Pfukelani kha mafhungo

Pfukelani kha zwi re ngomu

NDIMA 12

“Ndi Ḓo Vha Ita Lushaka Luthihi”

“Ndi Ḓo Vha Ita Lushaka Luthihi”

HESEKIELE 37:22

TSHIPIKWA: Vhuporofita ha thanda mbili; Yehova u fhulufhedzisa u kuvhanganya vhathu vhawe uri vha vhe na vhuthihi

1, 2. (a) Ndi ngani vho thubiwaho vho vha vho mangala? (b) Ndi ngani vho vha vha songo zwi lavhelela? (c) Ri ḓo fhindula mbudziso dzifhio?

MUDZIMU o livhisa Hesekiele uri a vhudze Vhayuda vho thubiwaho Babele nga ha zwine zwa ḓo itea nga u vha sumbedza zwiga zwi vhonalaho. Kha vhuporofita ha u thoma, ha vhuvhili, ha vhuraru na vhuṅwe he ha tevhela, Hesekiele o shumisa zwiga u itela u sumbedza nḓila ye vha vha vha tshi ḓo haṱulwa ngayo. (Hesek. 3:24-26; 4:1-7; 5:1; 12:3-6) Honoho vhuporofita hoṱhe he a vhu sumbedza a tshi shumisa zwiga, ho vha vhu tshi sumbedza mbiti dze Mudzimu a vha a tshi ḓo vha nadzo musi a tshi haṱula Vhayuda.

2 Humbulani nḓila ye vhenevho vhathu vho thubiwaho vha vha vho mangala ngayo, musi Hesekiele a tshi dovha a ima phanḓa havho, a shumisa zwiga u itela u vha sumbedza nḓila ine vhuṅwe vhuporofita ha ḓo itea ngayo. Vha nga vha vho ḓivhudzisa uri ‘O ri farela mulaedza ufhio zwino?’ Fhedzi vha ḓo pfa zwithu zwe vha vha vha songo zwi lavhelela. Hesekiele u vha sumbedza nḓila ine vhuṅwe vhuporofita ha ḓo itea ngayo. Honovhu vhuporofita a vhu ambi nga ha uri vha ḓo haṱulwa, fhedzi vhu amba nga ha zwithu zwavhuḓi zwine zwa ḓo itea. (Hesek. 37:23) Hesekiele o vhudza mini vhenevho vhathu vho thubiwaho? Zwe a vha vhudza zwi amba mini? Zwi kwama hani vhashumeli vha Mudzimu ṋamusi? Kha ri vhone.

Dzi Ḓo Vha “Thanda Nthihi Tshanḓani Tshanga”

3. (a) “Thanda ya Yuda” yo vha i tshi fanyisela mini? (b) Ndi ngani “thanda ya Efuraimi” yo vha i tshi imela muvhuso wa tshaka dza fumi?

3 Yehova o vhudza Hesekiele uri a dzhie thanda mbili, iṅwe a i ṅwale uri “ndi ya Yuda,” iṅwe a i ṅwale uri “ndi ya Yosefa, ndi thanda ya Efuraimi.” (Vhalani Hesekiele 37:15, 16.) Dzenedzo thanda mbili dzo vha dzi tshi fanyisela mini? Thanda “ya Yuda” yo vha i tshi imela muvhuso wa tshaka mbili, wa Yuda na wa Benyamini. Mahosi ane a vha kha mutevhe wa lushaka lwa Yuda, o vha a tshi vhusa tshaka mbili. Na vhotshifhe vho vha vha tshi shumisana na dzenedzo tshaka mbili ngauri vho vha vha tshi shuma thembeleni Yerusalema. (2 Koron. 11:13, 14; 34:30) Ndi ngazwo kha muvhuso wa Yuda ho vha hu na mahosi a bvaho kha mutevhe wa Davida na vhotshifhe vha Vhalevi. “Thanda ya Efuraimi” yo vha i tshi imela muvhuso wa tshaka dza fumi dza Isiraele. Yeneyo thanda yo vha i tshi tshimbidzana hani na Efuraimi? Khosi ya u thoma ya muvhuso wa tshaka dza fumi ho vha hu Yerobeamu, wa lushaka lwa Efuraimi. Nga u ya ha tshifhinga, lushaka lwa Efuraimi lwo mbo ḓi vha na maanḓa kha ḽa Isiraele. (Dot. 33:17; 1 Dzikh. 11:26) Ṱhogomelani uri kha muvhuso wa Isiraele wa tshaka dza fumi, ho vha hu si na mahosi a re kha mutevhe wa Davida kana vhotshifhe vha Vhalevi.

4. Zwe Hesekiele a dovha a zwi ita nga thanda mbili zwi fanyisela mini? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.)

4 Hesekiele o dovha a vhudzwa uri a ṱanganye thanda mbili “uri dzi kone u vha thanda nthihi.” Musi vhenevho vhathu vho thubiwaho vha tshee vho sedza Hesekiele vho mangala, vho amba nae vha ri: “Ri vhudze uri zwenezwi zwithu zwi amba mini.” A vha vhudza uri zwe a zwi ita zwi fanyisela zwine Yehova a ḓo zwi ita. Yehova o amba zwi tevhelaho nga ha dzenedzo thanda mbili, a ri: “Ndi ḓo . . . ita uri dzenedzo thanda mbili dzi vhe thanda nthihi tshanḓani tshanga.”Hesek. 37:17-19.

5. Zwe Hesekiele a zwi ita zwi amba mini? (Sedzani bogisi  “U Ṱanganywa Ha Thanda Mbili.”)

5 Yehova o ṱalutshedza uri u ṱanganywa ha dzenedzo thanda mbili zwi amba mini. (Vhalani Hesekiele 37:21, 22.) Vhathu vho thubiwaho vha bvaho kha muvhuso wa Yuda wa tshaka mbili na vho thubiwaho vha bvaho kha muvhuso wa Isiraele (Efuraimi) wa tshaka dza fumi, vho vha vha tshi ḓo humiselwa shangoni ḽa Isiraele, vha vha “lushaka luthihi.”—Yer. 30:1-3; 31:2-9; 33:7.

6. Ndi vhuporofita vhufhio vhu tshimbidzanaho vhu re kha Hesekiele ndima 37?

6 Vhuporofita vhu re kha Hesekiele ndima 37 vhu ambaho nga ha u vusuluswa, vhu a tshimbidzana nga nḓila i mangadzaho! Yehova Mudzimu u ḓo ita uri vhathu vha dovhe vha tshile (ndimana 1-14) na u ita uri vha vhe na vhuthihi (ndimana 15-28). Zwine honovhu vhuporofita vhuvhili ha amba zwone, zwi a khuthadza. Yehova u a kona u ita uri vhathu vha dovhe vha tshile na u ita uri vha dovhe vha vhe na vhuthihi.

Yehova O Vha “Kuvhanganya” Hani?

7. Mafhungo a re kha 1 Koronika 9:2, 3, a khwaṱhisedza hani uri “a hu na tshine Mudzimu a si tshi kone”?

7 U ya nga mavhonele a vhathu, zwo vha zwi tshi vhonala zwi sa konadzei uri vho thubiwaho vha ḓo vhofhololwa, vha dovha vha vha na vhuthihi. * Fhedzi “a hu na tshine Mudzimu a si tshi kone.” (Mat. 19:26) Yehova o ita zwe a amba. Vhe vha vha vho thubiwa Babele vho vhofhololwa nga 537 B.C.E. Nga murahu, vhathu vha bvaho kha muvhuso wa Yuda na wa Efuraimi vho swika Yerusalema vha thusana u vusulusa vhurabeli ha ngoho. Bivhili i amba uri: “Vhaṅwe vhaḓuhulu vha Yuda, vha Benyamini, vha Efuraimi na vha Manase vha [dzula] Yerusalema.” (1 Koron. 9:2, 3; Esera 6:17) Samusi Yehova o amba, vhathu vha muvhuso wa Isiraele wa tshaka dza fumi, vho dovha vha ṱanganywa na vha muvhuso wa Yuda wa tshaka mbili.

8. (a) Yesaya o porofita nga ha mini? (b) Ndi zwifhio zwithu zwivhili zwa ndeme zwi re kha Hesekiele 37:21?

8 Miṅwahani i ṱoḓaho u vha 200 zwenezwi zwi sa athu u itea, muporofita Yesaya o amba zwe zwa vha zwi tshi ḓo itea kha vhathu vha Isiraele na vha Yuda musi vho no vhofhololwa vhuthubwani. O dzula o amba uri Yehova u ḓo thoma u kuvhanganya “Vhaisiraele vho balanganaho” na “Vhayuda vho balanganaho u bva thungo nṋa dza ḽifhasi,” u katela na “Asuri.” (Yes. 11:12, 13, 16) Samusi Yehova o amba, o “dzhia Vhaisiraele vha re kha tshaka dze vha ya khadzo.” (Hesek. 37:21) Ṱhogomelani zwithu zwivhili zwa ndeme: Nga tshenetsho tshifhinga, Yehova ho ngo tsha vhidza vhathu vho thubiwaho uri ndi “Yuda” na “Efuraimi,” fhedzi o vha vhidza “Vhaisiraele” sa tshigwada tshithihi. Zwiṅwe hafhu, a ho ngo ambiwa uri Vhaisiraele vha bva kha lushaka luthihi lwa Babele, fhedzi vha bva kha tshaka dzo vhalaho “thungo dzoṱhe.”

9. Yehova o thusa hani vho vhuyaho vhuthubwani uri vha vhe na vhuthihi?

9 Musi vho thubiwaho vho no humela kha ḽa Isiraele, Yehova o vha thusa hani uri vha vhe na vhuthihi? O vhea vhalisa vhane vha funa Yehova vha ngaho Serubabele, Tshifhe Muhulu Yoshua, Esera na Nehemia. Mudzimu o dovha a vhea vhaporofita vha ngaho Hagai, Sakaria na Maḽeaxi. Vhenevha vhanna vhoṱhe vha fhulufhedzeaho, vho shuma vhukuma u itela u ṱuṱuwedza lushaka lwa Isiraele uri lu tevhele milayo ya Mudzimu. (Neh. 8:2, 3) Yehova o dovha a tsireledza lushaka lwa Isiraele. O ita uri maano mavhi o lukwaho nga maswina a vhathu vhawe a si shume.—Esit. 9:24, 25; Sak. 4:6.

Yehova o vhea vhalisa vhane vha mu funa u itela u thusa vhathu vhawe uri vha vhe na vhuthihi (Sedzani phara 9)

10. Saṱhane o fhedza o kona u ita mini?

10 Naho Yehova o vha sumbedza lufuno na u vha itela zwenezwi zwithu zwavhuḓi, Vhaisiraele vhanzhi vho ṱutshela vhurabeli ho kunaho. Zwe vha zwi ita zwo ṅwaliwa buguni dza Bivhili dzo ṅwaliwaho musi vhathu vho no vhuya vhuthubwani. (Esera 9:1-3; Neh. 13:1, 2, 15) Vhaisiraele vho ṱutshela vhurabeli ho kunaho hu sa athu u fhela miṅwaha ya ḓana vho vhuya vhuthubwani, lwe Yehova a vha kwengweledza a ri: “Vhuyelelani kha nṋe.” (Maḽ. 3:7) Musi Yesu a tshi ḓa kha ḽifhasi, Vhayuda vho vha vho fhandekana vha vha zwigwada zwinzhi zwine zwa rangwa phanḓa nga vhalisa vha sa fhulufhedzei. (Mat. 16:6; Marko 7:5-8) Saṱhane o kona u ita uri vha si vhe na vhuthihi. Fhedzi zwe Yehova a zwi amba nga ha u ita uri vhathu vhawe vha vhe na vhuthihi zwi ḓo itea. U ḓo zwi itisa hani?

“Mushumeli Wanga Davida U Ḓo Vha Khosi Yavho”

11. (a) Yehova o dzumbulula mini kha vhuporofita hawe ha u ita uri hu vhe na vhuthihi? (b) Saṱhane o dovha a lingedza u ita mini musi o no pandelwa ṱaḓulu?

11 Vhalani Hesekiele 37:24. Kha vhuporofita hawe ha u ita uri vhathu vha vhe na vhuthihi, Yehova o dzumbulula uri zwenezwi zwo vha zwi tshi ḓo itea musi “mushumeli” wawe “Davida” ane a vha Yesu a tshi thoma u vhusa. Zwenezwo zwo itea nga 1914. * (2 Sam. 7:16; Luka 1:32) Nga tshenetsho tshifhinga, lushaka lwa Isiraele lwo dzhielwa vhudzulo nga vhaḓodzwa vhane vha vha Isiraele wa Mudzimu. (Yer. 31:33; Vhagal. 3:29) Musi Saṱhane o no pandelwa ṱaḓulu, o dovha a vhamba maano a u ita uri vhathu vha Mudzimu vha si tsha vha na vhuthihi. (Nzumb. 12:7-10) Sa tsumbo, nga murahu ha lufu lwa Wahashu Vho-Russell nga 1916, Saṱhane o lingedza u fhandekanya vhaḓodzwa a tshi shumisa vhagunei. Hu sa athu u fhela tshifhinga tshilapfu, vhenevho vhagunei vho ṱutshela ndangulo. Saṱhane o dovha a ita uri vhahashu vhe vha vha vha tshi khou ranga phanḓa nga tshenetsho tshifhinga vha valelwe dzhele, fhedzi na zwenezwo a zwo ngo fhelisa vhathu vha Yehova. Vhahashu vho ḓodzwaho vhe vha dzula vha tshi fhulufhedzea kha Yehova, vho bvela phanḓa vhe na vhuthihi.

12. Ndi ngani Saṱhane a songo kona u fhandekanya Isiraele wa Mudzimu?

12 U fhambana na zwe zwa itea kha lushaka lwa Isiraele, Isiraele wa Mudzimu ho ngo tenda Saṱhane a tshi ita uri vha si tsha vha na vhuthihi. Ndi ngani vhukwila ha Saṱhane vhu songo shuma? Ndi ngauri vhaḓodzwa vho ita zwoṱhe zwine vha nga kona uri vha tshile u tendelana na milayo ya Yehova. Zwenezwo zwo ita uri vha tsireledzwe nga Khosi yavho Yesu Kristo, ane a khou bvela phanḓa a tshi kunda Saṱhane.—Nzumb. 6:2.

Yehova U Ḓo Ita Uri Vhagwadameli Vhawe Vha Vhe Na ‘Vhuthihi’

13. Vhuporofita ha u ṱanganywa ha thanda mbili vhu ri funza zwithu zwifhio zwa ndeme?

13 Ndi ngani honovhu vhuporofita ha u ṱanganywa ha thanda mbili vhu ha ndeme misini yashu? Ni songo hangwa uri honovhu vhuporofita ho itelwa u sumbedza nḓila ine zwigwada zwivhili zwa ḓo vha ngayo na vhuthihi. Honovhu vhuporofita vhu sumbedza uri ndi Yehova ane a ita uri hu vhe na honovhu vhuthihi. Vhuporofita ha u ṱanganywa ha thanda mbili, vhu sumbedza tshithu tshifhio tsha ndeme nga ha vhurabeli ho kunaho? Ndi Yehova ane a ḓo ita uri vhagwadameli vhawe vha vhe na ‘vhuthihi.’—Hesek. 37:19.

14. Zwe zwa porofitiwa nga ha u ṱanganywa ha thanda mbili, zwo itea hani nga nḓila khulwane u bva nga 1919?

14 Zwe zwa porofitiwa nga ha u ṱanganywa ha thanda mbili zwo itea nga nḓila khulwane u bva nga 1919, musi vhathu vha Mudzimu vho no kunakiswa na u dzhena pharadisoni ya pfanyisedzo. Nga tshenetsho tshifhinga, vhunzhi ha vhe vha itwa uri vha vhe na vhuthihi vho vha vhe na fhulufhelo ḽa u vha mahosi na vhotshifhe ngei ṱaḓulu. (Nzumb. 20:6) Nga lwa pfanyisedzo, vhenevha vhaḓodzwa vho vha vha tshi nga thanda “ya Yuda” ane a vha lushaka lwe lwa vha lu na mahosi a re kha mutevhe wa Davida na vhotshifhe vha Vhalevi. Fhedzi nga u ya ha tshifhinga, vhunzhi ha vhathu vha re na fhulufhelo ḽa u tshila kha ḽifhasi, vho tevhela vhenevho Vhakriste vho ḓodzwaho. Vha re na fhulufhelo ḽa u tshila kha ḽifhasi, vho vha vha tshi nga “thanda ya Efuraimi” ane a vha lushaka lwe lwa vha lu si na mahosi a re kha mutevhe wa Davida na vhotshifhe vha Vhalevi. Zwenezwi zwigwada zwivhili zwi gwadamela Yehova nga vhuthihi nahone zwi vhuswa nga Khosi nthihi ine ya vha Yesu Kristo.—Hesek. 37:24.

Vha Ḓo “Vha Vhathu Vhanga”

15. Zwi re kha Hesekiele 37:26, 27, zwi khou itea hani ṋamusi?

15 Vhuporofita ha Hesekiele vhu sumbedza uri vhathu vhanzhi vha ḓo ṱanganela na vhaḓodzwa kha vhurabeli ho kunaho. Yehova o amba zwi tevhelaho nga ha vhathu vhawe, a ri: “Ndi ḓo . . . ita uri vha vhe vhanzhi” nahone “dennde ḽanga ḽi ḓo vha vhukati havho.” (Hesek. 37:26, 27) Enea maipfi a ri humbudza zwe zwa vhudziwa muapostola Yohane musi ho no fhela miṅwaha i ṱodaho u vha 700 u bva nga tshifhinga tsha Hesekiele. O vhudzwa uri: “O dzulaho kha khuluṋoni u ḓo . . . athela dennde ḽawe” vha “gogo ḽihulu.” (Nzumb. 7:9, 15; ṱms.) Ṋamusi, vhaḓodzwa na vha gogo ḽihulu vha na vhuthihi samusi vhe lushaka luthihi, ndi vhathu vha Mudzimu vha re denndeni ḽawe ḽi tsireledzaho.

16. Sakaria o ṅwala mini nga ha u itwa uri Isiraele wa Mudzimu a vhe na vhuthihi na vha re na fhulufhelo ḽa u tshila kha ḽifhasi?

16 Sakaria we na ene a vha o tou vhuya vhuthubwani, o porofita nga ha vhuthihi ha vhaḓodzwa na vha re na fhulufhelo ḽa u tshila kha ḽifhasi. O ri: “Vhathu vha fumi vhane vha bva kha tshaka” vha ḓo “fara tshiambaro tsha Muyuda” vha ri: “Ri ṱoḓa u ṱuwa na iwe, ngauri ro zwi pfa uri Mudzimu u na inwi.” (Sak. 8:23) Ipfi “Muyuda” a ḽi ambeli kha muthu muthihi, fhedzi ḽi ambela kha tshigwada tsha vhathu. Ipfi “inwi,” ṋamusi ḽi ambela kha masalela a vho ḓodzwaho kana Vhakriste vho ḓodzwaho. (Vharoma 2:28, 29) “Vhathu vha fumi” vha imela vha re na fhulufhelo ḽa u tshila kha ḽifhasi. Vha “fara” vhaḓodzwa vha “ṱuwa” navho. (Yes. 2:2, 3; Mat. 25:40) Maipfi ane a ri, “fara” na “u ṱuwa na iwe” a sumbedza vhuthihi vhune zwenezwi zwigwada zwivhili zwa vha naho.

17. Yesu o ṱalusa hani vhuthihi vhune ra ḓiphina ngaho ṋamusi?

17 Yesu o amba uri u mulisa ane a ita uri nngu dzawe (vho ḓodzwaho) na “dziṅwe nngu” (vha re na fhulufhelo ḽa u tshila kha ḽifhasi) dzi vhe “sambi ḽithihi.” Musi a tshi amba zwenezwo, khamusi o vha a tshi khou humbula nga ha vhuporofita ha Hesekiele vhu ambaho nga ha u vha na vhuthihi. (Yoh. 10:16; Hesek. 34:23; 37:24, 25) Zwe zwa ambiwa nga Yesu na vhaporofita, zwi sumbedza vhuthihi havhuḓisa vhune ra khou ḓiphina ngaho ṋamusi, hu sa londwi uri ri na fhulufhelo ḽa u tshila ngafhi tshifhingani tshi ḓaho! Riṋe ri khou ḓiphina nga honoho vhuthihi, ngeno vhurereli ha mazwifhi vhu tshi khou fhandekana ha bva zwigwada zwinzhi-zwinzhi.

Ṋamusi, vho ḓodzwaho na vha “dziṅwe nngu” vha gwadamela Yehova nga vhuthihi sa “sambi ḽithihi” (Sedzani phara 17)

‘Nnḓu Yanga Khethwa I Vhukati Havho Lwa Tshoṱhe’

18. U ya nga Hesekiele 37:28, ndi ngani zwi zwa ndeme uri vhathu vha Mudzimu ‘vha si vhe tshipiḓa tsha shango’?

18 Zwe Hesekiele a zwi amba mafheleloni kha vhuporofita vhu ambaho nga ha vhuthihi, zwi sumbedza uri vhuthihi vhune ra vha naho vhu ḓo dzula vhu hone. (Vhalani Hesekiele 37:28.) Vhathu vha Yehova vha na vhuthihi ngauri vhurabeli ho kunaho kana nnḓu yawe khethwa i “vhukati havho.” Nnḓu khethwa yawe i ḓo dzula i vhukati havho arali vha dzula vhe vhakhethwa kana vhe si tshipiḓa tsha shango ḽa Saṱhane. (1 Vhakor. 6:11; Nzumb. 7:14) Yesu o sumbedza nḓila ine zwa vha zwa ndeme ngayo u sa vha tshipiḓa tsha shango. Musi a tshi rabelela vhafunziwa vhawe zwi tshi bva mbiluni, o ri: “Khotsi Mukhethwa, vha tsireledze . . . uri vha vhe vhathihi . . . A vha tshipiḓa tsha shango . . . Vha ite vhakhethwa nga mafhungo ngoho.” (Yoh. 17:11, 16, 17) Ṱhogomelani uri Yesu o sumbedza nḓila ine u vha “vhathihi” na u sa “vha tshipiḓa tsha shango” zwa tshimbidzana ngayo.

19. (a) Ri nga sumbedza hani uri ri ‘edzisa Mudzimu’? (b) Yesu o ombedzela ngoho ifhio ya ndeme nga ha vhuthihi, musi a sa athu u fa?

19 Ndi kha lwonolu luṅwalo fhedzi hune Yesu a vhidza Mudzimu “Khotsi Mukhethwa.” Yehova ndi mukhethwa nahone o luga. Yehova o vhudza Vhaisiraele a ri: “Ni tea u vha vhakhethwa, ngauri ndi mukhethwa.” (Lev. 11:45) Sa vhathu “vha edzisaho Mudzimu,” ri ṱoḓa u tevhedza yeneyo ndaela nga u dzula ri tshi ḓifara zwavhuḓi. (Vhaef. 5:1; 1 Pet. 1:14, 15) Musi ipfi “vhakhethwa” ḽi tshi ambela kha vhathu, ḽi vha ḽi tshi khou amba vho nangwaho. Nga vhusiku ha u fhedza musi Yesu a sa athu u fa, o vhudza vhafunziwa vhawe uri vha ḓo dzula vhe na vhuthihi arali vha sa vha tshipiḓa tsha ḽino shango ḽi si na vhuthihi.

“U Vha Tsireledze Kha Muvhi”

20, 21. (a) Ndi mini zwine zwa ita uri ri fhulufhele uri Yehova u ḓo ri tsireledza? (b) No ḓiimisela u ita mini?

20 Vhuthihi vhune Ṱhanzi dza Yehova dza vha naho shangoni ḽoṱhe ṋamusi, vhu sumbedza uri Yehova o fhindula khumbelo ya Yesu ya uri: “U vha tsireledze kha muvhi.” (Vhalani Yohane 17:14, 15.) Saṱhane o kundwa u ita uri vhathu vha Mudzimu vha si vhe na vhuthihi. Zwenezwi zwi ita uri ri dzule ri tshi fhulufhela uri Mudzimu u ḓo ri tsireledza. Kha vhuporofita ha Hesekiele, Yehova o amba uri thanda mbili dzo mbo ḓi vha thanda nthihi tshanḓani tshawe. Yehova o ita uri vhathu vhawe vha vhe na vhuthihi. O vha tsireledza nga tshanḓa tshawe lune Saṱhane a nga si kone tshithu.

21 Zwino ro ḓiimisela u ita mini? U bvela phanḓa ri tshi shuma nga maanḓa u itela uri ri dzule ri na vhuthihi vhune ra ḓiphina ngaho zwino. Ri nga zwi itisa hani? Nga u ṱanganela tshifhinga tshoṱhe kha vhurabeli ho kunaho, thembeleni ya Yehova ya pfanyisedzo. Kha ndima dzi tevhelaho, ri ḓo haseledza nga ha zwine vhurabeli ho kunaho ha katela zwone.

^ phar. 7 Hu ṱoḓaho u vha maḓana mavhili a miṅwaha Hesekiele a sa athu u vhudzwa honovhu vhuporofita, vhadzulapo vha muvhuso wa tshaka dza fumi (“thanda ya Efuraimi”) vho thubiwa nga Vhaasuri.—2 Dzikh. 17:23.

^ phar. 11 Hovhu vhuporofita ho haseledzwa nga vhuḓalo kha Ndima 8 ya yeneyi bugu.