1-3. Ndi ngani Muapostola Paulo o ḓa Korinta, nahone o sedzana na khaedu dzifhio?

 NDI mafheleloni a ṅwaha wa 50 C.E. Muapostola Paulo u ngei Korinta, muḓi wo pfumaho une ha itwa zwa vhubindudzi khawo. Henefho hu dzula Vhagerika, Vharoma na Vhayuda. a Paulo ho ngo ḓa henefho u renga kana u rengisa kana u ṱoḓa mushumo. Fhedzi o ḓa Korinta u ita mushumo wa ndeme wa u huwelela nga ha Muvhuso wa Mudzimu. Naho zwo ralo, Paulo u ḓo ṱoḓa fhethu ha u dzula nahone o ḓiimisela u sa vha muhwalo kha vhaṅwe. Ha ṱoḓi uri vhathu vha mu ṋee tshelede ngauri u khou ita mushumo wa Mudzimu. U ḓo ita mini?

² Paulo u a kona u runga madennde. U ita wonoyo mushumo a zwo ngo leluwa na luthihi, fhedzi o ḓiimisela u u ita uri a ḓiṱhogomele. Naa u ḓo wana mushumo kha yeneyo ḓorobo? Naa u ḓo wana fhethu ha u dzula? Naho o sedzana na dzenedzo khaedu, Paulo o ḓiimisela u livhisa ṱhogomelo kha mushumo wawe wa ndeme wa u huwelela.

³ Zwi vhonala uri Paulo o dzula Korinta tshifhinganyana nahone mushumo wawe wa u huwelela wa vha na mvelelo dzavhuḓi. Ri nga guda mini kha zwe Paulo a zwi ita e ngei Korinta zwine zwa ḓo ri thusa uri ri huwelele mafhungo maḓifha a Muvhuso wa Mudzimu nga vhuḓalo?

4, 5. (a) Musi Paulo e ngei Korinta o vha a tshi dzula gai, nahone o vha a tshi ita mushumo ufhio? (b) Zwo ḓa hani uri Paulo a kone u runga madennde?

⁴ Nga murahu ha tshifhinganyana Paulo e Korinta, o ṱangana  na vhavhingani vhane vha funa u ṱanganedza vhaeni, munna wa Muyuda Akwila na mufumakadzi wawe Prisila kana Prisika. Vhenevho vhavhingani vho vha vha tshi khou dzula Korinta nga murahu ha musi muvhusi Klaudio o vhudza “Vhayuda vhoṱhe uri vha pfuluwe Roma.” (Mish. 18:1, 2) Akwila na Prisila a vho ngo sokou ṱanganedza Paulo fhedzi muḓini wavho, vho dovha vha shuma nae. Bivhili i ri: “[Paulo] a dzula navho na u shuma navho, ngauri o vha a tshi shuma mushumo u fanaho na wavho wa u runga madennde.” (Mish. 18:3) Musi Paulo a tshi khou ita mushumo wawe ngei Korinta, o vha a tshi dzula muḓini wa vhenevha vhavhingani vha re na mafunda. Zwi nga kha ḓiitea uri musi a tshi khou dzula navho o ṅwala maṅwe a marifhi e a fhedza e tshipiḓa tsha Bivhili. b

⁵ Zwo ḓa hani uri Paulo, muthu o funzwaho “nga Gamaliele” a vhe murungi wa madennde? (Mish. 22:3) Ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha, Vhayuda vho vha vha tshi gudisa vhana vhavho mushumo wa zwanḓa naho vho vha vha tshi khou gudela zwiṅwe zwithu. Paulo u bva Tariso ngei Kilikia. Henefho fhethu ho vha hu tshi ḓivhelwa labi ḽe ḽa vha ḽi tshi ita madennde. Zwi tou pfala uri Paulo o guda wonoyo mushumo a tshi kha ḓi vha muṱuku. U runga madennde wo vha u mushumo une wa konḓa ngauri seila ḽe ḽa vha ḽi tshi shumiselwa wonoyo mushumo ḽo vha ḽi  ḽidenya, ḽi tshi hwasa. Muthu o vha a tshi nga tou ḽi luka kana u runga.

6, 7. (a) Paulo o vha a tshi dzhia hani mushumo wa u runga madennde, nahone ndi mini zwine zwa sumbedza uri Akwila na Prisila vho vha vha tshi u dzhia nga nḓila i fanaho? (b) Vhakriste ṋamusi vha edzisa hani tsumbo ya Paulo, Akwila na Prisila?

⁶ Paulo o vha a sa dzhii u runga madennde u wone mushumo wa ndeme. O vha a tshi u ita uri a ḓiṱhogomele musi a tshi khou huwelela mafhungo maḓifha “nga mahala.” (2 Vhakor. 11:7) Akwila na Prisila vhone, vho vha vha tshi dzhia hani mushumo wavho wa u runga madennde? Samusi vhe Vhakriste, vho vha vhe na mavhonele a fanaho na a Paulo nga ha mushumo. Musi Paulo a tshi pfuluwa Korinta nga 52 C.E., Akwila na Prisila vho ṱutshela bindu ḽavho vha ṱuwa nae Efesa. Musi vhe henengei, tshivhidzo tsha henefho tsho vha tshi tshi kuvhangana nḓuni yavho. (1 Vhakor. 16:19) Nga murahu vho humela Roma vha dovha vha ya na Efesa. Vhenevha vhavhingani vhane vha fhisea vho vha tshi ita uri mushumo wa Mudzimu u ḓe u thoma vhutshiloni havho nahone vha tshi shuma nga maanḓa u itela u ṱhogomela vhaṅwe. Zwenezwo zwo ita uri ‘zwivhidzo zwoṱhe zwa vha dzitshaka zwi vha livhuwe.’​—Vharoma 16:3-5; 2 Tim. 4:19.

⁷ Vhakriste ṋamusi vha edzisa tsumbo ya Paulo, Akwila na Prisila. Vhahashu vhane vha fhisea, vha shuma nga maanḓa uri vha si vhe “muhwalo” kha vhahavho. (1 Vhathes. 2:9) Vhavulanḓila vhanzhi vha ri vhetshela tsumbo yavhuḓi ngauri vha ita mishumo ya tshifhinga nyana uri vha ḓiṱhogomele musi vha tshi khou ita mushumo wa ndeme wa u huwelela mafhungo maḓifha. U fana na Akwila na Prisila, vhashumeli vhanzhi vha Yehova vhane vha ṱanganedza vhaeni vha vula mahaya avho uri vha ṱanganedze vhalavhelesi vha ḽiisela. Vhoṱhe vhane vha “ṱanganedza vhaeni” vha a zwi ḓivha uri u ita nga u ralo zwi a ṱuṱuwedza na u homolosa.​—Vharoma 12:13.

8, 9. Paulo o ita mini musi Vhayuda vha tshi mu pikisa, nahone a mbo ḓi thoma u huwelela gai?

⁸ Zwa uri Paulo o vha a tshi khou ita mushumo wa u runga madennde hu u itela u ḓiṱhogomela, zwo vhonala zwavhuḓi musi Silasi na Timotheo vha tshi mu ḓisela zwine a zwi shaya vha tshi bva Makedonia. (2 Vhakor. 11:9) Nga u ṱavhanya Paulo “a farekanea vhukuma nga u huwelela ipfi ḽa Mudzimu [“a shumisa tshifhinga tshawe tshoṱhe u itela u huwelela,” The Jerusalem Bible].” (Mish. 18:5) Fhedzi musi a tshi khou huwelela nga u fhisea, Vhayuda vho bvela phanḓa na u mu  pikisa. Paulo o fhufhura buse ḽi re kha zwiambaro zwawe u sumbedza uri o vha a si na mulandu samusi vho vha vha tshi khou hana mulaedza wa Kristo we wa vha u tshi nga vha tshidza. A ri: “Malofha aṋu nga a vhe kha ṱhoho dzaṋu. Nṋe a thi na mulandu. U bva zwino ndi ḓo ya kha vhathu vha dzitshaka.”​—Mish. 18:6; Hesek. 3:18, 19.

⁹ Zwino Paulo o ya a huwelela gai? Muṅwe munna ane a pfi Titiosi Yusto we khamusi a vha o rembulutshela kha vhurereli ha Tshiyuda, o mu ṱanganedza nḓuni yawe. Nnḓu yawe yo vha i tsini na sinagogo. Nga zwenezwo, Paulo o litsha u huwelela sinagogoni a bvela phanḓa a tshi huwelela e nḓuni ya Yusto. (Mish. 18:7) O bvela phanḓa a tshi dzula muḓini wa Akwila na Prisila musi e Korinta, fhedzi a shumisa nnḓu ya Yusto u bvela phanḓa a tshi huwelela.

10. Ndi mini zwine zwa sumbedza uri Paulo o vha a songo ḓiimisela u huwelela kha vhathu vha dzitshaka fhedzi?

¹⁰ Musi Paulo a tshi amba uri u ḓo ya kha vha dzitshaka, naa o vha a tshi amba uri ha tsha ḓo thusa Vhayuda kana vhathu vho rembulutshelaho kha vhurereli ha Tshiyuda vhane vha takalela? Na luthihi. Sa tsumbo, “Krisipo, muhulwane wa sinagogo, [o] tenda Murena na vha muṱa wawe woṱhe.” Zwi khagala uri na vhaṅwe Vhayuda vha bvaho sinagogoni na vhone vho vha Vhakriste u fana na Krisipo, ngauri Bivhili i ri: “Na Vhakorinta vhanzhi vhe vha thetshelesa vha tenda vha lovhedzwa.” (Mish. 18:8) Tshenetsho tshivhidzo tshiswa tsha Korinta tsho thoma u kuvhangana muḓini wa Titiosi Yusto. Arali Luka o ṅwala zwiitea zwi re kha bugu ya Mishumo nga u tevhekana hazwo, zwi tou pfala uri vhenevho Vhayuda kana vhathu vho rembulutshelaho kha vhurereli ha Tshiyuda, vho vha Vhakriste nga murahu ha musi Paulo o no fhufhura buse ḽi re kha zwiambaro zwawe. Zwenezwi zwi ri ṋea vhuṱanzi ha uri musi Paulo a tshi huwelela, o vha a tshi tendelana na zwiimo a tshi huwelela kha vhathu vhoṱhe vhane vha takalela.

11. Ṱhanzi Dza Yehova vha edzisa hani Paulo musi vha tshi huwelela kha vhathu vha vhurereli ha mazwifhi?

¹¹ Mashangoni manzhi ṋamusi, kereke dza vhurereli ha mazwifhi dzo ṱoka midzi nahone hu na vhathu vhanzhi vhane vha ya khadzo. Kha maṅwe mashango na kha zwiṅwe zwiṱangadzime, vharangaphanḓa vha vhurereli ha mazwifhi vho shuma nga maanḓa uri vha wane vhatevheli. U fana na Vhayuda vha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha ngei Korinta, vhathu vhanzhi vhane vha amba uri ndi Vhakriste vho farelela kha masialala avho. Naho zwo ralo, u fana na Paulo, sa Ṱhanzi Dza Yehova ri huwelela nga u fhisea ri tshi ṱoḓa vhathu vho raloho uri ri vha thuse uri vha ḓivhe maṅwalo khwine. Naho vha tshi nga ri  pikisa kana vharangaphanḓa vhavho vha vhurereli vha ri tovhola, a ri kulei nungo. Hu tshee na vhathu vhanzhi vha mbilu dzavhuḓi kha vhane vha “shumela Mudzimu nga u fhisea, fhedzi hu si u ya nga nḓivho yo teaho.” Ri fanela u vha ṱoḓa.​—Vharoma 10:2.

12. Ndi zwifhio zwe Yesu a zwi vhudza Paulo kha bono zwe zwa mu khwaṱhisa?

¹² Arali Paulo o vha a tshi khou timatima uri u tea u bvela phanḓa a  tshi huwelela Korinta, wonoyo muhumbulo u tea u vha wo ngalangala musi Yesu a tshi ḓivhonadza khae kha bono. Yesu o ri: “U songo ofha, bvela phanḓa u tshi amba, u songo fhumula, ngauri ndi na iwe, a hu na ane a ḓo u huvhadza; ngauri ndi kha ḓi vha na vhathu vhanzhi kha wonoyu muḓi.” (Mish. 18:9, 10) A zwi vhuyi zwa vhudziswa uri ḽeneḽi bono ḽo mu ṱuṱuwedza! Murena o khwaṱhisedza Paulo uri u ḓo mu tsireledza kha maswina awe na uri hu na vhathu vhanzhi vhane a tea u huwelela khavho kha wonoyo muḓi. Paulo o ita mini? Bivhili i ri: “A dzula henefho ṅwaha woṱhe na miṅwedzi ya rathi, a tshi khou vha funza ipfi ḽa Mudzimu.”​—Mish. 18:11.

13. Paulo a nga vha o humbula nga ha mini musi a tshi khou sendela fhethu hune ha sengiselwa hone, fhedzi ndi ngani o vha e na tshiitisi tsha u tenda uri ha nga vhulawi u fana na Stefano?

¹³ Musi Paulo o no fhedza ṅwaha e Korinta, ho itea zwiṅwe zwithu zwe zwa ita uri a vhe na vhuṱanzi ha uri Murena u khou mu tikedza. “Vhayuda vha langana vha ṱhasela Paulo, vha mu isa hune ha sengiselwa hone,” henefho fhethu hu vhidzwa u pfi beʹma. (Mish. 18:12) Fhethu hune ha sengiselwa hone ho vha hu vhukati ha makete ngei Korinta, hu ambiwa uri yo vha i pulatifomo yo takuselwaho nṱha yo itwaho nga mavhuḽu mutshena na wa lutombo. Phanḓa ha yeneyo beʹma ho vha hu na fhethu huhulwane hune vhathu vha nga kuvhangana hone. Vhaḓivhi vha zwo fukulwaho mavuni vha amba uri fhethu hune ha sengiselwa hone, ho vha hu tsini na sinagogo ye ya vha i tsini na nnḓu ya Yusto. Musi Paulo a tshi khou sendela tsini na yeneyo beʹma, khamusi o humbula nga ha u vhulawa ha Stefano, ane ha ambiwa uri ndi ene Mukriste wa u thoma u vhulayelwa lutendo. Paulo, we nga tshenetsho tshifhinga a vha a tshi pfi Saulo, o “takalela u vhulawa ha Stefano.” (Mish. 8:1) Naa na ene o vha a tshi ḓo vhulawa? Na kathihi, ngauri o vha o fhulufhedziswa u pfi: “A hu na ane a ḓo u huvhadza.”​—Mish. 18:10.

14, 15. (a) Vhayuda vho pomoka Paulo mini, nahone ndi ngani Galioni o thudzela kule mulandu wavho? (b) Ho itea mini kha Sostene, nahone hu nga vha ho itea mini khae nga murahu?

¹⁴ Ho itea mini musi Paulo a tshi swika hune ha sengiselwa hone? Muhaṱuli o vha e Galioni, muvhusi wa vundu ḽa Axaya, we a vha e mukomana wa muḓivhi wa pfunzo dza vhaṱali wa Muroma ane a pfi Seneca. Vhayuda vho pomoka Paulo vha ri: “Hoyu munna u khou ṱuṱuwedza vhathu uri vha gwadamele Mudzimu nga nḓila ine ya lwisana na mulayo.” (Mish. 18:13) Vhenevho vhanna vho vha vha tshi khou pomoka Paulo uri u khou kombetshedza vhaṅwe Vhayuda uri vha vhe Vhakriste. Fhedzi Galioni o vhona uri Paulo o vha a songo “khakha” nahone a songo “tshinya.” (Mish. 18:14) Galioni o vha a sa ṱoḓi u ḓidzhenisa kha khanedzano dza Vhayuda. Musi Paulo a sa athu amba ipfi na ḽithihi, Galioni o vha o no dzhia tsheo. Vhapikisi vhawe vha sinyuwa zwihulu. Vha bvisela mbiti dzavho kha Sostene we khamusi a vho o no vha muhulwane wa sinagogo vhudzuloni ha Krisipo. Vha fara Sostene “vha mu rwa henefho hune ha sengiselwa hone.”​—Mish. 18:17.

¹⁵ Ndi ngani Galioni a songo zwi dzhena musi tshigwada tsha vhathu tshi tshi khou rwa Sostene? Khamusi Galioni o humbula uri Sostene o vha e murangaphanḓa wa tshenetsho tshigwada tshe tsha ṱhasela Paulo, ngauralo, o vha a tshi khou wana zwo mu teaho. Hu sa londwi uri zwone ndi zwifhio, tshenetsho tshiitea tshi nga vha tsho bveledza zwivhuya. Kha vhurifhi hawe ha u thoma he Paulo a vhu ṅwalela tshivhidzo tsha Korinta, nga murahu ha miṅwaha i si gathi, o amba nga ha muṅwe wahashu ane a pfi Sostene. (1 Vhakor. 1:1, 2) Naa o vha e ene Sostene we a rwiwa ngei Korinta? Arali e ene, u rwiwa hawe zwo mu thusa uri a vhe Mukriste.

16. Maipfi a Murena ane a ri, “bvela phanḓa u tshi amba, u songo fhumula, ngauri ndi na iwe,” a ri ṱuṱuwedza hani?

¹⁶ Ri songo hangwa uri musi Vhayuda vho no hana u ṱanganedza mulaedza wa Paulo, Murena Yesu o mu khwaṱhisedza a ri: “U songo ofha, bvela phanḓa u tshi amba, u songo fhumula, ngauri ndi na iwe.” (Mish. 18:9, 10) Ri tea u dzula ri tshi humbula eneo maipfi, zwihuluhulu musi vhathu vha tshi hana u ṱanganedza mulaedza washu. Ri songo hangwa uri Yehova u a kona u vhona zwi re mbiluni nahone u kokodzela vhathu vha mbilu dzavhuḓi khae. (1 Sam. 16:7; Yoh. 6:44) U ḓivha zwenezwo zwi tea u ri ṱuṱuwedza uri ri bvele phanḓa ri tshi huwelela. Ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe hu lovhedzwa vhathu vhanzhi! Vhane vha thetshelesa mulayo wa Yesu wa u ita “vhathu vha tshaka dzoṱhe vhafunziwa,” Yesu u vha khwaṱhisedza hezwi: “Ndi na inwi misi yoṱhe u swika vhufheloni ha shango.”​—Mat. 28:19, 20.

17, 18. Paulo a nga vha o vha a tshi khou humbula nga ha mini musi a tshi khou ya Efesa?

¹⁷ A ri ḓivhi arali tsheo ye Galioni a i dzhia i yone yo itaho uri hu vhe na mulalo kha tshenetsho tshivhidzo tshiswa tsha Korinta. Fhedzi Paulo o dzula “maḓuvha manzhi” a sa athu u onesana na vhahawe vha Korinta. Nga 52 C.E., o fara lwendo nga tshikepe a ya Siria a tshi bva vhuimazwikepe ha Kenkrea, hu ṱoḓaho u vha khiḽomithara dza 11 vhubvaḓuvha ha Korinta. Musi Paulo a sa athu u bva Kenkrea, o “fhungudza mavhudzi awe . . . , ngauri o vha o ita muano.” c (Mish. 18:18) Nga murahu ha zwenezwo, o fara lwendo nga tshikepe e na Akwila na Prisila vha wela lwanzhe lwa Aegean vha ya Efesa ngei Asia Minor.

¹⁸ Musi Paulo a tshi bva Kenkrea, khamusi o vha a tshi humbula zwe zwa itea Korinta. Ho itea zwithu zwinzhi zwavhuḓi zwe zwa mu takadza na u ita uri a fushee. Mushumo we a u ita henefho lwa ṅwaha na hafu, wo vha na mbuyelo dzavhuḓi. Ho thomiwa tshivhidzo tshiswa Korinta tshe tsha vha tshi tshi kuvhangana nḓuni ya Yusto. Yusto, Krisipo na vha nnḓu yawe na vhaṅwe vhanzhi vho vha Vhakriste. Paulo o vha a tshi funa vhenevho vhathu nga maanḓa ngauri o vha thusa uri vha vhe Vhakriste. Musi a tshi vha ṅwalela nga murahu, o vha ṱalusa sa vhurifhi ha u ḓithemendela ho ṅwalwaho mbiluni yawe. Na riṋe ri a vha funa nga maanḓa vhe ra vha thusa uri vha vhe vhagwadameli vha Yehova. Zwi a ri takadza nga maanḓa u vha na eneo “marifhi a u ri themendela”!​—2 Vhakor. 3:1-3.

19, 20. Paulo o ita mini musi a tshi swika Efesa, nahone ri guda mini nga ha u ḓivhetshela zwipikwa zwine zwa ḓo ita uri ri shumele Yehova nga ho engedzeaho?

¹⁹ Musi Paulo a tshi swika Efesa, o mbo ḓi thoma u huwelela. O “ya sinagogoni a ambedzana na Vhayuda nga Maṅwalo.” (Mish. 18:19) Nga tshenetsho tshifhinga, ho ngo dzulesa Efesa. Naho vho mu humbela uri a dzule navho tshifhinga tshilapfu, ho ngo ‘tenda.’ Musi a tshi vha onesa o vha vhudza uri: “Ndi ḓo dovha nda vhuya, arali Yehova o zwi funa.” (Mish. 18:20, 21) Zwi khagala uri Paulo o zwi ṱhogomela uri hu na vhathu vhanzhi vhe a vha a tshi tea u huwelela khavho henefho Efesa. Ndi ngazwo onoyo muapostola o vha a tshi tama uri a dovhe a vhuye Efesa, fhedzi o zwi vhea zwanḓani zwa Yehova. Naa yeneyo a si tsumbo yavhuḓi ine ra tea u i edzisa? Ri tea u dzudzanya vhutshilo hashu nga nḓila ine ya ḓo ri tendela uri ri ite zwinzhi mushumoni wa Mudzimu. Naho zwo ralo, ri tea u ḓitika nga Yehova tshifhinga tshoṱhe, ri mu tendele a ri livhise nahone ri ite zwithu u tendelana na zwine a zwi funa.​—Yak. 4:15.

²⁰ Paulo o sia Akwila na Prisila ngei Efesa, a fara lwendo nga tshikepe a ya Kesarea. “A ya Yerusalema a lumelisa tshivhidzo” henefho. (Mish. 18:22) Nga murahu, a ya Antiokia ngei Siria, he a vha a tshi dzula hone. O khunyeledza zwinzhi kha lwendo lwawe lwa vhuvhili sa murumiwa. Ho vha hu tshi ḓo itea mini kha lwendo lwawe lwa u fhedza sa murumiwa?