NDIMA YA 17
“Dzivha-wee Ḽa Vhuṱali Ha Mudzimu!”
1, 2. Ndivho ya Yehova ya maḓuvha a sumbe yo vha i ifhio, nahone vhuṱali ha Mudzimu ho lingwa hani mathomoni a ḽeneḽi ḓuvha?
ZWITHU zwo tshinyala! Nga khathihi fhedzi, zwithu a zwo ngo tsha vha tshimbilela zwavhuḓi vhathu vhane vha vha zwivhumbiwa zwo khetheaho zwo sikwaho nga ḓuvha ḽa vhurathi. Yehova o lavhelesa “zwoṱhe zwe a ita,” u katela na vhathu, “a wana zwó naka nga ngoho.” (Genesi 1:31) Fhedzi mathomoni a ḓuvha ḽa vhusumbe, Adamu na Eva vho khetha u tevhela Sathane kha vhushandukwa hawe. Vha wela tshivhini, vha vha vhathu vha songo fhelelaho nahone vha fa.
2 Ndivho ya Yehova ya maḓuvha a sumbe i nga kha ḓi vha yo vhonala yo thithisea tshoṱhe. Ḽeneḽo ḓuvha, u fana na ḽa vhurathi ḽe ḽa rangela ḽeneḽo, ḽo vha ḽi tshi ḓo vha vhulapfu ha miṅwaha ya zwigidi. Yehova o ḽi khetha, nahone mafheleloni ḽifhasi ḽoṱhe ḽo vha ḽi tshi ḓo itwa paradiso yo ḓalaho nga muṱa wa vhathu vho fhelelaho. (Genesi 1:28; 2:3) Fhedzi musi ho no itea honoho vhushandukwa vhu re na khombo, zwenezwo zwithu zwo vha zwi tshi ḓo ḓadzea hani? Mudzimu o vha a tshi ḓo ita mini? Wonoyo wo vha u mulingo muhulwane wa vhuṱali ha Yehova—khamusi wo vha u mulingo muhulwane u fhira yoṱhe.
3, 4. (a) Ndi ngani u dzhiela vhukando ha Yehova mashandukwa ngei Edeni i tsumbo i swayeaho ya vhuṱali hawe? (b) U ḓiṱukufhadza hu fanela u ri sudzulusela u humbula mafhungo-ngoho afhio musi ri tshi guda vhuṱali ha Yehova?
3 Yehova o dzhia vhukando nga u ṱavhanya. O haṱula mashandukwa tsimuni ya Edeni, fhedzi naho zwo ralo, o ri ṋea luvhonela lwa zwithu zwavhuḓi vhukuma: ndivho yawe ya u piringulula zwithithisi zwe zwa vha zwi tshi kha ḓi tou bva u thoma. (Genesi 3:15) Ndivho ya Yehova yo itwaho hu tshee nga phanḓa Edeni, u bva miṅwahani ya zwigidi ya ḓivhazwakale ya vhathu, i kha ḓi bvela phanḓa na zwino. I leluwa nga nḓila i mangadzaho nahone yo dzika lune muvhali wa Bivhili a nga fhedza vhutshilo hawe hoṱhe a tshi khou guda na u humbula nga hayo. Zwiṅwe hafhu, ndivho ya Yehova i ḓo ḓadzea zwa vhukuma. I ḓo fhelisa vhuvhi hoṱhe, tshivhi, na lufu. I ḓo ita uri vhathu vha fulufhedzeaho vha fhelele. Zwenezwi zwoṱhe zwi ḓo ḓadzea ḓuvha ḽa vhusumbe ḽi sa athu fhela, u itela uri Yehova a ḓadzise ndivho yawe nga ḽifhasi nga tshifhinga tsho vhewaho, hu sa londwi zwine zwa ḓo itea!
4 Vhuṱali ho raloho vhu a ri mangadza vhukuma, naa a zwo ngo ralo? Muapostola Paulo o sudzuluselwa u ṅwala uri: ‘Dzivha-wee ḽa vhuṱali ha Mudzimu!’ (Vha-Roma 11:33) Musi ri tshi guda masia o fhamba-fhambanaho a yeneyi pfaneleo ya Mudzimu, u ḓiṱukufhadza hu fanela u ri sudzulusela u humbula mafhungo-ngoho a ndeme—lune ra nga pfesesanyana vhuṱali vhuhulwane ha Yehova. (Yobo 26:14) Tsha u thoma, kha ri ṱaluse yeneyi pfaneleo i swayeaho.
Vhuṱali Ha Mudzimu Ndi Mini?
5, 6. Hu na vhushaka vhufhio vhukati ha nḓivho na vhuṱali, nahone nḓivho ya Yehova yo ṱanḓavhuwa lungafhani?
5 Vhuṱali a vhu fani na nḓivho. Khomphyutha dzi nga vhulunga nḓivho nnzhi, fhedzi ri nga si ambe uri yeneyo mitshini yo ṱalifha. Naho zwo ralo, nḓivho na vhuṱali zwi a tshimbidzana. (Mirero 10:14) Sa tsumbo, arali ni tshi ṱoḓa nyeletshedzo ya vhuṱali ya u alafha vhulwadze vhuhulwane, naa no vha ni tshi ḓo ya kha muthu a sa ḓivhi tshithu nga ha ngalafho? Na khathihi! Ngauralo hu ṱoḓea nḓivho yo teaho uri muthu a vhe na vhuṱali ha ngoho.
6 Yehova u na nḓivho nnzhi. Samusi e “Khosi ya lini na lini,” ndi ene eṱhe ane a tshila nga hu sa fheli. (Ndzumbululo 15:3, NW) Nahone o vhona tshiṅwe na tshiṅwe kha yeneyo miṅwaha minzhi-minzhi. Bivhili i ri: “A huna tshivhumbwa tshi dzumbamaho phanḓa hawe; zwoṱhe zwo fúkulwa, zwi khagala phanḓa ha maṱo awe. Ndi Ene ané ra vha na mafhungo nae’.” (Vha-Heberu 4:13; Mirero 15:3) Samusi e Musiki, Yehova u pfesesa nga vhuḓalo zwe a zwi ita, nahone o ṱhogomela mishumo ya vhathu vhoṱhe u bva mathomoni. U ṱolisisa mbilu ya muthu muṅwe na muṅwe, ha sii na tshithihi. (1 Koronika 28:9) Samusi o ri sika ri na mbofholowo ya u ḓikhethela, u a takala musi a tshi vhona ri tshi ita khetho dza vhuṱali vhutshiloni. Samusi e “Mupfi wa dzithabelo,” u a thetshelesa maipfi manzhi nga tshifhinga tshithihi! (Psalme ya 65:2) Vhukuma, Yehova u na muhumbulo wo fhelelaho.
7, 8. Yehova u sumbedza pfeseso, ṱhalukanyo, na vhuṱali nga nḓila-ḓe?
7 Yehova ha sokou vha na nḓivho fhedzi. U dovha a pfesesa na nḓila ine mafhungo a ṱumana ngayo nahone u a ḓivha zwine zwidodombedzwa zwinzhi-zwinzhi zwa amba zwone. U a sengulusa na u haṱula, u a khethekanya vhuḓi na vhuvhi, zwa ndeme na zwi si na ndeme. Zwiṅwe hafhu, ha sokou sedza mbonalo fhedzi, fhedzi u ṱolisisa nga vhuronwane na zwi re mbiluni. (1 Samuele 16:7) Nga zwenezwo, Yehova u na pfeseso na ṱhalukanyo, pfaneleo dzi fhiraho nḓivho. Fhedzi vhuṱali ndi ha ndeme vhukuma.
8 U vha na vhuṱali zwi amba u shumisa nḓivho na ṱhalukanyo, na u pfesesa u itela u ita zwi ṱoḓeaho. Zwi re zwone ndi uri maṅwe a maipfi a u thoma a Bivhili o ṱalutshedzelwaho nga uri “vhuṱali” nga lwa thevhedzaipfi a amba “u shuma hu bvelelaho” kana “vhuṱali vhu shumaho.” Nga zwenezwo, vhuṱali ha Yehova a vhu sokou vha tshithu tsho serekanaho. Ndi ha vhukuma, nahone vhu a shuma. A tshi shumisa nḓivho yawe yo engedzeaho na pfeseso yawe yo dzikaho, misi yoṱhe Yehova u ita uri zwi konadzee u ita phetho dza khwine, a dzi ḓadzisa nga nḓila yavhuḓi u fhira dzoṱhe. Honoho ndi vhuṱali ha ngoho! Yehova u sumbedza vhungoho ha mafhungo a Yesu ane a ri: “Vhuṱali vhu vhonala nga vhana vhaho.” (Mateo 11:19) Mishumo ya Yehova shangoni ḽoṱhe i ṋea vhuṱanzi ho khwaṱhaho ha vhuṱali hawe.
Vhuṱanzi Ha Uri Mudzimu U Na Vhuṱali
9, 10. (a) Yehova u sumbedza mufuda ufhio wa vhuṱali, nahone o u sumbedza hani? (b) Tsiki dzi sumbedza nga nḓila-ḓe uri Yehova u na vhuṱali?
9 Naa no no vhuya na mangadzwa nga vhutsila ha muthu ane a kona u ita zwithu zwo nakaho zwine zwa shuma zwavhuḓi? Wonoyu ndi mufuda wa vhuṱali vhu swayeaho. (Ekisodo 31:1-3) Yehova ndi tshisima na muṋe wa vhuṱali ho raloho. Khosi Davida o amba zwi tevhelaho nga ha Yehova: “Ndi a U livhuha nge wa mbumba lwa vhuṱolo; mishumo yau i a kanukisa; muya wanga u elekanya zwithu zwihulu.” (Psalme ya 139:14) Vhukuma, musi ri tshi guda zwo engedzeaho nga ha muvhili wa muthu, ri mangadzwa nga vhuṱali ha Yehova.
10 Sa tsumbo: Vhutshilo haṋu ho thoma nga tsiki nthihi—ni gumba ḽi re kha mme aṋu, ḽe ḽa noniswa nga mbeu i bvaho kha khotsi aṋu. Nga u ṱavhanya, yeneyo tsiki ya thoma u fhandekana. Ha mbo ḓi vhumbea inwi, ane na vha na tsiki dzi ṱoḓaho u vha bilioni dza 100. Tsiki dza hone ndi ṱhukhu-ṱhukhu. Tsiki dzi ṱoḓaho u vha 10 000 dzi nga fhelela kha ṱhodzi ya phini. Naho zwo ralo, tsiki iṅwe na iṅwe yo sikwa nga nḓila yo serekanaho. Tsiki yo serekana nga maanḓa u fhira mutshini naho ufhio wo itwaho nga muthu kana fekiṱhiri. Vhorasaintsi vha amba uri tsiki i nga muḓi u re na mutsheṱo—une wa vha na fhethu ha u dzhena na ha u bva hune ha langiwa, u re na vhuendedzi, maitele a vhudavhidzano, muḓagasi, dzifekiṱhiri, hune ha laṱwa tshika na u vusuluswa ha thundu, maswole na muvhuso wa pfanyisedzo vhukati. Zwiṅwe hafhu, tsiki i nga dovha ya ita iṅwe tsiki ine ya fana nayo nga awara dzi si gathi fhedzi!
11, 12. (a) Ndi mini zwine zwa ita uri tsiki dza ṅwana a re mbumbeloni dzi fhandekane, nahone zwenezwi zwi tendelana hani na Psalme ya 139:16? (b) Vhuluvhi ha muthu vhu sumbedza hani uri ro ‘vhumbwa lwa vhuṱolo’?
11 A si tsiki dzoṱhe dzine dza fana. Musi tsiki dza ṅwana a re mbumbeloni dzi tshi bvela phanḓa u fhandekana, dzi thoma u ita mishumo yo fhamba-fhambanaho. Dziṅwe dzi vha tsiki dza luṱaledzi; dziṅwe dza vha shambo, musipha, malofha, kana tsiki dza iṱo. Honoho u fhamba-fhambana hu dzudzanywa kha “ḽaiburari” ya tsiki ya dzi-gene, ine ya vhidzwa DNA. Zwi takadzaho ndi uri Davida o hevhedzwa u amba zwi tevhelaho nga Yehova: “Maṱo au o zwi vhona ndi kha ḓi vhumbea; buguni yau ho vha hó no ṅwalwa zwoṱhe.”—Psalme ya 139:16.
12 Zwiṅwe zwipiḓa zwa muvhili zwo serekana vhukuma. Sa tsumbo, ṱhogomelani vhuluvhi ha muthu. Vhaṅwe vha amba uri ndi hone ho serekanaho vhukuma u fhira tshithu naho tshi tshifhio tshe tsha vhuya tsha tumbulwa fhethu hoṱhe. Vhuluvhi vhu na tsiki dza luṱaledzi dzi ṱoḓaho u vha zwigidi zwa milioni dza 100—dzi ṱoḓa u lingana na ṋaledzi dzi re kha mulalavhungu washu. Iṅwe na iṅwe ya dzenedzo tsiki yo fhandekana ya ṱumana na dziṅwe tsiki dza zwigidi. Vhorasaintsi vha amba uri vhuluvhi ha muthu vhu nga vhulunga mafhungo oṱhe a re laiburarini dzoṱhe dza shango na uri fhethu hune vhuluvhi ha vhulunga hone mafhungo a hu ḓali. Hu sa londwi miṅwaha minzhi hu tshi khou gudwa nga wonoyo muraḓo wa muvhili ‘wo vhumbiwaho nga lwa vhuṱolo,’ vhorasaintsi vha tenda uri vha nga si vhuye vha pfesesa nga vhuḓalo nḓila ine wa shuma ngayo.
13, 14. (a) Vhusunzi na zwiṅwe zwivhumbwa zwi sumbedza hani uri zwo “thanya lwa u kanukisa,” nahone zwenezwo zwi ri funza mini nga ha Musiki wazwo? (b) Ndi ngani ri tshi nga amba uri zwithu zwo vhumbiwaho zwi ngaho lubuvhi zwo itwa “nga vhuṱali”?
13 Naho zwo ralo, vhathu vha sokou vha iṅwe ya tsumbo dza vhuṱali ha Yehova ha u sika. Psalme ya 104:24 i ri: “Zwe wa zwi ita zwó anda hani, Yehova! Zwoṱhe wo zwi shuma nga vhuṱali; shango ḽoṱhe ḽo ḓala zwivhumbiwa zwau.” Vhuṱali ha Yehova vhu vhonala kha tsiko iṅwe na iṅwe yo ri tangaho. Sa tsumbo, vhusunzi ho “thanya lwa u kanukisa.” (Mirero 30:24) I ngoho, zwigwada zwa vhusunzi zwo dzudzanywa nga nḓila i mangadzaho. Zwiṅwe zwigwada zwa vhusunzi zwi a lisa, zwi a tsireledza, na u ḓikanzwa nga zwikhokhonono zwine zwa vhidzwa dzi-aphid, lune zwenezwo zwikhokhonono zwa vho tou nga ndi zwifuwo zwazwo. Vhuṅwe vhusunzi vhu shuma sa vhalimi, vhu a ṱavha na u ṱahulela “zwiliṅwa” zwa ngowa. Hu na zwiṅwe zwivhumbwa zwinzhi zwine zwa ita zwithu zwi swayeaho nga lwa nzulele. Thunzi i fhufha i tshi ita tshifindinkodo muyani u fhira mabufho a tshi-zwino-zwino o itwaho nga vhathu. Zwiṋoni zwi pfuluwaho zwi livhiswa nga ṋaledzi, zwi tshi thuswa nga maanḓa a kokodzelaho zwithu fhasi, kana nga muṅwe mufuda wa mapa une zwa sikiwa zwi nawo. Vhagudi vha ḓivhavhutshilo vha fhedza miṅwaha vha tshi khou guda maitele o serekanaho e a dzudzanywa kha zwenezwi zwivhumbiwa. Nga zwenezwo-ha, Mudzimu ane a vha Mudzudzanyi a nga vha o ṱalifha lungafhani!
14 Vhorasaintsi vho guda zwithu zwinzhi kha vhuṱali ha Yehova ha u sika. Hu dovha ha vha na sia ḽa vhunzhiniere, ḽi vhidzwaho biomimetics, ḽine ḽa edzisa zwithu zwa mupo. Sa tsumbo, ni nga kha ḓi vha no no vhona nḓila ye lubuvhi lwa naka ngayo. Fhedzi muinzhiniere u lu dzhia lu tsiko i mangadzaho. Miḓali ya lubuvhi ine ya vhonala i songo khwaṱha, arali ya ṱanganywa ya denyefhala u lingana na tsimbi, i nga fhira tsimbi nga u khwaṱha, nahone yo khwaṱha u fhira yo shumiswaho kha vese ya tshitsira-gulu. Yo khwaṱha lungafhani? Edzani u humbula nga ha lubuvhi lwe lwa lukiwa u swika lu tshi lingana na mammbule a shumiswaho kha tshikepe tsha u fasha khovhe. Lwonolwo lubuvhi lu nga fasha bufho ḽa u hwala vhathu musi ḽi muyani! Ee, Yehova o ita zwenezwo zwithu zwoṱhe “nga vhuṱali.”
Ndi nnyi we a dzudzanya zwivhumbwa zwa ḽifhasi uri zwi ‘thanye lwa u kanukisa’?
Vhuṱali Vhu Vhonalaho Kha Zwithu Zwa Tshikhalani
15, 16. (a) Maṱaḓulu o ḓalaho dziṋaledzi a ṋea vhuṱanzi vhufhio nga ha vhuṱali ha Yehova? (b) Vhuimo ha Yehova sa Mulangammbi Muhulwane wa vharuṅwa vhanzhi vhu khwaṱhisedza hani vhuṱali ha onoyu Mulanguli?
15 Vhuṱali ha Yehova vhu vhonala kha mishumo yawe ya fhethu hoṱhe. Maṱaḓulu o ḓalaho nga dziṋaledzi, e ra a haseledza nga vhuḓalo kha Ndima ya 5, ha na ṋaledzi dzo sokou vilinganaho tshikhalani. Nga ṅwambo wa vhuṱali ha Yehova ha “milayo ya zwa lutomboni,” maṱaḓulu o dzudzanyea zwavhuḓi, hu na milalavhungu, ye na yone ya dzudzanywa nga zwigwada, ine na yone ya ṱangana u itela u vhumba zwigwada zwihulwane zwa milalavhungu. (Yobo 38:33) Ndi ngazwo Yehova a tshi vhidza zwivhumbwa zwa ṱaḓulu uri ndi “sambi”! (Yesaya 40:26) Naho zwo ralo, hu na ḽiṅwe sambi, ḽine ḽa sumbedza zwavhuḓi vhuṱali ha Yehova.
16 Samusi ro zwi ṱhogomela kha Ndima ya 4, Mudzimu u vhidzwa “Yehova wa mavhuthu” nga ṅwambo wa vhuimo hawe sa Mulangammbi Muhulwane wa zwivhumbiwa zwinzhi-zwinzhi zwa muya. Honovhu ndi vhuṱanzi ha uri Yehova u na maanḓa. Naho zwo ralo, vhuṱali hawe vhu katelwa nga nḓila-ḓe? Ṱhogomelani hezwi: Yehova na Yesu vha kha ḓi shuma. (Yohane 5:17) Nga zwenezwo-ha, zwi a pfala uri vhaḓinḓa vha vharuṅwa vha Wa-Ṱaḓulu-ṱaḓulu na vhone vha dzula vho farakanea. Nahone humbulani uri vha fhira vhathu, vho ṱalifha vhukuma nahone vha na maanḓa mahulwane. (Vha-Heberu 1:7; 2:7) Naho zwo ralo, Yehova o ṋea vhenevho vharuṅwa vhoṱhe mushumo, uri vha dzule vho farakanea vha tshi khou ḓadzisa mushumo u takadzaho—‘vha tshi shumisa fhungo ḽawe’ na u ‘ita zwine a zwi funa’—miṅwaha ya zwigidi zwa dzimilioni. (Psalme ya 103:20, 21) Ndi vhuṱali vhu mangadzaho lungafhani vhune onoyo Mulanguli a nga vha e naho!
Yehova Ndi “Wa Vhuṱali E Eṱhe”
17, 18. Ndi ngani Bivhili i tshi amba uri Yehova ndi “Ra-maano e eṱhe,” nahone ndi ngani vhuṱali hawe vhu tshi fanela u ri kanukisa?
17 Nga ṅwambo wa vhuṱanzi ho raloho, naa zwi a mangadza musi Bivhili i tshi amba uri vhuṱali ha Yehova ndi ha vhuimo ha nṱhesa? Sa tsumbo, i amba uri Yehova ndi “Ra-maano e eṱhe.” (Vha-Roma 16:27) Yehova ndi ene e eṱhe a re na vhuṱali ho fhelelaho. Ndi tshisima tsha vhuṱali hoṱhe ha ngoho. (Mirero 2:6) Ndi ngazwo Yesu, naho o vha o ṱalifha u fhira zwivhumbiwa zwoṱhe zwa Yehova, a songo ḓitika nga vhuṱali hawe, fhedzi o vha a tshi amba zwe Khotsi awe a mu laya zwone.—Yohane 12:48-50.
18 Ṱhogomelani nḓila ye muapostola Paulo a ṱalutshedza ngayo u khethea ha vhuṱali ha Yehova: “Dzivha-wee ḽa lupfumo, ḽa vhuṱali na ḽa nḓivho ya Mudzimu! Dzikhaṱhulo dzawe a dzi na muṱalukanyi-mukoni. Dzinḓila dzawe u sá londea hadzo muthu a dzi vuledza ndi hunzani?” (Vha-Roma 11:33) Nga u thoma ndimana nga ḽiaravhi “wee,” Paulo o sumbedza uri o kwamea vhukuma—kha haya mafhungo u sumbedza uri o mangala vhukuma. Ipfi ḽa Lugerika ḽe a khetha u ḽi shumisa ḽine ḽa amba “dzivha” ḽi tsini-tsini na ipfi ḽi ambaho “dindi ḽi tsaho.” Nga zwenezwo, maipfi awe a ita uri ri kone u vhona nga maṱo a muhumbulo. Musi ri tshi elekanya nga vhuṱali ha Yehova, zwi fana na musi ro ṱolela dindini ḽo tsaho vhukuma, ḽine ra sa vhone he ḽa guma hone, ḽine ra nga si vhuye ra kona u ḽi ṱalusa kana u ḽi ela nga vhuḓalo. (Psalme ya 92:5) Naa zwenezwo a zwi ri iti uri ri ḓiṱukufhadze?
19, 20. (a) Ndi ngani goni ḽi tshiga tsho teaho tsha vhuṱali ha Mudzimu? (b) Yehova o sumbedza hani vhukoni ha u vhona zwa vhumatshelo?
19 Yehova ndi “Ra-maano e eṱhe” nga nḓila nnzhi: Ndi ene fhedzi a konaho u vhona vhumatshelo. Humbulani uri Yehova o shumisa goni ḽi vhonaho zwithu zwi tshee kule u itela u fanyisela vhuṱali hawe. Goni ḽa muvhala mutswuku ḽi nga lemela khilogireme ṱhanu fhedzi, fhedzi maṱo aḽo a fhira a muthu muhulwane. Maṱo a goni a vhona zwa kule nga nḓila i mangadzaho, zwi ita uri ḽi kone u vhona tshipondwa tshiṱuku ḽi nṱha, vhukule ha mithara dza maḓana, khamusi vhukule ha dzikhilomithara! Yehova o vhuya a amba zwi tevhelaho nga goni: “Maṱo aḽo a vhona zwa kule.” (Yobo 39:29) Nga nḓila i fanaho, Yehova a nga “vhona zwa kule”—zwa vhumatshelo!
20 Bivhili i na vhuṱanzi vhunzhi vhu sumbedzaho uri zwenezwi ndi ngoho. I na vhuporofita ha maḓana, kana ḓivhazwakale yo ṅwalwaho hu tshee nga phanḓa. Mvelelo ya dzinndwa, u vhusa na u wa ha mivhuso ya shango na maitele o livhaho a vhalangammbi vha vhuswole oṱhe o ambiwa hu tshee nga phanḓa Bivhilini—nga zwiṅwe zwifhinga, o ambiwa miṅwaha ya maḓana hu tshee nga phanḓa.—Yesaya 44:25–45:4; Daniele 8:2-8, 20-22.
21, 22. (a) Ndi ngani hu si na mutheo wa u phetha uri Yehova u a ḓivha hu tshee nga phanḓa zwithu zwoṱhe zwine ra ḓo zwi khetha vhutshiloni? Fanyisani. (b) Ri zwi ḓivha hani uri vhuṱali ha Yehova vhu na vhukonani kana u pfela vhuṱungu?
21 Naho zwo ralo, naa izwi zwi amba uri Mudzimu o no vhona zwine na ḓo zwi khetha vhutshiloni? Vhathu vhane vha funza pfunzothendwa ya u dzudzanyelwa vhumatshelo vha fhindula nga ee yo khwaṱhaho. Naho zwo ralo, wonoyo muhumbulo u nyadza vhuṱali ha Yehova, nga uri u amba uri ha koni u langa vhukoni hawe ha u sedza zwa vhumatshelo. Sa tsumbo: Arali no vha ni ṋambi, naa no vha ni tshi ḓo dzulela u imba misi yoṱhe? Wonoyo muhumbulo a u pfali! Zwi ngaho zwenezwo, Yehova u na vhukoni ha u ḓivha vhumatshelo hu tshee nga phanḓa, fhedzi ha shumisi honovhu vhukoni misi yoṱhe. U ita nga u ralo zwo vha zwi tshi nga thithisa u ḓikhethela hashu, hune ha vha tshifhiwa tsha ndeme tshine Yehova a nga si vhuye a tshi dzhia.—Doiteronomio 30:19, 20.
22 Zwo ṋaṋesaho ndi uri wonoyo muhumbulo wa u dzudzanyelwa vhumatshelo u amba uri vhuṱali ha Yehova a vhu na vhukonani, lufuno, na u pfela vhuṱungu. Fhedzi hezwi ndi mazwifhi madala-dala! Bivhili i funza uri Yehova ndi “wa mbilu ya vhuṱali.” (Yobo 9:4, maḽeḓeretsendama ndi ashu.) Hu si uri u na mbilu ya vhukuma, fhedzi Bivhili i anzela u shumisa ḽeneḽo ipfi malugana na vhumuthu hawe, vhune ha katela zwiṱuṱuwedzi na maḓipfele, a ngaho lufuno. Ngauralo vhuṱali ha Yehova, u fana na dziṅwe pfaneleo dzawe, vhu langwa nga lufuno.—1 Yohane 4:8.
23. Vhuhulwane ha vhuṱali ha Yehova vhu fanela u ri sudzulusela u ita mini?
23 Nga lwa nzulele, vhuṱali ha Yehova vhu a fulufhedzea nga ho fhelelaho. Vhu fhira vhuṱali hashu lune Ipfi ḽa Mudzimu ḽa ri ṱuṱuwedza nga lufuno uri: “Fulufhedza Mudzimu nga mbilu yau yoṱhe; U songo ḓi-tika nga u ri: Ndi a ṱalukanya. Dzinḓilani dzau dzoṱhe ḓivha Ene, u ḓo U lugisela hune wa tshimbila.” (Mirero 3:5, 6) Zwino kha ri ṱolisise vhuṱali ha Yehova uri ri sendele tsini-tsini na Mudzimu washu a re na vhuṱali vhuhulwane vhukuma.
