1-3. (a) Paulo u khou tshimbila na nnyi zwino, nahone ndi muthu wa hani? (b) Ri ḓo guda nga ha mini kha ino ndima?

 MUSI vha tshi khou tshimbila na miḓi, muapostola Paulo o sedza muṱhannga a re tsini nae. U pfi Timotheo. Khamusi u na miṅwaha i ṱoḓaho u vha 20, u na mafulufulu nahone u a fhisea. Musi vha tshi bva Lisitara na Ikonio, Timotheo u khou sia muḓi wahawe. Hu ḓo itea mini kha lwonolwo lwendo? Paulo a nga vha a tshi ḓivha ngauri u kha lwendo lwawe lwa vhuvhili sa murumiwa. U a zwi ḓivha uri vha ḓo sedzana na thavha. Zwino a nga vha a tshi khou ḓivhudzisa uri Timotheo u ḓo ita mini musi vha tshi sedzana na thaidzo?

² Paulo u a fhulufhela Timotheo, khamusi u fhira nḓila ine onoyu muṱhannga ane a ḓiṱukufhadza a ḓifhulufhela ngayo. Nga nṱhani ha zwithu zwe zwa itea tshifhingani tsho fhelaho, Paulo u a zwi ḓivha uri ndi zwa ndeme lungafhani uri a tshimbile na muthu o teaho. Vha ḓo vha vha tshi khou dalela zwivhidzo na u zwi khwaṱhisa, ndi ngazwo zwi zwa ndeme uri vha vhe vho ḓiimisela u ita wonoyo mushumo na u shumisana nga vhuthihi. Ndi ngani Paulo a tshi ḓipfa nga yeneyi nḓila? Khamusi ndi nga nṱhani ha zwe zwa itea tshifhingani tsho fhiraho musi ene na Baranaba vha sa pfani vha fhedzisela vho fhambana.

³ Kha ino ndima, ri ḓo guda nga ha zwithu zwine ra tea u zwi ita musi ri sa khou pfana na vhaṅwe. Ri ḓo dovha ra guda nga ha uri ndi ngani Paulo o khetha Timotheo uri a tshimbile nae, ra guda na nga ha mushumo wa ndeme une wa itwa nga vhalavhelesi vha ḽiisela ṋamusi.

4. Ndi ngani Paulo o fara lwendo lwa vhuvhili sa murumiwa?

⁴ Kha ndima yo fhiraho, ro guda nga ha nḓila ye Paulo,  Baranaba, Yudasi na Silasi vha ṱuṱuwedza ngayo zwivhidzo zwa ngei Antiokia nga u vha vhudza nga ha phetho yo dzhiiwaho nga tshigwada tshi langaho kha mafhungo a u fumba. Zwino Paulo o ita mini nga murahu? O vhudza Baranaba a ri: “Kha ri dovhe ri dalele vhahashu miḓini yoṱhe ye ra vhuya ra ḓivhadza ipfi ḽa Yehova khayo u itela u vhona uri vho vuwa hani.” (Mish. 15:36) Paulo o vha a sa khou amba uri u khou ṱoḓa u dalela vhenevho vhathu sa khonani dzawe ntswa. Bugu ya Mishumo i a ri vhudza tshiitisi tsha uri ndi ngani Paulo o fara lwendo lwawe lwa vhuvhili sa murumiwa. Tsha u thoma, o vha a khou ṱoḓa u bvela phanḓa a tshi khwaṱhisa vhahawe nga u vha vhudza nga ha phetho yo dzhiiwaho nga tshigwada tshi langaho. (Mish. 16:4) Tsha vhuvhili, sa mulavhelesi a dalelaho, Paulo o vha o ḓiimisela u khwaṱhisa lutendo lwa vhahawe zwivhidzoni. (Vharoma 1:11, 12) Ndi mini zwine Ṱhanzi Dza Yehova vha zwi ita ṋamusi, u itela u khwaṱhisa zwivhidzo u fana na zwe zwa itwa nga tshigwada tshi langaho tsha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha?

5. Tshigwada Tshi Langaho tshi livhisa na u ṱuṱuwedza hani vhahashu zwivhidzoni ṋamusi?

⁵ Ṋamusi, Kristo u shumisa Tshigwada Tshi Langaho tsha Ṱhanzi Dza Yehova u itela u livhisa zwivhidzo. Vhenevha vhanna vho ḓodzwaho vhane vha fhulufhedzea vha shumisa marifhi, khandiso dzo gandiswaho, miṱangano na zwiṅwe zwithu u itela u ṱuṱuwedza na u livhisa vhahashu vha shango ḽoṱhe. Tshigwada Tshi Langaho tshi dovha tsha ṱoḓa u dzula tshi tsini na tshivhidzo tshiṅwe na tshiṅwe. Ndi ngazwo vha tshi rumela vhalavhelesi vha ḽiisela u itela uri vha dalele zwivhidzo. Tshigwada Tshi Langaho tsho vhea vhanna vhanzhi vhane vha fanelea u mona na ḽifhasi uri vha vhe vhalavhelesi vha ḽiisela.

6, 7. Ndi vhufhio vhuṅwe vhuḓifhinduleli vhune vhalavhelesi vha ḽiisela vha vha naho?

⁶ Vhalavhelesi vha ḽiisela vha sumbedza uri vha na ndavha na muthu muṅwe na muṅwe tshivhidzoni nahone vha lingedza u khwaṱhisa lutendo lwa vhahavho. Vha zwi itisa hani? Nga u edzisa tsumbo ya vhalavhelesi vha dalelaho vha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha vha ngaho Paulo. O vhudza mulavhelesi a dalelaho zwivhidzo Timotheo uri: “U huwelele ipfi ḽa Mudzimu nga u fhisea, zwifhingani zwavhuḓi na zwi konḓaho; u kaidze, u laye, u ṱuṱuwedze u sa fheli mbilu na u funza nga vhutsila. . . . Ita mushumo wa muevangeli.”​—2 Tim. 4:2, 5.

⁷ U tendelana na eneo maipfi, mulavhelesi wa ḽiisela na  mufumakadzi wawe arali o vhinga, u shumisa nḓila dzo fhambananaho musi a tshi huwelela mafhungo maḓifha e na vhahuweleli. Nga nṱhani ha uri vha a kona u funza zwavhuḓi, vha a funa u huwelela, tsumbo yavho i ṱuṱuwedza vhahashu zwivhidzoni. (Vharoma 12:11; 2 Tim. 2:15) Vhalavhelesi vha ḽiisela vha ḓivhelwa lufuno lwavho na u ḓiṋekedzela havho. Vha a takalela u shumisa tshifhinga tshavho na nungo dzavho u itela u shumela vhahavho, vha tshi tshimbila na musi mutsho u si wavhuḓi na u ya na fhethu hu re na khombo. (Vhafil. 2:3, 4) Vha dovha vha khuthadza, u funza na u ṱuṱuwedza tshivhidzo tshiṅwe na tshiṅwe nga nyambo dzavho dzo thewaho Bivhilini. Zwi nga vha zwavhuḓi uri roṱhe tshivhidzoni ri humbule nga ha tsumbo yavho, ri lingedze u edzisa lutendo lwavho.​—Vhahev. 13:7.

8. Baranaba o ita mini musi Paulo a tshi mu humbela uri vha ye u dalela vhahavho?

⁸ Baranaba o tenda u ṱuwa na Paulo uri vha ye u ‘dalela vhahashu.’ (Mish. 15:36) Vho vha vho shuma vhoṱhe zwavhuḓi tshifhingani tsho fhelaho nahone vha tshi vho ḓivha vhahavho zwivhidzoni. (Mish. 13:2–14:28) Ndi ngazwo wo vha u muhumbulo wavhuḓi uri vha dovhe vha ṱuwe vhoṱhe. Fhedzi ho mbo ḓi vha na thaidzo. Mishumo 15:37 i ri: “Baranaba o vha o ḓiimisela uri a ṱuwe na Yohane ane a pfi Marko.” Enea maipfi a sumbedza uri Baranaba o vha a sa khou humbela thendelo kha Paulo ya uri vha ṱuwe na Marko. “O vha o ḓiimisela” u ṱuwa na shaka ḽawe Marko kha lwonolwo lwendo.

9. Ndi ngani Paulo na Baranaba vha songo tendelana?

⁹ Paulo ha ngo tenda. Ndi ngani? Bivhili i ri: “Fhedzi Paulo ho ngo takalela u ṱuwa nae [Marko], ngauri o vha sia ngei Pamfilia a si ye u huwelela navho.” (Mish. 15:38) Naho Marko o ṱuwa na Paulo na Baranaba kha lwendo lwavho lwa u thoma lwa vhurumiwa, ho ngo dzula navho u itela u fhedza mushumo. (Mish. 12:25; 13:13) Musi vhe Pamfilia, Marko o vha sia a humela Yerusalema. Bivhili a i ri vhudzi uri ndi ngani o vha sia, fhedzi zwi vhonala uri Paulo o vhona uri zwe Marko a zwi ita zwo vha zwi songo tea nahone a nga vha o ḓivhudzisa arali vha tshi nga mu fhulufhela.

10. Ho itea mini nga murahu ha u sa anḓana ha Paulo na Baranaba?

¹⁰ Naho zwo ralo, Baranaba o vha o ḓiimisela u ṱuwa na Marko. Fhedzi Paulo o vha a sa ṱoḓi u pfa tshithu. Mishumo 15:39 i ri: “Zwenezwo zwa ita uri hu vhe na khani khulu, lwe vha vhuya vha fhambana.”  Baranaba a dzhia Marko vha ṱuwa nga tshikepe vha ya Kipiro he a vha a tshi bva hone. Paulo a bvela phanḓa na lwendo lwawe. Bivhili i ri: “Paulo a nanga Silasi, musi vhatendi ngae vho no rabela uri Yehova a mu ṱhogomele, a ṱuwa.” (Mish. 15:40) Musi vha tshi khou tshimbila vhoṱhe “a fhira nga Siria na Kilikia a tshi khwaṱhisa zwivhidzo.”​—Mish. 15:41.

11. Ndi mini zwine zwa nga ri thusa uri ri dovhe ri vhe dzikhonani na muṅwe muthu arali ho vha na u sa anḓana?

¹¹ Enea mafhungo a ri humbudza uri roṱhe ri na tshivhi. Paulo na Baranaba vho vha vhe vhaimeleli vho khetheaho vha tshigwada tshi langaho. Zwi vhonala uri nga u ya ha tshifhinga, Paulo o fhedzisela o vha muraḓo wa tshenetsho tshigwada. Naho Paulo na Baranaba vho vha vhe vhathu vhavhuḓi, kha honovhu vhuimo a vha ngo kona u ḓifara. Naa vho tendela zwenezwo zwi tshi fhelisa vhukonani havho? Naho Paulo na Baranaba vho vha vhe na tshivhi, vho vha vha tshi ḓiṱukufhadza vha tshi lingedza u edzisa Yesu. Zwi tou pfala uri nga u ya ha tshifhinga, vho hangwelana vha dovha vha vha dzikhonani. (Vhaef. 4:1-3) Zwiṅwe hafhu, nga u ya tshifhinga Paulo na Marko vho dovha vha shuma vhoṱhe. a—Vhakol. 4:10.

12. Vhahulwane ṋamusi vha tea u ita mini u itela u edzisa tsumbo ya Paulo na Baranaba?

¹² Naho ho vuwa khani khulu vhukati ha Paulo na Baranaba nga tshenetsho tshifhinga, a si zwe vha vha vha tshi ḓivhelwa zwone. Baranaba o vha e na vhuthu na mafunda, zwenezwo zwa ita uri vhahawe vha si mu vhidze nga dzina ḽawe Yosefa, fhedzi vha mu ire ḽinwe dzina Baranaba, zwine zwa amba uri “Murwa wa Khuthadzo.” (Mish. 4:36) Na Paulo o vha a tshi ḓivhelwa u vha na vhuthu na u vha na ndavha na vhaṅwe. (1 Vhathes. 2:7, 8) Vhahulwane ṋamusi u katela na vhalavhelesi vha ḽiisela vha tea u edzisa tsumbo ya Paulo na Baranaba. Vha fanela u ḓiṱukufhadza, vha fare tshivhidzo nga vhuthu na nga nḓila ya lufuno, vha ite zwi fanaho na kha vhahulwane ngavho.​—1 Pet. 5:2, 3.

13, 14. (a) Timotheo o vha e nnyi, nahone Paulo o ṱangana hani nae? (b) Ndi ngani Paulo o takadzwa nga zwe a zwi vhona kha Timotheo? (c) Timotheo o ṋewa mushumo ufhio?

¹³ Musi Paulo e kha lwendo lwawe lwa vhuvhili sa murumiwa, o dalela zwivhidzo zwi re ngei Galata he ha vha hu tshi vhuswa nga Vharoma. O fhedzisela o “ya Derebe na Lisitara.” Bivhili i dovha ya ri: “Henefho  ho vha hu na muṅwe mufunziwa we a vha a tshi pfi Timotheo, murwa wa mufumakadzi wa Muyuda wa mutendi, fhedzi khotsi awe o vha e Mugerika.”​—Mish. 16:1. b

¹⁴ Zwi vhonala uri Paulo o ṱangana na muṱa wa ha Timotheo musi a tshi dalela henefho hu ṱoḓaho u vha nga ṅwaha wa 47 C.E. Musi ho no fhela miṅwaha mivhili kana miraru Paulo e kha lwendo lwawe lwa vhuvhili sa murumiwa, o takadzwa nga zwe a zwi vhona kha onoyo muṱhannga Timotheo. Ndi ngani? Ndi nga nṱhani ha uri Timotheo “o vha a tshi ambiwa zwavhuḓi nga vhahawe.” O vha e na bvumo ḽavhuḓi tshivhidzoni tshawe na kha zwivhidzo zwi re nga tsini. Bivhili i ri vhudza uri vhahashu ngei Lisitara na Ikonio hu ṱoḓaho u vha khiḽomithara dza 30 kule na Derebe, vho vha vha tshi mu amba zwavhuḓi. (Mish. 16:2) Vha tshi livhiswa nga muya mukhethwa, vhahulwane vho humbela Timotheo uri a ite mushumo wa ndeme wa u vha mulavhelesi a dalelaho u itela u thusa Paulo na Silasi.—Mish. 16:3.

15, 16. Ndi mini zwo itaho uri vhahashu vha ambe zwithu zwavhuḓi nga ha Timotheo?

¹⁵ Ndi mini zwo itaho uri Timotheo a ambiwe zwavhuḓi musi a tshee muṱuku nga u rali? Naa ndi nga nṱhani ha uri o vha o ṱalifha, mbonalo yawe kana vhuṅwe vhukoni he a vha e naho? Vhathu vha anzela u dzhiela nṱha zwenezwo zwithu. Na muporofita Samuele o vhuya a haṱula muṅwe muthu o sedza mbonalo yawe. Fhedzi Yehova o mu humbudza uri: “Nḓila ine muthu a vhona ngayo a si ine Mudzimu a vhona ngayo, muthu u vhona zwa nga nnḓa, fhedzi Yehova u vhona zwi re mbiluni.” (1 Sam. 16:7) Nga zwenezwo, vhahashu vho vha vha tshi amba zwithu zwavhuḓi nga ha Timotheo hu si nga vhukoni he a vha e naho fhedzi, vho vha vho sedza nḓila yavhuḓi ye a vha e ngayo.

¹⁶ Nga murahu ha miṅwaha minzhi, Paulo o amba zwithu zwinzhi zwavhuḓi nga ha Timotheo. Paulo o amba uri Timotheo o vha a sa fani na vhaṅwe, o vha e na lufuno, o ḓiṋekedzela u itela u shumela vhaṅwe nahone a tshi shuma nga maanḓa u itela u ṱhogomela zwivhidzo. (Vhafil. 2:20-22) Timotheo o vha a tshi dovha a ḓivhelwa u vha na ‘lutendo lu si na muhoyo.’​—2 Tim. 1:5.

17. Vhaswa ṋamusi vha nga edzisa hani tsumbo ya Timotheo?

¹⁷ Vhaswa vhanzhi ṋamusi vha edzisa tsumbo yavhuḓi ya Timotheo nga u tshila nga nḓila yavhuḓi i takadzaho Mudzimu. Naho vha tshee vhaṱuku vha ḓiitela dzina ḽavhuḓi na Yehova na vhathu vhawe. (Mir. 22:1; 1 Tim. 4:15) Vha sumbedza u vha na lutendo lu si na muhoyo nahone a vha muya murwelahoṱhe. (Ps. 26:4) Zwenezwi zwi ita uri vhaswa vha ngaho Timotheo vha dzhielwe nṱha nga maanḓa zwivhidzoni. Vha ita uri muṅwe na muṅwe tshivhidzoni a takale musi vha tshi fanelea u vha vhahuweleli vha mafhungo maḓifha, vha tshi ḓiṋekedzela kha Yehova vha lovhedzwa!

18. (a) Paulo na Timotheo vho thusa hani tshigwada tshi langaho? (b) Zwivhidzo zwo vhuyelwa hani?

¹⁸ Paulo na Timotheo vho shuma vhoṱhe lwa miṅwaha minzhi. Sa vhalavhelesi vha dalelaho zwivhidzo, vho vha vha tshi ita zwoṱhe zwe tshigwada tshi langaho tsha vha humbela uri vha zwi ite. Bivhili i ri: “Musi vha tshi khou tshimbila na yeneyo miḓi, vho vhudza vhatendi uri vha tevhedze mulayo we wa vhewa nga vhaapostola na vhahulwane ngei Yerusalema.” (Mish. 16:4) Zwi khagala uri zwivhidzo zwo thetshelesa vhulivhisi vhu bvaho kha vhaapostola na vhahulwane ngei Yerusalema. Nga nṱhani ha zwenezwo, “zwivhidzo zwa ḓi bvela phanḓa zwi tshi khwaṱhiswa lutendoni na u engedzea ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe.”​—Mish. 16:5.

19, 20. Ndi ngani Vhakriste vha tshi tea u thetshelesa ‘vhane vha ranga phanḓa.’?

¹⁹ Nga hu fanaho ṋamusi, Yehova u a fhaṱutshedza zwivhidzo musi zwi tshi thetshelesa nga u ḓifunela vhulivhisi vhu bvaho kha ‘vhane vha ranga phanḓa.’ (Vhahev. 13:17) Nga nṱhani ha uri vhuimo ha shango vhu dzula vhu khou shanduka, ndi zwa ndeme nga maanḓa uri ri dzule ri tshi thetshelesa na u shumisa vhulivhisi vhu bvaho kha “mulanda a fhulufhedzeaho na wa vhuṱali.” (Mat. 24:45; 1 Vhakor. 7:29-31) Arali ra ita ngauralo, ri ḓo dzula ri na lutendo lwo khwaṱhaho zwa ita uri ri dzule ri si na tshika ya ḽino shango.​—Yak. 1:27.

²⁰ Paulo, Baranaba, Marko na vhaṅwe vhahulwane vho ḓodzwaho vha ḓanani ḽa u thoma vho vha vhe na tshivhi. Na ṋamusi, vhahulwane vha Vhakriste na miraḓo ya Tshigwada Tshi Langaho na vhone vha na tshivhi. (Vharoma 5:12; Yak. 3:2) Fhedzi ri nga fhulufhela Tshigwada Tshi Langaho ngauri vha thetshelesa Ipfi ḽa Mudzimu na u edzisa tsumbo ya vhaapostola nga vhuronwane. (2 Tim. 1:13, 14) Zwenezwi zwi ita uri zwivhidzo zwi bvele phanḓa zwi tshi khwaṱhiswa.