1, 2. (a) Ndi thaidzo dzifhio dzine vhathu vhanzhi vha sedzana nadzo ṋamusi nahone dzi vha kwama hani? (b) Bugu ya Yesaya 41:10, 13 i ṋea fulufhelo ḽifhio?

MUṄWE wahashu wa tshisadzini a re muvulanḓila, we a vhingwa nga muhulwane wa tshivhidzo u ri: “Naho ndo vha ndi na mbekanyo yavhuḓi ya u ḓikanzwa nga lwa muya, ndo fhedza miṅwaha minzhi ndi tshi khou lwisana na mutsiko. Wonoyu mutsiko u ndzima khofhe, u kwama mutakalo wanga, nḓila ine nda fara ngayo vhaṅwe nahone nga zwiṅwe zwifhinga u ita uri ndi ṅale, ndi si ṱoḓe u vha vhukati ha vhathu.”

² Naa ni a pfesesa maḓipfele a onoyo wahashu wa tshisadzini? Zwi ṱungufhadzaho ndi uri shango ḽivhi ḽa Sathane ḽi na mitsiko minzhi ine ya nga ita uri muthu a vhilaele na u kulea nungo. Mbilaelo dzi nga ri tsikeledza kana dza ri kula nungo, ri si tsha kona u ita tshithu. (Mir. 12:25) Ndi mini zwine zwa nga ita uri ni tsikeledzee? Khamusi ni kha ḓi tou bva u felwa nga muthu wa tsini, ni nga kha ḓi vha no farwa nga vhulwadze vhuhulwane, khamusi ni khou ṱunḓela na u shavhedza muṱa waṋu kha zwenezwi zwifhinga zwi konḓaho kana ni khou pikiswa. Mutsiko wa maḓipfele u nga kha ḓi ni kula nungo. U nga kha ḓi ita uri ni dzule ni songo tsha takala. Fhedzi ni nga vha na vhungoho ha uri Mudzimu o ḓiimisela u ni thusa.—Vhalani Yesaya 41:10, 13.

3, 4. (a) U khwaṱhiswa tshanḓa zwi amba mini? (b) Ndi mini zwine zwa nga ri kula miraḓo?

³ Kanzhi Bivhili i shumisa zwipiḓa zwa muvhili wa muthu u  fanyisa zwithu zwo fhamba-fhambanaho. Sa tsumbo, tshanḓa tshi bulwa lunzhi-lunzhi. U khwaṱhiswa tshanḓa zwi amba u ṱuṱuwedzwa, u tikedzwa na u ṋewa maanḓa uri u kone u bvela phanḓa u tshi shuma. (1 Sam. 23:16, ṱhaluso i re magumoni a siaṱari kha NW; Esera 1:6, ṱhaluso i re magumoni a siaṱari kha NW.) Zwi nga amba u vha na fulufhelo nga ha vhumatshelo.

⁴ Muthu a nga kha ḓi kulea miraḓo arali hu na zwithu zwine zwa khou mu dina kana arali hu na zwe zwa ita uri a fulufhuwe. (2 Koron. 15:7, ṱhaluso i re magumoni a siaṱari kha NW; Vhaheb. 12:12) Kanzhi muthu a re kha vhuimo ho raloho u a laṱela thaula. Arali na sedzana na zwiimo zwine zwa ni tsikeledza kana zwine zwa ni kula nungo siani ḽa ṋama, ḽa maḓipfele kana ḽa muya, ni nga tshi wana ngafhi tshivhindi? Ndi mini zwine zwa nga ni ṱuṱuwedza na u ni ṋea nungo uri ni konḓelele nahone ni vhe na dakalo?

5. (a) Ri nga ita mini musi ri tshi sedzana na thaidzo, fhedzi ri tea u ḓihumbudza mini? (b) Ri ḓo haseledza mini?

⁵ Vhalani Tsefanya 3:16, 17. Yehova, Khotsi ashu ane a ri londa, u ri ṱuṱuwedza uri ri ‘mu hwese mbilaelo dzashu dzoṱhe’ nṱhani ha uri ri kulee miraḓo, ri dzhenwe nga nyofho nahone ri nyabwe. (1 Pet. 5:7) Ri nga humbula nga ho dzikaho zwe Mudzimu a zwi vhudza Vhaisiraele vhe vha vha vhe vhuthubwani, musi a tshi amba uri ‘tshanḓa tshawe [tsha maanḓa] a si tshipfufhi lune tsha nga kundwa u lamulela’ vhashumeli vhawe vha fulufhedzeaho. (Yes. 59:1) Ri ḓo haseledza tsumbo tharu dzi swayeaho dza Bivhili dzine dza sumbedza uri Yehova u na lutamo na vhukoni ha u khwaṱhisa vhathu vhawe uri vha ite zwine a funa, hu sa londwi mitsiko mihulwane ine vha sedzana nayo. Vhonani nḓila ine dzenedzi tsumbo dza nga ni fhaṱa ngayo.

6, 7. Ndi dzifhio ngudo dza ndeme dzine ra nga dzi guda kha nḓila ye Vhaisiraele vha kunda ngayo Vhaamaleke?

⁶ Musi Vhaisiraele vha tshi kha ḓi tou bva u vhofhololwa nga lwa vhuṱolo vhupulini ngei Egipita, vho mbo ḓi vutshelwa nga Vhaamaleke. Yoshua o tevhela vhulivhisi ha Mushe nga tshivhindi, a ranga phanḓa Vhaisiraele nndwani. Nga tshenetsho tshifhinga, Mushe a dzhia Aroni na Huri vha gonya vha ya kha bama ḽa muvhundu u vhona yeneyo nndwa. Naa vhenevho vhanna vhararu vho vha vha tshi khou ofha u ya nndwani? Na kathihi!

⁷ Mushe o shumisa maitele e a ita uri vha kunde. Mushe o mbo ḓi imisa zwanḓa na lubaḓa lwa Mudzimu wa ngoho. Yehova o ṋea Vhaisiraele maanḓa a uri vha kunde Vhaamaleke musi zwanḓa na lubaḓa zwo imela nṱha. Naho zwo ralo, musi zwanḓa zwa Mushe zwi tshi neta nahone a zwi tsitsa, Vhaamaleke vha thoma u kunda. Aroni na Huri vho shumisa vhuṱali “vha dzhia tombo vha ḽi vhea ḓasi hawe [Mushe], a dzula khaḽo’. Aroni na Huri vha tika zwanḓa zwawe, muṅwe é kha tshino, muṅwe é kha tshiḽa; zwanḓa zwawe zwa dzula zwó onyolowa ḽa vhuya ḽa kovhela.” Tshanḓa tsha maanḓa tsha Mudzimu tsho ita uri Vhaisiraele vha kunde.—Ek. 17:8-13.

8. (a) Asa o ita mini musi Vhakushi vha tshi shushedza Yuda? (b) Ri nga edzisa hani nḓila ye Asa a ḓisendeka ngayo nga Mudzimu?

⁸ Yehova o dovha a sumbedza uri tshanḓa tshawe a si tshipfufhi misini ya Khosi Asa. Bivhili i amba nga ha nndwa nnzhi. Fhedzi mmbi khulwane u fhira dzoṱhe ye ya vhuya ya kuvhanganywa ndi ya Sera wa Mukushi. O vha e na maswole a 1 000 000 a re na tshenzhelo. Vhakushi vho vha vha tshi fhira mmbi ya Asa kavhili. Zwo vha zwi tshi ḓo leluwa uri Asa a vhilaele, a ofhe nahone a kulee miraḓo. Nṱhani hazwo, Asa o mbo ḓi humbela thuso kha Yehova. U ya nga mavhonele  a lwa nndwa, zwo vha zwi sa nga konadzei u kunda Vhakushi, fhedzi “a konaho zwoṱhe ndi Mudzimu.” (Mat. 19:26) Mudzimu o shumisa maanḓa awe mahulwane nahone “a mbo rwa Vha-Kushi hu tshi swika Asa” we a “nambatela Yehova misi yoṱhe ya vhutshilo hawe.”—2 Koron. 14:8-13; 1 Dzikh. 15:14.

9. (a) Ndi mini zwe zwa si kone u thivhela Nehemia u fhaṱulula mitsheṱo ya Yerusalema? (b) Mudzimu o aravha hani thabelo ya Nehemia?

⁹ Edzani u humbula nḓila ye Nehemia a nga vha o ḓipfa ngayo musi a tshi ya muḓini wa Yerusalema. Wonoyo muḓi wo vha u si na tsireledzo nahone Vhayuda ngae vho vha vho kulea nungo. Tshaka dzi sili dzo tshuwisa Vhayuda lwe zwa ita uri vha litshe u fhaṱulula mitsheṱo ya Yerusalema. Naa Nehemia na ene o tenda u kulwa miraḓo nga honoho vhuimo? Hai! Nehemia o vha e muthu ane a ḓitika nga Yehova nga thabelo u fana na Mushe, Asa na vhaṅwe vhashumeli vha fulufhedzeaho vha Yehova. O ḓitika ngae na nga tshenetshi tshifhinga. Naho Vhayuda vha tshi nga vha vho vhona hu na zwithivheli zwihulwane, Yehova o aravha khumbelo ya Nehemia nahone a mu thusa. Mudzimu o shumisa ‘maanḓa awe mahulu’ na “tshanḓa tsha . . . maanḓa” u khwaṱhisa Vhayuda vhe vha vha vho kulea miraḓo. (Vhalani Nehemia 1:10; 2:17-20; 6:9.) Naa ni a tenda uri Yehova u shumisa ‘maanḓa mahulu’ na “tshanḓa tsha . . . maanḓa” u khwaṱhisa vhashumeli vhawe ṋamusi?

10, 11. (a) Sathane u lingedza u ri kula miraḓo nga nḓila-ḓe? (b) Yehova u shumisa mini u ri khwaṱhisa na u ri ṋea maanḓa? (c) No vhuyelwa nga nḓila-ḓe nga pfunzo na u gudiswa nga lwa ṱaḓulu?

¹⁰ Ri nga vha na vhungoho ha uri Diabolo a nga si vhuye a litsha u ri kula nungo uri ri litshe u ita mishumo yashu ya Vhukriste. U shumisa mazwifhi, u shushedzwa nga mivhuso, vharangaphanḓa vha vhurereli na vhagunei. Tshipikwa tshawe ndi tshifhio? Ndi u ri kula nungo uri ri si tsha fhisetshela mushumo wa u huwelela mafhungo maḓifha a Muvhuso. Naho zwo ralo, Yehova u na vhukoni nahone o ḓiimisela u ri ṋea nungo a tshi shumisa muya wawe mukhethwa. (1 Koron. 29:12) Ndi zwa ndeme uri ri shumise wonoyo muya uri ri kone u kunda khaedu dzine Sathane na shango ḽawe ḽivhi vha ri dzhenisa khadzo. (Ps. 18:39; 1 Vhakor. 10:13) Zwiṅwe hafhu, ri a takala nga nṱhani ha uri ri na Ipfi ḽa Mudzimu, ḽe ḽa hevhedzelwa nga muya mukhethwa. Edzani u humbula hafhu nga ha zwiḽiwa zwa lwa muya zwo thewaho Bivhilini zwine ra zwi wana ṅwedzi muṅwe na muṅwe. Maipfi a Sakaria 8:9, 13 (vhalani) o ambiwa musi hu tshi kha ḓi fhaṱululwa thembele ngei Yerusalema nahone a tshe o ri tea vhukuma.

¹¹ Ri dovha ra khwaṱhiswa nga zwine Mudzimu a ri funza zwone miṱanganoni yashu ya Vhukriste, maguvhanganoni, mabuthanoni na zwikoloni zwashu zwa lwa ṱaḓulu. Zwine ra gudiswa zwone zwi nga ri thusa uri ri vhe na tshiṱuṱuwedzi tshavhuḓi, ri ḓivhetshele zwipikwa zwa lwa muya na u khunyeledza vhunzhi ha vhuḓifhinduleli hashu ha Vhukriste. (Ps. 119:32) Naa ni a swela u ṱoḓa u wana nungo kha yeneyo pfunzo?

12. Ri fanela u ita mini uri ri dzule ro khwaṱha nga lwa muya?

¹² Yehova o thusa Vhaisiraele uri vha kunde Vhaamaleke na Vhakushi nahone a ṋea maanḓa Nehemia na khonani dzawe uri vha ṱhaphudze mushumo wa u fhaṱulula. Na riṋe Mudzimu u ḓo ri ṋea nungo dza u lwisana na u pikiswa, u nyaliwa na mbilaelo uri ri kone u ita mushumo washu wa u huwelela. (1 Pet. 5:10) A ri lavheleli uri Yehova a ri itele vhuṱolo. Nṱhani hazwo, ri fanela u ita mukovhe washu. Zwenezwo zwi katela u vhala Ipfi ḽa Mudzimu ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe,  u lugiselela na u ya miṱanganoni vhege iṅwe na iṅwe, u kanzwa muhumbulo na mbilu yashu nga pfunzo ya muthu nga eṱhe na vhurabeli ha muṱa, na u ḓisendeka nga Yehova tshifhinga tshoṱhe nga thabelo. Ri songo vhuya ra tendela hu tshi vha na zwithu zwine zwa thithisa nḓila ine Yehova a i shumisa u itela u ri khwaṱhisa na u ri ṱuṱuwedza. Arali na pfa ni tshi khou kulea miraḓo musi ni tshi tea u ita tshiṅwe tsha zwithu zwo bulwaho afho nṱha, humbelani Mudzimu uri a ni thuse. U ḓo ni ṋea muya wawe une wa ḓo “khwaṱhisa lutamo lwaṋu uri ni ite zwithu zwoṱhe zwine a zwi funa.” (Vhafil. 2:13) Ni nga khwaṱhisa hani zwanḓa zwa vhaṅwe?

13, 14. (a) Muṅwe wahashu o khwaṱhiswa hani nga murahu ha u felwa nga mufumakadzi wawe? (b) Ri nga khwaṱhisa hani vhaṅwe?

¹³ Yehova o ita ndugiselelo ya uri hu vhe na vhahashu shangoni ḽoṱhe vhane vha nga ri ṱuṱuwedza. Muapostola Paulo o ṅwala zwi tevhelaho: “Khwaṱhisani zwanḓa na magona a si na nungo, ni dzule ni tshi lugisela milenzhe yaṋu nḓila.” (Vhaheb. 12:12, 13) Vhanzhi ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha vho wana ṱhuṱhuwedzo yo raloho ya lwa muya. Zwo tou ralo na ṋamusi. Muṅwe wahashu o amba zwi tevhelaho nga murahu ha u felwa nga mufumakadzi wawe nahone a sedzana na zwiṅwe zwiimo zwi vhavhaho. O ri: “Ndo guda uri ri nga si kone u khetha milingo ine ra nga sedzana nayo, uri i nga ri ḓela lini kana lungana. Thabelo na pfunzo ya muthu nga eṱhe zwo nthusa vhukuma. Ndo dovha nda khuthadzwa nga vhahashu. Ndo ṱhogomela nḓila ine zwa vha zwa ndeme ngayo u vha na vhushaka havhuḓi na Yehova hu sa athu u ḓa vhuimo vhu konḓaho.”

¹⁴ Aroni na Huri vho tika nga ho livhaho zwanḓa zwa Mushe tshifhingani tsha nndwa. Na riṋe ri nga ṱoḓa nḓila dza u tikedza vhahashu na u vha thusa. Ri nga tikedza vhafhio? Vha re na vhuleme vhu bveledzwaho nga vhulala, vha re na mutakalo u si wavhuḓi, vhane vha khou pikiswa nga vha muṱani, vha re na vhumvumvu kana vho felwaho. Ri nga dovha ra khwaṱhisa vhaswa vhane vha sedzana na mutsiko wa u ita zwo khakheaho kana vhane vha ṱoḓa u ḓiitela dzina kha ḽino shango, kha sia ḽa pfunzo, tshelede kana mushumo. (1 Vhathes. 3:1-3; 5:11, 14) Ṱoḓani nḓila dza u sumbedza dzangalelo ḽa vhukuma kha vhathu vho ḓaho Holoni ya Muvhuso, tsimuni, musi ni tshi khou ḽa zwiḽiwa kana musi ni tshi khou amba nga luṱingo.

15. Maipfi ashu a ṱuṱuwedzaho a nga kwama hani Vhakriste nga riṋe?

¹⁵ Nga murahu ha gundo ḽi swayeaho ḽa Asa, muporofita Asaria o mu ṱuṱuwedza kathihi na vhathu vha lwonolwo lushaka nga maipfi a tevhelaho: “Inwi-ha khwaṱhisani, zwanḓa zwaṋu zwi songo neta; ngauri hu na mashudu ane na ḓo a wana nga mushumo waṋu.” (2 Koron. 15:7) Zwenezwi zwo sudzulusela Asa uri a ite tshanduko nnzhi u itela u vusulusa vhurabeli ho kunaho. Nga hu fanaho, zwine na zwi amba zwi nga vha na ṱhuṱhuwedzo yavhuḓi kha vhaṅwe. Ni nga vha thusa uri vha shumele Yehova nga vhuḓalo. (Mir. 15:23) Musi ni miṱanganoni, ni imise tshanḓa ni fhindule ngauri phindulo dzaṋu dzi fhaṱaho dzi nga kwama vhaṅwe nga ho dzikaho.

16. Vhahulwane vha nga khwaṱhisa hani vhahuweleli tshivhidzoni u fana na Nehemia? Ṋeani tsumbo dza nḓila ye vhatendi nga inwi vha ni thusa ngayo.

¹⁶ Yehova o tikedza Nehemia uri a kone u khwaṱhisa vhanna uri vha kone u shuma. Vho ṱhaphudza mushumo wa u fhaṱulula mitsheṱo ya Yerusalema nga murahu ha maḓuvha a 52 fhedzi! (Neh. 2:18; 6:15, 16) Nehemia ho ngo sokou ingamela wonoyo mushumo. O shela mulenzhe kha u fhaṱulula  mitsheṱo ya muḓi wa Yerusalema. (Neh. 5:16) Nga hu fanaho, vhunzhi ha vhahulwane vha re na lufuno vha edzisa tsumbo ya Nehemia nga u thusa kha mishumo ya u fhaṱa zwifhaṱo zwa lwa ṱaḓulu kana nga u kunakisa na u ṱhogomela Holo ya Muvhuso ine vha ṱanganela khayo. Vha dovha vha khwaṱhisa vhahuweleli ngavho vha re na mbilaelo nga u shuma navho vhuḓinḓani na nga u ita nyendo dza vhulisa.—Vhalani Yesaya 35:3, 4.

17, 18. Ri nga vha na vhungoho ha mini musi ri tshi sedzana na thaidzo kana ri na mbilaelo?

¹⁷ U shuma na vhahashu zwi khwaṱhisa vhuthihi hashu. Zwi dovha zwa vhumba vhukonani ha tshoṱhe na u ita uri ri fulufhele nga ho khwaṱhaho phaṱhutshedzo dzine ra ḓo dzi wana tshifhingani tshi ḓaho Muvhusoni wa Mudzimu. Musi ri tshi khwaṱhisa vhaṅwe, ri vha thusa uri vha kunde zwiimo zwi kulaho nungo na u vha ita uri vha dzule vhe na mavhonele avhuḓi na fulufhelo nga ha vhumatshelo. Zwiṅwe hafhu, u itela vhaṅwe zwenezwo zwi ri thusa uri ri dzule ro fhaṱuwa nga lwa muya na u vhona zwe Mudzimu a ri vhetshela zwone. Na riṋe zwi a ri khwaṱhisa.

¹⁸ U vhona nḓila ye Yehova a tikedza na u tsireledza ngayo vhashumeli vhawe vha fulufhedzeaho lwo vhalaho tshifhingani tsho fhiraho, zwi tea u ri ita uri ri vhe na lutendo lwo khwaṱhaho na u mu fulufhela ṋamusi. Nga zwenezwo, musi ni tshi sedzana na mitsiko na thaidzo, “ni songo kulea miraḓo”! Nṱhani hazwo, ambani na Yehova nga thabelo ni tendele tshanḓa tshawe tsha maanḓa tshi tshi ni khwaṱhisa na u ni livhisa kha phaṱhutshedzo dza Muvhuso.—Ps. 73:23, 24.