Pfukelani kha mafhungo

Pfukelani kha zwi re ngomu

NDIMA 20

“Ḽa Swika Fhethu Hunzhi, Ḽa Vha Na Maanḓa” Naho Hu Na U Pikiswa

“Ḽa Swika Fhethu Hunzhi, Ḽa Vha Na Maanḓa” Naho Hu Na U Pikiswa

Hu Na U Pikiswa Nḓila ye Apolo na Paulo vha thusa ngayo vhathu vhanzhi uri vha pfe mafhungo maḓifha

Yo thewa kha Mishumo 18:23–19:41

1, 2. (a) Paulo na khonani dzawe vho ṱangana na vhufhio vhuimo vhu re na khombo ngei Efesa? (b) Ri ḓo haseledza nga ha mini kha ino ndima?

 VHATHU vha Efesa vha khou ṱavha mukosi vha tshi gidima gidima zwiṱaraṱani. Ho kuvhangana gogo ḽa vhathu ḽo sinyuwaho nahone vha thoma u gwalaba. Vhaṅwe vhavho vha kokodza khonani mbili dza Paulo vha ṱuwa navho. Henefho tshiṱaraṱani hu re na mavhengele manzhi, vhathu vha thoma u fhungudzea musi vha tshi khou gidimela sietha khulwane he ha vha hu tshi nga dzhena vhathu vha 25 000. Vhathu vhanzhi a vha ḓivhi uri ndi ngani ḽeneḽo gogo ḽo sinyuwa nga u ralo, fhedzi vha khou humbulela uri khamusi thembele yavho na Arithemisi mudzimukadzi wavho zwi khomboni. Nga zwenezwo, vha thoma u vhidzelela lunzhi lunzhi vha tshi ri: “Arithemisi wa Vhaefesa ndi muhulu!”​—Mish. 19:34.

2 Ri dovha ra vhona Saṱhane a tshi lingedza u shumisa gogo ḽa vhathu vho sinyuwaho u thivhela u huwelelwa ha mafhungo maḓifha a Muvhuso wa Mudzimu. Saṱhane u shumisa vhuvemu na zwiṅwe zwithu u lingedza u thivhela mushumo wa u huwelela. Kha ino ndima, ri ḓo amba nga ha maitele o vhalaho e Saṱhane a a shumisa hu u itela u thivhela mushumo wa u huwelela na u fhelisa vhuthihi kha Vhakriste vha u thoma. Zwihuluhulu ri ḓo zwi vhona uri maitele awe o kundelwa ngauri ‘ipfi ḽa Yehova ḽo swika fhethu hunzhi ḽa vha na maanḓa.’ (Mish. 19:20) Ndi ngani vhenevho Vhakriste vho kunda? Vho thuswa nga zwine na riṋe zwa ri thusa ṋamusi. Zwi tou pfala uri ane a kunda ndi Yehova, hu si riṋe vhaṋe. Naho zwo ralo, ri fanela u shuma vhukuma u fana na Vhakriste vha u thoma. Muya wa Yehova u nga ri thusa uri ri vhe na vhumuthu vhune ha ḓo ri thusa uri ri bvele phanḓa ri tshi huwelela. Kha ri thome nga u haseledza nga ha tsumbo ya Apolo.

“O Vha . . . A Tshi Ḓivha Maṅwalo” (Mish. 18:24-28)

3, 4. Akwila na Prisila vho ṱhogomela mini kha Apolo, nahone vho mu thusa hani?

3 Musi Paulo a tshi khou ya Efesa e kha lwendo lwawe lwa vhuraru sa murumiwa, muṅwe Muyuda ane a pfi Apolo o mbo ḓi swika kha wonoyo muḓi. O vha a tshi bva Egipita kha ḓorobo i re na bvumo ya Alekzandria. Ho vha hu na zwithu zwinzhi zwavhuḓi nga ha Apolo. O vha e muambi makone nahone “a tshi ḓivha Maṅwalo.” Zwiṅwe hafhu, o vha “a tshi fhisea nga nṱhani ha muya mukhethwa.” Apolo o amba na Vhayuda henefho sinagogoni nga u fhisea na nga tshivhindi.​—Mish. 18:24, 25.

4 Akwila na Prisila vho thetshelesa musi Apolo a tshi khou amba. Zwi tou pfala uri vho vha vho takala musi onoyo munna a tshi “funza zwithu zwo teaho nga ha Yesu.” Zwe a vha a tshi khou amba nga ha Yesu zwo vha zwi zwone. Naho zwo ralo, Akwila na Prisila vha ṱavhanya vha wana uri hu na zwine Apolo a si zwi ḓivhe. O vha “a tshi ḓivha ndovhedzo ya Yohane fhedzi.” Vhenevha vhavhingani vha ḓiṱukufhadzaho, vhe vha vha vha tshi runga madennde, a vho ngo tata u amba na Apolo we a vha e muambi makone nahone o funzea. Fhedzi “vha mu vhidzela thungo vha mu ṱalutshedza nḓila ya Mudzimu zwavhuḓi.” (Mish. 18:25, 26) Apolo o ita mini? Zwi vhonala uri Apolo o ḓiṱukufhadza; tshithu tsha ndeme tshine Mukriste a tea u vha natsho.

5, 6. Apolo o thuswa nga mini uri Yehova a mu shumise, nahone ri nga guda mini kha tsumbo yawe?

5 Apolo o vha mushumeli wa Yehova wa khwiṋe nge a tenda u thuswa nga Akwila na Prisila. Nga murahu o ya Axaya he a “thusa zwihulu Vhakriste.” O dovha a ṱanziela kha Vhayuda kha wonoyo muvhundu vhe vha vha vha sa tendi uri Yesu o vha e Messia o fhulufhedziswaho. Luka u ri: “A amba . . . uri zwe Vhayuda vha zwi funza zwo vha zwo khakhea, a vha sumbedza Maṅwaloni uri Yesu ndi Kristo.” (Mish. 18:27, 28) Apolo o vha e phaṱhutshedzo khulwane kha tshivhidzo tsha Vhukriste. Na ene o ita uri vhathu vhanzhi vha ḓivhe nga ha “ipfi ḽa Yehova.” Ndi zwifhio zwine ra nga zwi guda kha Apolo?

6 Vhakriste vha tea u ḓiṱukufhadza. Muṅwe na muṅwe washu u na zwine a kona. Zwi nga vha zwi zwe a tou bebwa nazwo, zwe a tou zwi tshenzhela kana zwe a tou zwi guda. Fhedzi ri tea u ḓiṱukufhadza uri Yehova a ri shumise. Zwa sa ralo, vhukoni hashu vhu nga ri vhangela thaidzo. Arali ra sa ṱhogomela, vhukoni hashu vhu nga ita uri ri ḓihudze. (1 Vhakor. 4:7; Yak. 4:6) Arali ri tshi ḓiṱukufhadza zwa vhukuma, ri ḓo lingedza u dzhia vhaṅwe vhe vhahulwane kha riṋe. (Vhafil. 2:3) A ri nga sinyuwi musi vhaṅwe vha tshi ri khakhulula nahone ri ḓo tenda u funzwa nga vhaṅwe. A ri nga ḓihudzi kana ra kombetshedza uri mihumbulo yashu ndi yone ya vhukuma naho ri tshi vho zwi ḓivha uri muya mukhethwa wo livhisa ndangulo u ita zwithu nga iṅwe nḓila. Yehova na Murwa wawe vha ḓo ri shumisa arali ra dzula ri tshi ḓiṱukufhadza.​—Luka 1:51, 52.

7. Paulo na Apolo vho ri vhetshela hani tsumbo ya u ḓiṱukufhadza?

7 Arali ra ḓiṱukufhadza, a ri nga ṱaṱisani na vhaṅwe. Saṱhane o vha o ḓiimisela u fhandekanya vhenevho Vhakriste vha u thoma. O vha a tshi ḓo takala vhukuma arali Apolo na muapostola Paulo, vhe vha vha vhe na vhukoni ha u gudisa, vha itelane vivho na u pikisana uri muhulwane ndi nnyi henefho tshivhidzoni. Zwo vha zwi tshi nga vha lelutshela u ita nga u ralo. Kha ḽa Korinta, vhaṅwe Vhakriste vho vha vha tshi vho ri, “Nṋe ndi wa Paulo,” ngeno vhaṅwe vha tshi ri, “Nṋe ndi wa Apolo.” Naa Paulo na Apolo vho ṱoḓa vhahavho vha tshi dzhia sia? Hai! Paulo o vha a tshi ḓiṱukufhadza nahone o khoḓa Apolo nge a shuma kha u huwelela, a ita na u mu ṋea mushumo wo engedzeaho. Apolo o tenda u livhiswa nga Paulo. (1 Vhakor. 1:10-12; 3:6, 9; Tito 3:12, 13) Paulo na Apolo vho ri vhetshela tsumbo yavhuḓi ya u shumisana nga vhuthihi na nga u ḓiṱukufhadza.

“U Lingedza U Ita Uri Vha Tende Mafhungo A Muvhuso” (Mish. 18:23; 19:1-10)

8. Paulo o fara nḓila ifhio musi a tshi ya Efesa, nahone ndi ngani?

8 Paulo o vha o fhulufhedzisa uri u ḓo vhuyelela Efesa nahone a vhuyelela. a (Mish. 18:20, 21) Fhedzi ṱhogomelani uri o fara nḓila ifhio musi a tshi vhuyelela Efesa. Paulo o takuwa e ngei Antiokia kha ḽa Siria. Uri a swike Efesa, o vha a tshi nga vha o khauledza a ya Seleukia, a ṋamela tshikepe a swika Efesa. Nṱhani hazwo, o “pfuka nga madzinguni a re kule na lwanzhe.” Zwi vhonala u nga lwendo lwa Paulo, lwo ṱaluswaho kha Mishumo 18:23 na 19:1, lu nga vha lwo mu dzhiela khiḽomithara dza 1 600. Ndi ngani Paulo o nanga u fara lwendo lulapfu na lu lemelaho nga u ralo? Ngauri o vha o ḓiimisela u “khwaṱhisa vhafunziwa vhoṱhe.” (Mish. 18:23) Lwendo lwawe lwa vhuraru sa murumiwa lwo vha lu tshi ḓo mu konḓela u fana na lwa u thoma na lwa vhuvhili, fhedzi o lu dzhia lu lwa ndeme. Vhalavhelesi vha ḽiisela na vhafumakadzi vhavho ṋamusi vha na mavhonele o raloho. Ri dzhiela nṱha vhukuma lufuno lwavho lwa u ḓikumedza.

9. Ndi ngani zwo ṱoḓea uri tshigwada tsha vhafunziwa tshi lovhedzwe nga huswa, nahone ri nga guda mini khavho?

9 Musi Paulo a tshi swika Efesa o wana tshigwada tsha vhafunziwa vha Yohane Mulovhedzi vha ṱoḓaho u vha 12. Vho vha vho lovhedzwa nga ndovhedzo ya Yohane ye ya vha i sa tsha shuma. Zwiṅwe hafhu, zwi tou nga vho vha vha sa ḓivhi zwinzhi nga ha muya mukhethwa. Paulo o vha ṱalutshedza zwine u lovhedzwa dzinani ḽa Yesu zwa amba zwone nahone vha ḓiṱukufhadza na u ḓiimisela u guda u fana na Apolo. Musi vho no lovhedzwa dzinani ḽa Yesu, vho wana muya mukhethwa na vhukoni ha u ita maḓembe. Zwi tou pfala uri Yehova u fhaṱutshedza vhane vha tshimbidzana na vhulivhisi vhuswa vhune ha bva ndanguloni yawe.​—Mish. 19:1-7.

10. Ndi ngani Paulo o pfuluwa sinagogoni a ya tshikoloni, nahone ri nga mu edzisa hani musi ri tshi huwelela?

10 Ho mbo ḓi itea zwiṅwe. Paulo o fhedza miṅwedzi miraru a tshi khou huwelela nga u fhisea sinagogoni. Fhedzi vhaṅwe vho rindidza dzimbilu vha mu pikisa naho o “lingedza u ita uri vha tende mafhungo a Muvhuso wa Mudzimu.” Paulo o thoma u funza holoni ya tshikolo nṱhani ha u ḓifhedzela tshifhinga nga vhe vha vha “vha tshi sasaladza Nḓila ya Murena.” (Mish. 19:8, 9) Vhe vha vha vha tshi ṱoḓa u bvela phanḓa vha tshi guda nga ha Muvhuso wa Mudzimu vho vha vha tshi tea u pfuluwa sinagogoni vha ya holoni ya tshikolo. Na riṋe, u fana na Paulo, ri nga litsha u amba na ṋemuḓi arali ri tshi vhona uri ha ri thetshelesi kana u khou ri ṱaṱisa. Hu kha ḓi vha na vhathu vhanzhi vha ḓiṱukufhadzaho vhane vha fanela u pfa mulaedza washu u khuthadzaho.

11, 12. (a) Paulo o sumbedza hani uri ndi mushumi wa biko na uri u tendelana na zwiimo? (b) Ṱhanzi Dza Yehova vha lwela hani u vha vhashumi vha biko na u tendelana na zwiimo musi vha tshi huwelela?

11 Khamusi Paulo o vha a tshi funza kha yeneyo holo ya tshikolo u bva nga vho 11 maṱavhelo u swika hu ṱoḓaho u vha nga awara ya vhuṋa mathabama ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. Khamusi zwo vha zwi zwifhinga zwa musi ḓuvha ḽi tshi khou fhisesa nahone vhathu vhanzhi vho awelanyana mishumoni uri vha ḽe. Arali Paulo o fhedza miṅwaha mivhili yoṱhe a tshi khou funza kha tshenetsho tshikolo ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe, a nga vha o fhedza awara dzi fhiraho 3 000. b Ndi ngazwo vhathu vho bvela phanḓa vha tshi pfa ipfi ḽa Yehova nga vhunzhi. Paulo o vha e mushumi wa biko nahone a tshi tendelana na zwiimo. O vha o ḓiimisela u shandula hune a tea u huwelela hone na tshifhinga tshine a tea u huwelela ngatsho uri a thuse vhathu vhanzhi. Ha bvelela mini? “Vhayuda na Vhagerika vhoṱhe vha dzulaho vunduni ḽa Asia vha pfa ipfi ḽa Murena.” (Mish. 19:10) Zwa vhukuma Paulo o huwelela nga vhuḓalo.

Ri lingedza u huwelela kha vhathu hune ra nga vha wana hone na nga tshifhinga tshine ra nga vha wana ngatsho

12 Ṱhanzi Dza Yehova ṋamusi na vhone ndi vhashumi vha biko nahone vha tendelana na zwiimo uri vha kone u thusa vhathu. Ri lingedza u huwelela fhethu hune ra nga wana vhathu vhanzhi na nga tshifhinga tshine ra nga vha wana ngatsho. Ri ṱanziela zwiṱaraṱani, mimakete na huṅwe fhethu hu re na vhathu vhanzhi. Ri nga kwama vhathu nga founu kana nga marifhi. Musi ri tshi khou shuma nnḓu nga nnḓu, ri lingedza u wana vhathu nga zwifhinga zwine vha vha vhe hone mahayani.

“Ḽa Swika Fhethu Hunzhi, Ḽa Vha Na Maanḓa” Naho Hu Na Madimoni (Mish. 19:11-22)

13, 14. (a) Yehova o thusa Paulo uri a kone u ita mini? (b) Vharwa vha Sikefa vho ita vhukhakhi vhufhio, nahone vha re kha vhurereli ha mazwifhi ṋamusi vha ita hani vhukhakhi vhu fanaho na honoho?

13 Ri dovha ra vhala kha bugu ya Mishumo uri Yehova o thusa Paulo u ita “mishumo i mangadzaho.” Vhathu vho ita na u dzhia malabi a Paulo na fasikoṱi dzawe vha zwi isa kha vhathu vha lwalaho, vhe vha fhedza vha fhola. Na madimoni o bviswa nga zwenezwi zwiambaro zwa Paulo. c (Mish. 19:11, 12) Vhathu vhanzhi vho mangala vha tshi vhona madimoni a tshi pandelwa nga yeneyi nḓila, fhedzi a si vhoṱhe vhe vha zwi takalela.

14 Vhaṅwe “Vhayuda vha tshimbilaho vha tshi pandela madimoni,” vho ṱoḓa u edzisa vhuṱolo ha Paulo. Vhaṅwe vha vhenevho Vhayuda vho lingedza u pandela madimoni nga u shumisa dzina ḽa Yesu na ḽa Paulo. Luka u ri vhudza nga ha vharwa vha sumbe vha muṅwe muhulwane wa vhotshifhe ane a pfi Sikefa vhe vha lingedza u ita zwenezwi. Dimoni ḽo amba navho ḽa ri: “Yesu na Paulo ndi a vha ḓivha; fhedzi inwi ni vhonnyi?” Onoyo munna a vutshela vhenevho vhazwifhi, a vha fhufhela sa tshivhanda tsha ḓaka, vha shavha kha yeneyo nnḓu vhe fhedzi vho huvhala. (Mish. 19:13-16) Zwi tou vha khagala kha enea mafhungo uri Yehova o vha o ṋea Paulo maanḓa mahulu, hu si vhenevho vhanna vha re kha vhurereli ha mazwifhi. Hu na vhathu vha dzimiḽioni ṋamusi vhane vha humbula uri u sokou bula dzina ḽa Yesu kana u ḓiamba uri ndi “Vhakriste” zwo eḓana. Fhedzi Yesu o zwi ita zwa pfala uri vhane vha vha na fhulufhelo ḽa vhumatshelo ndi vhane vha ita zwine Khotsi awe a funa.​—Mat. 7:21-23.

15. Ri nga edzisa hani tsumbo ya Vhaefesa musi zwi tshi ḓa kha vhudimoni na zwithu zwi tshimbidzanaho naho?

15 Musi zwo no vhonala uri vharwa vha Sikefa a vha na maanḓa, vhathu vhanzhi vho vha Vhakriste nahone vha furalela mishumo ya vhudimoni. Vhaefesa vhanzhi vho vha vha tshi tenda zwa manditi. Vhathu vho vha vha tshi ita zwa vhuloi, vhe na zwithu zwa vhudimoni na bugu dza zwa manditi. Vhaefesa vhanzhi vha ḓisa bugu dzavho dza zwa manditi vha dzi fhisa vhathu vha tshi zwi vhona naho dzenedzi bugu dzo vha dzi tshi ḓura vhukuma. d Luka u ri: “Ipfi ḽa Yehova ḽa swika fhethu hunzhi, ḽa vha na maanḓa.” (Mish. 19:17-20) Yehova na vhagwadameli vhawe vha ngoho vho vha vho kunda zwihulu vhurereli ha mazwifhi na vhudimoni. Vhenevho vhathu vha fhulufhedzeaho vho ri vhetshela tsumbo yavhuḓi ṋamusi. Na riṋe ri tshila shangoni ḽo ḓalaho vhudimoni. Arali ra wana uri ri na tshithu tshi tshimbidzanaho na vhudimoni, ri fanela u ṱavhanya u tshi lozwa u fana na Vhaefesa. Kha ri ḓisendedze kule na zwithu zwo raloho zwi nengisaho naho zwi tshi konḓa.

“Ha Vuwa Khakhathi Khulu” (Mish. 19:23-41)

“Inwi vhanna, ni a zwi ḓivha uri wonoyu mushumo u a ri pfumisa.”​—Mishumo 19:25

16, 17. (a) Ṱalutshedzani uri zwo ḓa hani uri Demetrio a ite uri vhathu vha thome u gwalaba ngei Efesa. (b) Vhaefesa vho sumbedza hani uri vha fhisetshela vhurereli havho nga ho kalulaho?

16 Zwino ri vhala nga ha vhukwila he Saṱhane a vhu shumisa, he Luka a vhu ṱalusa musi a tshi ri: “Ha vuwa khakhathi khulu vha tshi khou hanedza Nḓila ya Murena.” O vha a sa khou kaludza zwithu. e (Mish. 19:23) Muṅwe munna ane a pfi Demitrio, we a vha a tshi ita zwithu nga siḽiva ndi ene we a thoma khakhathi. O thoma nga u humbudza vhaṅwe vhanna vha re na vhutsila uri, u itela uri vha wane tshelede, vho vha vha tshi tea u rengisa midzimu ya zwifanyiso. O bvela phanḓa a vha vhudza uri mulaedza une Paulo a khou huwelela u ḓo ita uri vha xelelwe nga tshelede ngauri Vhakriste a vha gwadameli midzimu ya zwifanyiso. Ngauri o vha a tshi ḓivha uri vhathetshelesi vhawe vho vha vha tshi funa ḓorobo yavho na lushaka lwavho, o fhedzisela nga u vha vhudza uri arali vha thetshelesa Paulo, Arithemisi, mudzimu wavho na thembele yawe zwo vha zwi sa ‘tsha ḓo dzhielwa nṱha.’​—Mish. 19:24-27.

17 Demetrio o ṱuṱuwedza vhathu uri vha si thetshelese mulaedza wa Paulo. Vhenevho vhanna vha re na vhutsila vho thoma u vhidzelela vha ri: “Arithemisi wa Vhaefesa ndi muhulu!” nahone zwenezwo zwa ita uri vhathu henefho ḓoroboni vha ḓaḓe nahone vha thome u gwalaba samusi zwo ṱaluswa mathomoni a ino ndima. f Paulo o vha e na tshivhindi nahone o vha o ḓiimisela u ya henefho sietha u amba na vhenevho vhathu, fhedzi vhafunziwa vha mu humbela uri a si ye uri a si vhee vhutshilo hawe khomboni. Muṅwe muthu ane a pfi Alekzanda o ima phanḓa ha vhenevho vhathu a lingedza u amba navho. Samusi o vha e Muyuda, khamusi o vha o ḓiimisela u ṱalutshedza phambano vhukati ha Vhayuda na vhenevho Vhakriste. Fhedzi, vhenevho vhathu a vho ngo mu thetshelesa. Musi vha tshi zwi ṱhogomela uri ndi Muyuda, vho bvela phanḓa vha tshi vhidzelela uri “Arithemisi wa Vhaefesa ndi muhulu!” hu ṱoḓaho u vha awara mbili. Na ṋamusi hu na vhathu vha fhisetshelaho vhurereli havho lwo kalulaho. Zwenezwo zwi ita uri vha si ṱoḓe u pfa na tshithu.​—Mish. 19:28-34.

18, 19. (a) Muṅwaleli wa muḓi o ita mini uri a dzikise gogo ḽo sinyuwaho ḽa Efesa? (b) Nga zwiṅwe zwifhinga, vhathu vha Yehova vho ita mini uri vha tsireledzwe nga vhavhusi, nahone ri nga ita mini uri ri tsireledzwe nga vhavhusi?

18 Mafheleloni, muṅwaleli wa muḓi o fhumudza ḽeneḽo gogo. Onoyo munna o ṱalifhaho o thoma nga u vhudza ḽeneḽo gogo ḽo sinyuwaho uri Vhakriste vho vha vha nga si huvhadze thembele yavho na mudzimu wavho, a amba na uri Paulo na khonani dzawe vho vha vha si na mulandu. Vho vha vha songo khakhela thembele ya Arithemisi. O dovha a vhudza vhathu uri arali vha sa takaleli zwine Paulo na khonani dzawe vha khou zwi ita, vha tea u vhudza vhavhusi. Ḽi vunḓaho oṱhe ḽe a vha vhudza ḽone ndi ḽa uri vho vha vha tshi khou pfuka mulayo nga u gwalaba, u ya nga mulayo wa Vharoma. A tshi fhedza, a vha vhudza uri vha nga ṱuwa. Samusi ḽeneḽo gogo ḽo ṱavhanya ḽa sinyuwa, na musi onoyo munna wa vhuṱali o no amba navho, vho mbo ḓi ṱavhanya vha dzika.​—Mish. 19:35-41.

19 A zwo ngo thoma nga onoyo munna o ṱalifhaho a re na vhuimo muvhusoni u tsireledza vhatevheli vha Yesu nahone ho ngo vha wa u fhedza. Zwavhuḓivhuḓi, muapostola Yohane o vhona bono ḽi sumbedzaho uri maḓuvhani a vhufhelo, “ḽifhasi” ḽine ḽa fanyisela vhathu vha re kha ḽifhasi vhane vha humbulela ḽi ḓo vula mulomo waḽo ḽa nwa maḓi a ngaho “mulambo,” une wa fanyisela u tovholwa ha vhatevheli vha Yesu nga Saṱhane. (Nzumb. 12:15, 16) Zwenezwi ro zwi vhona zwi tshi itea. Kha vhuimo vhunzhi, vhahaṱuli vhane vha haṱula nga nḓila yo teaho, vho tendela Ṱhanzi Dza Yehova vha tshi bvela phanḓa vha tshi ya hune vha gwadamela hone Mudzimu na u huwelela kha vhaṅwe. Kanzhi vhenevho vhahaṱuli vha ima na riṋe nga nṱhani ha vhuḓifari hashu havhuḓi. Zwi vhonala u nga vhaṅwe vhavhusi vha Efesa vho vha vha tshi ṱhonifha Paulo nahone vha tshi ṱoḓa u vhona o tsireledzea nga nṱhani ha vhuḓifari hawe havhuḓi. (Mish. 19:31) U nga ri nḓila yavhuḓi ine ra ḓifara ngayo i nga ita uri vhathu vhane ra ṱangana navho vha ri takalele. Vhuḓifari hashu havhuḓi vhu nga vha na mvelelo dzavhuḓi.

20. (a) Ni ḓipfa hani musi ni tshi humbula nḓila ye “ipfi ḽa Yehova ḽa swika fhethu hunzhi, ḽa vha na maanḓa” ngayo tshifhingani tsho fhiraho na musalauno? (b) No ḓiimisela u ita mini?

20 Naa a zwi takadzi musi ri tshi humbula nḓila ye “ipfi ḽa Yehova ḽa swika fhethu hunzhi, ḽa vha na maanḓa” ngayo ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha? Zwi a ri takadza musi ri tshi vhona nḓila ye Yehova a ita ngayo uri ri kunde misini yashu. Naa ni nga takalela u shela mulenzhe kha honoho u kunda? Arali zwo ralo, gudani kha tsumbo dze ra amba nga hadzo. Dzulani ni tshi ḓiṱukufhadza, ni songo lenga u tevhedza vhulivhisi vhu bvaho ndanguloni ya Yehova. Dzulani ni mushumi wa biko, ni songo ḓidzhenisa kha zwa vhudimoni nahone ni ite zwine na nga kona uri nḓila ine na fhulufhedzea ngayo na u ṱhonifha ngayo zwi ṱanziele.

a Vhalani bogisi “ Efesa Ḓorobo Khulwane Ya Asia,” kha siaṱari 183.

b Paulo o ṅwala na Vhakorinta Ya U Thoma e Efesa.

c Khamusi Paulo o vha a tshi vhofha labi kha phanḓa uri a si dzhenwe nga biko maṱoni. Uri Paulo o vha a tshi vhofha dzifasikoṱi nga hetsho tshifhinga, zwi nga vha zwi tshi sumbedza uri o vha a tshi ita mushumo wa u runga madennde musi a sa khou huwelela, khamusi nga zwifhinga zwa nga matsheloni.​—Mish. 20:34, 35.

d Luka u ri dzenedzo bugu dzo vha dzi tshi ḓura shekele dza 50 000 dza siḽiva. Arali o vha a tshi khou amba dinari, zwo vha zwi tshi nga dzhiela mushumi wa tshenetsho tshifhinga maḓuvha a 50 000, zwine zwa nga lingana miṅwaha ya 137, uri a wane yeneyo tshelede arali a tshi khou shuma maḓuvha oṱhe a vhege.

e Vhaṅwe vhathu vha amba uri Paulo o vha a tshi khou ambela kha tshenetshi tshiitea musi a tshi vhudza Vhakorinta uri “ro vha ri sa ḓivhi arali ri tshi ḓo tshila.” (2 Vhakor. 1:8) Naho zwo ralo, khamusi o vha a tshi khou ambela kha tshiṅwe tshiitea tshi ofhisaho u fhira tshenetsho. Musi Paulo a tshi ṅwala uri o “lwa na zwivhanda ngei Efesa,” a nga vha o vha a tshi khou ambela kha u lwa na zwipuka zwa ḓaka zwa vhukuma kana a tshi khou amba u pikiswa nga vhathu. (1 Vhakor. 15:32) Hu na khonadzeo ya uri zwenezwi zwithu zwoṱhe zwi nga vha zwo itea.

f Zwenezwi zwigwada zwa vhanna vha re na vhutsila zwo vha zwi na maanḓa. Sa tsumbo, nga murahu ha miṅwaha i ṱoḓaho u vha 100, tshiṅwe tshigwada tsha vhabaki tsho thoma u gwalaba ngei Efesa.