1, 2. Yesu o vha a tshi khou ita mini vhusikuni hawe ha u fhedza na vhaapostola vhawe, nahone ndi ngani dzenedzo awara dzo vha dzi dza ndeme khae?

MUSI a tshi khou kuvhanganya vhaapostola vhawe nḓuni ya nṱha ya Yerusalema, Yesu o vha a tshi zwi ḓivha uri honoho ho vha vhu vhusiku hawe ha u fhedza e navho. Tshifhinga tsho vha tsho swika tsha uri a vhuyelele ha Khotsi awe. Ho vha ho sala tshifhinga tshiṱuku uri Yesu a farwe na uri lutendo lwawe lu lingiwe nga vhuḓalo. Naho o vha a tshi zwi ḓivha uri hu si kale u ḓo fa, o ḓi dzula a tshi ṱhogomela zwishaiwa zwa vhaapostola vhawe.

² Yesu o vha o no vhudza vhaapostola nga ha u ṱuwa hawe, fhedzi o vha a tshi kha ḓi vha na zwinzhi zwe a vha a tshi kha ḓi ṱoḓa u zwi amba u itela u vha khwaṱhisa uri vha sedzane na zwine zwa ḓo itea tshifhingani tshi ḓaho. Ngauralo o vha e navho nga dzenedzo awara dza u fhedza a tshi khou vha funza ngudo dza ndeme dzine dza ḓo vha thusa u dzula vha tshi fulufhedzea. Zwe a zwi amba zwo vha ṱuṱuwedza vhukuma u fhira zwoṱhe zwe a vhuya a vha vhudza zwone. Naho zwo ralo, ndi ngani Yesu o vha a tshi khou vhilaela vhukuma nga ha vhaapostola vhawe nṱhani ha u ḓivhilaelela ene muṋe? Ndi ngani dzenedzo awara dza u fhedza dzo vha dzi dza ndeme vhukuma khae? Ndi nga ṅwambo wa lufuno. O vha a tshi vha funa vhukuma.

3. Ri zwi ḓivha hani uri lwo vha lu si lwa u thoma Yesu a tshi sumbedza uri u a funa vhatevheli vhawe?

³ Nga murahu ha mahumi a miṅwaha musi a tshi ḓivhadza nga ha mafhungo awe o hevhedzwaho a zwe zwa itea nga honoho vhusiku, muapostola Yohane o ṅwala a ri: “Vhuṱambo ha Paseka hó swika, Yesu a tshi ḓivha zwauri tshikhathi tshawe tsho swika tsha u ṱuwa fhano shangoni na u ya ha Khotsi, a dzula a tshi funa vhawe u swika vhufheloni vhunga ó ḓi vha funa e  fhano shangoni.” (Yohane 13:1) Lwo vha lu si lwa u thoma Yesu a tshi sumbedza nga honoho vhusiku uri u a funa vhafunziwa “vhawe.” Tshifhingani tsha vhuḓinḓa hawe, o zwi sumbedza nga nḓila dzo fhamba-fhambanaho uri u a funa vhafunziwa vhawe. Zwi ḓo ri vhuyedza arali ra ṱolisisa dziṅwe dza nḓila dze a sumbedza ngadzo lufuno lwawe, ngauri nga u mu edzisa kha ḽeneḽo sia, ri sumbedza uri ri vhafunziwa vhawe vha vhukuma.

4, 5. (a) Ndi ngani zwo vha zwi tshi ṱoḓea uri Yesu a sa fhele mbilu musi a tshi shumisana na vhafunziwa vhawe? (b) Yesu o aravha hani musi vhaapostola vhawe vhararu vha tshi sumbedza u sa dzula vho fhaṱuwa tsimuni ya Getsemane?

⁴ Lufuno na u sa fhela mbilu zwi a tshimbidzana. Vha-Korinta ya U Thoma 13:4 i ri: “Lufuno a lu fheli mbilu,” nahone u sa fhela mbilu zwi katela u shumisana na vhaṅwe nga mbilu ndapfu. Naa zwo vha zwi tshi ṱoḓea uri Yesu a sa fhele mbilu musi a tshi shumisana na vhafunziwa vhawe? Zwo vha zwi tshi ṱoḓea zwa vhukuma! Samusi ro zwi vhona kha Ndima ya 3, vhaapostola a vho ngo ṱavhanya u sumbedza pfaneleo ya u ḓiṱukufhadza. Vho vusa khani lunzhi-lunzhi nga ha uri ndi nnyi we a vha e muhulwane khavho. Yesu o ita mini? Naa o sinyuwa nahone a vha fhindula o dinalea kana u vha fara nga mbilu? Hai, o ambedzana navho a sa fheli mbilu, naho yeneyo “khani” kha eneo mafhungo yo vuwa nga vhusiku hawe ha u fhedza e navho!—Luka 22:24-30; Mateo 20:20-28; Marko 9:33-37.

⁵ Nga murahu nga honoho vhusiku ha u fhedza, musi Yesu e tsimuni ya Getsemane na vhaapostola vha fulufhedzeaho vha 11, u sa fhela hawe mbilu zwo dovha zwa lingiwa. Yesu o sia vhaapostola vha malo nahone a ṱuwa na Petro, Yakobo, na Yohane a ya vhukati ha tsimu. Yesu o vha vhudza a ri: “Muya wanga wo ṱungufhala tshoṱhe lwa u isa lufuni. Dzulani afha ni tshese na nṋe.” O mbo ḓi ya phanḓanyana nahone a thoma u rabela nga maanḓa. Musi o no fhedza tshifhinga tshilapfu a tshi khou rabela, o vhuyelela kha vhaapostola vhawe vhararu. O vha wana vha tshi khou ita mini? Vho vha vho eḓela nga tshenetsho tshifhinga tsha mulingo wawe muhulwane! Naa o vha sinyutshela nga ṅwambo wa u sa dzula havho vho fhaṱuwa? Hai, o vha ṱuṱuwedza a sa fheli  mbilu. Maipfi awe a vhulenda o sumbedza u pfesesa mutsiko we vha vha vhe nawo na vhushayanungo havho. * O ri: “Muya wone u a funa, ṋama yone i ro shaya maanḓa.” Yesu ho ngo fhela mbilu nga honoho vhusiku naho o ya luraru a vha wana vho eḓela!—Mateo 26:36-46.

6. Ri nga edzisa hani Yesu musi ri tshi shumisana na vhaṅwe?

⁶ Zwi a ṱuṱuwedza u ṱhogomela uri Yesu ho ngo fhelela mbilu vhaapostola vhawe. U sa fhela hawe mbilu zwo fhedza zwo vha na mvelelo dzavhuḓi ngauri vhenevho vhanna vha fulufhedzeaho vho guda ndeme ya u ḓiṱukufhadza na u dzula vho fhaṱuwa. (1 Petro 3:8; 4:7) Ri nga edzisa hani Yesu musi ri tshi shumisana na vhaṅwe? Zwihuluhulu vhahulwane a vho ngo fanela u fhela mbilu. Vhatendi nga riṋe vha nga ya kha muhulwane vhe na vhuleme musi muhulwane o neta kana a tshi khou vhilaedziswa nga mbilaelo dzawe. Nga zwiṅwe zwifhinga, vhathu vhane vha ṱoḓa thuso vha nga lenga u shumisa nyeletshedzo ye vha ṋewa yone. Naho zwo ralo, vhahulwane vhane vha si fhele mbilu vha ḓo ṋea ndayo nga “vhuhwavho” nahone vha “ḓo tonda sambi.” (2 Timotheo 2:24, 25; Mishumo 20:28, 29) Vhabebi na vhone vha fanela u edzisa u sa fhela mbilu ha Yesu, ngauri vhana nga zwiṅwe zwifhinga vha nga lenga u shumisa nyeletshedzo kana ndayo ye vha ṋewa yone. Lufuno na u sa fhela mbilu zwi ḓo thusa vhabebi uri vha si litshe u ita vhuḓidini ha u gudisa vhana vhavho. Malamba a u sa fhela mbilu a nga vha mahulwane vhukuma.—Psalme ya 127:3.

7. Yesu o vha a tshi ṱhogomela vhafunziwa vhawe siani ḽa zwithu zwa ṋama nga nḓila-ḓe?

⁷ Lufuno lu sumbedzwa nga mishumo i si ya tseḓa. (1 Yohane 3:17, 18) A “lu ḓi-ṱoḓeli zwalwo.” (1 Vha-Korinta 13:5) Lufuno lwo ṱuṱuwedza Yesu uri a ṱhogomele vhafunziwa vhawe siani ḽa zwithu zwa ṋama. O vha a tshi anzela u dzhia vhukando musi vha sa athu amba nga ha zwishaiwa zwavho. Musi a tshi vhona uri  vho neta, o amba uri vha ṱuwe nae ‘sogani uri vha yo awela zwiṱuku.’ (Marko 6:31) Musi a tshi ṱhogomela uri vho vha vhe na nḓala, o vha ṋea zwiḽiwa—u katela na vhaṅwe vha zwigidi vhe vha vha vho ḓa u mu thetshelesa musi a tshi funza.—Mateo 14:19, 20; 15:35-37.

8, 9. (a) Ndi mini zwine zwa sumbedza uri Yesu o ṱhogomela zwishaiwa zwa muya zwa vhafunziwa vhawe na u vha fusha? (b) Musi e kha danda, Yesu o sumbedza hani u vhilaelela hawe huhulwane zwishaiwa zwa mme awe?

⁸ Yesu o ṱhogomela zwishaiwa zwa muya zwa vhafunziwa vhawe na u vha fusha. (Mateo 4:4; 5:3) Musi a tshi funza, kanzhi o vha a tshi livhisa ṱhogomelo yo khetheaho khavho. O ṋekedza Pfunzo ya Thavhani u itela uri vhafunziwa vhawe vha vhuyelwe vhukuma. (Mateo 5:1, 2, 13-16) Musi a tshi funza nga zwifanyiso, ‘o vha a tshi ṱalutshedza zwoṱhe vhafunziwa vhawe musi e navho vhé vhoṱhe.’ (Marko 4:34) Yesu o vhea “mukoma a fulufhedzeaho na wa vhuṱali” u itela u khwaṱhisedza uri vhatevheli Vhawe vha fushwe zwavhuḓi muyani musi O no humela ṱaḓulu. Tshenetshi tshigwada, tsho vhumbwaho nga vharathu vha Yesu vho ḓodzwaho nga muya vha re kha ḽifhasi, tsho ṋekedza nga u fulufhedzea  ‘zwiḽiwa zwa muya nga tshikhathi tshazwo’ u bva ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha C.E.—Mateo 24:45.

⁹ Nga ḓuvha ḽa u fa hawe, Yesu o sumbedza nga nḓila i kwamaho vhukuma u vhilaelela hawe mutakalo wa muya wa vhane a vha funa. Edzani u humbula nga ha tshiitea tshi tevhelaho. Yesu o vha e kha danda, a tshi khou pfa vhuṱungu vhuhulwane. Uri a kone u fema zwavhuḓi, zwi vhonala uri o vha a tshi fanela u ḓitakulela nṱha nga milenzhe yawe. A zwi timatimisi uri zwenezwo zwo ita uri a pfe vhuṱungu vhuhulwane samusi tshileme tsha muvhili wawe tsho vha tshi tshi khou kherula mbonzhe dza zwibigiri milenzheni yawe nahone muṱana wawe wo vhaisalaho u tshi khou khanikhiwa nga danda. U amba zwi fanela u vha zwo vha zwi tshi mu konḓela na u vhavha vhukuma, samusi zwo vha zwi tshi ṱoḓa uri a lange nḓila ine a fema ngayo. Naho zwo ralo, musi a sa athu fa, Yesu o amba nga nḓila ye ya vha i tshi sumbedza u funa vhukuma mme awe, Maria. Musi a tshi vhona Maria na muapostola Yohane vho ima nga tsini, Yesu o amba na mme awe nga ipfi ḽe ḽa pfiwa nga vhathu vhe vha vha vhe henefho tsini, a ri: “Musadzi, murwa wau ngoyo!” Nga murahu a amba na Yohane a ri: “Vhona, mme-au asuyo!” (Yohane 19:​26, 27) Yesu  o vha a tshi zwi ḓivha uri onoyo muapostola a fulufhedzeaho o vha a tshi ḓo ṱhogomela Maria siani ḽa zwithu zwa ṋama na zwa muya. *

10. Vhabebi vha nga edzisa hani Yesu musi vha tshi ṱhogomela zwishaiwa zwa vhana vhavho?

¹⁰ Vhabebi vha ṱhogomelaho vha wana zwi tshi vhuyedza u elekanya nga ha tsumbo ya Yesu. Khotsi ane a funa muṱa wawe ngangoho u ḓo u ṱhogomela nga zwithu zwi vhonalaho. (1 Timotheo 5:8) Ṱhoho dza miṱa dzi linganyiselaho na dzine dza vha na lufuno dzi ḓo dzudzanya uri hu ite hu tshi vha na tshifhinga tsha u awela na tsha u ḓimvumvusa. Zwa ndeme vhukuma, vhabebi vha Vhakriste vha ṋea vhana vhavho zwishaiwa zwa muya. Nga nḓila-ḓe? Vhenevho vhabebi vha dzudzanya pfunzo ya Bivhili ya muṱa ya misi yoṱhe, nahone vha lwela u ita uri zwenezwi zwifhinga zwa u guda zwi vhe zwi fhaṱaho na u takadza vhana vhavho. (Doiteronomio 6:6, 7) Vhabebi vha funza vhana vhavho nga zwine vha zwi amba na nga tsumbo yavho uri vhuḓinḓa ndi mushumo wa ndeme na uri u lugiselela na u ya miṱanganoni ya Vhukriste ndi tshipiḓa tsha ndeme tsha maitele avho a zwithu zwa muya.—Vha-Heberu 10:24, 25.

11. Yesu o funza mini vhatevheli vhawe nga ha u hangwela?

¹¹ U hangwela ndi iṅwe nḓila ya u sumbedza lufuno. (Vha-Kolosa 3:13, 14) Vha-Korinta ya U Thoma 13:5 i ri, lufuno “a lu dzuli lu tshi vhalela muthu vhuvhi.” Kha zwiitea zwinzhi, Yesu o funza vhatevheli vhawe ndeme ya u hangwela. O vha ṱuṱuwedza uri vha hangwele vhaṅwe hu si ‘ka-ṱanu-na-ka-vhili fhedzi; fhedzi vha hangwele vha ite mahumi maṱanu-na-mavhili a tshi vhalwa ka-ṱanu-na-kavhili’—tshenetsho ndi tshivhalo tshi songo linganyiselwaho. (Mateo 18:21, 22) O vha funza uri muitazwivhi u fanela u hangwelwa arali a tshi sumbedza uri o rembuluwa nga murahu ha u kaidzwa. (Luka 17:3, 4) Naho zwo ralo, Yesu o vha o fhambana na Vhafarisei vha re na muhoyo, vhe vha vha  vha tshi funza nga mulomo fhedzi; o vha a tshi funza a dovha a vhea tsumbo. (Mateo 23:2-4) Kha ri vhone nḓila ye Yesu a sumbedza ngayo u ḓiimisela u hangwela naho khonani ine a i fulufhela yo mu laṱa.

12, 13. (a) Petro o landula Yesu vhusikuni He a farwa ngaho nga nḓila-ḓe? (b) Zwe Yesu a zwi ita musi o no vuswa zwo bvisela hani khagala uri o vha a sa sokou funza nga ha u hangwela, fhedzi o vha a tshi hangwela?

¹² Yesu o vha e na vhushaka ha tsini na muapostola Petro, munna wa vhulenda we nga zwiṅwe zwifhinga a vha a tshi ita zwithu a songo thoma a humbula. Yesu o vha a tshi ṱhogomela pfaneleo dzavhuḓi dza Petro nahone a mu ṋea ndugelo dzo khetheaho. Petro, khathihi na Yakobo na Yohane, vho vhona vhuṱolo he vhaṅwe vha vhaapostola vha 12 vha si vhu vhone. (Mateo 17:1, 2; Luka 8:49-55) Samusi ro zwi ṱhogomela mathomoni, Petro o vha e muṅwe wa vhaapostola we a fhirela phanḓa na Yesu tsimuni ya Getsemane vhusikuni He a farwa ngaho. Naho zwo ralo, kha honoho vhusiku he Yesu a ambululwa na u farwa ngaho, Petro na vhaṅwe vhaapostola vho laṱa Yesu nahone vha shavha. Nga murahu, Petro o mbo ḓi vha na tshivhindi tsha u ima nnḓa musi Yesu a tshi khou sengiswa nga lu si lwa mulayo. Naho zwo ralo, nga murahu Petro o dovha a tshuwa nahone a ita vhukhakhi vhuhulwane, o landula luraru a amba uri ha ḓivhi Yesu! (Mateo 26:69-75) Yesu o ita mini? No vha ni tshi ḓo vha no ita mini arali khonani yaṋu ya tsini i vhe yo ni landula nga yeneyo nḓila?

¹³ Yesu o vha o ḓiimisela u hangwela Petro. O vha a tshi zwi ḓivha uri Petro o tsikeledzea nga muhwalo wa tshivhi tshawe. Nga murahu, onoyo muapostola o rembuluwaho o “vusa tshililo.” (Marko 14:72) Nga ḓuvha ḽe A vuswa ngaḽo, Yesu o ḓivhonadza kha Petro, khamusi u itela u khuthadza na u ṱuṱuwedza onoyo muapostola. (Luka 24:34; 1 Vha-Korinta 15:5) Nga murahu hu sa athu fhela miṅwedzi mivhili, Yesu o hulisa Petro nga u mu tendela a tshi ranga phanḓa uri a ṋee vhuṱanzi kha magogo ngei Yerusalema nga ḓuvha ḽa Pentekoste. (Mishumo 2:14-40) Ri songo hangwa uri Yesu ho ngo fara vhaapostola vhoṱhe nga mbilu nge vha mu shavha. Zwo fhambanaho na zwenezwo, musi o no  vuswa, o vha a tshi kha ḓi vha vhidza “vharathu vhanga.” (Mateo 28:10) Zwi khagala uri Yesu ho ngo sokou funza nga ha u hangwela, fhedzi o dovha a hangwela.

14. Ndi ngani ri tshi fanela u guda u hangwela vhaṅwe, nahone ri nga sumbedza hani u ḓiimisela u hangwela?

¹⁴ Samusi ri vhafunziwa vha Kristo, ri fanela u guda u hangwela vhaṅwe. Ndi ngani? A ri fani na Yesu ngauri a ro ngo fhelela—na vhane vha nga ri khakhela a vho ngo fhelela. Tshifhinga tshoṱhe, ri a khakha nga zwine ra zwi amba na zwine ra zwi ita. (Vha-Roma 3:23; Yakobo 3:2) Nga u hangwela vhaṅwe musi hu na tshiitisi tsha u khathutshela, ri vha ri tshi khou ita uri zwi konadzee uri Mudzimu a ri hangwele zwivhi zwashu. (Marko 11:25) Nga zwenezwo, ri nga sumbedza hani u ḓiimisela u hangwela vhane vha nga ri khakhela? Kha zwiitea zwinzhi, lufuno lu ri thusa u dzhiela fhasi zwivhi zwiṱuku na vhukhakhi ha vhaṅwe. (1 Petro 4:8) Musi vhe vha ri khakhela vha tshi rembuluwa zwi tshi bva mbiluni, u fana na zwe zwa itwa nga Petro, ri ḓo ṱoḓa zwa vhukuma u edzisa u ḓiimisela ha Yesu u hangwela. Nṱhani ha u vha fara nga mbilu, ri fanela u vha khathutshela. (Vha-Efesa 4:32) Nga u ita nga u ralo, ri tikedza mulalo wa tshivhidzo khathihi na mulalo washu wa ngelelo na wa mbilu.—1 Petro 3:11.

15. Ndi ngani Yesu o vha a tshi fulufhela vhafunziwa vhawe hu sa londwi u sa fhelela havho?

¹⁵ Lufuno lu tshimbidzana na u fulufhela. Lufuno lu “fulufhela zwoṱhe.” * (1 Vha-Korinta 13:7) A tshi ṱuṱuwedzwa nga lufuno, Yesu o sumbedza u ḓiimisela hawe u fulufhela vhafunziwa vhawe hu sa londwi vhushayanungo havho. O vha a tshi vha fulufhela nahone o vha a tshi tenda uri mbiluni dzavho vho vha vha tshi funa vhukuma Yehova na uri vho vha vha tshi ṱoḓa u ita zwine a Zwi funa. Naho vho vha vha tshi khakha, Yesu ho ngo vhuya a timatima zwiṱuṱuwedzi zwavho. Sa tsumbo, musi zwi tshi vhonala  uri vhaapostola Yakobo na Yohane vho rumeledza mme avho uri a vha humbelele u dzula tsini na Yesu Muvhusoni wawe, Yesu ho ngo timatima u fulufhedzea havho kana u vha pandela uri vha si tsha vha vhaapostola.—Mateo 20:20-28.

16, 17. Ndi vhuḓifhinduleli vhufhio he Yesu a vhu ṋea vhafunziwa vhawe?

¹⁶ Yesu o sumbedza u fulufhela vhafunziwa vhawe nga u vha ṋea vhuḓifhinduleli ho fhamba-fhambanaho. Kha zwiitea zwivhili musi a tshi ita uri zwiḽiwa zwi vhe zwinzhi nga lwa vhuṱolo na u fusha mavhuthu, o ṋea vhafunziwa vhawe vhuḓifhinduleli ha u phaḓaladza zwiḽiwa. (Mateo 14:19; 15:36) Musi a tshi khou lugiselela Paseka yawe ya u fhedza, o ṋea Petro na Yohane mushumo wa u ya Yerusalema u itela u lugisa zwithu. Vho ṱoḓa ngwana, veini, tshinkwa tshi si na dini, miroho i vhavhaho, na zwiṅwe zwithu zwa ndeme. Wonoyo wo vha u si mushumo wa fhasi, ngauri u pembelela Paseka nga nḓila yo teaho yo vha i ṱhoḓea ya Mulayo wa Mushe, nahone Yesu o vha a tshi fanela u tshila u tendelana na wonoyo Mulayo. Nga nnḓa ha zwenezwo, nga murahu nga honoho vhusiku Yesu o dovha a shumisa veini na tshinkwa tshi si na dini sa zwiga zwa ndeme musi a tshi thoma Tshihumbudzo tsha lufu lwawe.—Mateo 26:17-19; Luka 22:8, 13.

¹⁷ Yesu o vhona zwo tea u ṋea vhafunziwa vhawe vhuḓifhinduleli ha ndeme vhukuma. Samusi ro zwi ṱhogomela mathomoni, o ṋea vhatevheli vhawe vho ḓodzwaho vha re kha ḽifhasi vhuḓifhinduleli ha ndeme ha u phaḓaladza zwiḽiwa zwa muya. (Luka 12:42-44) Humbulani uri o dovha a ṋea vhafunziwa vhawe mushumo wa ndeme vhukuma wa u huwelela na u ita vhafunziwa. (Mateo 28:18-20) Naho zwino a si tsha vhonala nahone a tshi khou vhusa ṱaḓulu, Yesu o ita uri tshivhidzo tshawe tshi re kha ḽifhasi tshi ṱhogomelwe nga ‘zwifhiwa zwa vhathu’ vha faneleaho nga lwa muya.—Vha-Efesa 4:8, 11, 12.

18-20. (a) Ri nga sumbedza hani uri ri a fulufhela vhatendi nga riṋe? (b) Ri nga edzisa hani u ḓiimisela ha Yesu u ṋea vhaṅwe mushumo? (c) Ndi mini zwine zwa ḓo haseledzwa kha thero i tevhelaho?

¹⁸ Ri nga edzisa hani tsumbo ya Yesu musi ri tshi shumisana na vhaṅwe? U fulufhela hashu vhatendi nga riṋe ndi musumbedzo wa lufuno lwashu. Ri songo hangwa uri lufuno lu sedza zwithu  zwavhuḓi, hu si zwivhi. Musi vhaṅwe vha tshi ri khakhela, zwine zwa ḓo itea tshifhinga tshiṅwe na tshiṅwe, lufuno lu ḓo ita uri ri sa ṱavhanye u humbulela uri zwiṱuṱuwedzi zwavho ndi zwivhi. (Mateo 7:1, 2) Arali ra dzula ri na mavhonele avhuḓi nga vhatendi nga riṋe, ri ḓo vha fara nga nḓila i fhaṱaho hu si i vhaisaho.—1 Vha-Thesalonika 5:11.

¹⁹ Naa ri nga edzisa u ḓiimisela ha Yesu u ṋea vhaṅwe mushumo? Ndi zwavhuḓi uri vhane vha vha na vhuḓifhinduleli tshivhidzoni vha ṋee vhaṅwe mishumo yo vha teaho na i vhuyedzaho, vha tshi fulufhela uri vhenevho vhathu vha ḓo ita zwi re maanḓani avho. Vhahulwane vha re na tshenzhelo vha nga ṋea vhugudisi ha ndeme vhaṱhannga vha faneleaho vhane vha “lila” u thusa tshivhidzoni. (1 Timotheo 3:1; 2 Timotheo 2:2) Honoho vhugudisi ndi ha ndeme. Samusi Yehova a tshi khou bvela phanḓa a tshi ṱavhanyisa u engedzea ha mushumo wa Muvhuso wawe, vhanna vha faneleaho vha ḓo ṱoḓa u gudiswa u itela u ṱhogomela yeneyo nyengedzeo.—Yesaya 60:22.

²⁰ Yesu o ri vhetshela tsumbo yavhuḓi vhukuma ya u sumbedza vhaṅwe lufuno. Kha nḓila dzoṱhe dzine ra nga mu tevhela ngadzo, u edzisa lufuno lwawe ndi zwa ndeme vhukuma. Kha thero i tevhelaho, ri ḓo haseledza musumbedzo muhulwane wa lufuno lwawe kha riṋe—u ḓiimisela hawe u kumedza vhutshilo hawe.