1, 2. Ndi vhonnyi vho faraho lwendo lwa u bva Filipi vha tshi ya Thesalonika, nahone vha nga vha vha tshi khou humbula mini?

 PAULO, Silasi na Timotheo vha lwendoni lwa u bva Filipi vha tshi ya Thesalonika. Vho fara lwendo lwa khilomithara dza 130 nga bada yavhuḓi yo itwaho nga Vharoma i fhiraho vhukati ha dzithavha. Yeneyi bada yo ḓala vhathu vhane vha khou tshimbila khayo, vha ngaho maswole na vharengisi. Hu pfala phosho ya vhathu, dzigariki na zwifuwo. Lwonolwo lwendo a lu ngo leluwa, zwihuluhulu ngauri Paulo na Silasi vha kha ḓi vha na dzimbonzhe nge vha rwiwa ngei Filipi.​—Mish. 16:22, 23.

² Avha vhanna vho zwi itisa hani uri ulu lwendo lulapfu vha si lu pfe? Vho thuswa nga u enda vha tshi amba. Vha kha ḓi zwi humbula zwe zwa itea ngei Filipi musi mulindi wa dzhele na muṱa wawe vha tshi vha vhatendi. Zwenezwi zwo ita uri vha ḓiimisele u bvela phanḓa vha tshi huwelela. Fhedzi, musi vhe tsini na muḓi wa Thesalonika, vha nga vha vho ḓivhudzisa uri Vhayuda vha ḓo vha fara hani. Naa vha ḓo vha ṱhasela, vha vha rwa sa zwe vha vha ita ngei Filipi?

3. Tsumbo ya Paulo i nga ri thusa hani u vha na tshivhindi tsha u huwelela ṋamusi?

³ Paulo o ṱalusa nga murahu nḓila ye a vha a tshi ḓipfa ngayo musi a tshi ṅwalela Vhakriste vha Thesalonika, o ri: “Vhunga ni tshi zwi ḓivha uri ro tambula na u sa farwa zwavhuḓi ngei Filipi, Mudzimu o ri ṋea tshivhindi tsha uri ri ni ḓivhadze mafhungo maḓifha a Mudzimu ri tshi pikiswa zwihulu.” (1 Vhathes. 2:2) Nga zwenezwo, zwi vhonala u nga Paulo o vha a tshi khou timatima u dzhena muḓini wa Thesalonika, zwihuluhulu musi a tshi humbula zwe zwa itea ngei Filipi. Naa u timatima ha Paulo ni a hu pfesesa? Naa na inwi ni wana zwi tshi ni konḓela u ḓivhadza  mafhungo maḓifha? Paulo o vha o ḓitika nga uri Yehova u ḓo mu ṋea nungo na u mu thusa uri a vhe na tshivhindi tshine a tshi ṱoḓa. U guda nga ha tsumbo ya Paulo zwi nga ni thusa uri na inwi ni ite zwenezwo.​—1 Vhakor. 4:16.

4. Ndi ngani zwi tshi vhonala uri Paulo ho ngo fhedza vhege tharu fhedzi e Thesalonika?

⁴ Bivhili i ri vhudza uri musi Paulo e ngei Thesalonika, o huwelela sinagogoni nga Savhatha tharu. Fhedzi zwenezwi a zwi ambi uri o fhedza vhege tharu fhedzi e henefho. A ri zwi ḓivhi uri Paulo o ya lini lwa u thoma henefho sinagogoni a tshi kha ḓi tou bva u swika. Zwiṅwe hafhu, marifhi a Paulo a sumbedza uri musi e ngei Thesalonika, ene na khonani dzawe vho vha vha tshi khou shuma uri vha wane zwine vha zwi shaya. (1 Vhathes. 2:9; 2 Vhathes. 3:7, 8) Musi e henefho, ndi luvhili he Paulo a wana zwine a zwi shaya kha vhahawe vha ngei Filipi. (Vhafil. 4:16) Ngauralo, Paulo o dzula vhege dzi fhiraho tharu e ngei Thesalonika.

5. Paulo o ita mini uri a swikelele mbilu dza vhathu?

⁵ Musi Paulo o no vha na tshivhindi tsha u huwelela, o amba na vhathu vhe vha vha vho kuvhangana sinagogoni. U ya nga maitele awe, “a amba navho nga Maṅwalo . . . , a vha ṱalutshedza na u vha sumbedza Maṅwaloni uri zwo vha zwo tea uri Yesu Kristo a tambule na u vuswa vhafuni, a ri: ‘Ndi onoyo Kristo Yesu, ane nda khou ni ḓivhadza ene.’” (Mish. 17:2, 3) Ṱhogomelani uri Paulo o vha a sa khou ṱoḓa u takadza vhathetshelesi vhawe; fhedzi o vha a tshi khou ṱoḓa u swikelela mbilu dzavho. O vha a tshi zwi ḓivha uri vhe vha vha vhe henefho sinagogoni vho vha vha tshi ḓivha Maṅwalo nahone vha tshi a ṱhonifha. Vho vha vha tshi tou vha vha sa pfesesi Maṅwalo. Nga zwenezwo, Paulo a a ṱalutshedza na u ita uri vha a pfesese nahone a zwi sumbedza zwi tshi bva Maṅwaloni uri Yesu wa Nazaretha o vha e ene Messia o fhulufhedziswaho kana Kristo.

6. Yesu o thusa hani vhathu uri vha pfesese Maṅwalo, nahone ha itea mini?

⁶ Paulo o vha a tshi edzisa tsumbo ya Yesu, we a vha a tshi shumisa Maṅwalo musi a tshi funza. Sa tsumbo, Yesu o vhudza vhafunziwa vhawe uri u ya nga Maṅwalo, Murwa muthu o vha a tshi ḓo tambudzwa, a vhulawa na u vuswa vhafuni. (Mat. 16:21) Musi Yesu o no vuswa vhafuni o bvelela kha vhafunziwa vhawe. Zwi tou pfala uri honoho u vuswa hawe ho vha hu tshi sumbedza uri o vha o amba ngoho. Fhedzi Yesu o vha fha zwiṅwe zwiitisi zwa uri vha fhulufhele Ipfi ḽa  Mudzimu. Bivhili i ri vhudza zwiṅwe zwe a vhudza vhafunziwa vhawe, i ri: “A vha ṱalutshedza zwithu zwoṱhe zwi re Maṅwaloni zwi ambaho nga hae, u thoma maṅwaloni a Mushe na a Vhaporofita vhoṱhe.” Ha itea mini? Vhafunziwa vhawe vha ri: “Naa ho ngo ri kwama mbilu musi a tshi khou amba na riṋe nḓilani, a tshi khou ri ṱalutshedza Maṅwalo?”​—Luka 24:13, 27, 32.

7. Ndi ngani zwi zwa ndeme uri zwoṱhe zwine ra zwi funza zwi bve Maṅwaloni?

⁷ Ipfi ḽa Mudzimu ḽi na maanḓa. (Vhahev. 4:12) Nga zwenezwo, Vhakriste ṋamusi vha funza zwine zwa bva Ipfini ḽa Mudzimu u fana na Yesu, Paulo na vhaṅwe vhaapostola. Na riṋe ri amba na vhathu ra vha ṱalutshedza zwine Maṅwalo a amba, ra vha ṋea vhuṱanzi ha zwine ra zwi funza nga u vha vulela Bivhili ra vha sumbedza zwine ya amba. Ri zwi ita ngauri mulaedza une ra vha isela wone a si washu. Nga u dzula ri tshi shumisa Bivhili, ri thusa vhathu u pfesesa uri zwine ra zwi amba a si mihumbulo yashu, fhedzi ndi zwine zwa funzwa nga Bivhili. Zwiṅwe hafhu, zwi nga vha zwavhuḓi uri ri vhe na vhungoho ha uri zwoṱhe zwine ra zwi amba zwi bva Ipfini ḽa Mudzimu. Ḽi a fhulufhedzea. U ḓivha zwenezwi zwi ita uri ri vhe na tshivhindi tsha u huwelela u fana na Paulo.

8-10. (a) Vhathu vho aravha hani mafhungo maḓifha kha ḽa Thesalonika? (b) Ndi ngani vhaṅwe Vhayuda vho itela Paulo vivho? (c) Vhapikisi vha Vhayuda vho ita mini?

⁸ Paulo o vha o no ḓi ṱangana na zwe Yesu a zwi amba musi a tshi ri: “Mulanda ha fhiri muṋe wawe. Arali vho ntovhola, na inwi vha ḓo ni tovhola, arali vho tevhedza zwe nda zwi amba, vha ḓo tevhedza na zwine na ḓo zwi amba.” (Yoh. 15:20) Musi Paulo e ngei Thesalonika, o ṱangana na vhathu vhe vha ṱanganedza mulaedza nga nḓila dzi sa fani. Vhaṅwe vho tevhedza zwe ipfi ḽa amba ngeno vhaṅwe vho ḽi pikisa. Luka o ṅwala nga ha vhe vha ṱanganedza ipfi, o ri: “Zwa ita uri vhaṅwe vhavho [Vhayuda] vha tende [vha vhe Vhakriste], vha tshimbila na Paulo na Silasi u katela na Vhagerika vhanzhi vha gwadamelaho Mudzimu na vhafumakadzi vhanzhi vha re na vhuimo ha nṱha.” (Mish. 17:4) Zwi tou pfala uri vhenevha vhafunziwa vhaswa vho takala nge vha thuswa uri vha pfesese Maṅwalo nga vhuḓalo.

⁹ Naho vhaṅwe vho takalela zwe Paulo a zwi amba, vhaṅwe zwo vha sinyusa. Vhaṅwe Vhayuda vha henefho Thesalonika vho vha vhe na vivho nge Paulo a kona u ita uri “Vhagerika vhanzhi” vha tende. Vhenevho Vhayuda vho vha vho ḓiimisela u rembulusela Vhagerika kha  vhurereli ha Tshiyuda. Vho vha vho vha funza Maṅwalo a Tshihevheru nahone vha tshi vha dzhia sa vhafunziwa vhavho. Fhedzi zwino zwo vha zwi tshi vhonala u nga Paulo o vha a tshi khou vha dzhiela vhenevho Vhagerika henefho Sinagogoni. Vhayuda vha halifha.

¹⁰ Luka u ri vhudza zwe zwa itea, o ri: “Vhayuda vha vha na vivho vha kuvhanganya vhaṅwe vhanna vhavhi vhane vha sokou tendeleka makete uri vha vuse bonyongo muḓini woṱhe. Vha dzhena nḓuni ya Yasoni vho halifha vha tshi khou ṱoḓa uri Paulo na Silasi vha bviselwe nnḓa vhathuni. Musi vha songo vha wana, vha kokodza Yasoni na vhaṅwe vhafunziwa vha vha isa kha vhavhusi vha muḓi, vha ṱavha mukosi vha ri: ‘Vhaḽa vhanna vhe vha fhiriṱanya ḽifhasi vho swika na fhano, ndi vhaeni vha Yasoni. Vhenevha vhathu vhoṱhe vha khou hanedza mulayo wa Kesare, vha amba uri hu na iṅwe khosi ine ya pfi Yesu.’” (Mish. 17:5-7) U vutshelwa nga gogo zwo vha zwi tshi ḓo kwama hani Paulo na khonani dzawe?

11. Paulo na khonani dzawe vho pomokwa uri vho ita mini, nahone vhapikisi vho vha vha tshi ṱoḓa u shumisa mulayo ufhio? (Vhalani ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.)

¹¹ U ṱhaselwa nga gogo ḽa vhathu vho sinyuwaho zwi a ofhisa. Ḽi na vhuhali, a ḽi langei ḽi fana na mulambo wo ḓalaho. Vhayuda vho shumisa enea maitele u itela u pandela Paulo na Silasi. Musi Vhayuda vho no ‘vusa bonyongo muḓini,’ vho lingedza u ita uri vhavhusi vha humbule uri vhenevho vhanna vho ita mulandu muhulu nahone vha tea u ṱarafiwa. Vho thoma nga u pomoka Paulo na khonani dzawe uri “vha fhiriṱanya ḽifhasi,” ngeno hu si Paulo na khonani dzawe vho vusaho bonyongo kha ḽa Thesalonika. U pomokwa ha vhuvhili he vha hwesa hone ho vha hu hulwane u fhira ha u thoma. Vhayuda vho pomoka vhenevho vharumiwa uri vha khou pfuka mulayo ngauri vha khou amba nga ha iṅwe Khosi, Yesu. a

12. Ndi mini tshine tsha sumbedza uri milandu ye Vhakriste vha Thesalonika vha hweswa yone yo vha i tshi nga ita uri vha vhulawe?

¹² Ni songo hangwa uri na vharangaphanḓa vha vhurereli vho pomoka Yesu nga yeneyi nḓila. Vho amba na Pilato vha ri: “Hoyu munna ro mu wana a tshi khou xedza lushaka lwashu, . . . u ri ndi  ene Kristo ane a vha khosi.” (Luka 23:2) Khamusi Pilato o vha a tshi khou ofha uri muvhusi wa Roma u ḓo humbula uri u khou tikedza iṅwe khosi, nga zwenezwo Pilato a haṱula uri Yesu a vhulawe. Nga hu fanaho, milandu ye ya hweswa Vhakriste vha Thesalonika yo vha i tshi nga vha vhea khomboni khulwane. Iṅwe bugu i ri: “Arali muthu a tou humbulelwa uri u khou lingedza u itela khosi ya Roma tshimbevha, kanzhi o vha a tshi vhulawa.” Kha ri vhone arali maano a Vhayuda o shuma.

13, 14. (a) Ndi ngani gogo ḽo kundelwa u thivhela mushumo wa u huwelela? (b) Paulo o sumbedza hani u vha na vhulondi u fana na Yesu, nahone ri nga mu edzisa hani?

¹³ Gogo ḽo kundelwa u kaṱudza mushumo wa u huwelela henefho Thesalonika. Ndi ngani? Ndi ngauri Paulo na Silasi a vho ngo tsha vhonala. Zwiṅwe hafhu, zwi vhonala uri vhavhusi vha wonoyo muḓi vho vha vhe si na vhuṱanzi ha uri milandu ye vhafunziwa vha hweswa yone ndi ngoho. Musi vhavhusi ‘vho no badelwa tshelede’ vho mbo ḓi vhofholola Yasoni na dziṅwe khonani dzawe vhe vha vha vho ḓiswa phanḓa havho. (Mish. 17:8, 9) Paulo o tevhedza nyeletshedzo ya Yesu ine ya ri “ṱalifhani sa ṋowa, ni vuḓe sa maivha,” nahone a bva henefho fhethu hu re na khombo a ya u huwelela huṅwe fhethu. (Mat. 10:16) Zwi tou pfala uri u vha hawe na tshivhindi zwo vha zwi sa sumbedzi uri ha londi. Vhakriste vha nga mu edzisa hani ṋamusi?

¹⁴ Musalauno, vhafunzi vha dzikereke vha anzela u ṱuṱuwedza magogo a vhathu uri a ṱhasele Ṱhanzi Dza Yehova. Vha pomoka Dziṱhanzi uri vha pikisa muvhuso na uri vha fheṱa shango ḽa havho nahone vha zwi shumisa uri vhavhusi vha tovhole Dziṱhanzi. Vhapikisi vha musalauno vha itiswa nga vivho u fana na vhatovholi vha tshifhingani tsha Paulo. Riṋe Vhakriste ri ḓifara hani musi ri tshi tovholwa? Ri iledza u ḓidzhenisa khomboni. Arali zwi tshi konadzea, a ri pikisani na vhenevho vhathu vho sinyuwaho vha sa pfesesi, nṱhani hazwo, ri ṱoḓa u bvela phanḓa na mushumo washu nga mulalo khamusi ra vhuyelela henefho fhethu musi zwithu zwo no vhuyelela ngonani.

15. Vhaberea vho ṱanganedza hani mafhungo maḓifha?

¹⁵ Uri Paulo na Silasi vha tsireledzee, vho mbo ḓi rumelwa Berea hune ha vha khiḽomithara dzi ṱoḓaho u vha 65 u bva henefho. Musi vha tshi swika henefho, Paulo a ya sinagogoni a amba na vhathu vhe vha vho kuvhangana henefho. Zwi nga vha zwo takadza Paulo u wana vhathu vha takalelaho. Luka o ṅwala uri Vhayuda vha Berea “vho vha vhe khwine kha Vhathesalonika, ngauri vho ṱanganedza ipfi ḽa Mudzimu nga mbilu yoṱhe, vha ṱolisisa Maṅwalo ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe u itela u vhona arali zwe vha zwi pfa zwi ngoho.” (Mish. 17:10, 11) Hezwi a zwi ambi uri Vhathesalonika vhe vha ṱanganedza ngoho vho vha vhe si na mavhonele avhuḓi. Paulo o ḓo vha ṅwalela nga murahu a ri: “Ri . . . dzula ri tshi livhuwa Mudzimu, ngauri ri tshi ni vhudza ipfi ḽa Mudzimu, no ḽi ṱanganedza sa ipfi ḽa Mudzimu, hu si ḽa vhathu. Ḽeneḽo ipfi ḽa Mudzimu ḽi thusa inwi ni tendaho.” (1 Vhathes. 2:13) Fhedzi ndi mini zwe zwa ita uri vhenevho Vhayuda vha Berea vha vhe khwiṋe?

16. Ndi ngani zwo vha zwo tea uri Vhaberea vha ṱaluswe uri “vho vha vhe khwine”?

¹⁶ Naho zwe Vhaberea vha vha vha tshi khou zwi pfa zwo vha  zwi zwiswa khavho, a vho ngo sasaladza kana u sola zwe Paulo a vha a tshi khou zwi amba. Naho zwo ralo a vho ngo sokou tenda vha si na vhuṱanzi nazwo. Tsha u thoma, vho thetshelesa nga vhuronwane zwe Paulo a zwi amba. Nga murahu vha khwaṱhisedza zwe vha zwi guda nga u ṱolisisa maṅwalo e Paulo a vha thusa uri vha a pfesese. Zwiṅwe hafhu, vho ḓigudisa Ipfi ḽa Mudzimu nga mafulufulu ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe, hu si nga Savhatha fhedzi. Zwenezwo vho zwi ita “nga mbilu yoṱhe,” vha ḓi fha tshifhinga tsha uri vha pfesese zwithu zwiswa zwe vha zwi guda uri zwo ṱalutshedziwa hani Maṅwaloni. Vhathu vhanzhi vha ḓiṱukufhadza vha shanduka, “vha tenda” kha Mudzimu. (Mish. 17:12) Ndi ngazwo Luka o ri “vho vha vhe khwine”!

17. Ndi ngani ri tshi tea u edzisa tsumbo ya Vhaberea, nahone ri nga dzula hani ri tshi vha edzisa naho ho no fhela tshifhinga tshilapfu ro guda ngoho?

¹⁷ Vhaberea vho vha vha sa zwi ḓivhi uri u ṱanganedza havho mafhungo maḓifha nga nḓila yavhuḓi zwo vha zwi tshi ḓo ṅwaliwa Ipfini ḽa Mudzimu zwa vha tsumbo kha riṋe. Vho ita zwe Paulo a vha o fhulufhela uri vha ḓo zwi ita na zwe Yehova Mudzimu a vha a tshi ṱoḓa uri vha zwi ite. Ndi zwine na riṋe ra ṱuṱuwedza vhathu uri vha zwi ite, uri vha ṱolisise Bivhili nga vhuronwane uri lutendo lwavho lu ḓitike nga Ipfi ḽa Mudzimu. Musi ro no ṱanganedza ngoho, ri tea u bvela phanḓa ri na mavhonele ane a fana na a Vhaberea. Musi tshifhinga tshi tshi khou ḓiya, ndi zwa ndeme u guda nga ha Yehova na u ḓiimisela u ṱavhanya u shumisa zwine a ri funza zwone. Nga yeneyo nḓila, ri ḓo vha ri tshi khou tendela Yehova uri a ri vhumbe na u ri gudisa nga nḓila ine a i funa. (Yes. 64:8) Ndi hone ri tshi ḓo takadza Khotsi ashu wa ṱadulu nga vhuḓalo nahone a dzula a tshi ri shumisa.

18, 19. (a) Ndi ngani Paulo o ṱuwa Berea, fhedzi o bvela phanḓa a tshi ita mini, nahone riṋe ri nga mu edzisa hani? (b) Paulo o vha a tshi khou ya u huwelela kha vhafhio, nahone ngafhi?

¹⁸ Paulo ha ngo dzulesa henefho Berea. Bivhili i ri: “Musi Vhayuda vha Thesalonika vha tshi pfa uri ipfi ḽa Mudzimu ḽi khou ḓivhadzwa na ngei Berea nga Paulo, vha ya henefho u itela u vusa bonyongo na u fhiriṱanya vhathu. Nga u ṱavhanya vhahashu vha fhelekedza Paulo lwanzheni, fhedzi Silasi na Timotheo vha sala. Vhe vha fhelekedza Paulo vha mu swikisa Athene, vha ṱuwa musi Paulo a tshi vha vhudza uri Silasi na Timotheo vha ḓe khae nga u ṱavhanya.” (Mish. 17:13-15) Vhenevho vhapikisi vha mafhungo maḓifha vho vha vho ḓiimisela vha sa neti! Vha tshi vhona zwi songo eḓana u pandela Paulo Thesalonika, vha mu tevhela na ngei Berea vha lingedza u vusa bonyongo na henengei. Fhedzi zwa si shume. Paulo o zwi ḓivha uri tsimu ine a tea u huwelela khayo ndi khulwane, ndi ngazwo o ya a huwelela huṅwe. Na riṋe ṋamusi, a ri tendi vhathu vha tshi ri litshisa u huwelela.

¹⁹ Musi Paulo o no huwelela nga vhuḓalo kha Vhayuda vha Thesalonika na vha Berea, u tea u vha o pfesesa nga ho engedzeaho uri ndi zwa ndeme u huwelela nga tshivhindi na u thusa vhathu uri vha pfesese Bivhili nga nḓila yo teaho. Na riṋe ro guda zwinzhi. Zwino Paulo o vha a tshi tea u funza vhaṅwe vhathu vha dzitshaka. U ḓo tshimbila hani kha wonoyo muḓi? Ri ḓo zwi vhona kha ndima i tevhelaho.