1, 2. Ndi ngani Paulo a sa mangali uri u khou tovholwa Yerusalema?

 NGA murahu ha u vhofhololwa kha gogo ḽo halifhaho Yerusalema, Paulo u dovha a ḓiwana e tshivhotshwa. Onoyu muapostola ane a fhisea a zwi mu mangadzi uri u khou tovholwa Yerusalema. O vhudzwa uri u ḓo “valelwa dzhele na u tambudzwa” kha wonoyu muḓi. (Mish. 20:22, 23) Naho a sa ḓivhi zwine zwa ḓo itea khae, o ḓiimisela u bvela phanḓa a tshi tambudzelwa dzina ḽa Yesu.​—Mish. 9:16.

² Na vhaporofita vha Vhakriste vho dzula vho mu sevha uri u ḓo farwa nahone a kumedzelwa “zwanḓani zwa vha dzitshaka.” (Mish. 21:4, 10, 11) Gogo ḽa Vhayuda ḽo ṱoḓa u mu vhulaya nahone nga murahunyana ha zwenezwo, musi vha Sanihedrini vha tshi khou ṱaṱa khani khulu nga hae, vho ṱoḓa u mu “vhulaya.” Zwino muapostola o fariwa nga Vharoma nahone u ḓo tea u ya u ḓiimelela musi vha tshi khou mu pomoka. (Mish. 21:31; 23:10) Zwi tou pfala uri muapostola Paulo u khou ṱoḓa u ṱuṱuwedziwa.

3. Ri ṱuṱuwedzwa hani uri ri bvele phanḓa ri tshi huwelela?

³ Kha ano maḓuvha a vhufhelo, ri a ḓivha uri “vhoṱhe vha re na vhuthihi na Kristo Yesu, vho ḓikumedzelaho kha Mudzimu na vhone vha ḓo tovholwa.” (2 Tim. 3:12) Nga zwiṅwe zwifhinga, na riṋe ri a ṱoḓa u ṱuṱuwedziwa uri ri bvele phanḓa ri tshi huwelela. Ri a livhuwa uri “mulanda a fhulufhedzeaho na wa vhuṱali” u a ri ṱuṱuwedza a tshi shumisa dzikhandiso na miṱangano. (Mat. 24:45) Yehova o ri fhulufhedzisa uri maswina ashu a nga si kone u ri fhelisa kana u thivhela mushumo wa u huwelela. (Yes. 54:17; Yer. 1:19) Ho itea mini kha muapostola Paulo? Naa o ṱuṱuwedziwa uri a bvele phanḓa a tshi huwelela nga vhuḓalo mafhungo  maḓifha hu sa londwi u pikiswa? Arali zwo ralo, o ṱuṱuwedziwa hani, nahone a ita mini?

4, 5. Paulo o ṱuṱuwedzwa hani, nahone ndi ngani ri tshi nga amba uri o ṱuṱuwedzwa nga tshifhinga tshone tshone?

⁴ Muapostola Paulo o ṱuṱuwedziwa nga honoho vhusiku he a vhofhololwa kha Sanihedrini. Bivhili i ri: “Murena a ima phanḓa hawe a ri: ‘U songo ofha! Samusi wo ṱanziela nga vhuḓalo nga ha nṋe fhano Yerusalema, u tea u ita nga u ralo na ngei Roma.’” (Mish. 23:11) Zwe Yesu a zwi amba zwo mu ṱuṱuwedza nga maanḓa ngauri o ḓivha uri u ḓo swika Roma nahone a ṱanziela nga vhuḓalo nga ha Yesu.

⁵ Paulo o ṱuṱuwedzwa nga tshifhinga tshone tshone ngauri nga ḓuvha ḽi tevhelaho, vhanna vha Vhayuda vha fhiraho 40 vho “langana uri vha mu vhulaye, vha ana vha ri: ‘A ri nga ḽi kana u nwa u swikela ri tshi vhulaya Paulo, ra sa ita nga u ralo ri ḓo vha ro semiwa.’” Wonoyo “muano” wo vha u tshi sumbedza nḓila ye Vhayuda vha vha vho ḓiimisela ngayo u mu vhulaya. Vho vha vha tshi tenda uri arali vha kundelwa u mu vhulaya, hu ḓo itea zwithu zwi si zwavhuḓi kana vha ḓo vha vho semiwa. (Mish. 23:12-15) Vho luka maano na vhahulwane vha vhotshifhe na vhahulwane uri vha humbele Paulo uri a ḓiswe kha Sanihedrini, vha tshi ita u nga vha khou ṱoḓa u mu vhudzisa dziṅwe mbudziso. Fhedzi musi a sa athu swika, vho vha vha tshi ḓo mu lalela nahone vha mu vhulaya.

6. Paulo o ḓivha hani nga ha tshikwekwe tsha u ṱoḓa u mu vhulaya, nahone vhaswa vha nga edzisa hani tsumbo ya muḓuhulu wa Paulo?

⁶ Muḓuhulu wa Paulo o pfa nga ha tshenetsho tshikwekwe, a vhudza Paulo. Paulo a amba uri onoyo muṱhannga a vhudze mulangammbi wa Muroma Klaudio Lisia. (Mish. 23:16-22) Zwi tou pfala uri Yehova u a vha funa vhaswa vha ngaho muḓuhulu wa Paulo vhane vha vha na tshivhindi. Vha vhea ṱhoḓea dza vhathu vha Mudzimu u thoma na u ita zwoṱhe zwine vha nga kona kha mushumo wa Mudzimu.

7, 8. Klaudio Lisia o ita mini u itela u tsireledza Paulo?

⁷ Musi a tshi tou lumiwa nḓevhe nga ha tshikwekwe tsho lukelwaho Paulo, Klaudio Lisia, we a vha a tshi langa vhanna vha 1 000, o dzudzanya maswole a 470, vho faraho mapfumo na vho namelaho dzibere uri vha bvise Paulo Yerusalema honoho vhusiku vha mu ise Kesarea. Musi vha tshi swika henefho, vho vha vha tshi ḓo mu isa kha Muvhusi  Felikisi. a Kesarea yo vha i yone ḓorobo khulwane ya muvhuso wa Roma wa ngei Yudea. Henefho fhethu ho vha hu na Vhayuda vha dzulaho henefho, fhedzi vhunzhi ha vhathu vho vha vhe vha dziṅwe tshaka. Kesarea ho vha hu na mulalo na vhudziki, ho fhambana tshoṱhe na Yerusalema he ha vha hu na dzipfudzungule nahone vhunzhi ha vhathu vha re henefho vha tshi ṱalula na u vusa dzikhakhathi kha vhathu vha vhuṅwe vhurereli. Kesarea ho vha hu tshi dovha ha vha na ofisi khulwane dza mmbi ya Vharoma i re Yudea.

⁸ Lisia o tevhedza mulayo wa Vharoma a rumela vhurifhi kha Felikisi a tshi mu ṱalutshedza nga ha wonoyo mulandu. O amba uri musi a tshi pfa uri Paulo ndi mudzulapo wa Roma, o mu lamulela kha Vhayuda vhe vha vha “vha tshi ṱoḓa u mu vhulaya.” Lisia o ṱalutshedza uri ho ngo vhona Paulo mulandu “une wa nga ita uri a vhulawe kana u valelwa dzhele,” fhedzi o mu rumela kha Felikisi musi a tshi pfa nga ha tshikwekwe tshe a vha o vhetshelwa tshone, u itela uri onoyo muvhusi a thetshelese vhe vha vha vha khou pomoka Paulo nahone a haṱule kha ḽeneḽo fhungo.​—Mish. 23:25-30.

9. (a) Pfanelo dza Paulo dza u vha mudzulapo wa Roma dzo pfukwa hani? (b) Ndi ngani ri tshi nga ṱoḓa u shumisa pfanelo dzine ra vha nadzo hune ra dzula hone?

⁹ Naa zwoṱhe zwe Lisia a zwi ṅwala zwo vha zwi ngoho? Na khathihi. Zwi vhonala uri o vha a tshi khou ṱoḓa u ḓiita muvhuya kha muvhusi. Ho ngo tsireledza Paulo nge a pfa uri ndi mudzulapo wa Roma. Zwiṅwe hafhu, Lisia ho ngo amba uri o ita uri Paulo a “vhofhiwe nga ngeḓane mbili” na u amba uri a ‘rwiwe.’ (Mish. 21:30-34; 22:24-29) Nga u ita zwenezwo, o pfuka pfanelo dza Paulo sa mudzulapo wa Roma. Na namusi, Saṱhane u shumisa vhathu vhane vha fhisetshela vhurereli ha mazwifhi u tovhola vhathu vha Mudzimu na u ṱoḓa u ri dzhiela mbofholowo ya u gwadamela Mudzimu. Fhedzi u fana na Paulo, vhathu vha Mudzimu vha shumisa pfanelo dzavho u itela u ḓitsireledza.

10. Paulo o vha a tshi khou pomokiwa milandu ifhio mihulwane?

¹⁰ Musi Paulo e Kesarea, o vha “o lindwa pfamoni ya Herode,” ho lindelwa vhapomoki vhawe uri vha ḓe vha tshi bva Yerusalema. (Mish. 23:35) Tshifhe Muhulu Anania, muambeli Teritulo na vhaṅwe vhahulwane vho mbo ḓi swika musi ho no fhela maḓuvha maṱanu. Teritulo o thoma nga u khoḓa Felikisi a tshi itela u mu ḓodza museṱo maṱoni na  u ṱoḓa u takalelwa ngae. b O thoma u amba nga ha Paulo a ri: “U ita uri Vhayuda vhoṱhe u mona na ḽifhasi vha lwe na muvhuso, u ranga phanḓa tshigwada tsha Vhanazaretha. O lingedza na u tshikafhadza thembele, ndi ngazwo ro mu fara.” Musi vhaṅwe Vhayuda vha tshi pfa zwenezwo, “na vhone vha sema Paulo, vha amba uri zwenezwo zwithu ndi ngoho.” (Mish. 24:5, 6, 9) U lwa na Muvhuso, u ranga phanḓa tshigwada tshi re na khombo na u tshikafhadza thembele, yo vha i milandu mihulwane ye ya vha i tshi nga ita uri muthu a gwevhelwe lufu.

11, 12. Paulo o ḓiimelela hani kha zwe a vha a tshi khou pomokwa zwone?

¹¹ Musi Paulo a tshi ṋewa tshibuli tsha u amba, o thoma nga uri: “Ndi ngazwo ndi tshi ḓiimelela nga tshivhindi.” O hana, a dadadza zwoṱhe zwe a vha a tshi khou pomokwa zwone. Onoyo muapostola ho ngo tshikafhadza thembele kana u vusa bonyongo. O amba uri o vha e siho Yerusalema lwa “miṅwaha minzhi” na uri o ḓa na “tshelede” ya u thusa Vhakriste vha shayaho khamusi nga nṱhani ha nḓala kana nga nṱhani ha u tovholwa. Paulo o amba uri musi a sa athu dzhena thembeleni, o“ḓikunakisa nga lwa mulayo” na uri o lwela ‘u dzula e na luvalo lwo kunaho phanḓa ha Mudzimu na vhathu.’​—Mish. 24:10-13, 16-18.

¹² Paulo o tenda uri o vha a tshi khou shumela Mudzimu wa vhomakhulukuku vhawe “u ya nga zwine vha zwi vhidza tshigwada.” Fhedzi a amba uri u “tenda zwoṱhe zwo ṅwaliwaho Mulayoni na kha bugu dza Vhaporofita.” U fana na vhapikisi vhawe, o vha e na fhulufhelo ḽa uri Mudzimu u ḓo “vusa vho lugaho na vha songo lugaho.” O humbela vhenevho vhapikisi uri vha ṋee vhuṱanzi ha zwine vha khou mu pomoka zwone, a ri: “Tendela vhenevha vhathu vha ambe vhukhakhi he vha vhu wana musi vha tshi ntsengisa phanḓa ha Sanihedrini, tshine vha nga mpomoka ndi uri ndo ima phanḓa havho nda vhidzelela nda ri: ‘Ndi khou haṱulwa ngauri ndi tenda uri vhafu vha ḓo vuswa!’”​—Mish. 24:14, 15, 20, 21.

13-15. Ndi ngani ri tshi nga amba uri Paulo o ri vhetshela tsumbo yavhuḓi ya u huwelela nga tshivhindi phanḓa ha vhavhusi?

¹³ Paulo o ri vhetshela tsumbo yavhuḓi ine ya ḓo ri thusa arali zwa nga ṱoḓea uri ri ambe phanḓa ha vhavhusi nga nṱhani ha vhurabeli hashu kana ro pomokwa mazwifhi uri ri khou vusa dzikhakhathi, u  lwa na muvhuso kana uri ri kha “tshigwada tshi re na khombo.” U fhambana na Teritulo, ho ngo shela muṋo kana u khoḓesa muvhusi uri a takalelwe ngae. Paulo o dzula o dzika, a amba nga ṱhonifho. O amba ngoho nga nḓila i pfalaho na nga vhuthu. O ri: “Vhayuda vha bvaho vunduni ḽa Asia” vhe vha mu pomoka uri o vha a tshi khou tshikafhadza thembele, vha tea u ḓa, a ḓiimelele phanḓa havho na u pfa zwine vha khou mu pomoka zwone.​—Mish. 24:18, 19.

¹⁴ Zwa ndeme vhukuma ndi uri Paulo o vha a sa ofhi u amba nga ha zwine a zwi tenda. Onoyu muapostola o dovha a amba nga tshivhindi nga ha fhulufhelo ḽawe kha mvuwo, zwine zwa vha zwone zwo vusaho khani khulu kha vha Sanihedrini. (Mish. 23:6-10) Musi a tshi ḓiimelela o ombedzela nga ha fhulufhelo ḽawe kha mvuwo. Ndi ngani? Nga nṱhani ha uri Paulo o vha a tshi khou huwelela nga ha Yesu na nga u vuswa hawe vhafuni, zwithu zwe vhapikisi vhawe vha vha vha sa zwi tendi. (Mish. 26:6-8, 22, 23) Zwi re zwone ndi uri Paulo o vha a tshi khou sengiselwa u vha hawe na fhulufhelo kha mvuwo, zwihuluhulu u tenda hawe uri Yesu o vuswa vhafuni.

¹⁵ U fana na Paulo, na riṋe ri nga huwelela nga tshivhindi na u khwaṱhiswa nga zwe Yesu a zwi vhudza vhafunziwa vhawe, o ri: “Ni ḓo vhengiwa nga vhathu vhoṱhe nga nṱhani ha dzina ḽanga. Fhedzi we a konḓelela u swika vhufheloni u ḓo tshidzwa.” Naa ri tea u vhilaela nga  zwine ra ḓo zwi amba? Na luthihi, ngauri Yesu o ri fhulufhedzisa uri: “Musi vha tshi ni fara uri vha ni ise khothe, ni songo vhilaela nga zwine na ḓo zwi amba, fhedzi ni ambe zwine na ḓo vhudzwa nga tshenetsho tshifhinga, ngauri a si inwi ni ambaho, fhedzi ndi muya mukhethwa.”​—Marko 13:9-13.

16, 17. (a) Felikisi o amba na u ita mini musi a tshi khou sengisa Paulo? (b) Ndi ngani Felikisi o tshuwa, fhedzi ndi ngani o bvela phanḓa a tshi vhona Paulo?

¹⁶ Lwo vha lu si lwa u thoma, Muvhusi Felikisi a tshi pfa nga ha zwine Vhakriste vha zwi tenda. Bivhili i ri: “Nge Felikisi a vha a tshi ḓivha zwavhuḓi mafhungo a yeneyi Nḓila [ndi yone nḓila ye Vhakriste vha u thoma vha vha vha tshi vhidziwa ngayo], a vha balanganya a ri: ‘Ndi ḓo dzhia phetho nga ha enea mafhungo musi mulangammbi Lisia a tshi swika.’ A vhudza muhulwane wa maswole uri a dzule o mu linda, fhedzi a mu ṋee mbofholowo, a tendele vhahawe vha tshi mu ṋea zwine a zwi shaya.”​—Mish. 24:22, 23.

¹⁷ Musi ho no fhela maḓuvha, Felikisi o ḓa na mufumakadzi wawe Drusilla wa Muyuda a vhidza Paulo “uri a mu thetshelese musi a tshi amba nga ha u tenda Kristo Yesu.” (Mish. 24:24) Fhedzi musi Paulo a tshi amba nga ha “u luga, u ḓifara, na nga ha khaṱhulo ine ya khou ḓa, Felikisi a tshuwa.” Khamusi luvalo lwawe lwo mu dina nga nṱhani ha zwithu zwivhi zwe a zwi ita. O vhudza Paulo a ri: “U nga ṱuwa, ndi ḓo dovha nda u vhidza musi ndi tshi wana tshifhinga.” Felikisi o dovha a vhona Paulo lunzhi, fhedzi hu si nga nṱhani ha uri o vha a tshi khou ṱoḓa u guda ngoho, fhedzi nga uri o vha a tshi fhulufhela uri Paulo u ḓo mu ṋea tshelede.—Mish. 24:25, 26.

18. Ndi ngani Paulo o amba na Felikisi na mufumakadzi wawe nga ha “u luga, u ḓifara, na nga ha khaṱhulo ine ya khou ḓa”?

¹⁸ Ndi ngani Paulo o amba na Felikisi na mufumakadzi wawe nga ha “u luga, u ḓifara, na nga ha khaṱhulo ine ya khou ḓa”? Ni songo hangwa uri vho vha vha tshi ṱoḓa u ḓivha uri ndi mini zwine zwa ṱoḓea kha u “tenda Kristo Yesu.” Paulo o vha a tshi zwi ḓivha uri Felikisi na mufumakadzi wawe vho vha vha sa ḓifari nga nḓila yavhuḓi, vhe na tshiṱuhu, vha tshi haṱula nga nḓila i songo teaho. O vha a tshi khou bvisela khagala zwine Mudzimu a zwi ṱoḓa kha vhoṱhe vhane vha ṱoḓa u vha vhatevheli vha Kristo. Zwe Paulo a zwi amba, zwo sumbedza phambano khulwane i re hone kha nḓila ine Mudzimu a lavhelela vhathu vha tshi ḓifara ngayo na nḓila ye Felikisi na mufumakadzi wawe vha vha vha tshi khou ḓifara ngayo. Zwenezwi zwo vha zwo tea u vha thusa u pfesesa uri Mudzimu u ḓo haṱula vhathu vhoṱhe zwo ḓitika nga zwine vha zwi humbula, zwine vha zwi amba na zwine vha zwi ita na uri khaṱhulo ya Mudzimu ine ya khou ḓa ndi ya ndeme u fhira ine vha ḓo i ita kha Paulo. Ndi ngazwo Felikisi o “tshuwa”!

19, 20. (a) Musi ri tshi khou huwelela, ri tea u fara hani vhathu vhane vha nga vha a takalela ngeno vha sa ṱoḓi u ita tshanduko? (b) Ri zwi ḓivha hani uri Felikisi o vha e si khonani ya Paulo?

¹⁹ Ri nga ṱangana na vhathu vha ngaho Felikisi musi ri tshi khou huwelela. U thomani, vha nga sumbedza u nga vha na dzangalelo kha u guda ngoho, fhedzi vha vha vha sa ṱoḓi u thetshelesa Mudzimu na u ita tshanduko dzi ṱoḓeaho. Ri tea u ṱhogomela vhukuma vhathu vho raloho. Fhedzi u fana na Paulo, ri nga vha vhudza nga ha milayo ya Mudzimu nga ṱhonifho. Khamusi ngoho i ḓo kwama mbilu dzavho. Naho zwo ralo, musi vha tshi sumbedza uri a vha ṱoḓi u litsha zwine Mudzimu a zwi vhenga, a ri vha kombetshedzi, nṱhani hazwo ri a vha ṱutshela ra ya ra ṱoḓa vhathu vhane vha ṱoḓa u guda ngoho zwa vhukuma.

²⁰ Zwiṱuṱuwedzi zwa Felikisi zwo vhonala kha haya maipfi a tevhelaho: “Nga murahu ha miṅwaha mivhili, Portio Festo a vha muvhusi vhudzuloni ha Felikisi; nga tshenetsho tshifhinga Paulo o vha a tshee dzhele ngauri Felikisi o vha a tshi ṱoḓa u takadza Vhayuda.” (Mish. 24:27) Felikisi o vha e si khonani ya Paulo. O vha a tshi zwi ḓivha uri vhatevheli vha “Nḓila” a vha khou lingedza u vutshela muvhuso kana u ṱuṱuwedza vhaṅwe uri vha ite nga u ralo. (Mish. 19:23) O vha a tshi zwi ḓivha hafhu uri Paulo ho ngo pfuka mulayo na muthihi wa Vharoma. Naho zwo ralo, Felikisi o litsha onoyo muapostola dzhele “a tshi ṱoḓa u takadza Vhayuda.”

21. Ho itea mini kha Paulo musi Portio Festo a tshi vha muvhusi, nahone ndi mini zwine zwa nga vha zwo mu khwaṱhisa?

²¹ Samusi zwo sumbedza kha vese ya u fhedza ya Mishumo ndima 24, Paulo o vha a tshee dzhele musi Portio Festo a tshi vha muvhusi vhudzuloni ha Felikisi. Paulo o ima phanḓa ha vhavhusi lwo vhalaho. Ndi ngoho uri onoyu muapostola a re na tshivhindi o “iswa kha mahosi na kha vhavhusi.” (Luka 21:12) Samusi ri tshi ḓo zwi vhona, o huwelela na kha muvhusi a re na maanḓa u fhira vhoṱhe nga tshenetsho tshifhinga. Hu sa londwi zwithu zwoṱhe zwe a ṱangana nazwo, lutendo lwa Paulo a lwo ngo vhuya lwa thenga thenga. Ri nga vha na vhungoho ha uri o bvela phanḓa a tshi khwaṱhiswa nga maipfi a Yesu ane a ri: “U songo ofha!”