1, 2. Ndi ngani vhaṅwe vhabebi vha tshi nga vhilaela musi vhana vhavho vha tshi ṱoḓa u ḓiṋekedzela na u lovhedzwa?

VHAGUDISWA vhanzhi vha Bivhili vha ḓiṋekedzela kha Yehova nahone vha a lovhedzwa. Vhunzhi havho ndi vhaswa vhe vha alutshela ngohoni nahone vho khetha u tshila nga nḓila yavhuḓi. (Ps. 1:1-3) Arali ni mubebi wa Mukriste, a zwi timatimisi uri no lavhelela nga maṱo matswuku u vhona ṅwana waṋu a tshi lovhedzwa.​—Vhambedzani 3 Yohane 4.

² Naho zwo ralo, ni nga vha na mbilaelo. Khamusi no no vhuya na vhona vhaṅwe vhaswa vha tshi lovhedzwa, fhedzi nga murahu vha timatima arali u tshila nga milayo ya Mudzimu zwi tshi nga vha vhuyedza. Vhanzhi vho ṱutshela ngoho. Nga zwenezwo, khamusi ni vhilaedziswa nga uri ṅwana waṋu u ḓo thoma nga u shumela Mudzimu, fhedzi u ḓo shanduka nahone a si tsha funa ngoho. Khamusi a nga fana na vhathu vha tshivhidzo tsha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha tsha ngei Efesa tshe Yesu a amba nga hatsho a ri: “Wo litsha lufuno lwe wa vha u nalwo u thomani.” (Nzumb. 2:4) Ni nga iledza hani  zwenezwo zwithu nahone na thusa ṅwana waṋu uri a ‘aluwe u itela uri a tshidzwe’? (1 Pet. 2:2) U itela u fhindula yeneyo mbudziso, kha ri ṱhogomele tsumbo ya Timotheo.

3. (a) Timotheo o vha hani Mukriste, nahone o ṱanganedza hani zwe a zwi guda? (b) Ndi zwithu zwifhio zwiraru zwe Paulo a zwi vhudza Timotheo?

³ Khamusi muapostola Paulo o vha o dalela ngei Lisitara nga 47 C.E., musi Timotheo a tshi thoma u vha Mukriste. Naho nga tshenetsho tshifhinga Timotheo o vha a tshee muswa, a nga vha o shumisa zwe a zwi guda. Nga murahu ha miṅwaha mivhili, o thoma u tshimbila na Paulo. Nga murahu ha miṅwaha i ṱoḓaho u vha 16, Paulo o ṅwalela Timotheo a ri: “Bvela phanḓa kha zwithu zwe wa zwi guda na zwe wa ṱuṱuwedzelwa uri u zwi tende, samusi u tshi ḓivha vhe wa zwi guda khavho nahone wo ḓivha maṅwalo makhethwa [a Luheberu] u bva hanani, ane a kona u u ṱalifhisa uri u tshidzwe nga u tenda Kristo Yesu.” (2 Tim. 3:14, 15) Ṱhogomelani uri Paulo o amba nga ha (1) u ḓivha maṅwalo makhethwa, (2) u ṱuṱuwedzelwa uri u tende zwe wa zwi guda na (3) u ṱalifha uri u kone u tshidzwa nga u tenda Kristo Yesu.

4. Ndi zwishumiswa zwifhio zwine na vhona zwi tshi shuma musi ni tshi gudisa ṅwana waṋu? (Sedzani tshifanyiso tsha u thoma.)

⁴ Sa mubebi wa Mukriste, ni ṱoḓa ṅwana waṋu a tshi ḓivha maṅwalo makhethwa, ane zwino a katela Maṅwalo a Luheberu na Maṅwalo a Tshikriste a Lugerika. Na vhana vhaṱuku vha nga vhuyelwa musi vha tshi guda nga ha zwiitea zwi re Bivhilini na vhathu vhe ha ṅwalwa nga havho, zwi tshi ya nga vhukoni havho. Ndangulo ya Yehova i na zwishumiswa zwinzhi zwine vhabebi vha nga zwi shumisa u thusa vhana vhavho. Naa hu na zwiṅwe zwine na nga zwi shumisa zwine zwa vha hone nga luambo lwaṋu? Humbulani uri u ḓivha Maṅwalo ndi zwone zwine zwa ita uri ni vhe na vhushaka ho khwaṱhaho na Yehova.

5. (a) Zwi amba mini u ‘ṱuṱuwedzelwa uri u zwi tende’? (b) Ri zwi ḓivha hani uri Timotheo o ṱuṱuwedzea u tenda kha Yesu?

⁵ Ndi zwa ndeme u ḓivha maṅwalo makhethwa. Naho zwo ralo, hu ṱoḓea zwo engedzeaho u fhira u sokou gudisa vhana vhaṋu nga ha zwiitea zwi re Bivhilini na vhathu vhe ha ṅwalwa nga havho. Timotheo o dovha a ‘ṱuṱuwedzelwa uri a tende.’ Kha luambo lwa u thoma, eneo maipfi o vha a tshi amba “u vha na vhungoho” kana “u vha na khwaṱhisedzo ya zwiṅwe zwithu.” Timotheo o vha a tshi ḓivha Maṅwalo a Luheberu u bva hanani. Nga murahu o vha na vhungoho ha uri Yesu ndi Messia. Nga iṅwe nḓila, o vha e na khwaṱhisedzo ya zwenezwo. Zwi re zwone ndi uri Timotheo o vha e na vhungoho ho khwaṱhaho kha mafhungo maḓifha nahone zwenezwo zwo ita uri a lovhedzwe na u shuma na Paulo kha mushumo wa vhurumiwa.

6. Ni nga thusa hani vhana vhaṋu uri vha ṱuṱuwedzee u tenda zwine vha zwi guda Ipfini ḽa Mudzimu?

⁶ Ni nga thusa hani vhana vhaṋu uri vha ṱuṱuwedzee u tenda u fana na Timotheo? Tsha u thoma, ni songo fhela mbilu. U vha na khwaṱhisedzo a zwi sokou itea; nahone a si zwithu zwine zwa kona u fhiriselwa kha vhana vhaṋu ngauri na inwi no tou ṱuṱuwedzea uri ni tende. Ṅwana muṅwe na muṅwe u fanela u shumisa “maanḓa [awe] a u humbula” u itela uri a kone u vha na khwaṱhisedzo nga ha ngoho i re Bivhilini. (Vhalani Vharoma 12:1.) Sa mubebi, ni na mushumo wa ndeme vhukuma wa u ita zwenezwo zwithu, zwihuluhulu musi ṅwana waṋu a tshi ni vhudzisa mbudziso. Ṱhogomelani tsumbo i tevhelaho.

7, 8. (a) Muṅwe khotsi ane a vha Mukriste o sumbedza hani u sa fhela mbilu musi a tshi gudisa ṅwananyana wawe? (b) Ndi kha vhuimo vhufhio he na vha ni tshi fanela u sa fhelela ṅwana waṋu mbilu?

⁷ Muṅwe khotsi ane a pfi Thomas a re na ṅwananyana wa miṅwaha ya 11, o ri: “Ṅwananyana  wanga a nga vhudzisa uri, ‘Naa Yehova a nga vha o ita uri zwithu zwi sokou bvelela u itela uri hu vhe na vhutshilo kha ḽifhasi’? kana ‘Ndi ngani ri sa ḓidzhenisi kha zwithu zwa tshitshavha, zwithu zwi ngaho dzikhetho u itela u khwinisa zwiimo?’ Nga zwiṅwe zwifhinga, ndi fanela u ḓifara uri ndi si mu vhudze zwine a fanela u zwi tenda. Naho zwo ralo, u khwaṱhisedza muthu a si u sokou mu vhudza mafhungo manzhi-manzhi a uri ngoho ndi ifhio. Ni fanela u mu sumbedza vhuṱanzi.”

⁸ Samusi Thomas a tshi zwi ḓivha, u funza zwi ṱoḓa uri ni si fhele mbilu. Vhukuma, ndi zwa ndeme uri Vhakriste vhoṱhe vha si fhele mbilu. (Vhakol. 3:12) Thomas u ṱhogomela uri hu nga vha na ṱhoḓea ya u haseledza nga ha enea mafhungo lunzhi-lunzhi lwa tshifhinga tshilapfu. U fanela u amba na ṅwananyana wawe a tshi shumisa Maṅwalo u itela uri a kone u vha na khwaṱhisedzo ya zwine a khou zwi guda. Thomas o ri: “Musi ri tshi haseledza nae zwithu zwa ndeme, nṋe na mufumakadzi wanga ri ṱoḓa u ḓivha arali ṅwananyana washu a tshi tenda zwa vhukuma zwine a khou zwi guda na u ḓivha arali zwi tshi pfala khae. Zwi a ri takadza musi a tshi vhudzisa mbudziso. Ndi a vhilaela arali a tshi tenda a songo thoma a vhudzisa.”

9. Ni nga kokomedza hani Ipfi ḽa Mudzimu kha vhana vhaṋu?

⁹ Musi vhabebi vha tshi gudisa vhana vhavho vha sa vha fheleli mbilu, nga zwiṱuku nga zwiṱuku, vhana vha nga thoma u pfesesa “vhuphara, vhulapfu, vhunṱha na vhudzivha” ha lutendo. (Vhaef. 3:18) Ri fanela u sedza zwithu zwo vha teaho u ya nga miṅwaha yavho na vhukoni havho. Musi vho no vha na vhungoho ha zwine vha khou zwi guda, vha ḓo kona u imela zwine vha zwi tenda kha vhane vha dzhena navho tshikolo. (1 Pet. 3:15) Sa tsumbo, naa vhana vhaṋu vha nga kona u ṱalutshedza zwine zwa itea musi muthu a tshi fa, vha tshi shumisa Bivhili? Naa zwine Bivhili ya zwi amba zwi a pfala khavho? * Vhukuma, u kokomedza Ipfi ḽa Mudzimu kha vhana vhaṋu zwi ṱoḓa uri ni si vha fhelele mbilu nahone zwi a vhuyedza.​—Doit. 6:6, 7.

10. Ndi mini zwine zwa fanela u vha zwa ndeme musi ni tshi gudisa vhana vhaṋu?

¹⁰ Ndi ngoho uri na tsumbo yaṋu ndi ya ndeme kha u ita uri vhana vhaṋu vha vhe na khwaṱhisedzo. Muṅwe mme ane a pfi Stephanie a re na vhananyana vhararu, o ri: “U bva musi vhana vhanga vha tshee vhaṱuku, ndo vha ndi tshi ḓivhudzisa uri, ‘Naa ndi a amba na vhana vhanga uri ndi ngani ndi na khwaṱhisedzo ya uri Yehova u hone, u a ri funa nahone nḓila dzawe dzo luga? Naa vhana vhanga vha a kona u vhona uri ndi a funa Yehova zwa vhukuma?’ Ndi nga si kone u lavhelela uri vhana vhanga vha vhe na khwaṱhisedzo ngeno nṋe ndi si nayo.”

11, 12. Vhuṱali ndi mini, nahone ndi ngani ri tshi nga phetha nga ḽa uri a vhu ḓitiki nga miṅwaha?

¹¹ Samusi ro zwi vhona, Timotheo o vha a tshi (1) ḓivha maṅwalo makhethwa nahone (2) o vha e na vhungoho ha zwine a zwi tenda. Fhedzi Paulo o vha a tshi khou amba mini musi a tshi amba uri maṅwalo makhethwa a ḓo ita uri Timotheo a ‘ṱalifhe uri a kone u tshidzwa’?

¹² Kha Insight on the Scriptures, Volume 2, yo ṱalutshedza uri Bivhilini, u ṱalifha zwi katela “u kona u shumisa nḓivho na u kona u pfesesa zwavhuḓi u itela u tandulula thaidzo, u iledza khombo, u swikelela zwiṅwe zwipikwa kana u eletshedza vhaṅwe uri vha ite nga u ralo. Zwo fhambana na vhutsilu.” Bivhili i amba uri “vhutsilu vhu konana na mbilu ya mutuka.” (Mir. 22:15) Zwi a pfala uri samusi u  ṱalifha zwo fhambana na vhutsilu, u ṱalifha zwi sumbedza uri muthu o vhibva. Uri muthu o vhibva nga lwa muya a zwi ḓitiki nga miṅwaha, fhedzi zwi vhonala nga u ofha Yehova na u ḓiimisela u thetshelesa ndaela dzawe.​—Vhalani Psalme ya 111:10.

13. Muswa a nga sumbedza hani uri o ṱalifha uri a kone u tshidzwa?

¹³ Vhaswa vho vhibvaho nga lwa muya a vha “[iswi] ngeno na ngei sa magabelo” nga zwine vha zwi tama kana mutsiko wa thangana dza murole. (Vhaef. 4:14) Nṱhani hazwo, vha ita mvelaphanḓa kha u “gudisa maanḓa avho a u ṱalukanya uri vha kone u khethekanya zwo lugaho na zwo khakheaho.” (Vhaheb. 5:14) Vha sumbedza uri vha khou ita mvelaphanḓa ya u vha vhathu vho vhibvaho nga u dzhia phetho dza vhuṱali naho vhabebi vhavho kana muṅwe muthu muhulwane a sa vha vhoni. (Vhafil. 2:12) U vha na honoho vhuṱali ndi zwa ndeme uri vha kone u tshidzwa. (Vhalani Mirero 24:14.) Ni nga thusa hani vhana vhaṋu uri vha vhe na vhuṱali? Tsha u thoma, itani vhungoho ha uri ni vhudza vhana vhaṋu nga ha zwine na zwi tenda. Zwine na zwi amba na tsumbo yaṋu, zwi ḓo ita uri vhana vhaṋu vha kone u vhona uri ni tshila u tendelana na zwilinganyo zwi bvaho Ipfini ḽa Mudzimu.​—Vharoma 2:21-23.

14, 15. (a) Ndi zwithu zwifhio zwine muswa a fanela u humbulisisa nga hazwo a sa athu u lovhedzwa? (b) Ni nga thusa hani ṅwana waṋu u elekanya nga ha phaṱhutshedzo dzine dza vha hone nga u thetshelesa milayo ya Mudzimu?

¹⁴ Naho zwo ralo, hu ṱoḓea zwo engedzeaho u fhira u sokou vhudza vhana vhaṋu zwithu zwo lugaho na zwi songo lugaho. Ni nga dovha na vha thusa uri vha humbule nga ha mbudziso dzi ngaho: ‘Ndi ngani Bivhili yo dzivhisa zwithu zwine zwa vhonala zwi tshi kunga? Ndi mini zwine zwa ita uri ndi vhe na vhungoho ha uri zwilinganyo zwa Bivhili zwi a mbuyedza tshifhinga tshoṱhe?’​—Yes. 48:17, 18.

¹⁵ Ṅwana ane a sumbedza u vha na dzangalelo ḽa u ṱoḓa u lovhedzwa, u fanela u thuswa uri a humbule nga ha​—nḓila ine a ḓipfa ngayo nga vhuḓifhinduleli vhune Mukriste a vha naho. Mbuyelo ndi dzifhio? Hu vha na thaidzo dzifhio? Ndi ngani mbuyelo dzi khulwane u fhira thaidzo? (Marko 10:29, 30) Zwenezwo ndi zwithu zwine muthu a nga sedzana nazwo musi o no lovhedzwa. Nga zwenezwo, ndi zwa  ndeme u humbulisisa nga ha enea mafhungo ni sa athu u dzhia vhukando. Musi vhana vha tshi thuswa u ṱolisisa nga vhuronwane phaṱhutshedzo dzine dza vha hone musi vha tshi thetshelesa na masiandoitwa a u sa thetshelesa, zwenezwo zwi nga ita uri vha vhe na khwaṱhisedzo. Ndi khwaṱhisedzo ifhio? U tevhela zwilinganyo zwa Bivhili ndi zwithu zwine zwa ḓo vha vhuyedza tshifhinga tshoṱhe.​—Doit. 30:19, 20.

16. Ndi mini zwine vhabebi vha fanela u zwi ṱhogomela musi ṅwana wavho o lovhedzwaho a tshi thoma u timatima?

¹⁶ Hu pfi mini arali ṅwana waṋu a thoma u timatima musi o no lovhedzwa? Sa tsumbo, muswa o lovhedzwaho a nga kungwa nga zwithu zwa shango kana a thoma u timatima arali u tshila nga zwilinganyo zwi re Bivhilini zwi tshi nga mu vhuyedza. (Ps. 73:1-3, 12, 13) Sa mubebi, ṱhogomelani uri nḓila ine na aravha ngayo i nga ṱuṱuwedza ṅwana waṋu uri a khethe u shumela Yehova kana u sa mu shumela. Itani vhuḓidini ha uri ni si lwe na ṅwana waṋu nga ha enea mafhungo, hu sa londwi uri u kha ḓi vha muṱuku kana o no vha muswa. Nṱhani hazwo, itani vhungoho ha uri u a ḓivha uri ni a mu funa na uri ni ṱoḓa u mu thusa.

17, 18. Vhabebi vha nga thusa hani muswa ane a khou timatima?

¹⁷ Ndi ngoho uri muswa o lovhedzwaho o ita muano wa u ḓiṋekedzela kha Yehova. Honoho u ḓiṋekedzela ndi u fulufhedzisa Mudzimu uri u a mu funa nahone u ḓo ita uri zwine a zwi funa zwi ḓe u thoma. (Vhalani Marko 12:30.) Yehova u dzhia ḽeneḽo fulufhedziso ḽi ḽa ndeme nahone muthu ane a ita ḽeneḽo fulufhedziso na ene u fanela u ḽi dzhia ḽi ḽa ndeme. (Muh. 5:3, 4) Humbudzani ṅwana waṋu zwenezwo zwithu nga tshifhinga tsho teaho nahone ni zwi ambe nga nḓila yavhuḓi. Naho zwo ralo, musi ni sa athu u ita zwenezwo zwithu, shumisani zwishumiswa zwe ndangulo ya Yehova ya zwi ṋea vhabebi. Musi ni tshi ita nga u ralo, zwi nga ita uri ni kone u mu sumbedza nḓila ine zwa vha zwa ndeme ngayo u vha Mukriste o lovhedzwaho na phaṱhutshedzo dza u ḓiṋekedzela kha Yehova.

¹⁸ Sa tsumbo, ni nga wana nyeletshedzo i shumaho kha bugu Mbudziso Dzine Vhaswa Vha Dzi Vhudzisa​—Phindulo Dzi Shumaho, Volume 1 nga fhasi ha ṱhumetshedzo ine ya vha na tshiṱoho tshine tsha ri “Mbudziso Dzine Vhabebi Vha Dzi Vhudzisa.” Yeneyo ṱhumetshedzo i ri: “Ni songo ṱavhanya u phetha uri ṅwana waṋu o landula lutendo lwaṋu. Kha zwiitea zwinzhi, hu vha hu na tshiitisi.” Khamusi a nga vha o sedzana na mutsiko wa thangana ya murole. Zwiṅwe zwi nga vha zwi tshi khou itiswa nga vhuludu kana u vhona vhaṅwe vhaswa vha Vhakriste vha tshi khou ita mvelaphanḓa ya lwa muya. Yeneyo ṱhumetshedzo yo dovha ya ri: “Zwi re zwone ndi uri dzenedzi thaidzo a dzi ambi uri ṅwana waṋu ha na lutendo. Zwi itiswa nga zwiimo zwine zwa ita uri zwi vha konḓele u sumbedza u vha na lutendo​—a nga vha a tshi khou zwi ita zwazwino.” Yeneyi ṱhumetshedzo i dovha ya ṋea nyeletshedzo dzi si gathi dza nḓila ine vhabebi vha Vhakriste vha nga thusa ngayo vhaswa vhane lutendo lwavho lwa khou thenga-thenga.

19. Vhabebi vha nga thusa hani vhana vhavho uri vha ‘ṱalifhe uri vha kone u tshidzwa’?

¹⁹ Sa mubebi, ni na vhuḓifhinduleli vhuhulwane na ndugelo ya u alusa vhana vhaṋu “nga u vha laya na u vha ṱuṱuwedzela zwa Yehova.” (Vhaef. 6:4) Samusi ro zwi vhona, zwenezwo a zwi ṱoḓi u sokou vha funza fhedzi zwine Bivhili ya amba zwone, fhedzi zwi amba uri ri fanela u vha thusa uri vha vhe na khwaṱhisedzo ya zwine vha khou zwi guda. Vhukuma, vha fanela u vha na khwaṱhisedzo yo khwaṱhaho ine ya ḓo vha sudzulusela uri vha ḓiṋekedzele kha Yehova na u mu shumela nga mbilu yoṱhe. U nga ri Ipfi ḽa Yehova, muya wawe mukhethwa na vhuḓidini vhune na vhu ita sa mubebi, zwi nga thusa vhana vhaṋu uri vha ‘ṱalifhe uri vha kone u tshidzwa.’