1-3. (a) Ndi ngani vhaapostola vho vha vha tshi khou sengiswa nga Sanihedrini, nahone fhungo ḽihulwane ḽo vha ḽi ḽifhio? (b) Ndi ngani ri tshi ṱoḓa u ḓivha zwe vhaapostola vha zwi ita?

 VHAHAṰULI vha Sanihedrini vho sinyuwa vhukuma! Vhaapostola vha Yesu vho pomokwa, vha khou sengiswa nga yeneyo khothe khulwane. Ndi ngani? Kayafa, muhulwane wa vhotshifhe, ane a dovha a vha muhulwane wa Sanihedrini, o amba navho o sinyuwa a ri: “Ro ni vhudza uri ni songo tsha funza nga ha heḽo dzina.” Kayafa o vha o sinyuwa vhukuma lwe a balelwa na u tou amba dzina ḽa Yesu. O bvela phanḓa a amba navho a ri: “Naho zwo ralo, no ḓadza Yerusalema nga pfunzo yaṋu. No ḓiimisela u ri vhona mulandu kha lufu lwa hoyu munna.” (Mish. 5:28) Zwavhuḓi-vhuḓi, o vha a tshi khou vha vhudza uri vha litshe u huwelela, arali zwa sa ralo, hu ḓo vha na masiandoitwa a si avhuḓi!

² Vhaapostola vho vha vha tshi ḓo ita mini? Yesu we a ṋewa maanḓa nga Mudzimu, ndi ene o vha vhudzaho uri vha huwelele. (Mat. 28:18-20) Naa vhaapostola vho vha vha tshi ḓo ofha vhathu vha litsha u huwelela? Kana vho vha vha tshi ḓo vha na tshivhindi, vha bvela phanḓa vha tshi huwelela? Fhungo ḽihulwane ḽo vha ḽi heḽi: Naa vho vha vha tshi ḓo thetshelesa Mudzimu kana vhathu? Muapostola Petro o ambela vhaapostola vhoṱhe a sa timatimi. O amba nga nḓila i pfalaho e na tshivhindi.

³ Sa Vhakriste vha ngoho, ri a ṱoḓa u ḓivha zwe vhaapostola vha ita musi vha tshi shushedzwa nga khothe khulwane ya Sanihedrini. Na riṋe ro ṋewa mushumo wa u huwelela. Ri nga pikiswa musi ri tshi ita wonoyo mushumo we ra ṋewa nga Mudzimu. (Mat. 10:22) Vhapikisi vha nga lingedza u ri thivhela u ita mushumo washu. Ri ḓo ita mini? Ri nga vhuyelwa nga u ḓivha zwe vhaapostola vha zwi ita na zwe zwa ita uri vha ḓiwane vha tshi khou sengiswa nga khothe khulwane ya Sanihedrini. a

4, 5. Ndi ngani Kayafa na Vhasadukei vho “vha na vivho”?

⁴ Ni songo hangwa uri musi Petro na Yohane vha tshi vhudzwa uri vha litshe u huwelela lwa u tou thoma, vho fhindula vha ri: “Ri nga si litshe u amba nga ha zwe ra zwi vhona na u zwi pfa.” (Mish. 4:20) Nga murahu ha zwenezwo,  Petro na Yohane na vhaṅwe vhaapostola vho bvela phanḓa vha tshi huwelela thembeleni. Vhaapostola vho ita zwithu zwi mangadzaho zwi ngaho u fhodza vha lwalaho na u pandela madimoni. Zwenezwo vho zwi ita “Phasedzhini ya Salomo,” vhubvaḓuvha ha thembele, he Vhayuda vhanzhi vha vha vha tshi kuvhangana hone. Zwi mangadzaho ndi uri vhaṅwe vhathu vho fhola nga u tou fhira murunzini wa Petro. Vhunzhi ha vhe vha fhodzwa vho ṱanganedza maipfi a Mudzimu a ngoho. Nga nṱhani ha zwenezwo, “vhanna na vhafumakadzi vhanzhi vha tenda Murena, vha vha vhafunziwa.”​—Mish. 5:12-15.

⁵ Kayafa na tshigwada tshe a vha e khatsho tsha Vhasadukei, vho “vha na vivho” vha fara vhaapostola vha vha valela dzhele. (Mish. 5:17, 18) Ndi ngani Vhasadukei vho vha vho sinyuwa? Ndi nga nṱhani ha uri vhaapostola vho vha vha tshi khou funza uri Yesu o vuswa vhafuni, fhedzi Vhasadukei vho vha vha sa tendi kha mvuwo. Vhaapostola vho vha vha tshi khou amba uri vhathu vha ḓo tshidzwa arali vha tenda kha Yesu. Fhedzi Vhasadukei vho vha vha tshi khou ofha uri arali vhathu vha dzhia Yesu sa Murangaphanḓa wavho, Vharoma vho vha vha tshi ḓo vha ṱarafa. (Yoh. 11:48) Ndi ngazwo Vhasadukei vho vha vho ḓiimisela u vala vhaapostola milomo.

6. Ndi vhafhio ṋamusi vhane vha ita uri vhashumeli vha Yehova vha tovholwe, nahone ndi ngani zwi sa ri mangadzi?

⁶ Na ṋamusi, vhathu vha vhurereli ndi vhone vhane nga maanḓa vha ita uri vhashumeli vha Yehova vha tovholwe. Vhenevho vha lingedza u shumisa vhuḽedzani havho na mivhuso na vhoramafhungo u vha susumedza uri vha thivhele mushumo washu wa u huwelela. Naa zwi a ri mangadza? Na luthihi. Mulaedza washu u bvukulula pfunzo dza vhurereli ha mazwifhi. Musi vhathu vha mbilu dzavhuḓi vha tshi ṱanganedza ngoho i re Bivhilini, zwi vha vhofholola kha mikhuvha na pfunzo dzi siho Maṅwaloni. (Yoh. 8:32) Ndi ngazwo zwi sa ri mangadzi uri mulaedza washu u ita uri vharangaphanḓa vha vhurereli vha vhe na vivho na vengo.

7, 8. Zwe muruṅwa a zwi amba zwo kwama hani vhaapostola, nahone ndi ifhio mbudziso ine ra tea u ḓivhudzisa yone?

⁷ Musi vhaapostola vho dzula dzhele vho lindela tsengo yavho, vha nga vha vho ḓivhudzisa arali maswina avho a tshi ḓo vha vhulaya. (Mat. 24:9) Nga honoho vhusiku, ho itea zwithu zwe vha vha vha songo vhuya vha zwi lavhelela. ‘Muruṅwa wa Yehova o ḓa a vula mavothi a dzhele.’ b (Mish. 5:19) Muruṅwa  a vha vhudza a ri: “Iyani thembeleni ni bvele phanḓa ni tshi vhudza vhathu.” (Mish. 5:20) A zwi timatimisi uri honoho vhulivhisi ho khwaṱhisedza vhaapostola uri vho fara nḓila yone-yone. Zwe muruṅwa a amba zwi nga vha zwo ita uri vha ḓiimisele u ima vho khwaṱha hu sa londwi zwine zwa nga itea. Vhaapostola vho vha na lutendo na tshivhindi, vha “dzhena thembeleni nga matsheloni-tsheloni vha thoma u funza.”​—Mish 5:21.

⁸ Muṅwe na muṅwe washu u tea u ḓivhudzisa uri: ‘Naa ndi ḓo vha na lutendo na tshivhindi tsha u bvela phanḓa ndi tshi huwelela arali nda ḓiwana ndi kha vhuimo vhu fanaho?’ U nga ri ri nga khwaṱhiswa nga u ḓivha uri ri khou tikedzwa na u livhiswa nga vharuṅwa kha mushumo wa u “huwelela . . . nga ha Muvhuso wa Mudzimu.”​—Mish. 28:23; Nzumb. 14:6, 7.

9-11. Vhaapostola vho ri mini musi vha Sanihedrini vha tshi vha vhudza uri vha litshe u huwelela, nahone vho vhetshela Vhakriste vha ngoho tsumbo ifhio?

⁹ Kayafa na vhaṅwe vhahaṱuli vha Sanihedrini vho vha vho no lugela u sengisa vhaapostola. Khothe yo mbo ḓi ruma vhaḓinḓa uri vha ye u vha dzhia, fhedzi vho vha vha sa ḓivhi zwe zwa itea henefho dzhele. Edzani u humbula nḓila ye vhaḓinḓa vha vha vho mangala ngayo musi vha tshi wana uri vhaapostola a vha tsheeho dzhele, ngeno “dzhele yo valiwa vhalindi vho ima miṋangoni.” (Mish. 5:23) Mulanguli wa vhalindi vha thembele o wana uri vhaapostola vho humela thembeleni nahone vha khou huwelela nga ha Yesu Kristo. Vho vha vha tshi khou ita mushumo we vha vha vho farelwa wone! Nga u ṱavhanya, mulanguli wa vhalindi vha thembele na vhaḓinḓa vhawe vha ya thembeleni vha fara vhaapostola vha vha isa Sanihedrini.

¹⁰ Samusi ro zwi pfa mathomoni a ino ndima, vharangaphanḓa vha vhurereli vhe vha vha vho ḽa nyala, vho zwi bvisela khagala uri vhaapostola vha khou tea u  litsha u huwelela. Vhaapostola vho ita mini? Petro o ambela vhoṱhe nga tshivhindi a ri: “Ri tea u thetshelesa Mudzimu ane a vha muvhusi nṱhani ha vhathu.” (Mish. 5:29) Vhaapostola vho vhetshela Vhakriste vha ngoho tsumbo yavhuḓi ine vha nga i tevhela. Mudzimu u ṱoḓa uri ri thetshelese vhavhusi. Fhedzi a ri vha thetshelesi musi vha tshi ri thivhela u ita zwine Mudzimu a zwi ṱoḓa kana vha tshi ṱoḓa uri ri ite zwine Mudzimu a si zwi fune. Nga zwenezwo, arali ṋamusi “mivhuso” ya thivhela mushumo washu, ri nga si litshe u ita mushumo we Mudzimu a ri ṋea wone wa u huwelela mafhungo maḓifha. (Vharoma 13:1) Nṱhani hazwo, nga vhuṱali ri ḓo wana dziṅwe nḓila dza u bvela phanḓa ri tshi huwelela nga ha Muvhuso wa Mudzimu.

¹¹ U fhindula ha vhaapostola nga tshivhindi zwo ita uri vhahaṱuli vha sinyuwe vhukuma. Vho vha vho ḓiimisela “u vha vhulaya.” (Mish. 5:33) Zwi tou vha khagala uri dzenedzo ṱhanzi dzi re na tshivhindi dzine dza fhisea, dzo vha dzo sedzana na lufu. Mara vho vha vha tshi ḓo ṱavhanya vha wana thuso nga nḓila i songo ḓoweleaho!

12, 13. (a) Gamaliele o ṋea vhashumisani nae nyeletshedzo ifhio, nahone vho ita mini? (b) Yehova a nga thusa hani vhathu vhawe ṋamusi, nahone ri nga vha na vhungoho ha mini arali Mudzimu a tendela ri tshi “tambula nga nṱhani ha u ita zwo lugaho”?

¹² Gamaliele, “mufunzi wa Mulayo we a vha a tshi ṱhonifhiwa nga vhathu vhoṱhe,” o mbo ḓi thoma u amba. c Zwi vhonala u nga onoyo munna ane a ḓivha mulayo, o vha a tshi ṱhonifhiwa vhukuma nga vhashumisani nae ngauri ndi ene we a “amba uri vhaapostola vha bviselwe nnḓa lwa tshifhinganyana.” (Mish. 5:34) O amba nga tsumbo dza zwifhingani zwo fhiraho dza zwigwada zwa vhathu vhe vha lingedza u vutshela, fhedzi honoho u vutshela ha fela mbevha musi vharangaphanḓa vha hone vha tshi lovha. Gamaliele o vhudza khothe uri i ṱhogomele zwine ya khou ṱoḓa u zwi ita vhaapostola vhe Murangaphanḓa wavho Yesu, a vha a tshi kha ḓi tou bva u fa. Gamaliele o tou vha vhudza bangakupalula a ri: “Havha vhathu ni songo vha thithisa, fhedzi vha litsheni. Ngauri zwi ḓo fhela arali hu vhukwila kana mishumo ya vhathu; fhedzi arali zwi tshi bva kha Mudzimu, a ni nga koni u zwi fhelisa. Ni ṱhogomele, ngauri ni nga ḓiwana ni tshi khou lwa na Mudzimu.” (Mish. 5:38, 39) Vhahaṱuli vho thetshelesa nyeletshedzo yawe. Fhedzi vho rwa vhaapostola, vha vha vhudza uri “vha litshe u amba nga ha dzina ḽa Yesu.”—Mish. 5:40.

¹³ Na ṋamusi, Yehova a nga shumisa vhanna vha vhuimo ha nṱha vha ngaho Gamaliele u itela u thusa vhathu vhawe. (Mir. 21:1) Yehova a nga shumisa muya wawe mukhethwa uri vhavhusi, vhahaṱuli na vhoramilayo vha ite  zwine a zwi funa. (Neh. 2:4-8) Fhedzi arali a tendela ri tshi “tambula nga nṱhani ha u ita zwo lugaho,” ri nga vha na vhungoho ha zwithu zwivhili. (1 Pet. 3:14) Tsha u thoma, Mudzimu a nga ri fha nungo dza u konḓelela. (1 Vhakor. 10:13) Tsha vhuvhili, vhapikisi vha nga si kone ‘u fhelisa’ mushumo wa Mudzimu.​—Yes. 54:17.

14, 15. (a) Vhaapostola vho ḓipfa hani musi vho rwiwa, nahone ndi ngani? (b) Anetshelani tshenzhelo ine ya sumbedza uri vhashumeli vha Yehova vha konḓelela vho takala.

¹⁴ Naa u rwiwa ha vhaapostola zwo fhungudza u ḓiimisela havho? Na luthihi! Vho “ṱuwa henefho Sanihedrini vho takala.” (Mish. 5:41) Ndi ngani vho vha vho “takala”? Zwi tou pfala uri vho vha vha songo takadzwa nga vhuṱungu ha matsivha a u rwiwa. Vho takala ngauri vho vha vha tshi zwi ḓivha uri vha khou tovholwa nga nṱhani ha uri vha khou fhulufhedzea kha Yehova na uri vha khou tevhela ṋayo dza Yesu we a vha vhetshela Tsumbo.—​Mat. 5:11, 12.

¹⁵ U fana na vhahashu vha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha, ri konḓelela ro takala musi ri tshi tambudzelwa mafhungo maḓifha. (1 Pet. 4:12-14) Zwenezwi a zwi ambi uri ri takalela u shushedzwa, u tovholwa kana u valelwa dzhele. Fhedzi ri takadzwa nga u ḓivha uri ri dzula ri tshi fhulufhedzea. Ṱhogomelani tsumbo ya Vho Henryk Dornik vhe vha konḓelela u tambudzwa lwa miṅwaha minzhi nga mivhuso i re na tshiṱuhu. Vho amba uri nga August 1944, vhavhusi vho isa vhone na mukomana wavho gammbani ya tshengedzo. Vhapikisi vho ri: “A zwi konadzei u vha kombetshedza uri vha ite zwine ra ṱoḓa vha tshi zwi ita. U tovholwa zwi ita uri vha takale.” Wahashu Vho Dornik vha ri: “Naho ndo vha ndi sa ṱoḓi u tovholwa, u vha na tshivhindi na u dzula ndi tshi fhulufhedzea kha Yehova zwo nnyita uri ndi takale.”​—Yak. 1:2-4.

16. Vhaapostola vho sumbedza hani uri vho vha vho ḓiimisela u huwelela nga ha Muvhuso, nahone riṋe ri edzisa hani nḓila ye vha huwelela ngayo?

¹⁶ Vhaapostola a vho ngo lenga-lenga. Vho mbo ḓi vhuyelela kha mushumo wa u huwelela. Vho bvela phanḓa vha sa ofhi “vha tshi funza thembeleni na  nnḓu nga nnḓu,” vha tshi ita mushumo wa u “ḓivhadza mafhungo maḓifha nga ha Kristo Yesu.” d (Mish. 5:42) Vhenevha vhahuweleli vha fhiseaho, vho vha vho ḓiimisela u huwelela nga ha Muvhuso. Ṱhogomelani uri vho ya vha huwelela miḓini ya vhathu sa zwe Yesu Kristo a vha laedza. (Mat. 10:7, 11-14) Ndi ngazwo vho ḓadza Yerusalema nga pfunzo yavho. Na ṋamusi, Ṱhanzi Dza Yehova vha ḓivhelwa u huwelela nga nḓila i fanaho na ya vhaapostola. Musi ri tshi ya muḓini muṅwe na muṅwe tsimuni yashu, ri vha ri tshi khou sumbedza zwavhuḓi uri a ri ṱoḓi u sia tombo nṱha ha ḽiṅwe. Ri ṋea muṅwe na muṅwe tshibuli tsha uri a pfe mafhungo maḓifha. Naa Yehova o fhaṱutshedza mushumo washu wa u huwelela nnḓu nga nnḓu? A zwi vhuyi zwa vhudziswa uri o u fhaṱutshedza! Vhathu vha dzimiḽioni vho ṱanganedza mulaedza wa Muvhuso kha ano maḓuvha a vhufhelo nahone vhanzhi vho pfa mafhungo maḓifha lwa u tou thoma musi vha tshi dalelwa nga Ṱhanzi Dza Yehova miḓini yavho.

17-19. Ho vha na thaidzo ifhio, nahone vhaapostola vho tandulula hani yeneyo thaidzo?

¹⁷ Zwino kha tshenetsho tshivhidzo tshiswa, ho mbo ḓi vha na zwithu zwe zwa ita uri tshi vhe khomboni. Ho vha ho tshinyala mini? Vhunzhi ha vhafunziwa vhe vha lovhedzwa, vho vha vho ḓa u dala Yerusalema nahone vha tshi ṱoḓa u guda zwo engedzeaho vha sa athu humela mahayani avho. Vhafunziwa vhane vha dzula Yerusalema vho ṋeela nga mbilu yoṱhe u itela u thusa uri hu rengwe zwiḽiwa na zwiṅwe zwithu. (Mish. 2:44-46; 4:34-37)  Nga tshenetsho tshifhinga, ho itea zwithu zwe zwa vha zwi tshi tea u lugiswa nga nḓila yavhuḓi, hu tshi humbulelwa na nḓila ine vhaṅwe vha ḓipfa ngayo. Tshilikadzi dzi ambaho Tshigerika “dzo vha dzi tshi khou dzimiwa mukovhe wa ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe.” (Mish. 6:1) Fhedzi tshilikadzi dzi ambaho Tshihevheru dzo vha dzi sa dzimiwi wonoyo mukovhe. Zwi vhonala u nga thaidzo ho vha hu tshiṱalula. Tshiṱalula tshi nga ita uri hu vuwe bonyongo na u ita uri vhathu vha fhandekane.

¹⁸ Samusi vhaapostola vho vha vha tshi shuma sa tshigwada tshi langaho, vho ṱhogomela uri zwi nga si vhe vhuṱali uri vha “litshe mushumo wa u funza ipfi ḽa Mudzimu [vha kovhela] vhathu zwiḽiwa.” (Mish. 6:2) U itela u tandulula yeneyo thaidzo, vho vhudza vhafunziwa uri vha nange vhanna vha sumbe “vhane vha vha na muya mukhethwa na vhuṱali” uri vha kone u vha ṋea wonoyu “mushumo wa ndeme.” (Mish. 6:3) Ho vha hu tshi ṱoḓea vhanna vha faneleaho u ita wonoyo mushumo wa ndeme ngauri vho vha vha tshi tea u ṋea vhathu zwiḽiwa, u ṱhogomela masheleni, u renga zwithu na u ṅwala fhasi zwenezwo zwithu nga vhuronwane. Vhenevho vhanna vhe vha nangiwa, vho vha vhe na madzina a Tshigerika. Zwenezwo zwi nga vha zwo ita uri tshilikadzi dzo khukhuliseaho dzi vha ṱanganedze. Nga murahu ha musi vhaapostola vho no rabela na u humbulisisa nga ha eneo mafhungo, vho vhea vhanna vha sumbe uri vha ite wonoyu “mushumo wa ndeme.” e

¹⁹ Naa zwenezwo zwo vha zwi tshi amba uri vhanna vha sumbe vho nangiwaho vho vha vha songo tsha tea u ita mushumo wa ndeme wa u huwelela mafhungo maḓifha? Na luthihi! Stefano o vha e muṅwe wa vhe vha nangiwa. O vha a tshi huwelela nga tshivhindi nahone a tshi fhisea. (Mish. 6:8-10) Na Filipo o vha e muṅwe wa vha sumbe nahone o vha a tshi vhidzwa “muevangeli.” (Mish. 21:8) Zwi tou pfala uri vhenevho vhanna vha sumbe vho bvela phanḓa vha tshi huwelela mulaedza wa Muvhuso nga u fhisea.

20. Vhathu vha Mudzimu ṋamusi vha edzisa hani tsumbo ya vhaapostola?

²⁰ Vhathu vha Yehova ṋamusi vha tevhela tsumbo ya vhaapostola. Vhanna vhane vha ṋewa vhuḓifhinduleli tshivhidzoni, vha tea u vha na vhuṱali vhu bvaho ha Mudzimu nahone vha sumbedze uri vha khou livhiswa nga muya mukhethwa. Nga fhasi ha vhulivhisi ha Tshigwada Tshi Langaho, vhanna vhane vha swikelela ṱhoḓea dza Maṅwalo vha vhewa uri vha vhe vhahulwane kana vhashumeli zwivhidzoni. f (1 Tim. 3:1-9, 12, 13) Ri nga amba uri vhane vha swikelela dzenedzo ṱhoḓea, vho vhewa nga muya mukhethwa. Vhenevho vhanna vhane vha shuma nga maanḓa vha ita “mushumo wa ndeme.” Sa tsumbo, vhahulwane vha nga dzudzanya uri vhaaluwa vha wane thuso musi zwi tshi ṱoḓea. (Yak. 1:27) Vhaṅwe vhahulwane vha kha mushumo wa u fhaṱa Dziholo na u dzudzanya mabuthano. Vhaṅwe vha shuma kha Komiti ya Vhulamukanyi na Vhuongelo (HLC). Vhashumeli vha ita mishumo minzhi i sa kateli nga ho livhaho nyendo dza vhulisa kana u funza. Vhenevho vhanna vho vhewaho, vha tea u linganyisela kha vhuḓifhinduleli vhune vha vha naho tshivhidzoni na ndanguloni, na mushumo we vha ṋewa wone wa u huwelela mafhungo maḓifha a Muvhuso.​—1 Vhakor. 9:16.

21, 22. Ndi mini zwine zwa sumbedza uri Yehova o vha a tshi khou fhaṱutshedza tshivhidzo tshe tsha vha tshi tshi kha ḓi bva u thomiwa?

²¹ Nga thuso ya Yehova, tshivhidzo tshe tsha vha tshi tshi kha ḓi bva u thoma tsho kona u konḓelela u tovholwa na u tandulula thaidzo ye ya vha i tshi nga tshi fhandekanya. Zwi khagala uri Yehova o vha a tshi khou fhaṱutshedza tshenetsho tshivhidzo ngauri Bivhili i ri: “Ipfi ḽa Mudzimu ḽa phaḓalala, vhafunziwa vha bvela phanḓa vha tshi vha vhanzhi ngei Yerusalema; vhotshifhe vhanzhi vha vha vhatendi.” (Mish. 6:7) Heyi ndi iṅwe ya mvelaphanḓa kha dzo ambiwaho kha bugu ya Mishumo. (Mish. 9:31; 12:24; 16:5; 19:20; 28:31) Ṋamusi ri pfa ro ṱuṱuwedzea vhukuma musi ri tshi pfa mvelaphanḓa ine ya khou itwa kha mushumo wa u huwelela kha maṅwe mashango!

²² Ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha C.E., vharangaphanḓa vha vhurereli vho vha vho ḓiimisela u bvela phanḓa vha tshi tovhola vhathu vha Mudzimu. Zwihulu zwo vha zwi tshee phanḓa. Stefano o thoma u tovholwa, samusi ri tshi ḓo zwi vhona kha ndima i tevhelaho.