅwe na ḽiisela ḽiṅwe na ḽiṅwe na vhanna vhavho. Vha ḓidzima u vha na miḓi yavho nahone khamusi vha eḓela kha mimbete yo fhamba-fhambanaho vhege iṅwe na iṅwe. Vhasadzi vhane vha vhea madzangalelo a tshivhidzo u thoma nga u ḓifunela vha fanela u khoḓelwa misumbedzo yavho ya mafunda ya lufuno lwa u ḓikumedza.—Vha-Filipi 2:3, 4.

16. Vhabebi vha Vhakriste vha ḓidzima mini vha tshi itela vhana vhavho?

¹⁶ Ri nga sumbedza hani lufuno lwa u ḓikumedza muṱani? Vhabebi, ni a ḓidzima zwithu zwinzhi ni tshi itela vhana vha vhoiwe na u vha alusa “nga u vha laya na u vha kwengweledzela zwa Murena.” (Vha-Efesa 6:4) Ni nga kha ḓi kombetshedzea u shuma awara dzo engedzeaho mushumoni une wa netisa u itela u ṱunḓela vha muṱa waṋu na u ita vhungoho ha uri vhana vhaṋu vha na zwiambaro na vhudzulo zwo eḓanaho. Ni a ḓidzima zwiṅwe zwithu u itela uri vhana vhaṋu vha wane ṱhoḓea dza vhutshilo. Ni dovha na ḓidina vhukuma u itela u gudisa  vhana vhaṋu, u ṱuwa navho miṱanganoni ya Vhukriste, na u shuma navho vhuḓinḓani ha tsimu. (Doiteronomio 6:6, 7) Lufuno lwaṋu lwa u ḓikumedza lu takadza Muthomi wa vhutshilo ha muṱa nahone zwi nga ita uri vhana vhaṋu vha wane vhutshilo vhu sa fheli.—Mirero 22:6; Vha-Efesa 3:14, 15.

17. Vhanna vha Vhakriste vha nga edzisa hani lufuno lwa u ḓikumedza lune lwa fana na lwa Yesu?

¹⁷ Vhanna, ni nga edzisa hani Yesu kha u sumbedza lufuno lwa u ḓikumedza? Bivhili i a fhindula: “Inwi vhanna funani vhasadzi vhaṋu, vhunga na Kristo ó funa tshivhidzo, a ḓi-kumedzela tshone.” (Vha-Efesa 5:25) Samusi ro zwi vhona, Yesu o vha a tshi funa vhatevheli vhawe lwe a vhuya a vha fela. Munna wa Mukriste ane a vha mutevheli wa Kristo u edzisa mavhonele a si na tseḓa a Yesu, we a “si ḓitakadze.” (Vha-Roma 15:3, NW) Munna o raloho u vhea zwishaiwa na madzangalelo a musadzi wawe u thoma nga u ḓifunela. Ha kombetshedzi uri zwithu zwoṱhe zwi itwe nga nḓila ine a funa ngayo, fhedzi u sumbedza u ḓiimisela u tendelana na zwiimo arali hu sa khou pfukiwa maitele a Maṅwalo. Munna ane a sumbedza lufuno lwa u ḓikumedza u a takalelwa nga Yehova nahone a funiwa na u ṱhonifhiwa nga musadzi na vhana vhawe.

18. Ndi mini tshine tsha ri ṱuṱuwedzela uri ri tevhele mulayo muswa wa uri ri funane?

¹⁸ U thetshelesa mulayo muswa wa uri ri funane a zwi leluwi, fhedzi ri na tshiṱuṱuwedzi tshi re na maanḓa tshi ri ṱuṱuwedzelaho u ita nga u ralo. Paulo o ṅwala a ri: “Ngauri ri kombetshedzwa nga lufuno lwa Kristo; tshee ra elekanya zwauri: Muthihi ó fela vhoṱhe, . . . Huno ene ó fela vhoṱhe, ndi uri vha tshilaho vha si tsha ḓi-tshilela, vha tshilele we a vha fela a dovha a vuselwa vhone.” (2 Vha-Korinta 5:14, 15) Samusi Yesu o ri fela, naa a ri pfi ri tshi kombetshedzea u mu tshilela? Ri nga ita zwenezwo nga u tevhela tsumbo yawe ya lufuno lwa u ḓikumedza.

19, 20. Ndi tshifhiwa tshifhio tshe Yehova a ri ṋea tshone, nahone ri nga sumbedza hani uri ri a tshi ṱanganedza?

¹⁹ Yesu o vha a sa khou ṋaṋisedza musi a tshi ri: “A huna  a re na lufuno lu fhiraho lwa uyo a ṅaledzaho vhutshilo hawe a tshi itela khonani dzawe.” (Yohane 15:13) U ḓiimisela u ṋekedza vhutshilo hawe a tshi itela riṋe zwo vha zwi musumbedzo muhulwane wa uri u a ri funa. Naho zwo ralo, huna muṅwe we a ri sumbedza lufuno luhulwane vhukuma. Yesu o ri: “Mudzimu o funa shango zwingafha-ngafha, a vhuya a ṋekedza Murwa wawe mu-bebwa-eṱhe, uri vhoṱhe vha mu tendaho, vha si lovhe, tshavho hu vhe u tshila tshoṱhe.” (Yohane 3:16) Mudzimu o ri funa lwe a ṋekedza Murwa wawe sa tshirengululi, a ita uri zwi konadzee uri ri phuluswe kha tshivhi na lufu. (Vha-Efesa 1:7) Tshirengululi ndi tshifhiwa tsha ndeme tshi bvaho ha Yehova, fhedzi ha ri kombetshedzi uri ri tshi ṱanganedze.

²⁰ Ri fanela u ḓiitela phetho ya u ṱanganedza tshenetshi tshifhiwa tshi bvaho ha Yehova. Nga nḓila-ḓe? Nga ‘u vha na lutendo’ kha Murwa wawe. Naho zwo ralo, a zwo ngo eḓana u sokou amba uri ri na lutendo. Lwonolwo lutendo lu sumbedzwa nga mishumo, nga nḓila ine ra tshila ngayo. (Yakobo 2:26) Ri sumbedza lutendo lwashu kha Yesu Kristo nga u mu tevhela ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. U ita nga u ralo zwi ḓo ri ḓisela phaṱhutshedzo zwino na tshifhingani tshi ḓaho, samusi ndima ya u fhedza ya ino bugu i tshi ḓo ṱalutshedza.