1-4. Ndi ngani Paulo a tshi khou ya Yerusalema, nahone hu ḓo tea mini khae henengei?

 MUSI Paulo na Luka vha tshi ṱuwa Mileto, zwi pfisa vhahulwane vha Efesa vhuṱungu. Zwo vha zwi songo leluwa uri Paulo na Luka vha sie vhahulwane vha Efesa vhane vha vha funa. Vhenevho vharumiwa vho ima tshikepeni na mihwalo yavho na zwine vha ḓo ṱoḓa musi vhe lwendoni. Henefho vha na miṋeelo yo kuvhanganyelwaho Vhakriste vha shayaho nahone vho lavhelela nga maṱo matswuku u isa tshenetsho tshifhiwa kha vhahavho vha Yerusalema.

² Ho vha hu na muya wavhuḓi une wa khou fhefheḓa nahone tshikepe tsha takuwa henefho vhuimazwikepe hu re na phosho. Vhenevho vhanna vhavhili na vhanna vha sumbe vhane vha khou tshimbila navho, vho sedza vhahavho vho ṱungufhalaho vha re khunzikhunzini. (Mish. 20:4, 14, 15) Vhenevho vhanna vha onesa vhahavho u swikela vha si tsha vha vhona.

³ Paulo o fhedza miṅwaha ine ya nga vha miraru a tshi khou shumisana na vhahulwane vha Efesa. Zwino u khou ya Yerusalema o livhiswa nga muya mukhethwa. U vho zwi ḓivha nyana zwine a nga ṱangana nazwo musi a tshi swika henengei. O vha o no vhudza vhahulwane vha Efesa uri: “Ndi khou ya Yerusalema naho ndi sa ḓivhi zwine zwa ḓo itea kha nṋe, ngauri ndi khou livhiswa nga muya mukhethwa, zwine nda zwi ḓivha ndi uri muya mukhethwa wo ntsevha lunzhi miḓini yoṱhe ye nda ya khayo uri ndi ḓo valelwa dzhele na u tambudzwa.” (Mish. 20:22, 23) Naho Paulo o zwi ḓivha uri u ḓo ṱangana na khombo, o pfa a tshi vhofhea nahone a ḓiimisela u ya Yerusalema ngauri o vha a tshi khou “livhiswa nga muya mukhethwa.” A si uri Paulo o vha a tshi khou funa u tambudzwa, fhedzi u ita zwine Mudzimu a funa zwo vha zwi zwa ndeme khae.

⁴ Naa na inwi ni ḓipfa nga u ralo? Musi ri tshi ḓiṋekedza, ri  fhulufhedzisa Yehova uri zwa ndeme vhutshiloni hashu ndi u ita zwine a zwi funa. Kha ino ndima ri ḓo guda kha tsumbo ya muapostola Paulo nahone zwi ḓo ri thusa uri ri mu edzise.

5. Paulo na khonani dzawe vho fara nḓila ifhio vha tshi ya Tiro?

⁵ Tshikepe tshe Paulo na khonani dzawe vha tshi ṋamela tsho tshimbila zwavhuḓi na muya wo dzika, vha vhuya vha swika Kosi mathabama a ḽeneḽo ḓuvha. (Mish. 21:1) Zwi tou nga tshikepe tsho ima henefho honoho vhusiku hoṱhe tshi sa athu u fhirela Rodo na Patara. Musi Paulo na khonani dzawe vha tshi swika Patara, khunzikhunzini ya tshipembe ha Asia Minor, vho ṋamela tshikepe tshihulwane tshine tsha hwala thundu tsha vha isa Tiro ngei Fenikia. Musi vhe nḓilani, vho fhira “tshiṱangadzime tsha Kipiro nga thungo ya tsha monde.” (Mish. 21:3) Ndi ngani  Luka, muṅwali wa bugu ya Mishumo o amba uri vho fhira tsini na Kipiro?

6. (a) Ndi ngani Paulo a tshi nga vha o ṱuṱuwedzea musi a tshi vhona tshiṱangadzime tsha Kipiro? (b) Ni ḓipfa hani musi ni tshi humbula nḓila ye Yehova a ni fhaṱutshedza na u ni thusa ngayo?

⁶ Khamusi Paulo o vhudza khonani dzawe zwe zwa itea khae henefho. Miṅwahani ine ya nga vha ṱahe yo fhiraho, musi Paulo e kha lwendo lwawe lwa u thoma sa murumiwa, ene, Baranaba na Yohane ane a pfi Marko, vho vhuya vha ṱangana na muloi ane a pfi Elimasi we a vha pikisa vha tshi khou huwelela. (Mish. 13:4-12) Musi Paulo a tshi vhona tshenetsho tshiṱangadzime na u humbula zwe zwa itea khae henefho, zwi nga vha zwo mu ṱuṱuwedza na u mu khwaṱhisa musi a tshi humbula zwine zwa ḓo itea khae Yerusalema. Na riṋe ri nga vhuyelwa arali ra humbula uri Yehova o ri fhaṱutshedza na u ri thusa hani uri ri konḓelele milingo. Zwi nga ri thusa uri ri ḓipfe sa Davida we a ri: “Muvhuya u welwa nga maṱungu manzhi, fhedzi Yehova u mu tshidza khao oṱhe.”​—Ps. 34:19.

7. Paulo na khonani dzawe vho ita mini musi vha tshi swika Tiro?

⁷ Paulo o vha a tshi zwi ḓivha uri u vha na vhahawe ndi zwa ndeme nahone o vha a tshi ḓidina uri a vhe navho. Musi vha tshi swika Tiro, Luka u ri, “ra ṱoḓa vhafunziwa henefho, ra vha wana.” (Mish. 21:4) Paulo na khonani dzawe vho vha vha tshi zwi ḓivha uri hu na Vhakriste henefho Tiro, vha vha ṱoḓa nahone khamusi vha dzula navho. Phaṱhutshedzo ya u vha ngohoni ndi ya uri, huṅwe na huṅwe hune ra ya, ri wana vhahashu vha Vhakriste vhane vha ri ṱanganedza. Vhane vha funa Mudzimu nahone vhe kha vhurabeli ha ngoho vha na dzikhonani kha ḽifhasi ḽoṱhe.

8. Mishumo 21:4 i amba mini?

⁸ Paulo na khonani dzawe vho dzula maḓuvha a sumbe henefho Tiro. Luka u ri nga tshenetsho tshifhinga ho itea zwithu zwine zwa pfala zwi tshi kanganyisa. U ri: “Fhedzi [Vhakriste vha Tiro] vha dzula vha tshi vhudza Paulo uri a songo ya Yerusalema nge muya mukhethwa wa vha wo vha vhudza.” (Mish. 21:4) Naa Yehova o vha o shandula muhumbulo? Naa o vha a tshi khou livhisa Paulo uri a songo tsha ya Yerusalema? Hai. Muya mukhethwa wo vha wo sumbedza uri Paulo o vha a tshi ḓo tambudzwa Yerusalema, hu si uri ho ngo tea u ya henefho. Zwi tou nga Vhakriste vha Tiro, vha tshi thuswa nga muya mukhethwa, vho vha vho humbula zwone uri Paulo u ḓo ṱangana na khombo Yerusalema. Ngauralo, vho vha vha tshi khou vhilaelela Paulo nahone vha mu vhudza uri a si ye Yerusalema. Zwi a pfesesea uri vho vha vha tshi khou ṱoḓa u tsireledza  Paulo kha khombo. Naho zwo ralo, Paulo o bvela phanḓa na lwendo lwawe lwa u ya Yerusalema ngauri o vha o ḓiimisela u ita zwine Yehova a funa.​—Mish. 21:12.

9, 10. (a) Musi Vhakriste vha Tiro vha tshi humbela Paulo uri a si ye Yerusalema, a nga vha o humbula vhuimo vhufhio vhu fanaho na honoho? (b) Ndi mavhonele afhio o ḓoweleaho shangoni ṋamusi, nahone o fhambana hani na maipfi a Yesu?

⁹ Musi Paulo a tshi pfa mbilaelo dza vhahawe, khamusi o humbula uri na vhafunziwa vha Yesu vho ḓipfa nga yeneyo nḓila musi a tshi vha vhudza uri u ḓo ya Yerusalema, a tambudzwa zwihulu a fhedza a vhulawa. Petro o pfela Yesu vhuṱungu a mu vhudza a ri: “Murena u songo amba zwithu zwo raloho; hezwi zwithu zwi nga si itee kha iwe.” Yesu a mu fhindula a ri: “Ibva phanḓa hanga Saṱhane! U ḓo nkhukhulisa ngauri zwine wa humbula ndi zwa vhathu, a si zwa Mudzimu.” (Mat. 16:21-23) Yesu o vha o ḓiimisela u ita zwine Mudzimu a funa na u ṋekedza vhutshilo hawe sa tshiṱhavhelo. Paulo na ene o vha o ḓiimisela u tambula na u fa uri a ite zwine Mudzimu a funa. Zwi tou pfala uri Vhakriste vha Tiro vho vha vha tshi khou vhavhalela Paulo u fana na muapostola Petro, fhedzi vho vha vha sa zwi pfesesi uri zwine Mudzimu a zwi funa ndi uri Paulo a ye Yerusalema.

¹⁰ Vhathu vhanzhi ṋamusi a vha takaleli u ita zwithu zwa ndeme zwine zwa konḓa. Vhanzhi vha ṱoḓa vhurereli vhune ha ṱoḓa uri vha si ite tshithu. Yesu o ri vhudza uri ri songo vha na mavhonele o raloho. O vhudza vhafunziwa vhawe a ri: “Arali muthu a tshi ṱoḓa u ntevhela, nga a ḓihangwe, a hwale danda ḽawe a dzule a tshi ntevhela.” (Mat. 16:24) U tevhela Yesu ndi zwone zwo lugaho na zwa vhuṱali, fhedzi a zwo ngo leluwa.

11. Vhafunziwa vha Tiro vho sumbedza hani uri vha funa Paulo na u mu tikedza?

¹¹ Hu si kale, ha swika tshifhinga tsha uri Paulo, Luka na khonani dzavho vha bvele phanḓa na lwendo lwavho. Nḓila ye vha oneswa ngayo i kwama mbilu ngauri i sumbedza uri vhahashu vha Tiro vho vha vha tshi funa Paulo nga maanḓa lwe vha vha vha tshi ṱoḓa uri a bvele phanḓa na  mushumo wawe wa u huwelela. Vhanna, vhafumakadzi na vhana vha fheletshedza Paulo na khonani dzawe khunzikhunzini. Vhoṱhe vha gwadama, vha rabela vha onesana. Nga murahu, Paulo, Luka na khonani dzavho vha ṋamela tshiṅwe tshikepe vha ya Pitolemai he vha ṱangana na vhahavho vha dzula navho ḓuvha ḽithihi.​—Mish. 21:5-7.

12, 13. (a) Ndi ifhio tsumbo yavhuḓi ye Filipo a ri vhetshela yone? (b) Filipo o vhetshela vhokhotsi vha Vhakriste tsumbo ifhio yavhuḓi?

¹² Nga murahu ha zwenezwo, Luka u ri vhudza uri Paulo na khonani dzawe vho ya Kesarea. Musi vhe henefho, vho ‘swika vha dzula nḓuni ya muevangeli Filipo.’ a (Mish. 21:8) Vha fanela u vha vho takala vha tshi vhona Filipo. Miṅwahani i ṱoḓaho u vha 20 yo fhiraho, o vhewa nga vhaapostola Yerusalema uri a thuse u fha vhathu zwiḽiwa musi tshivhidzo tsha Vhukriste tshi tshi kha ḓi bva u thoma. Filipo o vha o no vha na tshifhinga tshilapfu e muhuweleli a fhiseaho. Ni songo hangwa uri musi vhafunziwa vha tshi ṱuwa Yerusalema nga nṱhani ha u tovholwa, Filipo o ya Samaria a huwelela henengei. Nga murahu, a huwelela kha munna wa Muetopia nahone a mu lovhedza. (Mish. 6:2-6; 8:4-13, 26-38) Filipo o shumela Yehova nga u fhulufhedzea lwa miṅwaha minzhi.

¹³ Filipo o dzula a tshi fhisetshela mushumo wa u huwelela. Na musi a tshi vho dzula Kesarea, o dzula a tshi huwelela, samusi Luka o zwi sumbedza nga u mu vhidza “muevangeli.” Ri dovha ra guda uri, zwino o no vha na vhananyana vhaṋa vhane vha porofita, zwine zwa sumbedza uri vho edzisa tsumbo ya khotsi avho. b (Mish. 21:9) Filipo a nga vha o shuma nga maanḓa u  thusa muṱa wawe u funa na u shumela Yehova. Ṋamusi vhokhotsi vha Vhakriste na vhone vha edzisa tsumbo yawe nga u ranga phanḓa kha mushumo wa u huwelela na u thusa vhana vhavho uri vha fune wonoyu mushumo.

14. Ho itea mini musi Paulo a tshi dalela vhahawe, nahone riṋe ri nga vha edzisa hani?

¹⁴ Hoṱhe he Paulo a vha a tshi ya hone o vha a tshi ṱoḓa vhaṅwe Vhakriste nahone a fhedza tshifhinga navho. Zwi tou pfala uri vhahashu vha henefho vho vha vha tshi takalela u sumbedza Paulo na khonani dzawe mafunda. U dalela havho vhaṅwe Vhakriste zwo vha zwi tshi ita uri vha “ṱuṱuwedzane.” (Vharoma 1:11, 12) Ri na zwibuli zwi fanaho ṋamusi. Naho ri si na zwinzhi, ri a ṱuṱuwedzea musi ri tshi ṱanganedza mulavhelesi wa ḽiisela na mufumakadzi wawe mahayani ashu.​—Vharoma 12:13.

15, 16. Agabo o ḓisa mulaedza ufhio, nahone wo kwama hani vhe vha u pfa?

¹⁵ Musi Paulo a tshi kha ḓi vha muḓini wa Filipo, ha ḓa mueni a ṱhonifheaho ane a pfi Agabo. Vhe vha vha vhe hone muḓini wa Filipo vho vha vha tshi zwi ḓivha uri Agabo ndi muporofita. O vhuya a porofita nga ha nḓala khulu ye ya vha hone misini ya Klaudio. (Mish. 11:27, 28) Vha nga vha vho ḓivhudzisa uri: ‘Agabo o ḓelani? U ṱoḓou ri vhudza mini?’ Musi vha tshee vho lavhelesa, a dzhia bannda ḽa Paulo, ḽine ḽa vha labi ḽilapfu ḽine ha nga pangiwa khaḽo tshelede na zwiṅwe zwithu nahone ḽi tshi vhofhiwa khunduni. Agabo a ḽi dzhia a ḓivhofha ngaḽo milenzhe na zwanḓa. A thoma u amba mulaedza wa ndeme a ri: “Muya mukhethwa u ri, ‘Muṋe wa ḽeneḽi bannda u ḓo vhofhiwa nga yeneyi nḓila nga Vhayuda ngei Yerusalema, vha ḓo mu kumedzela zwanḓani zwa vha dzitshaka.’”​—Mish. 21:11.

¹⁶ Honoho vhuporofita ho khwaṱhisedza uri Paulo o vha a tshi ḓo ya Yerusalema. Ho dovha ha sumbedza uri musi e henengei, Vhayuda vho vha vha tshi ḓo mu kumedzela “zwanḓani zwa vha dzitshaka.” Vhe vha pfa honoho vhuporofita vha thoma u vhilaela. Luka o ṅwala uri: “Musi ri tshi pfa zwenezwo, riṋe na vhathu vha henefho ra mu humbela uri a songo ya Yerusalema. Paulo a ri: ‘Ni khou lilela mini ni tshi ita uri ndi khathuwe mbilu? Ndi a ni fhulufhedzisa uri ndo ḓiimisela u farwa na u fa ngei Yerusalema ndi tshi itela dzina ḽa Murena Yesu.’”​—Mish. 21:12, 13.

17, 18. Paulo o sumbedza hani uri o vha o ḓiimisela u ita zwine Yehova a zwi funa, nahone vhahawe vho ita mini?

¹⁷ Humbulani nga ha tshenetsho tshiitea. Vhakriste, u katela na Luka vho humbela Paulo uri a songo ṱuwa. Vhaṅwe vha tshi khou lila. Paulo a zwi vhona uri vha a mu funa na uri vha khou mu vhilaelela. A vha vhudza nga vhuthu uri vha khou mu ‘khathula mbilu.’ Fhedzi o vha o ḓiimisela. Ho ngo tenda Vhakriste vha Tiro vha tshi ita uri a si ye Yerusalema nahone o vha a sa ḓo tenda na Vhakriste vha Kesarea vha tshi mu thivhela. Nṱhani hazwo, o vha ṱalutshedza uri ndi ngani a tshi tea u ya. Paulo o vha e na tshivhindi na u ḓiimisela. U fana na Yesu, Paulo o vha o ḓiimisela u ya Yerusalema. (Vhahev. 12:2) Paulo o vha a sa ṱoḓi u fa, fhedzi arali zwo vha zwi tshi nga itea, o vha a tshi ḓo zwi dzhia i ndugelo u fa sa mutevheli wa Kristo Yesu.

¹⁸ Vhakriste vho aravha hani? Vho ṱhonifha tsheo yawe. Bivhili i ri: “Musi ri tshi vhona a sa tendi u shandula muhumbulo wawe, ra litsha u mu thivhela, ra ri: ‘Kha hu itwe zwine Yehova a zwi funa.’” (Mish. 21:14) Vhe vha humbela Paulo uri a si ye Yerusalema, a vho ngo mu kombetshedza uri a ite zwine vha funa. Vho mu thetshelesa vha tenda zwe a amba. Vho dovha vha tenda uri Paulo u tea u ita zwine Yehova a funa naho zwo vha zwi songo vha lelutshela. Paulo o vha o fara lwendo lune lwa nga mu vhulayisa. Zwo vha zwi tshi ḓo vha zwavhuḓi kha Paulo arali vhane vha mu funa vha songo lingedza u mu thivhela.

19. Ndi zwifhio zwa ndeme zwine ra zwi guda kha zwe zwa itea kha Paulo?

¹⁹ Hu na zwithu zwa ndeme zwine ra zwi guda kha zwe zwa itea kha Paulo. A ri ṱoḓi u ḓiwana ri tshi khou ṱuṱuwedza vhaṅwe uri vha si ḓidzime zwiṅwe zwithu u itela u shumela Yehova. Zwenezwi ri nga zwi ita kha vhuimo ho fhambanaho, hu si fhedzi kha vhune ha vhea vhutshilo ha muthu khomboni. Sa tsumbo, vhabebi vhanzhi vha Vhakriste zwi a vha konḓela u vhona vhana vhavho vha tshi ṱuwa hayani, vha ya u shumela Yehova huṅwe fhethu hu re kule. Fhedzi vho ḓiimisela u sa vha thivhela. Vho Phyllis, vhane vha dzula England vho amba nḓila ye vha ḓipfa ngayo musi ṅwana wavho muthihi fhedzi wa musidzana a tshi ya Afurika sa murumiwa. Vho ri: “Tsho vha tshi tshifhinga tshi konḓaho nga maanḓa kha nṋe. Zwo nkonḓela ndi tshi humbula uri u ḓo vha tshi khou dzula kule na nṋe. Ndo vha ndo ṱungufhala, fhedzi ndi tshi dovha nda ḓirwa khana ngae. Ndo rabela lunzhi nga hazwo. Yo vha i phetho yawe nahone a tho ngo lingedza u i shandula. Zwavhuḓivhuḓi, ndi nṋe we nda mu gudisa uri a dzule a tshi vhea Muvhuso u thoma. Zwa zwino o no shuma kha mashango a nnḓa lwa miṅwaha ya 30 nahone ndi livhuwa Yehova ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe uri u dzula a tshi fhulufhedzea.” Ri vha ri tshi khou ita zwavhuḓi musi ri tshi ṱuṱuwedza vhahashu vhane vha ṱoḓa u shumela Yehova nga u ḓiṋekedzela.

20, 21. Ndi zwifhio zwine zwa sumbedza uri Paulo o vha a tshi takalela u vha na vhahawe vha Vhakriste, nahone ndi ngani o vha a tshi takalela u vha navho?

²⁰ Musi Paulo o no lugela u ṱuwa, o fhelekedzwa nga vhahawe vha Kesarea. Zwenezwo zwo sumbedza uri ndi khonani dze dza vha dzi tshi mu tikedza nga mbilu yoṱhe. Kha lwendo lwa Paulo lwoṱhe lwa u ya Yerusalema, o vha a tshi ṱoḓa zwibuli zwa uri a vhe na vhahawe vha Vhakriste. Musi e Tiro, o wana vhafunziwa a dzula navho maḓuvha a sumbe. Musi vhe Pitolemai vho lumelisa vhahavho nahone vha ṱwa navho ḓuvha ḽithihi. Musi vhe Kesarea vho fhedza maḓuvha manzhinyana vhe muḓini wa Filipo. Zwino vhaṅwe vhafunziwa vha Kesarea vho fhelekedza Paulo na khonani dzawe vha tshi ya Yerusalema he vha ṱanganedzwa muḓini wa Minasoni we a vha e mufunziwa wa kale. Mafheleloni, musi Paulo na khonani dzawe vha tshi swika Yerusalema, Luka u ri “vhahashu vha ri ṱanganedza vho takala.”​—Mish. 21:17.

²¹ Zwi tou pfala uri Paulo o vha a tshi takalela u ṱwa na vhahawe vha Vhakriste. O vha a tshi ṱuṱuwedzea musi a tshi fhedza tshifhinga e na vhahawe vha Vhakriste, u fana na riṋe ṋamusi. Zwi tou pfala uri yeneyo ṱhuṱhuwedzo yo mu khwaṱhisa uri a konḓelele u tovholwa nga vhathu vhe vha vha vha tshi khou lingedza u mu vhulaya.