Kha enea mafhungo, vhavhingani vha Vhakriste vha fanela u ṱolisisa nḓila ine tshenetsho tshishumiswa tsha shuma ngayo na milayo i re Bivhilini. Nga zwenezwo, vha fanela u dzhia phetho ine ya ḓo ita uri vha vhe na luvalo lwo kunaho phanḓa ha Mudzimu.

Kale musi hu tshi kha ḓi vha na vhathu vhavhili (na nga murahu ha Maḓi Mahulu musi ho sala vhathu vha malo), Yehova o ṋea ndaela ine ya ri: “Bebani ni ande ni ḓadze shango.” (Gen. 1:28; 9:1) Bivhili a i ambi uri yeneyo ndaela i shuma kha Vhakriste. Nga zwenezwo, vhavhingani vha fanela u dzhia phetho arali vha tshi ṱoḓa u shumisa zwishumiswa zwa u thivhela mbebo u itela uri vha vhe na muṱa wo linganyiselwaho kana u ḓivha musi tshifhinga tshi tshi swika tsha u vha na vhana. Ndi mini zwine vha fanela u zwi ṱolisisa musi vha tshi fanela u ita nga u ralo?

Vhakriste vha fanela u ṱhogomela uri tshishumiswa tshiṅwe na tshiṅwe tshine vha ṱoḓa u tshi shumisa tshi tshimbidzana na milayo i re Bivhilini. Nga zwenezwo, Vhakriste a vha reḓuli thumbu sa nḓila ya u thivhela mbebo. U reḓula thumbu zwi lwisana na zwine Bivhili ya amba zwone nga ha u ṱhonifha vhutshilo. Vhakriste a vha reḓuli thumbu. (Ek. 20:13; 21:22, 23; Ps. 139:16; Yer. 1:5) Hu pfi mini nga tshi shumiswa tsha IUD?

Enea mafhungo o haseledzwa kha Tshiingamo tsha Luisimane tsha ḽa 15 May 1979 masiaṱari 30-31. IUD ye ya vha i tshi wanala hoṱhe-hoṱhe ho vha hu tshishumiswa tsha pulasitiki tshine tsha dzheniswa kha mbumbelo u itela u thivhela mbebo. Yeneyo thero yo amba uri vhathu vho vha vha sa ḓivhi nga vhuḓalo nḓila ine tshenetsho tshishumiswa tsha IUD tsha shuma ngayo. Vhaḓivhi vhanzhi vho amba uri IUD yo vha i tshi ita uri mbeu ya munna (sperm) i si swikelele kha makumba a mufumakadzi. Arali zwenezwo zwa sa swikelelea, a hu koni u vha na ṅwana.

 Naho zwo ralo, vhuṅwe vhuṱanzi ho sumbedza uri nga zwiṅwe zwifhinga mbeu ya munna yo vha i tshi ṱangana na kumba nahone zwa ita uri hu vhe na ṅwana. Ḽeneḽo kumba ḽine ḽa khou aluwa ḽi nga aluwa kha Ḽila (ectopic pregnancy) kana ḽa fhirela kha mbumbelo. Arali ḽa aluwa kha mbumbelo, IUD i nga ita uri kumba ḽi si aluwe nga nḓila yavhuḓi nahone zwi nga vhulaha ṅwana ane a khou aluwa kha mbumbelo. Zwenezwi zwi fana na u reḓula thumbu. Yeneyo thero yo phetha nga uri: “Mukriste ane a vhilaedziswa nga u shumisa IUD u fanela u ṱhogomela nga vhuronwane dzenedzi mbuno nahone a zwi vhambedze na zwine Bivhili ya amba zwone nga ha u ṱhonifha vhutshilo.”—Ps. 36:9.

U bva nga 1979 musi yeneyo thero i tshi gandiswa, naa hu na dziṅwe mvelaphanḓa dza zwa ngalafho kana saintsi dzi ambaho nga ha enea mafhungo?

Ho no vha na mifuda mivhili ya IUD. Muṅwe mufuda wa IUD u na koporo nahone wo thoma u wanala u bva nga 1988 ngei United States. Muṅwe mufuda u ita uri hu vhe na dzi-hormone nahone wo thoma u rengiswa u bva nga 2001. Ndi mini zwine ra zwi ḓivha nga ha nḓila ine yeneyi mifuda mivhili ya shuma ngayo?

Koporo: Samusi zwo sumbedzwa, IUD i ita uri zwi konḓe uri mbeu ya munna i fhire i ye kha mbumbelo u itela uri i ṱangane na kumba. Zwiṅwe hafhu, IUD ine ya vha na koporo, koporo ya hone i vhulaha mbeu ya munna zwine zwa vhidzwa spermicide. * Zwiṅwe hafhu, yeneyo IUD i shandukisa mutalo une wa vha kha mbumbelo.

Hormone: Hu na IUD dzo fhamba-fhambanaho dzine dza vha na hormone dzi ṱoḓaho u fana na dzine dza wanala kha philisi dza u thivhela mbebo. Dzenedzi IUD dzi bvisa hormone dzi ne dza vha kha mbumbelo. Kha vhaṅwe vhafumakadzi, tshenetshi tshishumiswa tshi ita uri kumba ḽi si kone u ita ṅwana. Ngoho ndi ya uri arali kumba ḽa kundelwa u ita nga u ralo, hu nga si kone u vha na ṅwana. Yeneyi IUD i ita uri mutalo u re kha mbumbelo u vhe musekene. * Zwiṅwe hafhu, zwi ita uri tshikando kana luḓi lwa mulomo wa mbumbelo u vhe mudenya, zwenezwo zwi ita uri mbeu ya munna i si kone u fhirela kha mbumbelo. Zwenezwi ndi zwiṅwe zwa zwithu zwine zwa bveledzwa nga IUD.

Samusi zwo sumbedzwa mathomoni, yeneyo mifuda mivhili ya IUD i vhonala i tshi shandula mutalo u re kha mbumbelo. Naho zwo ralo, hu pfi mini arali kumba ḽa mufumakadzi ḽa ṱangana na mbeu ya munna nahone zwa ita uri zwi lugele uri hu thome u vha na ṅwana? Kumba ḽa mufumakadzi na mbeu ya munna zwi nga swika kha mbumbelo fhedzi zwa kundelwa u thoma u vhumba ṅwana nga nṱhani ha uri mutalo wa mbumbelo ndi musekene. Zwenezwi zwi nga ita uri muthu a xelelwe nga ṅwana zwi kha ḓi tou bva u thoma. Naho zwo ralo, vho-rasaintsi vha tenda uri zwenezwo a si kanzhi zwi tshi itea nahone nga zwiṅwe zwifhinga zwi nga itea na kha muthu ane a shumisa philisi ya u thivhela mbebo.

Nga zwenezwo, a huna ane a vha na vhuṱanzi ha uri IUD ine ya vha na koporo kana hormone i nga si ite uri hu thome u vhumbea ṅwana. Naho zwo ralo, vhuṱanzi ha zwa saintsi vhu sumbedza uri nga nṱhani ha zwiitisi zwe zwa sumbedzwa afho nṱha, a si kanzhi IUD i tshi nga ita uri muthu a vhifhe muvhilini.

Vhavhingani vha Vhakriste vhane vha khou humbula u shumisa IUD vha nga haseledza na dokotela wavho. Onoyo dokotela a nga vha vhudza hune vha nga wana hone IUD tsini na hune vha dzula hone u katela na mbuyelo dzine vha nga dzi wana na khombo ine ya nga vha hone kha mufumakadzi. Vhavhingani a vho ngo fanela u tendela muṅwe muthu u katela na dokotela a tshi vha dzhiela phetho ya zwine vha fanela u zwi ita. (Vharoma 14:12; Vhagal. 6:4, 5) Ndi phetho ya muthu nga eṱhe. Vha fanela u dzhia phetho sa vhavhingani nahone vhe na tshipikwa tsha u ṱoḓa u takadza Mudzimu na u vha na luvalo lwo kunaho.—Vhambedzani na 1 Timotheo 1:18, 19; 2 Timotheo 1:3.