LUTENDO lu na maanḓa vhukuma. Sa tsumbo, naho Sathane a tshi ṱoḓa u tshinya vhushaka hashu na Yehova, lutendo lu ita uri ri kone “u dzima misevhe yoṱhe i dugaho ya muvhi.” (Vhaef. 6:16) Lutendo lu nga ri thusa musi ro sedzana na thavha. Yesu o vhudza vhafunziwa vhawe uri: “Arali ni na lutendo lu ngaho thoro ya luṋonya, no vha ni tshi nga amba na heyi thavha na ri, ‘Sudzulutshela ngei,’ ya sudzuluwa.” (Mat. 17:20) Samusi lutendo lu tshi nga ita uri ri vhe na vhushaka ho khwaṱhaho na Yehova, zwi nga vha zwavhuḓi uri ri ḓivhudzise mbudziso dzi tevhelaho: Lutendo ndi mini? Ndi ngani ri tshi fanela u dzhiela nṱha ngoho uri ri vhe na lutendo? Ri nga vha hani na lutendo lwo khwaṱhaho? Nahone ri fanela u vha na lutendo kha nnyi?—Vharoma 4:3.

U vha na lutendo zwi fhira u sokou tenda zwine Bivhili ya amba, ngauri na “madimoni a a tenda a tshi tetemela [uri Mudzimu u hone.]” (Yak. 2:19) Nga zwenezwo, lutendo ndi mini?

Bivhili i amba uri u vha na lutendo zwi katela zwithu zwivhili. Tsha u thoma, “lutendo ndi u lavhelela nga ho khwaṱhaho zwe zwa fulufhelwa.” (Vhaheb. 11:1a) Arali ni na lutendo, ni tenda nga ho khwaṱhaho uri zwoṱhe zwe Yehova a amba ndi ngoho nahone zwi ḓo itea. Sa tsumbo, Yehova o vhudza Vhaisiraele uri: “Mulanga we nda u vhofha na ḓuvha, na mulanga we nda u vhofha na vhusiku, a ni koni u u tshinya uri masiari na vhusiku zwi si vhe hone nga tshifhinga tshazwo. Zwo ralo, na mulanga we nda u vhofha na Davida muḓinḓa wanga a u tshinyali.” (Yer. 33:20, 21) Naa zwi nga itea uri ḓuvha li si ṱavhe na u kovhela nahone zwa ita uri hu si vhe na masiari na vhusiku? Arali ni sa timatimi uri shango ḽi ḓo dzula ḽi tshi mona, naa ni nga timatima uri zwe Musiki waḽo a zwi fhulufhedzisa zwi ḓo itea? Na khathihi!—Yes. 55:10, 11; Mat. 5:18.

Tsha vhuvhili, lutendo ndi “u sumbedza u vha na vhuṱanzi kha zwithu zwi sa vhonali.” Lutendo ndi “u sumbedza u vha na vhuṱanzi” kha zwithu zwi sa vhonali nga maṱo nahone ra zwi dzhia zwi ngoho. (Vhaheb. 11:1b) Nga nḓila ḓe? Kha ri ri ṅwana u ni vhudzisa uri, ‘Ni zwi ḓivha hani uri muya u hone?’ Naho ni sa athu u vhona nga maṱo, ni nga mu vhudza nga ha zwithu zwi sumbedzaho uri muya u hone, zwi ngaho sa u fema, muya une wa vhudzula na zwiṅwe. Musi ṅwana a tshi fushea nga vhuṱanzi he na mu ṋea hone, u a pfesesa uri zwi a konadzea u tenda kha zwithu zwine a sa kone u zwi vhona. Nga hu fanaho, vhuṱanzi ho khwaṱhaho vhu ita uri ri vhe na lutendo.—Vharoma 1:20.

Samusi vhuṱanzi ho khwaṱhaho vhu tshi ita uri ri vhe na lutendo, uri ri vhe nalwo ri fanela u thoma nga u wana “nḓivho yo teaho ya ngoho.” (1 Tim. 2:4) Fhedzi u sokou vha na nḓivho a zwo ngo eḓana. Muapostola Paulo o ri: “Muthu u tenda nga mbilu.” (Vharoma 10:10) Ri fanela u dzhiela ngoho nṱha. Ndi hone ri tshi ḓo kona u vha na lutendo na u tshila nga nḓila ine Mudzimu a i funa. (Yak. 2:20) Muthu ane a si dzhiele ngoho nṱha a nga hanedza vhuṱanzi vhu pfalaho nga nṱhani ha uri ha ṱoḓi u shandula zwine a zwi tenda kana u ṱoḓa u tshila nga nḓila ine a i funa. (2 Pet. 3:3, 4; Yuda 18) Ndi  ngazwo na misini ya Bivhili hu si vhoṱhe vho vhonaho vhuṱolo vha vha na lutendo. (Num. 14:11; Yoh. 12:37) Muya mukhethwa u thusa vhathu vha re na mbilu dzavhuḓi uri vha vhe na lutendo.—Vhagal. 5:22; 2 Vhathes. 2:10, 11.

Davida ndi muṅwe wa vhe vha vha na lutendo lwo khwaṱhaho. (Vhaheb. 11:32, 33) Fhedzi a si vhoṱhe muṱani wa Davida vhe vha vha na lutendo lwo khwaṱhaho u fana nae. Sa tsumbo, kha vhuṅwe vhuimo, Eliaba mukomana wa Davida ho ngo sumbedza u vha na lutendo musi a tshi kaidza Davida nge a vha a tshi khou ṱoḓa u lwa na Goliata. (1 Sam. 17:26-28) A hu na muthu ane a bebwa e na lutendo kana u lu mamela kha vhabebi vhawe, nga zwenezwo Davida o vha na lutendo nga nṱhani ha vhushaka hawe na Mudzimu.

Kha Psalme ya 27, Davida o amba nga ha zwithu zwe zwa mu thusa uri a vhe na lutendo. (Ndimana 1) Davida o elekanya nga ha zwe zwa itea tshifhingani tsho fhiraho na nga ha nḓila ye Yehova a mu tsireledza ngayo kha maswina awe. (Ndimana 2, 3) O dzhiela nṱha ndugiselelo ya u gwadamela Yehova. (Ndimana 4) O vha a tshi ya fhethu ha vhurabeli u itela u gwadamela Yehova e na vhatendi ngae. (Ndimana 6) O dzula a tshi rabela kha Yehova. (Ndimana 7, 8) O dzula a tshi ṱoḓa u livhiswa nga Mudzimu. (Ndimana 11) Lutendo lwo vha lu lwa ndeme kha Davida lwe a amba uri, “Ngavhe ndi si fulufhele u vhona vhuthu ha Yehova shangoni ḽa vha tshilaho—hone ariḓi.”—Ndimana 13.

Ni nga vha na lutendo lu fanaho na lwa Davida arali na edzisa nḓila ye a vha a tshi humbula na u ita ngayo zwithu samusi zwo sumbedzwa kha Psalme ya 27. Lutendo ndi tshiaṋwiwa nga muya wa Mudzimu. Uri ri vhe na lutendo, ri tea u vha na nḓivho yo teaho. Nga zwenezwo, musi ni tshi guda Bivhili na khandiso dzo thewaho Bivhilini nga ho engedzeaho, zwi ḓo ni lelutshela u vha na lutendo. (Ps. 1:2, 3) Ḓiṋeeni tshifhinga tsha u elekanya musi ni tshi guda. Arali ra elekanya nga ha zwine ra zwi guda, ri ḓo dzhiela nṱha zwine Yehova a ri itela zwone. Musi ni tshi dzhiela nṱha zwine Yehova a ni itela zwone, ni ḓo sumbedza uri ni na lutendo nga u ya miṱanganoni tshifhinga tshoṱhe na nga u vhudza vhaṅwe nga ha fhulufhelo ḽine na vha naḽo. (Vhaheb. 10:23-25) Zwiṅwe hafhu, ri sumbedza uri ri na lutendo nga u bvela phanḓa ri tshi ‘rabela ri sa neti.’ (Luka 18:1-8) Nga zwenezwo, “ni dzule ni tshi rabela,” ni na vhungoho ha uri Yehova “u a ni ṱhogomela.” (1 Vhathes. 5:17; 1 Pet. 5:7) Lutendo lu ita uri ri ite zwo lugaho nahone musi ri tshi ita zwo lugaho, zwi khwaṱhisa lutendo lwashu.—Yak. 2:22.

Vhusikuni ha musi Yesu a sa athu fa, o vhudza vhafunziwa vhawe uri: “Ivhani na lutendo kha Mudzimu, ni dovhe ni vhe na lutendo kha nṋe.” (Yoh. 14:1) Nga zwenezwo, ri tea u vha na lutendo kha  Yehova na Yesu. Ni nga vha hani na lutendo kha Yesu? Kha ri haseledze nḓila tharu dzine na nga zwi ita ngadzo.

Ya u thoma, dzhiani tshirengululi sa tshifhiwa tshe Mudzimu a ni ṋea tshone. Muapostola Paulo o ri: “Ndi . . . tshila nga lutendo kha Murwa wa Mudzimu, we a mpfuna na u ḓiṋekedza a tshi itela nṋe.” (Vhagal. 2:20) Arali ni na lutendo kha Yesu, ni tenda uri tshirengululi tshawe tshi a ni thusa, tshi ita uri ni hangwelwe zwivhi, u ni ṋea fhulufhelo ḽa vhutshilo vhu sa fheli nahone tshi sumbedza uri Mudzimu u a ni funa zwa vhukuma. (Vharoma 8:32, 38, 39; Vhaef. 1:7) Arali ni tshi tenda zwa vhukuma uri tshirengululi tshi a ni thusa, zwi ḓo ita uri ni si ḓivhone mulandu kana u ḓipfa ni si wa ndeme.—2 Vhathes. 2:16, 17.

Ya vhuvhili, sendelani tsini na Yehova nga thabelo ine ya konadzea nga nṱhani ha tshirengululi tsha Yesu. Nga nṱhani ha tshirengululi, ri nga rabela kha Yehova “ri na mbofholowo khulu ya u amba, uri ri khathutshelwe na u wana vhuthu vhuhulu vhune ha ri thusa nga tshifhinga tsho teaho.” (Vhaheb. 4:15, 16; 10:19-22) U rabela zwi ri thusa uri ri ḓiimisele u iledza milingo ine ya nga ita uri ri ite tshivhi.—Luka 22:40.

Ya vhuraru, thetshelesani Yesu. Muapostola Yohane o ri: “Ane a vha na lutendo kha Murwa u ḓo wana vhutshilo vhu sa fheli; ane a si thetshelese Murwa ha nga wani vhutshilo, fhedzi vhuhali ha Mudzimu vhu dzula vhu khae.” (Yoh. 3:36) Ṱhogomelani uri Yohane o amba nga ha phambano i re hone vhukati ha u vha na lutendo na u sa thetshelesa. Musi ni tshi thetshelesa Yesu, ni sumbedza uri ni na lutendo khae. Ni thetshelesa Yesu nga u tevhela “mulayo wa Kristo” une wa vha zwoṱhe zwe a zwi funza na u zwi laedza. (Vhagal. 6:2) Ni dovha na thetshelesa Yesu nga u tevhela vhulivhisi vhune a vhu ṋea a tshi shumisa “mulanda a fulufhedzeaho na wa vhuṱali.” (Mat. 24:45) Musi ni tshi thetshelesa Yesu, ni ḓo kona u konḓelela thaidzo dzine dza vhonala dzi khulwane.—Luka 6:47, 48.

Muṅwe munna o vhidzelela Yesu a ri: “Ndi na lutendo! Nthuse henefho hune lwa khou ṱahela hone!” (Marko 9:24) Onoyo munna o vha e na lutendo fhedzi o vha a tshi ḓiṱukufhadza nahone a ṱhogomela uri u khou ṱoḓa lutendo lwo engedzeaho. U fana na onoyo munna, hu ḓo swika tshifhinga tshine ra ḓo ṱoḓa lutendo lwo engedzeaho. Nahone roṱhe ri nga vha na lutendo lwo engedzeaho zwino. Samusi ro zwi vhona, ri vha na lutendo lwo engedzeaho musi ri tshi guda na u elekanya nga ha Ipfi ḽa Mudzimu nahone zwenezwo zwi ḓo ita uri ri dzhiele nṱha zwine Yehova a ri itela zwone. Ri dovha ra vha na lutendo lwo engedzeaho musi ri tshi gwadamela Yehova na vhahashu, u vhudza vhaṅwe nga ha fhulufhelo ḽine ra vha naḽo na u rabela tshifhinga tshoṱhe. Zwiṅwe hafhu, musi ri tshi vha na lutendo lwo khwaṱhaho, ri wana malamba a fhiraho oṱhe. Bivhili i ri: ‘Vhafunwa, ḓikhwaṱhiseni kha lutendo lwaṋu lukhethwa-khethwa uri ni dzule ni tshi ita zwithu zwine zwa ḓo ita uri Mudzimu a ni fune.’—Yuda 20, 21.