1. Vhakriste vha tea u fana na muri nga nḓila-ḓe? (Sedzani tshifanyiso.)

 “MURI wo khwaṱhaho u a tenda u vhudzulwa nga muya fhedzi u sa vunḓei.” Zwenezwi zwi tou sumbedza uri muri u fanela u vha une wa tendelana na zwiimo uri u dzule wo khwaṱha musi muya u tshi khou vhudzula. Na riṋe ri fanela u vha vhane ra tendelana na zwiimo musi zwithu vhutshiloni hashu zwi tshi thoma u konḓa uri ri kone u bvela phanḓa ri tshi shumela Yehova ro takala. Nga nḓila-ḓe? Ri fanela u vha vhane ra tendelana na zwiimo musi vhuimo hashu vhu tshi shanduka na u ṱhonifha nḓila ine vhaṅwe vha dzhia ngayo zwithu na phetho dzine vha dzi dzhia.

2. Ndi mini zwine zwa nga ri thusa u tendelana na zwiimo nahone kha ino thero ri ḓo haseledza nga ha mini?

² Sa vhashumeli vha Yehova, ri ṱoḓa u vha vhathu vhane vha humbulela. Ri dovha ra ṱoḓa u vha vhathu vhane vha ḓiṱukufhadza na vhane vha pfela vhuṱungu. Kha ino thero ri ḓo guda uri zwenezwi zwo thusa hani vhaṅwe Vhakriste musi zwiimo zwavho zwi tshi shanduka. Ri ḓo dovha ra guda uri na riṋe zwi nga ri thusa hani. Fhedzi kha ri thome nga u guda kha Yehova na Yesu vhane vha vha tsumbo dzavhuḓi dza u humbulela.

3. Ri zwi ḓivha hani uri Yehova u a humbulela?

³ Yehova u vhidzwa u pfi ndi “Tombo” ngauri u ima o khwaṱha, a sa dzinginyei. (Dot. 32:4) Naho zwo ralo, u a humbulela. Samusi vhuimo ha shango vhu tshi khou shanduka, Yehova u a tendelana na zwiimo, a tshi itela uri zwoṱhe zwe a zwi fhulufhedzisa zwi itee. Yehova o sika vhathu a tshi ḓifanyisa, vhe na vhukoni ha u tendelana na zwiimo. A tshi shumisa Bivhili, u a ri thusa uri ri kone u dzhia phetho dza vhuṱali musi ri tshi sedzana na thaidzo. Tsumbo ya Yehova  na vhulivhisi vhune a ri ṋea zwi ri thusa u ḓivha uri naho Yehova a tshi vhidzwa “Tombo,” u a humbulela.

4. Ṋeani tsumbo ya nḓila ine Yehova a humbulela ngayo. (Levitiko 5:7, 11)

⁴ Nḓila ine Yehova a ita ngayo zwithu yo luga nahone u a humbulela. Musi a tshi shumisana na vhathu ha lavheleli zwine vha si kone u zwi swikelela. Sa tsumbo, ṱhogomelani nḓila ye Yehova a sumbedza ngayo u humbulela Vhaisiraele. O vha a sa lavheleli uri mupfumi na mushai vha ṋekedze zwiṱhavhelo zwi fanaho. Nga tshiṅwe tshifhinga o vha a tshi tendela vhathu uri vha ite zwiṱhavhelo u ya nga vhuimo havho.—Vhalani Levitiko 5:7, 11.

5. Ṋeani tsumbo ya nḓila ine Yehova a ḓiṱukufhadza na u pfela vhuṱungu ngayo.

⁵ U ḓiṱukufhadza ha Yehova na u pfela vhuṱungu zwi ita uri a humbulele. Sa tsumbo, Yehova o sumbedza uri u a ḓiṱukufhadza musi a tshi khou ṱoḓa u fhelisa vhathu vhavhi vha ngei Sodoma. A tshi shumisa muruṅwa, Yehova o vhudza Loto uri a shavhele dzinguni ḽa dzithavhani. Loto o vha a tshi khou ofha u ya henefho. A humbela Yehova uri a mu tendele na muṱa wawe uri vha shavhele muḓanani muṱuku wa Tsowari we na wone Yehova a vha a tshi khou ṱoḓa u u fhelisa. Yehova o vha a tshi nga vha o kombetshedza Loto uri a thetshelese zwine a khou mu vhudza uri a zwi ite. Nṱhani hazwo, o tenda Loto a tshi ita zwe a mu humbela naho zwenezwo zwo vha zwi tshi amba uri o vha a si tsha ḓo fhelisa muḓana muṱuku wa Tsowari. (Gen. 19:18-22) Nga murahu ha miṅwaha minzhi, Yehova o sumbedza u pfela vhuṱungu vhathu vha Ninive. O ruma muporofita Yona uri a ḓivhadze vhathu vhavhi vha wonoyo muḓi uri wonoyo muḓi u ḓo u fhelisa. Fhedzi, musi vhathu vha Ninive vha tshi rembuluwa, Yehova o vha pfela vhuṱungu nahone a si tsha fhelisa Ninive.—Yona 3:1, 10; 4:10, 11.

6. Ṋeani tsumbo dza nḓila ye Yesu a edzisa ngayo Yehova kha u humbulela.

⁶ Yesu o edzisa nḓila ine Yehova a humbulela ngayo. O vha o rumiwa kha ḽifhasi uri a huwelele kha “nngu dzo xelaho dza vha nnḓu ya Isiraele.” Fhedzi o sumbedza u humbulela musi a tshi khou ita wonoyo mushumo. Sa tsumbo, Yesu o fhodza ṅwananyana wa muṅwe mufumakadzi we a vha e si Muisiraele we a vha a tshi khou “tambudzwa nga dimoni.” Yesu o pfela onoyo mufumakadzi vhuṱungu nahone a fhodza ṅwananyana wawe. (Mat. 15:21-28) Ṱhogomelani iṅwe tsumbo. Musi Yesu a tshi kha ḓi tou bva u thoma vhuḓinḓa hawe, o ri: “Ane a nndandula . . . , na nṋe ndi ḓo mu landula.” (Mat. 10:33) Fhedzi, naa Yesu o landula Petro we a mu landula luraru? Hai. Yesu o zwi ḓivha uri Petro o vha a tshi khou ḓisola nga zwe a ita na uri o vha e munna a fhulufhedzeaho. Musi Yesu o no vuswa, o ḓivhonadza kha Petro nahone a mu khwaṱhisedza uri o mu farela na uri u kha ḓi mu funa.—Luka 24:33, 34.

7. Samusi Vhafilipi 4:5 i tshi zwi sumbedza, ri ṱoḓa vhaṅwe vha tshi ri dzhia nga nḓila-ḓe?

⁷ Ro vhona nḓila ine Yehova na Yesu Kristo vha humbulela ngayo. Hu pfi mini nga riṋe? Yehova u lavhelela uri ri vhe vhathu vhane vha humbulela. (Vhalani Vhafilipi 4:5.) Nḓila ine na ḓifara ngayo i tea u sumbedza uri ni muthu ane a humbulela. Ri nga ḓivhudzisa uri: ‘Naa vhathu vha ndzhia sa muthu ane a humbulela, ane a pfesesa na ane a konḓelela vhaṅwe? Kana naa vhathu  vha ndzhia sa muthu ane a konḓisa na ane a si pfesese? Naa ndi a kombetshedza vhaṅwe vhathu u ita zwithu nga nḓila ine nda humbula uri zwi fanela u itwa ngayo? Kana naa ndi a thetshelesa vhaṅwe na u tendelana na mihumbulo yavho musi zwi tshi konadzea?’ Nḓila ine ra humbulela ngayo i nga sumbedza arali uri ri khou edzisa Yehova na Yesu kana hai. Kha ri ṱhogomele vhuimo vhuvhili vhune khaho ra nga sumbedza u humbulela: Musi vhuimo hashu vhu tshi shanduka na musi mavhonele a vhaṅwe na phetho dzine vha dzi dzhia dzo fhambanaho na dzashu.

8. Ndi mini zwine zwa nga ri thusa uri ri sumbedze u humbulela musi zwiimo zwi tshi shanduka? (Sedzani ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.)

⁸ U humbulela zwi katela u tendelana na zwiimo musi hu tshi vha na tshanduko. Tshanduko dzi nga ita uri ri vhe na vhuleme vhu songo lavhelelwaho. Sa tsumbo, ri nga farwa nga vhulwadze vhu shushaho ri songo zwi lavhelela. Kana tshanduko i songo lavhelelwaho ya zwa ikonomi kana kha zwa politiki i nga ita uri vhutshilo hashu vhu konḓe. (Muh. 9:11; 1 Vhakor. 7:31) Khamusi ri nga wana zwi tshi ri konḓela musi ndangulo i tshi ri humbela uri ri shumele Yehova nga iṅwe nḓila kana ri huṅwe fhethu. Hu sa londwi uri ndi thaidzo ifhio ine ra khou sedzana nayo, ri nga kona u tendelana na zwiimo arali ra tevhedza zwithu zwiṋa zwi tevhelaho. Tsha u thoma, ṱanganedzani vhuimo haṋu. Tsha vhuvhili, livhisani ṱhogomelo kha zwine na ḓo zwi ita, hu si zwe na zwi ita tshifhingani tsho fhiraho. Tsha vhuraru, ṱhogomelani zwithu zwavhuḓi zwine zwa khou itea vhutshiloni haṋu. Tsha vhuṋa, itelani vhaṅwe zwithu zwavhuḓi. b Kha ri vhone nḓila ye vhaṅwe vhahashu vha vhuyelwa ngayo musi vha tshi ita zwenezwi.

9. Vhaṅwe vharumiwa vho kona hani u konḓelela milingo ye ya vha i songo lavhelelwa?

⁹ Ṱanganedzani vhuimo haṋu. Vho Emanuele na Vho Francesca vho ṋewa mushumo wa u vha vharumiwa kha ḽiṅwe shango. Musi vha tshi kha ḓi tou thoma u guda luambo luswa, na u ḓivha vhahavho vha tshivhidzoni tshiswa, dziedzi ḽa COVID-19 ḽa mbo ḓi thoma nahone zwa vha kombetshedza uri vha si tsha vhona vhahavho. Mme a Vho Francesca vho mbo ḓi lovha zwi songo lavhelelwa. Vho vha vha tshi khou zwi ṱoḓa u ya hayani uri vha vhe na muṱa wa havho. Fhedzi nga nṱhani ha dwadze, u fara lwendo zwo vha zwo thivhelwa. Ndi mini zwe zwa vha thusa u konḓelela honoho vhuleme? Tsha u thoma, Vho Emanuele na Vho Francesca vho rabela sa muṱa vha humbela vhuṱali ha uri vha kone u konḓelela ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe na uri vha si vhilaelese. Yehova o fhindula thabelo dzavho nga tshifhinga tsho teaho a tshi shumisa ndangulo yawe. Sa tsumbo, vho pfa vho ṱuṱuwedzea musi muṅwe wahashu we ha fariwa nae nyambedzano kha vidio a tshi amba uri: “Musi ri tshi ṱavhanya u ṱanganedza tshanduko, zwi ita uri ri ṱavhanye ri wane dakalo ḽe ra vha ri naḽo na u bvela phanḓa ri tshi shumisa vhuimo hashu vhuswa nga nḓila yavhuḓi.” c Tsha vhuvhili, vho ṱuṱuwedzea u khwinisa nḓila ine vha huwelela ngayo vha tshi shumisa founu nahone vha thoma na pfunzo ya Bivhili. Tsha vhuraru, vho tendela vhahavho vha tshi vha thusa nahone vho pfa vha tshi livhuwa vhukuma lufuno lwe vha vha sumbedza lwone. Muṅwe wahashu wa tshifumakadzini o vha a tshi vha rumela mulaedza mupfufhi u re na ndimana ya Bivhili ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe lwa ṅwaha woṱhe. Nga hu fanaho, na riṋe musi ri tshi ṱanganedza vhuimo hashu vhuswa, ri ḓo fushea nga zwine ra kona u zwi ita.

10. Muṅwe wahashu wa tshifumakadzini o kona hani u tendelana na vhuimo musi hu tshi vha na tshanduko khulwane vhutshiloni hawe?

¹⁰ Livhisani ṱhogomelo kha zwine na ḓo zwi ita, hu si kha zwe na ita tshifhingani tsho fhiraho  nahone ni ṱhogomele zwithu zwavhuḓi zwine zwa khou itea vhutshiloni haṋu. Muṅwe wahashu wa tshifumakadzini ane a pfi Christina wa ngei Romania ane a dzula ngei Dzhapani o kulea nungo musi tshivhidzo tshawe tsha Tshiisimane tshi tshi fhaladziwa. Fhedzi ho ngo dzula a tshi humbula zwo iteaho. O dzhia phetho ya uri u ḓo ita zwoṱhe zwine a nga kona kha tshivhidzo tshawe tshiswa tsha luambo lwa Tshidzhapani nga u shela mulenzhe kha tsimu ya lwonolwo luambo. O humbela muṅwe we a vha e mushumisani nae uri a mu thuse nga u mu gudisa u amba khwine luambo lwa Tshidzhapani. Onoyo mufumakadzi o tenda uri hu shumiswe Bivhili na bugwana Ḓiphiṋeni Nga Vhutshilo Lwa Tshoṱhe! u gudisa Christina Tshidzhapani. Zwenezwo zwo thusa Christina uri a gude u amba Tshidzhapani nga nḓila ya khwine. Fhedzi zwa ndeme vhukuma, zwo ita uri onoyo mufumakadzi a ṱoḓe u ḓivha zwo engedzeaho nga ha Bivhili. Musi ri tshi sedza phanḓa ri na mavhonele avhuḓi, hu nga vha na phaṱhutshedzo dzi songo lavhelelwaho.

11. Vhaṅwe vhavhingani vho thuswa nga mini uri vha kone u sedzana na thaidzo ya ikonomi?

¹¹ Itelani vhaṅwe zwithu zwavhuḓi. Vhaṅwe vhavhingani vhane vha dzula kha shango ḽe mushumo washu wa u huwelela wa thivhelwa, vho thoma u vha na thaidzo ya masheleni musi ikonomi ya ḽeneḽo shango i tshi wa. Vho thuswa nga mini kha honoho vhuimo? Tsha u thoma, vho leludza vhutshilo havho. Nga murahu, nṱhani ha u humbulesa nga ha thaidzo dzavho, vho dzhia phetho ya uri vha dzule vho farakanea nga u thusa vhaṅwe kha mushumo wa u huwelela. (Mish. 20:35) Vha munna vho amba vha ri: “Musi ri tshi dzula ro farakanea kha mushumo wa u huwelela, zwi ita uri ri vhe na tshifhinga tshiṱuku tsha u humbulesa nga thaidzo dzashu na uri ri livhise ṱhogomelo kha u ita zwine zwa funwa nga Mudzimu.” Musi vhuimo hashu vhu tshi shanduka, ri fanela u humbula uri tsha ndeme ndi u dzula ro farakanea nga u thusa vhaṅwe, zwihuluhulu kha mushumo washu wa u huwelela.

12. Tsumbo ya muapostola Paulo i nga ri thusa hani u tendelana na zwiimo musi ri tshi khou huwelela?

¹² Musi ri tshi ita mushumo washu wa u huwelela, ri fanela u tendelana na zwiimo. Ri ṱangana na vhathu vhane vha tenda zwithu zwi sa fani, vhane vha bva fhethu hu sa fani na vhane vha vha na mavhonele a sa fani. Muapostola Paulo o vha a tshi tendelana na zwiimo nahone ri nga guda kha tsumbo yawe. Yesu o khetha Paulo sa “muapostola wa dzitshaka.” (Vharoma 11:13) Musi Paulo a tshi khou ita wonoyu mushumo, o huwelela kha Vhayuda, Vhagerika, vhathu vho funzeaho, vhathu zwavho, vhashumeli vha muvhuso na mahosi. Paulo o vha “zwithu zwoṱhe kha vhathu vhoṱhe.” (1 Vhakor. 9:19-23) O vha a tshi humbula nga ho dzikaho nga ha fhethu hune vhathu vhane a khou amba navho vha bva hone na zwine vha zwi tenda. Zwenezwo zwo mu thusa uri a kone u tendelana na zwiimo na uri a ambe na muthu muṅwe na muṅwe nga nḓila ine ya ḓo ita uri a takalele u guda nga ha Yehova. Na riṋe ri nga vha vhathu vha bvelelaho musi ri tshi huwelela arali ra ita uri nḓila ine ra huwelela ngayo i tendelane na ṱhoḓea dza vhathetshelesi vhashu.

13. Ndi khombo ifhio yo ambiwaho kha 1 Vhakorinta 8:9 ine ra nga i iledza nga u ṱhonifha mavhonele a vhaṅwe?

¹³ U humbulela zwi ri thusa uri ri ṱhonifhe mavhonele a vhaṅwe. Sa tsumbo, vhaṅwe vhahashu vha tshifumakadzini vha takalela u ḓola makeup, ngeno vhaṅwe vha sa zwi takaleli. Vhaṅwe Vhakriste vha takalela u nwa halwa nga nḓila yo linganyiselwaho, fhedzi vhaṅwe vha khetha u sa vhu nwa. Vhakriste vhoṱhe vha ṱoḓa u vha na mutakalo wavhuḓi, fhedzi vha nanga nḓila dzo fhambanaho dza ngalafho. Arali ra humbula uri zwine riṋe ra zwi ita ndi zwone zwo teaho tshifhinga tshoṱhe nahone ri tshi lingedza u ita uri vhahashu vha ite zwithu nga nḓila ine riṋe ra zwi ita ngayo, ri nga ita uri vhaṅwe vha si takale na uri hu vhe na dziphambano. Ri nga si takalele u ita zwenezwo. (Vhalani 1 Vhakorinta 8:9; 10:23, 24) Kha ri haseledze nga ha tsumbo mbili dzine dza sumbedza  uri u shumisa maitele a Bivhili zwi nga ri thusa u vha vha linganyiselaho na u ita uri hu dzule hu na mulalo.

14. Ndi vhulivhisi vhufhio vhune ra fanela u vhu humbula musi ri tshi dzhia phetho ya kuambarele na zwitaela zwa mavhudzi?

¹⁴ Nḓila ine ra ambara na u ḓilugisa ngayo. Yehova ha ri vhudzi nḓila ine ra fanela u ambara ngayo, fhedzi o ri ṋea vhulivhisi vhune ra fanela u vhu tevhela. Ri tea u ambara nga nḓila ine ya rendisa Mudzimu, ine ya sumbedza uri ri a humbulela, ri a ḓiṱukufhadza na uri ri na “muhumbulo wo tshaho.” (1 Tim. 2:9, 10; 1 Pet. 3:3) A ri ṱoḓi u vha vhommboneni nga nḓila ine ra ambara ngayo. Bivhili i na vhulivhisi vhune ha thusa vhahulwane uri vha si vhee milayo nga ha kuambarele na zwitaela zwa mavhudzi. Sa tsumbo, vhahulwane vha tshiṅwe tshivhidzo vho vha vha tshi khou ṱoḓa u thusa vhaṅwe vhaṱhannga vhaswa vhe vha vha vha tshi ita zwitaela zwa mavhudzi mapfufhi a songo gamiwaho. Vhahulwane vho vha vha tshi nga vha thusa hani vha sa khou vha vhetshela milayo? Mulavhelesi o eletshedza vhenevho vhahulwane u vhudza vhenevho vhaswa uri: “Arali ni tshi nga ri no ima kha pulatifomo, vhathetshelesi vha vha vho sedzesa mbonalo yaṋu nṱhani ha u thetshelesa zwine na khou zwi amba, zwi vha zwi tshi khou sumbedza uri hu na thaidzo kha nḓila ine na ḓilugisa na u ambara ngayo.” Zwenezwo zwo thusa vhenevho vhaswa u pfesesa zwine vha fanela u ita vha songo tou vhetshelwa milayo nga vhahulwane. d

15. Ndi milayo ifhio na vhulivhisi zwine zwa bva Bivhilini zwine zwa ri thusa u dzhia phetho ya uri ri ṱoḓa u lafhiwa nga nḓila-ḓe? (Vharoma 14:5)

¹⁵ Zwa ngalafho. Mukriste muṅwe na muṅwe u na vhuḓifhinduleli ha u khetha uri u ṱoḓa u lafhiwa nga nḓila-ḓe. (Vhagal. 6:5) Ndi milayo i si gathi ine Bivhili ya i amba ine ya kwama nḓila ine Vhakriste vha khetha u lafhiwa ngayo, ine ya fana na u iledza malofha na vhungome. (Mish. 15:20; Vhagal. 5:19, 20) Kha zwiṅwe zwithu ndi mafhungo a muthu nga eṱhe. Vhaṅwe vha ṱoḓa thuso  kha madokotela, ngeno vhaṅwe vha tshi takalela u lafhiwa nga dziṅwe nḓila dzo fhambanaho. Ri nga vha ri tshi vhona u nga iṅwe nḓila ya ngalafho i a thusa kana iṅwe nḓila i na khombo, fhedzi ri tea u ṱhonifha uri vhahashu vha tea u ḓikhethela nḓila ine vha ṱoḓa u lafhiwa ngayo. Kha ḽeneḽi sia, ri tea u humbula zwithu zwi tevhelaho: Tsha u thoma, ri tea u humbula uri ndi Muvhuso wa Mudzimu fhedzi une wa ḓo fhelisa malwadze oṱhe lwa tshoṱhe. (Yes. 33:24) Tsha vhuvhili, Mukriste muṅwe na muṅwe u fanela u ita phetho ya uri ndi ngalafho ifhio ine ya vha khwine khae. (Vhalani Vharoma 14:5.) Tsha vhuraru, ri songo haṱula vhaṅwe nga nṱhani ha phetho dzine vha dzi dzhia kana ra ita uri vha khukhulisee. (Vharoma 14:13) Tsha vhuṋa, Vhakriste vha sumbedza lufuno nahone a vha ṱoḓi u ita uri mbofholowo yavho ya u khetha zwine vha funa i ite uri hu vhe na u fhandekana tshivhidzoni. (Vharoma 14:15, 19, 20) Arali ra dzula ri tshi humbula zwenezwi zwithu, ri ḓo vha na vhushaka ha tsini na vhahashu nahone ra ita uri tshivhidzoni hu vhe na mulalo.

16. Muhulwane a nga sumbedza hani u humbulela musi a tshi khou shumisana na vhahulwane ngae? (Sedzani zwifanyiso.)

¹⁶ Vhahulwane vha tea u vha tsumbo yavhuḓi kha u humbulela. (1 Tim. 3:2, 3) Sa tsumbo, muhulwane ho ngo fanela u humbula uri mahumbulele awe a fanela u ṱanganedzwa tshifhinga tshoṱhe nga nṱhani ha uri u muhulwane kha vhaṅwe vhahulwane nga miṅwaha. U a ṱhogomela uri muya mukhethwa wa Yehova u nga ita uri muṅwe muhulwane a ambe zwithu zwine zwa ita uri hu dzhiiwe phetho ya vhuṱali. Arali hu si na vhulivhisi vhu bvaho Bivhilini ho pfukiwaho, muhulwane ane a humbulela u ḓo tikedza phetho yo dzhiiwaho nga tshigwada tsha vhahulwane naho i si yone ine a i takalela.

17. Ri vhuyelwa hani musi ri tshi vha vhane vha humbulela?

¹⁷ Musi ri tshi humbulela, ri a vhuyelwa nga nḓila nnzhi. Ri ḓiphiṋa nga vhushaka havhuḓi na vhahashu na u ḓiphiṋa nga mulalo tshivhidzoni. Ri a ḓiphiṋa musi ri vhukati ha vhathu vha Yehova vho fhambanaho na vha re na mvelele dzo fhambanaho. Zwi a takadza u ḓivha uri naho ro fhambana, ri gwadamela Yehova sa muṱa muthihi. Tsha ndeme vhukuma ndi uri ri a takalela u ḓivha uri ri khou edzisa Yehova, Mudzimu ane a humbulela.