1, 2. (a) Paulo o ḓiwana e kha vhuimo vhufhio? (b) Ndi mbudziso ifhio ine ra nga ḓivhudzisa yone nga ha u fhirisela hawe mulandu kha Kesare?

 PAULO u tshee o lindwa vhukuma nga maswole ngei Kesarea. Miṅwaha mivhili yo fhiraho e Yudea, Vhayuda vho lingedza luraru lwoṱhe u mu vhulaya. (Mish. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27) Maswina awe ha athu u kulea nungo naho vho no lingedza lwo vhalaho zwi tshi sea zwi tshi ṱanama. Musi Paulo a tshi vhona uri a nga humiselwa kha maswina awe, o vhudza Festo Muvhusi wa Roma a ri: “Nṋe ndi ri hoyu mulandu kha u fhiriselwe kha Kesare!”​—Mish. 25:11.

² Naa Yehova o tikedza phetho ya Paulo ya u fhirisela mulandu kha Kesare? Phindulo ya yeneyi mbudziso ndi ya ndeme kha riṋe, samusi ri tshi khou huwelela nga vhuḓalo mafhungo maḓifha nga ha Muvhuso kha tshino tshifhinga tsha vhufhelo. Ri khou tea u ḓivha arali ri tshi tea u edzisa tsumbo ya Paulo ya u “imelela mafhungo maḓifha nga lwa mulayo.”​—Vhafil. 1:7.

3, 4. (a) Ndi ngani Vhayuda vho humbela uri Paulo a ḓiswe Yerusalema, nahone o ponya hani lufu? (b) U fana na Paulo, Yehova u thusa hani vhashumeli vhawe ṋamusi?

³ Musi ho no fhela maḓuvha mararu Festo o vhewa sa muvhusi wa Muroma Yudea, o ya Yerusalema. a O thetshelesa musi vhahulwane vha vhotshifhe na vharangaphanḓa vha Vhayuda vha tshi pomoka Paulo milandu mihulwane. Vhenevho vhanna vho vha vha tshi zwi ḓivha uri onoyo muvhusi muswa u kha mutsiko wa u ita uri hu vhe na mulalo vhukati hawe na Vhayuda. Vho humbela Festo uri a ḓise Paulo Yerusalema uri a sengiswe hone.  Fhedzi eneo maswina o vha o vhamba maano mavhi a u lalela Paulo uri vha mu vhulaye musi e nḓilani ya u bva Kesarea a tshi ya Yerusalema. Festo a si tende, a ri: “Ambani na vharangaphanḓa vhaṋu uri vha ṱuwe na nṋe henengei [Kesarea] uri vha kone u mu pomoka arali hu na zwe a khakha.” (Mish. 25:5) Paulo a dovha a ponya nga u tou ralo.

⁴ Musi Paulo a tshi khou ṱangana na milingo, Yehova o mu khwaṱhisa a tshi shumisa Yesu Kristo. Sa tsumbo, kha bono ḽe a ḽi vhona, Yesu o mu vhudza a ri: “U songo ofha!” (Mish. 23:11) Na ṋamusi, vhashumeli vha Mudzimu vha a tovholwa na u ṱangana na zwiimo zwi konḓaho. Yehova ha ri tsireledzi kha milingo yoṱhe ine ra ṱangana nayo, fhedzi u a ri khwaṱhisa na u ri ṋea vhuṱali uri ri konḓelele. Ri nga vha na vhungoho ha uri Mudzimu u ḓo dzula a tshi ri ṋea “maanḓa a songo ḓoweleaho.”​—2 Vhakor. 4:7.

5. Festo o amba hani na Paulo?

⁵ Musi ho no fhela maḓuvha a si gathi, Festo “a dzula hune ha sengiselwa hone” ngei Kesarea. b Phanḓa hawe ho vha ho ima Paulo na vhane vha khou mu pomoka. Musi Paulo a tshi fhindula mazwifhi e vha vha vha tshi khou mu pomoka one, o ri: “A tho ngo pfuka Mulayo wa  Vhayuda, wa thembele kana wa Kesare.” Muapostola o vha a tshi khou tea u vhofhololwa ngauri o vha a si na mulandu. Zwino Festo o vha a tshi ḓo ita mini? Nge a vha a tshi ṱoḓa u takalelwa nga Vhayuda, o vhudzisa Paulo a ri: “Naa u a ṱoḓa u ya Yerusalema uri u sengiselwe hone zwenezwi zwithu na nṋe ndi hone?” (Mish. 25:6-9) Wonoyo wo vha u si muhumbulo wavhuḓi na luthihi, ngauri arali Paulo a humiselwe Yerusalema, o vha a tshi ḓo haṱulwa nga vhane vha khou mu pomoka nahone vho vha vha tshi ḓo mu vhulaya. Festo o vha a tshi khou ṱoḓa u takadza vhathu nṱhani ha u ita zwo lugaho. Ndi zwe muvhusi Pontio Pilato a zwi ita kha Yesu miṅwahani i si gathi yo fhiraho. (Yoh. 19:12-16) Na vhahaṱuli ṋamusi vha nga ita phetho dzi si dzavhuḓi vha tshi itela u takadza vhathu. Nga zwenezwo, a zwo ngo tea u ri mangadza musi khothe dzi tshi ita phetho dzi si dzavhuḓi nga ha vhathu vha Mudzimu.

6, 7. Ndi ngani Paulo o fhirisela mulandu wawe kha Kesare, nahone ri guda mini kha tsumbo yawe?

⁶ U ṱoḓa ha Festo u takadza Vhayuda zwo vha zwi tshi nga ita uri Paulo a vhulawe. Nga zwenezwo, Paulo o shumisa pfanelo dzine a vha nadzo sa Muroma. A amba na Festo a ri: “Ndo ima fhethu hune Kesare a sengisela hone, hune nda tea u sengiswa hone. A tho ngo khakhela Vhayuda, samusi na iwe u tshi zwi ḓivha. . . . Nṋe ndi ri hoyu mulandu kha u fhiriselwe kha Kesare!” Kanzhi musi muthu o ita phetho yo raloho, o vha a sa ḓo kona u i shandukisa nga murahu. Festo o zwi khwaṱhisedza, a ri: “Samusi wo ri u khou ṱoḓa u sengiswa nga Kesare, u ḓo sengiswa ngae.” (Mish. 25:10-12) Nga u humbela uri mulandu wawe u fhiriselwe kha Kesare, Paulo o sumbedza zwine Vhakriste vha ngoho vha nga zwi ita arali vha ḓiwana vhe kha honoho vhuimo. Musi vhapikisi vha tshi pomoka Ṱhanzi Dza Yehova uri vha “khou tshinya mulayo,” vha nga shumisa pfanelo dzavho u itela u imelela mafhungo maḓifha. c​—Ps. 94:20.

⁷ Nga murahu ha miṅwaha mivhili Paulo o fariwa a si na mulandu, o ṋewa tshibuli tsha u ḓiimelela ngei Roma. Fhedzi, musi a sa athu u ṱuwa, muṅwe muvhusi o vha a tshi khou ṱoḓa u mu vhona.

8, 9. Ndi ngani Khosi Agripa o dalela Kesarea?

⁸ Musi ho no fhela maḓuvha Paulo o humbela uri mulandu wawe u  fhiriselwe kha Kesare, Khosi Agripa na khaladzi awe Berenike vho “dalela” Festo, muvhusi muswa. d Kha ḽa Roma nga tshenetsho tshifhinga, zwo vha zwo ḓowelea uri vhaḓinḓa vha dalele vhavhusi vhane vha kha ḓi tou bva u vhewa. Nga u ḓa u fhululedza Festo, Agripa o vha a tshi khou ṱoḓa u vhumba vhukonani vhune ha ḓo mu vhuyedza tshifhingani tshi ḓaho.​—Mish. 25:13.

⁹ Festo a vhudza khosi nga ha Paulo, zwa ita uri Khosi Agripa a ṱoḓe u ḓipfela nga dzawe. Nga ḓuvha ḽi tevhelaho, vhenevho vhavhusi vhavhili vha dzula fhethu hune ha sengiselwa hone vha tshi khou “ḓikukumusa.” Fhedzi zwe Paulo a zwi amba zwo vha zwi tshi kunga u fhira u ḓikukumusa havho.​—Mish. 25:22-27.

10, 11. Paulo o ṱhonifha hani Khosi Agripa, nahone o mu vhudza mini nga ha vhutshilo hawe ha kale?

¹⁰ Paulo o livhuwa Khosi Agripa nga ṱhonifho nge a mu ṋea tshibuli tsha u ḓiimelela. O vha a tshi zwi ḓivha uri Khosi Agripa u ḓivha Vhayuda zwavhuḓi na phambano dzine dza vha hone vhukati havho. O amba nga ha vhutshilo hawe ha kale a ri: “Ndo vha ndi Mufarisei. Nḓila ine Vhafarisei vha rabela ngayo i a konḓa u fhira ya vhaṅwe  Vhayuda.” (Mish. 26:5) Musi Paulo e mufarisei, o vha a tshi tenda zwe Mudzimu a fhulufhedzisa uri ho vha hu tshi ḓo ḓa Messia. Musi a tshi vha Mukriste, o huwelela nga tshivhindi uri Yesu Kristo ndi ene Messia o fhulufhedziswaho we a vha o lindelwa. O ṱalutshedza Agripa uri u khou sengiswa ngauri u khou huwelela nga ha zwe Mudzimu a fhulufhedzisa, zwine ene na vhane vha mu pikisa vha tenda uri zwi khou itea. Zwe a zwi amba zwo sia Agripa a tshi ṱoḓa u ḓivha zwo engedzeaho. e

¹¹ Paulo o amba nga ha nḓila ye a vha a tshi tovhola ngayo Vhakriste nga tshiṱuhu, a ri: “Ndo vha ndi tshi tenda uri ndi fanela u ita zwoṱhe zwine nda nga kona u itela u lwa na dzina ḽa Yesu wa Nazaretha. . . . Nda vha tevhela [vhatevheli vha Kristo] na kha miṅwe miḓi ndi tshi vha tovhola ngauri ndo vha ndo vha sinyutshela zwihulu.” (Mish. 26:9-11) Paulo o vha a sa khou kaludza zwithu. Vhathu vhanzhi vho vha vha tshi ḓivha nḓila ye a tovhola ngayo Vhakriste. (Vhagal. 1:13, 23) Agripa a nga vha o ḓivhudzisa uri, ‘Zwo ḓa hani uri munna o raloho a shanduke?’

12, 13. (a) Paulo o ri zwo ḓa hani uri a vhe Mukriste? (b) Ndi ngani ri tshi nga amba uri Paulo o vha a tshi khou ḓivhaisa “nga u lwa na o faraho thanda ya u khada i re na ṱhodzi ya tsimbi”?

¹² Phindulo ya yeneyi mbudziso ri i wana kha zwe Paulo a zwi amba. O ri: “Ndo vha ndi tshi khou ya Damaseko  ngauri vhahulwane vha vhotshifhe vho ri ndi ye ndi ite zwithu zwi fanaho henefho, iwe Thovhela, nda vhona lupenyo nga masiari lu bvaho ṱaḓulu lu tshi penya u fhira ḓuvha, lwa vhonetshela nṋe na vhe nda vha ndi tshi khou tshimbila navho. Roṱhe ra wela fhasi, nda pfa ipfi ḽi tshi amba na nṋe nga Tshihevheru ḽi tshi ri, ‘Saulo, Saulo, ndi ngani u tshi khou ntovhola? U khou ḓivhaisa nga u lwa na o faraho thanda ya u khada i re na ṱhodzi ya tsimbi.’ Fhedzi nṋe nda ri: ‘Murena, ndi iwe nnyi?’ Murena a ri: ‘Ndi nṋe Yesu, ane wa khou mu tovhola.’” f​—Mish. 26:12-15.

¹³ Musi zwenezwo zwithu zwoṱhe zwi sa athu u itea, Paulo o vha a tshi nga tshipuka tshine tsha khou “ḓivhaisa nga u lwa na o faraho thanda ya u khada i re na ṱhodzi ya tsimbi.” Samusi tshipuka tsho vha  tshi tshi nga ḓivhaisa nga u raha thanda ya u khada i re na ṱhodzi ya tsimbi, na Paulo o vhaisa vhushaka hawe na Mudzimu nga u hana u shumisana nae. Nge Yesu o vuswaho a ḓivhonadza kha Paulo e nḓilani ya u ya Damaseko, zwo ita uri onoyo munna a re na mbilu yavhuḓi we a vha o xedzwa a shandule mahumbulele awe.​—Yoh. 16:1, 2.

14, 15. Paulo o ri mini nga ha tshanduko dze a dzi ita vhutshiloni hawe?

¹⁴ Paulo o ita tshanduko khulwane vhukuma vhutshiloni hawe. O amba na Khosi Agripa a ri: “Ndo thetshelesa zwe nda vhudzwa kha bono, ndi ngazwo ndo ya nda ḓivhadza mulaedza wa uri vha fanela u rembuluwa vha gwadamele Mudzimu na u ita zwithu zwine zwa sumbedza uri vho rembuluwa. Ndo thoma u ḓivhadza kha vhadzulapo vha Damaseko, nga murahu nda ya kha vha Yerusalema, na vha shangoni ḽoṱhe ḽa Yudea na kha vhathu vha dziṅwe tshaka.” (Mish. 26:19, 20) U bva tshee Yesu a ḓivhonadza kha Paulo musi e nḓilani ya u ya Damaseko, Paulo o fhedza miṅwaha minzhi a tshi khou ita mushumo we Yesu a mu ṋea wone. Ho vha na mvelelo dzifhio? Nge vha ṱanganedza mafhungo maḓifha e Paulo a vha vhudza, vho litsha vhuḓifari havho vhu si havhuḓi, vha thoma u fhulufhedzea kha Mudzimu. Vho thoma u vha vhathu vhavhuḓi vhane vha ṱhonifha mulayo.

¹⁵ Vhayuda vho vha vha si na ndavha na uri vhathu vha khou vhuyelwa hani nga mulaedza wa Paulo. Paulo o ri: “Ndi ngazwo Vhayuda vho mpfara thembeleni, vha lingedza na u mmbulaya. Ndi kha ḓi huwelela na ṋamusi kha vhahulwane na vhaṱuku, ngauri Mudzimu o nthusa.”​—Mish. 26:21, 22.

16. Ri nga edzisa hani Paulo musi ri tshi amba na vhavhusi na vhahaṱuli nga ha zwine ra zwi tenda?

¹⁶ Sa Vhakriste vha ngoho, ri tea ‘u dzula ro ḓiimisela u fhindula vhane vha ṱoḓa u ḓivha nga ha’ lutendo lwashu. (1 Pet. 3:15) Musi ri tshi khou amba na vhahaṱuli na vhavhusi nga ha zwine ra zwi tenda, ri nga edzisa nḓila ye Paulo a amba ngayo na Agripa na Festo. Nga ṱhonifho ri nga vha vhudza nga ha nḓila ye Bivhili ya thusa riṋe na vhaṅwe uri ri vhe vhathu vha khwine. Zwenezwi zwi nga ita uri vhahaṱuli na vhavhusi vha ri haṱule nga nḓila yavhuḓi.

17. Ndi mini zwe Festo a ita musi Paulo o no amba, nahone vhanzhi vha ita hani zwi fanaho na zwenezwo ṋamusi?

¹⁷ Musi Paulo a tshi khou amba, vhenevho vhavhusi vhavhili vho vha vho mu thetshelesa vhukuma. Ṱhogomelani zwe zwa itea: “Musi Paulo a tshi kha ḓi ḓiimelela, Festo a vhidzelela a ri: ‘Paulo, u khou penga! U khou pengiswa nga nḓivho yau khulu!’” (Mish. 26:24) Zwe Festo a zwi ita ndi zwine kanzhi vhathu vhanzhi vha zwi ita na ṋamusi. Vha humbula uri vhane vha funza zwine Bivhili ya zwi amba zwa vhukuma ndi matsilu. Kanzhi zwi a konḓela vho funzeaho u tenda zwine Bivhili ya zwi funza nga ha mvuwo ya vhafu.

18. Paulo o fhindula hani Festo, nahone zwa ita uri Agripa a ri mini?

¹⁸ Paulo a fhindula onoyo muvhusi a ri: “Thovhela Festo, a thi pengi, zwine nda khou zwi amba ndi ngoho nahone zwi a pfala. Khosi i a ḓivha enea mafhungo ndi ngazwo ndi tshi kona u amba nayo ndi sa ofhi . . . Khosi Agripa, naa u a tenda zwo ambiwaho nga Vhaporofita? Ndi a ḓivha uri u a zwi tenda.” Agripa a ri: “Hu si kale u ḓo vhuya wa ita uri ndi vhe Mukriste.” (Mish. 26:25-28) Zwe Agripa a amba, hu sa londwi uri zwo bva mbiluni kana hai, zwi sumbedza uri zwe Paulo a amba zwo mu swikelela mbilu.

19. Festo na Agripa vho swikelela tsheo ifhio nga ha Paulo?

¹⁹ Agripa na Festo vha takuwa hu u itela u sumbedza vhathetshelesi uri ḽeneḽo dzulo ḽo fhela. “Musi vha tshi khou ṱuwa, vha amba nga tshavho vha ri: ‘Hoyu munna ho ngo ita tshithu tshine tsha nga ita uri a vhulawe kana u iswa dzhele.’ Agripa a amba na Festo a ri: ‘O vha a tshi ḓo vha o vhofhololwa arali a songo amba uri mulandu wawe u fhiriselwe kha Kesare.’” (Mish. 26:31, 32) Vho vha vha tshi zwi ḓivha uri Paulo ha na mulandu. Khamusi zwino vho vha vha tshi ḓo pfesesa Vhakriste khwine na u vha sumbedza vhuthu.

20. Ndi ngani zwo vha zwi zwavhuḓi uri Paulo a ḓiimelele phanḓa ha vhenevho vhavhusi vhavhili?

²⁰ Zwi vhonala uri Festo na Agripa a vho ngo vha Vhakriste musi Paulo o no huwelela khavho. Naa zwo vha zwi vhuṱali uri Paulo a ambe navho? Ee. Paulo o huwelela “kha mahosi na kha vhavhusi” vha ngei Yudea vhe khamusi vha vha vha sa ḓo pfa onoyo mulaedza kha muṅwe muthu. (Luka 21:12, 13) Zwiṅwe hafhu, zwe a ṱangana nazwo na u fhulufhedzea hawe, zwi nga vha zwo khwaṱhisa lutendo lwa vhahawe.​—Vhafil. 1:12-14.

21. Nga u bvela phanḓa ri tshi huwelela hu sa londwi dzithaidzo, hu nga itea zwithu zwifhio zwavhuḓi?

²¹ Zwo tou ralo na ṋamusi. Nga u bvela phanḓa ri tshi huwelela hu sa londwi u pikiswa na dziṅwe thaidzo, hu nga itea zwithu zwinzhi zwavhuḓi. Ri nga kona u huwelela kha vhavhusi vhane zwa nga konḓa u vha wana. U konḓelela hashu zwi nga ṱuṱuwedza vhahashu uri na vhone vha bvele phanḓa vhe na tshivhindi kha mushumo wa u huwelela nga vhuḓalo nga ha Muvhuso wa Mudzimu.